Nr wniosku: 147208, nr raportu: 13607. Kierownik (z rap.): dr hab

Nr wniosku: 147208, nr raportu: 13607. Kierownik (z rap.): dr hab. Ireneusz Adam Milewski
Celem projektu było opisanie wszelkich przejawów obecności obyczajowości pogańskiej w życiu codziennym chrześcijan
w epoce wczesnobizantyńskiej. Przeprowadzone badania wykazały, iż była ona silnie zakorzeniona w mentalności
chrześcijanina interesującej nas epoki. Poza praktykami pogańskim oraz ich reliktami, ówczesne chrześcijaństwo było
mocno nacechowane pobożnością ludową czerpiącą wiele z lokalnych tradycji. Co oczywiste, pobożność ta ulegała
również ewolucji, adoptując nowe elementy, przystosowując się również do nowych realiów religijnych, w naszym
przypadku chrześcijaństwa silnie popieranego przez państwo.
Dla potrzeb realizowanego projektu przeanalizowano olbrzymi materiał źródłowy, w przeważającej mierze źródła pisane
(teksty literackie, kościelne i cesarskie teksty normatywne, papirusy magiczne, inskrypcje). W badaniach uwzględniono
również oględziny wybranych artefaktów (amulety) oraz wyniki badan archeologicznych (głównie w odniesieniu do
terenu Egiptu).
Opracowana problematyka pokazuje silnie zakorzenienie obyczajowości pogańskiej. Dostrzegamy ją w każdym aspekcie
życia codziennego ówczesnych chrześcijan, począwszy od uroczystości rodzinnych (narodziny i przyjęcie dziecka do
rodziny, zawarcie związku małżeńskiego, pogrzeb oraz uroczystości kommemoratywne) a skończywszy na korzystaniu
przez nich z usług wróżbiarzy, astrologów, magów, posługiwaniu się na co dzień magicznymi zaklęciami lub też
wyposażając się w różnego rodzaju amulety. Analizując interesujące nas tu zjawisko uchwyciliśmy również proces
„chrystianizacji” antycznej magii i wróżbiarstwa, które w takiej formie były już tolerowane przez ówczesny Kościół.
Zebrany i przeanalizowany materiał źródłowy potwierdza silne zakorzenienie obyczajowości pogańskiej w życiu
codziennym chrześcijan epoki wczesnobizantyńskiej, pokazuje również mechanizmy jej powolnego adoptowania przez
ówczesne chrześcijaństwo. Wiele bowiem z opisywanych obyczajów i praktyk pogańskich, ostro krytykowanych przez
Kościół we wczesnym Bizancjum, ulegając w niektórych przypadkach sporej metamorfozie, stało się nieodłącznym
elementem kultury chrześcijańskiej.