pełny tekst - Muzealnictwo

od redakcji
Szanowni Państwo,
w 1952 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma „Muzealnictwo”. Obecnie, po sześćdziesięciu latach, oddajemy
do Państwa rąk kolejny, pięćdziesiąty trzeci tom rocznika, towarzyszącego, niezależnie od zmieniającego się biegu zdarzeń
historycznych, zarówno muzealnikom, jak i wszystkim, dla których muzea i zgromadzone w nich dziedzictwo przeszłości
jest istotnym elementem otaczającej rzeczywistości.
Wiele artykułów naukowych, recenzji, dyskusji, tekstów informacyjnych, składających się na swoistą kronikę aktywności muzeów w Polsce i na świecie – to dorobek czasopisma, który niewątpliwie może być powodem do satysfakcji, ale
przede wszystkim jest zobowiązaniem wobec obecnych i przyszłych Czytelników. Stanowi wyzwanie – aby śledząc nowe
obszary badań muzeologicznych, spoglądając na historię muzealnictwa, podejmując ważne problemy współczesnych
muzeów, towarzysząc rozmaitym przemianom kulturowym w czasach „płynnej nowoczesności”, być dla Państwa, naszych
Czytelników, istotnym źródłem inspiracji.
Tematem przewodnim tegorocznego numeru „Muzealnictwa” są badania proweniencyjne – badania, dotyczące
pochodzenia muzealiów, tzw. drogi dzieła (łac. provenire – pochodzić od). Muzea, będąc instytucjami zaufania publicznego i depozytariuszami pamięci o przeszłości, w swych misjach podkreślają podstawowe funkcje: gromadzenie muzealiów,
ochronę i zapewnienie im trwałości istnienia, opracowywanie naukowe oraz eksponowanie zarówno ich samych, jak
i upowszechnianie wiedzy o nich. Swego czasu Bożena Steinborn na łamach naszego czasopisma przypominała o konieczności intensyfikacji pracy naukowej w polskich muzeach, której efektem winny być m.in. katalogi raisonnés zbiorów
(B. Steinborn, Katalogi, których nam brak, „Muzealnictwo” 2008, nr 49, s. 389–396, wersja online: http://www.nimoz.
pl/upload/wydawnictwa/Muzealnictwo/muzealnictwo49/muz_49-34-recenzje.pdf). Jednym z podstawowych elementów tychże badań – obok zagadnień atrybucyjnych, formalnostylistycznych, technologicznych etc. – jest historia
losów dzieł, rozpoznanie ich pochodzenia (m.in. penetracja archiwów, rejestrowanie znaków własnościowych).
Blok artykułów poświęconych rozmaitym aspektom badań proweniencyjnych otwiera krótki artykuł Marii Romanowskiej-Zadrożnej, stanowiący rodzaj wprowadzenia do powstałego w 2010 roku pod egidą Ministerstwa Kultury
i Dziedzictwa Narodowego dokumentu Wskazówki do badań proweniencyjnych muzealiów pod kątem ich ewentualnego
pochodzenia z własności żydowskiej, którego obszerny fragment publikujemy. Być może materiał ten wraz z innymi artykułami poświęconymi kwestiom dawnego mienia żydowskiego czy tzw. podworskiego oraz problematyce dzieł „sztuki zwyrodniałej” (Entartete Kunst) przyczyni się do dyskusji nad tym ważnym i wciąż niedostatecznie zbadanym zagadnieniem.
Jednocześnie – wraz z publikacją tego numeru rocznika – na internetowej stronie Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów powstaje zakładka poświęcona badaniom proweniencyjnym, w której znajdą miejsce m.in.
podstawowe dokumenty rangi międzynarodowej: Zasady Konferencji Waszyngtońskiej (1998), Deklaracja Wileńska (2000),
Deklaracja Terezińska (2009), oraz stosowne rezolucje Rady Europy i ICOM (1998, 1999). Zostanie w niej także umieszczony, przygotowany wraz z wcześniej wspomnianymi Wskazówkami..., kwestionariusz, do wykorzystania przez zainteresowane muzea lub ich organizatorów, którego wyniki będą stanowić podstawę do dalszych etapów badań proweniencyjnych
w polskich zbiorach publicznych.
W tegorocznym numerze „Muzealnictwa” proponujemy Państwu także lekturę artykułów poświęconych innym, nie
mniej ważnym i aktualnym zagadnieniom, jak digitalizacja zbiorów czy rozwijająca się intensywnie we współczesnych
muzeach działalność edukacyjna, a także – wybranym aspektom prawnym wynikającym z nowelizacji Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Zapraszamy Państwa do lektury jubileuszowego numeru rocznika. Zmiana graficzna periodyku, która mamy nadzieję
spotka się z Państwa życzliwą aprobatą, nie jest jedyną. Wraz z tradycyjną, papierową wersją, „Muzealnictwo” staje się
dostępne także w wersji elektronicznej – e-booka. Będziemy wdzięczni, jeśli będą się Państwo dzielić z nami opiniami
na temat zarówno samego czasopisma, które jest przede wszystkim Państwa czasopismem, jak i we wszelkich kwestiach,
dotyczących polskiego muzealnictwa. Zapraszamy na nasze łamy, zapraszamy do współpracy.
Redakcja rocznika „Muzealnictwo”
UZEALNICTWO 53
7
od redakcji
Dear Readers,
The first issue of “Muzealnictwo” appeared in 1952. Now, sixty years later, we present a successive, 53rd volume of
the annual, accompanying, regardless of the changing course of historical events, both museum experts and all those
who regard museums and the heritage of the past amassed therein as an essential element of surrounding reality.
Numerous scientific articles, reviews, discussions, and information texts comprising a sui generis chronicle of the
activity of museums in Poland and the world constitute the accomplishment of our periodical, undoubtedly a source
of considerable satisfaction but, predominantly, an obligation towards present-day and future readers. It also poses
a challenge - to become an essential source of inspiration for our readers while observing new domains of museological
research, embarking upon prominent problems of contemporary museums, and accompanying assorted cultural transformations at a time of ”liquid modernity”.
The leitmotiv of this year’s issue of “Muzealnictwo” are provenance studies concerning the origin of museum exhibits,
the so-called paths of an artwork (from the Latin: provenire – to originate). Museums, in their capacity as institutions
of public trust and depositories of memory about the past, stress in their mission a number of fundamental functions:
the gathering of exhibits, their protection and guarantee of constant existence, scientific research, exposition and the
dissemination of pertinent knowledge. Dr Bożena Steinborn recalled the necessity of intensifying scientific activity in
Polish museums and the fact that its outcome should include, i.a. catalogues raisonnés of the collections (B. Steinborn,
Katalogi, których nam brak, ”Muzealnictwo” 49, no. 2008, pp. 389–396, online version: http://www.nimoz.pl/upload/
wydawnictwa/Muzealnictwo/muzealnictwo49/muz_49-34-recenzje.pdf). One of the basic elements for such research –
apart from questions of attribution, form-style, technology, etc.– is the history of the artworks and their origin, as well as
the registration of ownership signs.
The block of articles on various aspects of provenance studies starts with a brief text by Maria RomanowskaZadrożna, an introduction of sorts to the document: Wskazówki do badań proweniencyjnych muzealiów pod kątem ich
ewentualnego pochodzenia z własności żydowskiej, prepared in 2010 under aegis of the Ministry of Culture and National
Heritage; we enclose an extensive fragment. Quite possibly, this study together with other articles on former Jewish
property or so-called former manorial property as well as works of “degenerate art” (Entartete Kunst) will contribute to
starting a discussion about this prominent and still insufficiently examined question.
At the same time, together with the publication of the 53rd issue – the website of the The National Institute of
Museology and Collections Protection is preparing information about provenance studies, which will include, i. a. basic
documents of international rank: the Washington Conference Principles (1998), the Vilnius Declaration (2000), and the
Terezin Declaration (2009), and suitable resolutions of the Council of Europe and ICOM (1998, 1999). It will also feature
a survey set up together with the earlier mentioned Wskazówki...,, to be applied by interested museums or their organisers
and whose results could comprise a basis for further stages of provenance research conducted in Polish public collections.
This year’s issue of ”Muzealnictwo” proposes also articles dealing with other just as important and topical issues,
such as the digitalisation of collections or educational activity intensively expanding in contemporary museums as well as
select legal aspects stemming from the amendment of the Statute on the organisation and conducting of cultural activity.
We invite to peruse our anniversary issue. The changed graphic layout, which we trust will meet with your kind
approval, is by no means the sole novelty. The traditional version of ”Muzealnictwo” is now becoming available also in
an electronic version – that of an e-book. We would be most grateful for your opinions both about the periodical and all
questions pertaining to Polish museums studies. We also sincerely hope that you enjoy the contents and urge all those
interested to cooperate as contributors.
Editorial board of the annual ”Muzealnictwo”
UZEALNICTWO 53
9