jak wyglądają procedury odwoławcze w konkursach grantowych?

JAK WYGLĄDAJĄ PROCEDURY ODWOŁAWCZE W KONKURSACH
GRANTOWYCH?
Każda organizacja może aplikować do tak różnych grantodawców o udzielenie wsparcia, że
omówienie zróżnicowanych form odwoławczych jest niemożliwe. Trzeba podkreślić, że w prywatnych
instytucjach grantodawczych, w tym zagranicznych, często zdarza się że takie procedury w ogóle nie
funkcjonują. Dlatego też opracowanie skupi się sformalizowanej procedurze w programach
operacyjnych na lata 2014 – 2020, ponieważ właśnie te procedury są najczęściej mało znane, a
zarazem mają rozbudowany charakter.
Wiele osób nie zwraca uwagi zapisy aktów regulujących procedury związane z nowym okresem
programowania na lata 2014 – 2020, co najczęściej wynika z wielości i obszerności tych regulacji.
Tymczasem w zakresie naborów, w jakich mogą startować podmioty, w tym organizacje
pozarządowe, organizowanych w ramach środków krajowych lub regionalnych programów
operacyjnych (środki z programów EWT zostały z mocy prawa wyłączone z tych procedur) nastąpiły
korzystne zmiany proceduralne, o których warto wiedzieć. Warto też pamiętać, że organizacje
pozarządowe mogą starać się nie tylko o środki z takich dziedzin jak kultura, ochrona środowiska,
efektywność energetyczna, ale także - jeżeli prowadzą działalność gospodarczą – o środki
dedykowane przedsiębiorcom.
Nowe zasady, które są obowiązkowo opisywane szczegółowo w regulaminach dotyczących
poszczególnych konkursów nie biorą się znikąd lub nie są samodzielnym pomysłem instytucji
organizujących nabór, ale ich podstawy wynikają z Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji
programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020
(Dz.U. z 2014 r,. Poz.1146 z późn.zm.).
Oczywiście konieczność odwołania się wynika z negatywnej oceny projektu, która jest w tym
przypadku samodzielną przesłanką do wniesienia protestu, mającego na celu doprowadzić do
ponownego sprawdzenia złożonego wniosku w zakresie kryteriów wyboru projektu. Wspomniana
przesłanka negatywnej oceny może wynikać z dwu przyczyn: po pierwsze - projekt nie otrzymał
wymaganej liczby punktów lub nie spełnił kryteriów wyboru; po drugie – projekt otrzymał wymaganą
liczbę punktów, lecz alokacja na konkurs spowodowała, że się nie znalazł w puli dofinansowania. Typ
zaistniałych okoliczności ma wpływ na sytuację prawną wniosku, bowiem druga z wymienionych
przyczyn nie może pozostawać jedyną przesłanką wniesienia ww. protestu, który możemy wnosić w
ciągu 14 dni od dnia otrzymania informacji o zakończeniu oceny projektu i jej wyniku od instytucji
organizującej konkurs.
Pamiętajmy, że ww. informacja powinna zawierać nie tylko wynik liczbowy dla danego projektu, ale
także uzasadnienie oceny i informacji o spełnieniu albo niespełnieniu kryteriów obowiązujących w
danym naborze; informacja taka powinna również zawierać tzw. pouczenie o możliwości wniesienia
protestu z określeniem zarówno terminu, jak i właściwej instytucji, która go rozpatrzy.
Trzeba też pamiętać, że na prawo wnioskodawcy do wniesienia protestu nie wpływa negatywnie
błędne pouczenie lub jego brak (to samo ma miejsce w przypadku postępowania przed sądem
administracyjnym).
Protest, jaki będziemy ewentualnie wnosić w formie pisemnej, musi zawierać: właściwe oznaczenie
instytucji właściwej do rozpatrzenia protestu (stąd istotna rola pouczenia, tak aby nie doszło do
niewłaściwego skierowania pisma, mogącego mieć negatywne skutki formalne); oznaczenie
wnioskodawcy (najlepiej w formule danych, jakie wymagała w trakcie rejestracji w generatorze
instrukcja, to ułatwia bowiem identyfikacje i zmniejsza ryzyko pomyłek); numer wniosku o
dofinansowanie projektu; wskazanie kryteriów wyboru projektów, z których oceną wnioskodawca się
nie zgadza, wraz z uzasadnieniem; wskazanie zarzutów o charakterze proceduralnym w zakresie
przeprowadzonej oceny, jeżeli zdaniem wnioskodawcy naruszenia takie miały miejsce, wraz z
uzasadnieniem; podpis wnioskodawcy lub osoby upoważnionej do jego reprezentowania, z
załączeniem oryginału lub kopii dokumentu poświadczającego umocowanie takiej osoby do
reprezentowania wnioskodawcy. Jeżeli wnioskodawca pominie któryś element może zostać wezwany
do uzupełnienia, na co będzie miał 7 dni. Skutkiem nie dokonania poprawy może być nie rozpoznanie
protestu.
Protest jest co do zasady (wyjątek to art.56 ust.3 ww. ustawy) środkiem zaskarżenia o charakterze
względnie dewolutywnym, to jest takim, który powoduje przesunięcie sprawy do wyższej instancji
tylko w razie nieuwzględnienia go przez pierwszą instancję. Ma to uzasadnienie w przepisach ustawy,
bowiem instytucja organizująca konkurs w terminie 21 dni od dnia otrzymania protestu weryfikuje
wyniki dokonanej przez siebie oceny projektu w zakresie kryteriów i zarzutów i może dokonać
samoistnie zmiany podjętego rozstrzygnięcia. W przeciwnym wypadku kieruje protest do rozpoznania
do instytucji zarządzającej albo pośredniczącej wraz z całą dokumentacją, w tym swoim stanowiskiem
o braku podstaw do zmiany podjętego rozstrzygnięcia.
Instytucja zarządzająca lub pośrednicząca ma na ocenę protestu i podjęcie decyzji termin nie dłuższy
niż 30 dni, chyba że musi skorzystać z pomocy ekspertów, jednak nie może ona łącznie przekroczyć
60 dni. Instytucja ta może protest uwzględnić (wtedy kieruje go do właściwego etapu oceny albo
umieszcza na liście projektów wybranych albo przekazuje sprawę instytucji organizującej konkurs w
celu przeprowadzenia ponownej oceny) albo nie uwzględnić, w obu przypadkach dokonując
uzasadnienia podjętego rozstrzygnięcia; w tym drugim przypadku zamieszcza także pouczenie co do
drogi sądowo-administracyjnej, co ma miejsce również po ponownej negatywnej ocenie wniosku w
związku z jego zwróceniem do ponownego rozpoznania przez instytucję wyższego rzędu.
Nowością wprowadzoną przez ustawę jest zapewnienie sądowej kontroli procesu naboru, która może
być realizowana w dwóch instancjach, tzn. przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne, jak i przez
Naczelny Sąd Administracyjny.
Należy w tym miejscu pamiętać, że zgodnie z art.52 §1 Ustawy – Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r., Poz.270 z późn.zm.; dalej PoPpSA) skargę można
wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed
organem właściwym w sprawie, rozumiany jako sytuacja, w której stronie nie przysługuje żaden
środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy,
przewidziany w ustawie.
Skargę do sądu administracyjnego składamy bezpośrednio w terminie 14 dni od otrzymania
informacji o rozstrzygnięciu wraz z kompletną dokumentacją w postaci oryginałów dokumentów lub
ich uwierzytelnionych kopii. Musimy także uiścić wpis stały. Na wezwanie sądu do uzupełnienia
dokumentacji lub wpisu mamy 7 dni, pod rygorem pozostawienia sprawy bez rozpatrzenia. Należy
pamiętać, że każdy dzień zwłoki powoduje także wstrzymanie biegu termin, w którym sąd rozpoznaje
sprawę, a wynoszący 30 dni.
Sąd może uwzględnić skargę i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez instytucje
organizującą konkurs albo oddalić skargę lub umorzyć postępowanie. Jeżeli rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji jest negatywne dla jednej ze stron postępowania sądowo-administracyjnego,
mogą one wnosić skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (na podjęcie
rozstrzygnięcia ma również 30 dni) w ciągu 14 dni od doręczenia rozstrzygnięcia Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego oraz wnieść wpis.
Istotną kwestią jest fakt, że procedura odwoławcza (na etapie instytucjonalnym, jak i sądowym) nie
wstrzymuje procesu zawierania umów z wnioskodawcami, którzy otrzymali dofinansowanie.
Negatywnym skutkiem takiej regulacji jest sytuacja wyczerpania alokacji środków przeznaczonej na
dofinansowanie projektów w ramach działania w trakcie procedur odwoławczych, co powoduje że
właściwa instytucja, do której wpłynął protest, pozostawi go bez rozpatrzenia (zachowujemy prawo
do skargi do sądu administracyjnego), natomiast sąd, uwzględniając skargę, stwierdzi tylko, że ocena
projektu została przeprowadzona w sposób naruszający prawo, i nie przekaże sprawy do ponownego
rozpatrzenia.
Opracowanie: Jerzy Kraus
Fundacja Alternatywnych Inicjatyw Edukacyjnych
Bielsko-Biała, 2015 r.