pełny tekst

PRZEGL
Ocena aktywnoœci LDH
Nr 2 EPIDEMIOL 2006; 60:291–298
291
Lucjan Kêpa, Barbara Oczko-Grzesik, Dariusz B³êdowski
OCENA AKTYWNOŒCI DEHYDROGENAZY MLECZANOWEJ (LDH)
W P£YNIE MÓZGOWO-RDZENIOWYM I W SUROWICY CHORYCH
Z ROPNYMI, BAKTERYJNYMI ZAPALENIAMI OPON I MÓZGU
Oddzia³ Chorób ZakaŸnych Œl¹skiej Akademii Medycznej w Bytomiu,
przy Klinice Chorób P³uc i GruŸlicy Œl¹skiej Akademii Medycznej
Kierownik Kliniki: Jerzy Kozielski
Przedstawiono wyniki oznaczeñ aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i w surowicy chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu. Zwrócono uwagê na przydatnoœæ oznaczania tego parametru w p³ynie mózgowo-rdzeniowym jako
jednego z elementów oceny ciê¿koœci stanu klinicznego chorego.
Uzyskane wyniki wydaj¹ siê wskazywaæ na pewne znaczenie prognostyczne aktywnoœci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w bakteryjnych zaka¿eniach oœrodkowego uk³adu nerwowego.
S³owa kluczowe: dehydrogenaza mleczanowa, p³yn mózgowo-rdzeniowy, ropne, bakteryjne zapalenia opon i mózgu
Key words: lactate dehydrogenase, cerebrospinal fluid, purulent, bacterial meningoencephalitis
WSTÊP
Bakteryjne zaka¿enia oœrodkowego uk³adu nerwowego (OUN) nadal stanowi¹ istotny
problem wspó³czesnej medycyny. Pomimo postêpów farmakoterapii i intensywnej opieki
medycznej, bakteryjne, ropne zapalenia opon i mózgu pozostaj¹ chorobami o niepewnym
rokowaniu i stosunkowo wysokiej œmiertelnoœci. W wielu przypadkach dochodzi do wyst¹pienia trwa³ych, neurologicznych nastêpstw pochorobowych (1). Wyniki rutynowo wykonywanych badañ p³ynu mózgowo-rdzeniowego (pmr), tzn. pleocytoza i cytogram, stê¿enia bia³ka, glukozy i chlorków, wydaj¹ siê nie zawsze w pe³ni odzwierciedlaæ rzeczywiste
nasilenie procesu zapalnego tkanki mózgowej w tych chorobach (2,3).
Celem pracy by³a próba oceny przydatnoœci oznaczania aktywnoœci enzymu, dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i w surowicy chorych
w diagnostyce ropnych, bakteryjnych zapaleñ opon i mózgu.
MATERIA£ I METODA
Badania przeprowadzono u 17 chorych leczonych w Oddziale Chorób ZakaŸnych Œl¹skiej Akademii Medycznej w Bytomiu w latach 2003-2004. W grupie tej by³o 10 mê¿czyzn
292
L Kêpa, B Oczko-Grzesik, D B³êdowski
Nr 2
(58,8%) i 7 kobiet (41,2%). Najm³odszy chory mia³ 18 lat, najstarszy – 67; œrednia wieku
wynosi³a oko³o 42 lata. Wszyscy chorzy byli kierowani do Oddzia³u z podejrzeniem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Na podstawie wyniku badania pmr w ka¿dym
przypadku postawiono rozpoznanie ropnego, bakteryjnego zapalenia opon i mózgu. Wœród
czynników etiologicznych neuroinfekcji stwierdzano: Streptococcus pneumoniae (7 przyp.,
41,18%), Neisseria meningitidis (4 przyp., 23,53%); u pozosta³ych 6 chorych (35,29%)
nie uda³o siê ustaliæ czynnika przyczynowego zapalenia opon i mózgu.
Ze wzglêdu na ciê¿koœæ stanu klinicznego, ocenianego w dniu przyjêcia do Oddzia³u,
chorzy zostali podzieleni na dwie grupy:
– grupa I – 9 chorych w stanie bardzo ciê¿kim (5 mê¿czyzn i 4 kobiety; œrednia wieku
oko³o 46 lat), u których wystêpowa³y zaburzenia œwiadomoœci, objawy ogniskowego uszkodzenia OUN, drgawki uogólnione (w okresie bezpoœrednio poprzedzaj¹cym hospitalizacjê
i w jej trakcie); liczba punktów w skali œpi¹czkowej Glasgow (GCS) nie przekracza³a 5,
czynniki etiologiczne zapalenia opon i mózgu: Streptococcus pneumoniae (4 przyp.), Neisseria meningitidis (2 przyp.), w pozosta³ych 3 przypadkach etiologia neuroinfekcji pozosta³a nieustalona,
– grupa II – 8 chorych w stanie œrednio-ciê¿kim i lekkim (5 mê¿czyzn i 3 kobiety;
œrednia wieku oko³o 39 lat), u których nie wystêpowa³y istotne zaburzenia œwiadomoœci,
nie obserwowano objawów ogniskowego uszkodzenia OUN ani drgawek; liczba punktów
w skali GCS przekracza³a 6, czynniki etiologiczne zapalenia opon i mózgu: Streptococcus
penumoniae (3 przyp.), Neisseria meningitidis (2 przyp.), w pozosta³ych 3 przypadkach
etiologia zapalenia nie zosta³a ustalona.
U wszystkich chorych w dniu przyjêcia do Oddzia³u wykonywano nak³ucie lêdŸwiowe
i badanie p³ynu mózgowo-rdzeniowego, które obejmowa³o oznaczanie pleocytozy i cytogramu, stê¿enia bia³ka, glukozy i kwasu mlekowego oraz aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej. Jednoczeœnie oznaczano tak¿e aktywnoœæ tego enzymu w surowicy. Do pomiaru
aktywnoœci LDH metod¹ kinetyczn¹ stosowano komercyjne zestawy firmy Randox Laboratories GmbH (Niemcy).
Porównanie œrednich wielkoœci pleocytozy, stê¿eñ bia³ka, glukozy, kwasu mlekowego
i aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej miêdzy badanymi grupami chorych przeprowadzono za pomoc¹ testu t Studenta. W badaniach statystycznych przyjêto poziom istotnoœci
p(a) <0,05 i p(a) <0,01. Oceniano tak¿e korelacje miêdzy parametrami p³ynu mózgowordzeniowego w obu grupach chorych przy pomocy wspó³czynnika korelacji Pearsona.
WYNIKI
Wyniki badania p³ynu mózgowo-rdzeniowego i surowicy uzyskane w dniu przyjêcia
do Oddzia³u w obu grupach chorych przedstawiono w tabeli I.
W grupie I œrednia pleocytoza wynios³a 423 komórki w 1 mm3; u wszystkich chorych
w cytogramie przewa¿a³y krwinki bia³e obojêtnoch³onne wieloj¹drzaste (od 75 do 100%
ogó³u komórek), œrednie stê¿enie bia³ka – 1463,09 mg/L, glukozy – 0,71 mmol/L, kwasu
mlekowego – 7,77 mmol/L, a aktywnoœæ dehydrogenazy mleczanowej – 299,11 U/L. Œrednia aktywnoœæ LDH w surowicy tych chorych wynosi³a 212 U/L. Stan pacjentów tej grupy
i przebieg choroby by³ bardzo ciê¿ki. W 3 przypadkach dosz³o do wyst¹pienia ostrej niewydolnoœci oddechowej, konieczne by³o zaintubowanie chorych lub wykonanie tracheoto-
Ocena aktywnoœci LDH
Nr 2
Ta b e l a I .
Ta b l e I .
Wyniki badania p³ynu mózgowo-rdzeniowego i surowicy chorych uzyskane w dniu
przyjêcia do Oddzia³u
The results of CSF and plasma examination in patients on the day of admission to the
ward
*UXSD
FKRU\FK 3OHRF\WR]D
NRPPP
*UXSD,
Q *UXSD,,
Q 293
“
±
“
±
3á\QPy]JRZRUG]HQLRZ\
6XURZLFD
.ZDV
/'+
/'+
%LDáNR
*OXNR]D
POHNRZ\
8/
8/
PJ/
PPRO/
PPRO/
“ “ “ “ “
± ± ± ±
±
“ “ “ “ “
± ± ± ±
±
W tabeli podano œrednie wartoœci oznaczanych parametrów ± odchylenie standardowe
*
– ró¿nica istotna statystycznie (p<0,05),
** – ró¿nica istotna statystycznie (p<0,01),
*** – ró¿nica istotna statystycznie (p<0,001)
mii i stosowanie wentylacji mechanicznej przy pomocy respiratora w warunkach oddzia³u
intensywnej opieki medycznej; jeden z tych chorych zmar³. W grupie tej zmar³o ogó³em
5 chorych, a u 2 wyst¹pi³y trwa³e neurologiczne nastêpstwa pochorobowe w postaci g³uchoty lub pora¿enia po³owiczego; zaledwie 2 osoby zosta³y wyleczone. Najwy¿sze stê¿enia bia³ka, kwasu mlekowego i aktywnoœæ LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym obserwowano w przypadkach zakoñczonych zgonem oraz u chorych z niewydolnoœci¹ oddechow¹
w przebiegu neuroinfekcji.
W grupie II œrednia pleocytoza wynosi³a 475 komórek w 1 mm3, w cytogramie wszystkich chorych dominowa³y równie¿ krwinki bia³e obojêtnoch³onne wieloj¹drzaste (od 65
do 95% ogó³u komórek). Œrednie stê¿enia pozosta³ych parametrów pmr przedstawia³y
siê nastêpuj¹co: bia³ko – 975,07 mg/L, glukoza – 0,95 mmol/L, kwas mlekowy –
3,06 mmol/L, a aktywnoœæ dehydrogenazy mleczanowej – 163,63 U/L. Œrednia aktywnoœæ
LDH w surowicy wynosi³a 181,75 U/L. Stan chorych i przebieg choroby w tej grupie by³
œrednio – ciê¿ki lub lekki, a wyniki leczenia zdecydowanie lepsze w porównaniu z grup¹ I:
pe³ne wyleczenia uzyskano w 6 przypadkach, zmar³a tylko jedna osoba i równie¿ u jednego pacjenta dosz³o do wyst¹pienia jednostronnego niedos³uchu jako nastêpstwa neuroinfekcji. U ¿adnego chorego w trakcie hospitalizacji nie obserwowano zaburzeñ oddychania.
Ró¿nice œrednich wielkoœci pleocytozy i stê¿eñ glukozy w pmr miêdzy badanymi grupami chorych nie by³y statystycznie istotne. Natomiast stwierdzono istnienie istotnych statystycznie ró¿nic œrednich stê¿eñ bia³ka (p<0,05), kwasu mlekowego (p<0,01) i aktywnoœci LDH (p<0,001) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym miêdzy grup¹ I i II. Ró¿nica œrednich
aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej w surowicy miêdzy grupami chorych nie by³a
statystycznie istotna.
OMÓWIENIE
Podstawowym badaniem w diagnostyce zaka¿eñ oœrodkowego uk³adu nerwowego
pozostaje nadal badanie p³ynu mózgowo-rdzeniowego. W wiêkszoœci laboratoriów ruty-
294
L Kêpa, B Oczko-Grzesik, D B³êdowski
Nr 2
nowe badanie obejmuje oznaczenie: pleocytozy i cytogramu, stê¿enia bia³ka, glukozy
i chlorków; znacznie rzadziej bada siê stê¿enia kwasu mlekowego. Wyniki tych badañ
mog¹ nie dostarczaæ pe³nej informacji na temat rzeczywistego nasilenia procesu zapalnego
tocz¹cego siê w tkance mózgowej. Niejednokrotnie opisywano przypadki braku korelacji
miêdzy wynikami rutynowych badañ pmr a ciê¿koœci¹ stanu klinicznego chorego, ocenianego w oparciu o skalê GCS lub APACHE II, co mo¿e wskazywaæ na ograniczon¹, w wielu
przypadkach, wartoœæ diagnostyczn¹ i prognostyczn¹ tych badañ p³ynu w neuroinfekcjach
(1,2).
Od wielu lat podejmowano próby poszerzenia badañ diagnostycznych w zaka¿eniach
OUN o oznaczanie dodatkowych parametrów p³ynu mózgowo-rdzeniowego. Oznaczano,
miêdzy innymi, stê¿enia lizozymu, immunoglobulin, cytokin zapalnych [czynnika martwicy nowotworów-a (TNF-a), interleukiny-1b (IL-1b), interleukiny-6 (IL-6)], chemokin,
produktów przemian kwasu arachidonowego (prostaglandyn, tromboksanów, leukotrienów)
i prokalcytoniny. Badania te pozwoli³y na lepsz¹, dok³adniejsz¹ ocenê rzeczywistego nasilenia i przebiegu procesu zapalnego tocz¹cego siê w przestrzeni podpajêczynówkowej
chorego, ale ich wykonanie wymaga znacznych nak³adów finansowych (koszty odczynników i aparatury) i dobrze wyposa¿onego laboratorium (2,4-7).
Z punktu widzenia lekarza–praktyka, lecz¹cego chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu, istotne znaczenie ma ustalenie innego, dodatkowego parametru
pmr, maj¹cego wartoœæ w pog³êbionej diagnostyce tej choroby, który móg³by byæ oznaczany praktycznie w ka¿dym laboratorium szpitalnym.
W przebiegu bakteryjnego zapalenia opon i mózgu, w wyniku obrzêku mózgu, wzrostu ciœnienia œródczaszkowego, pogorszenia perfuzji mózgowej i redukcji mózgowego przep³ywu krwi, dochodzi do niedokrwienia i niedotlenienia tkanki mózgowej. W rezultacie
tego nastêpuje zaburzenie metabolizmu mózgu polegaj¹ce na wystêpowaniu i przewa¿aniu
przemian beztlenowych. Zjawiska te powoduj¹, miêdzy innymi, wzrost stê¿enia kwasu
mlekowego w komórkach nerwowych i w p³ynie mózgowo-rdzeniowym, wyst¹pienie kwasicy metabolicznej, mleczanowej, w tym œrodowisku oraz zmiany aktywnoœci enzymów
uczestnicz¹cych w procesach metabolicznych; jednym z tych enzymów jest dehydrogenaza mleczanowa (2,3,8).
Dehydrogenaza mleczanowa jest enzymem wewn¹trzkomórkowym, nale¿¹cym do enzymów glikolitycznych i mitochondrialnych. Wystêpuje powszechnie w tkankach ustroju,
najwiêksz¹ aktywnoœæ wykazuje w nerkach, w¹trobie, sercu, miêœniach szkieletowych
i erytrocytach. Wyró¿nia siê 5 izoenzymów LDH: LDH1 i LDH2 (wystêpuj¹ g³ównie
w miêœniu sercowym), LDH4 i LDH5 (obecne przede wszystkim w miêœniach i w w¹trobie) oraz LDH3 (wystêpuje w innych narz¹dach i w tkankach nowotworowych). Dedrogenaza mleczanowa uczestniczy w procesie glikolizy i w syntezie kwasów t³uszczowych.
Katalizuje przeniesienie dwóch elektronów i jednego jonu H+ z mleczanu na NAD+ (dwunukleotyd nikotynamidoadeninowy). W warunkach beztlenowych uniemo¿liwiona jest reoksydacja NADH w ³añcuchu oddechowym przez przeniesienie równowa¿ników redukuj¹cych na tlen, LDH katalizuje wówczas reakcjê redukcji pirogronianu do mleczanu przez
NADH:
NADH + H+ « NAD+
Pirogronian ‹———————————› Mleczan (2,9)
LDH
Nr 2
Ocena aktywnoœci LDH
295
Aktywnoœæ LDH i jego izoenzymów w p³ynie mózgowo-rdzeniowym by³a badana
w ró¿nych chorobach oœrodkowego uk³adu nerwowego. Stwierdzono wzrost aktywnoœci
dehydrogenazy mleczanowej w p³ynie chorych z udarem niedokrwiennym mózgu; enzym
ten okaza³ siê czu³ym wskaŸnikiem prognostycznym we wczesnych stadiach chorób naczyniowych mózgu (10). Inne badania wykaza³y tak¿e przydatnoœæ oznaczania aktywnoœci
izoenzymów LDH1 i LDH2 w pmr w identyfikacji przerzutów nowotworowych do mózgu
i rakowatego zapalenia opon we wczesnych ich stadiach (11). Wielu autorów zajmowa³o
siê badaniami ewentualnej przydatnoœci oznaczania aktywnoœci LDH w p³ynie mózgowordzeniowym w ró¿nicowaniu zapaleñ opon i mózgu (2,12-19)
Przeprowadzone badania wykaza³y wzrost aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej
w pmr u chorych, zarówno w ropnych, bakteryjnych, jak i w limfocytarnych, wirusowych
zapaleniach opon i mózgu. Przyjmuje siê, ¿e wzrost aktywnoœci LDH w p³ynie jest rezultatem zaburzeñ przepuszczalnoœci barier krew-p³yn mózgowo-rdzeniowy i krew-mózg dla
substancji bia³kowych, uwalniania enzymu z komórek nerwowych pod wp³ywem czynników chorobotwórczych (np. bakterii) i obecnoœci nacieków zapalnych utworzonych z krwinek bia³ych obojêtnoch³onnych, wieloj¹drzastych (2,15-20).
W licznych badaniach stwierdzono zbli¿one, czêsto nak³adaj¹ce siê, aktywnoœci LDH
w pmr w bakteryjnych i wirusowych zapaleniach opon i mózgu, co wskazuje na, w zgodnej
opinii wielu autorów, ograniczon¹ przydatnoœæ oznaczania tego enzymu w diagnostyce
ró¿nicowej neuroinfekcji (2,5,17,20).
Niektórzy autorzy wskazuj¹ na istnienie pewnej zale¿noœci miêdzy wielkoœci¹ aktywnoœci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym a etiologi¹ bakteryjnego zapalenia opon i mózgu.
Zapalenia wywo³ane przez Streptococcus pneumoniae charakteryzowa³y siê najwy¿sz¹
aktywnoœci¹ tego enzymu, natomiast w zapaleniach o etiologii Neisseria meningitidis
i Haemophilus influenzae aktywnoœci LDH w p³ynie by³y nieco ni¿sze (12,17).
Wœród naszych chorych nie stwierdziliœmy zale¿noœci aktywnoœci LDH w pmr od etiologii zapalenia opon i mózgu.
Prowadzono tak¿e badania aktywnoœci izoenzymów dehydrogenazy mleczanowej
w p³ynie mózgowo-rdzeniowym u chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon
i mózgu. Stwierdzono, ¿e w p³ynie tych pacjentów przewa¿aj¹ izoenzymy LDH4 i LDH5
(2,12,15,19). Wed³ug Fishmana izoenzymy te pochodz¹ g³ównie z granulocytów obecnych w przestrzeni podpajêczynówkowej, gdy¿ prawid³owy p³yn mózgowo-rdzeniowy
i tkanka mózgowa charakteryzuj¹ siê przewag¹ izoenzymów LDH1 i LDH2. U chorych
zmar³ych z powodu ropnego, bakteryjnego zapalenia opon i mózgu obserwowano znacz¹cy wzrost aktywnoœci LDH1 i LDH2 w p³ynie, co mo¿e wskazywaæ na zwiêkszone uwalnianie tych izoenzymów do p³ynu bêd¹ce rezultatem znacznego uszkodzenia tkanki mózgowej (2). Podobne wyniki uzyskali Beatty i wsp.; stwierdzili oni gwa³towny wzrost aktywnoœci LDH1 w p³ynie mózgowo-rdzeniowym chorych z piorunuj¹cym bakteryjnym
zapaleniem opon i mózgu, które powodowa³o ciê¿kie uszkodzenie tkanki mózgowej (12).
W naszych badaniach, maj¹c na uwadze mo¿liwoœci diagnostyczne wiêkszoœci laboratoriów szpitalnych, oznaczaliœmy aktywnoœæ dehydrogenazy mleczanowej, bez izolowania
jej izoenzymów. Oznaczanie bowiem aktywnoœci ca³kowitego LDH jest badaniem prostszym, ³atwiejszym i bardziej dostêpnym ni¿ oznaczanie aktywnoœci izoenzymów, a celem
pracy by³o zbadanie przydatnoœci stosunkowo prostego w oznaczaniu parametru pmr
w diagnostyce bakteryjnych zapaleñ opon i mózgu.
296
L Kêpa, B Oczko-Grzesik, D B³êdowski
Nr 2
Niektórzy badacze oceniali korelacje aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej z innymi, rutynowo oznaczanymi, parametrami p³ynu mózgowo-rdzeniowego u chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu. Jain i wsp. stwierdzili istnienie korelacji miêdzy aktywnoœci¹ LDH a wielkoœci¹ pleocytozy wieloj¹drzastej i stê¿eniem bia³ka w p³ynie
u tych chorych (16), natomiast Donald i wsp. wykazali korelacjê miêdzy aktywnoœci¹ tego
enzymu a stê¿eniem kwasu mlekowego w p³ynie (13). Inni autorzy nie znaleŸli ¿adnej
wyraŸnej korelacji miêdzy aktywnoœci¹ LDH i innymi parametrami pmr (pleocytoz¹, stê¿eniem bia³ka i glukozy) (19,20).
Wœród naszych chorych wchodz¹cych w sk³ad grupy I stwierdziliœmy istnienie dodatniej korelacji miêdzy aktywnoœci¹ LDH i stê¿eniem kwasu mlekowego w p³ynie, nie by³o
natomiast korelacji z wielkoœci¹ pleocytozy wieloj¹drzastej, stê¿eniem bia³ka i glukozy.
W grupie II nie obserwowaliœmy korelacji miêdzy aktywnoœci¹ tego enzymu a innymi oznaczanymi parametrami p³ynu mózgowo-rdzeniowego.
Wszyscy autorzy zwracaj¹ uwagê na brak korelacji miêdzy aktywnoœci¹ LDH w pmr
i aktywnoœci¹ tego enzymu w surowicy chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon
i mózgu. Zjawisko to mo¿e byæ dowodem na to, ¿e enzym obecny w p³ynie pochodzi
z oœrodkowego uk³adu nerwowego (2,15,19).
Wyniki naszych badañ równie¿ wykaza³y brak korelacji miêdzy aktywnoœci¹ LDH
w p³ynie i w surowicy w obu grupach chorych.
Odrêbnym zagadnieniem jest zale¿noœæ aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej
w p³ynie mózgowo-rdzeniowym od ciê¿koœci stanu klinicznego chorego z bakteryjnym
zaka¿eniem oœrodkowego uk³adu nerwowego. Pancewicz i wsp. stwierdzili najwy¿sz¹ aktywnoœæ LDH w p³ynie u chorych bêd¹cych w najciê¿szym stanie klinicznym (19). Wykazano tak¿e, ¿e podwy¿szona aktywnoœæ tego enzymu w p³ynie utrzymywa³a siê d³u¿ej od
nieprawid³owoœci innych parametrów pmr, a nawet w niektórych przypadkach obserwowano stosunkowo wysok¹ aktywnoœæ LDH w p³ynie po zakoñczeniu leczenia (15,19).
W naszym materiale klinicznym równie¿ najwy¿sze aktywnoœci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym obserwowaliœmy u chorych w bardzo ciê¿kim stanie klinicznym (grupa I), szczególnie u pacjentów, u których w czasie hospitalizacji dosz³o do wyst¹pienia
ostrej niewydolnoœci oddechowej oraz w przypadkach zakoñczonych zgonem. Œrednie
wielkoœci pleocytozy wieloj¹drzastej i stê¿enia glukozy w p³ynie nie ró¿ni³y siê w sposób
statystycznie znamienny miêdzy grup¹ I i II, natomiast wy¿sze œrednie stê¿enia bia³ka
i kwasu mlekowego obserwowaliœmy u chorych bêd¹cych w bardzo ciê¿kim stanie klinicznym. Uzyskane wyniki wskazuj¹, ¿e aktywnoœæ LDH najwyraŸniej spoœród wszystkich
oznaczanych parametrów p³ynu mózgowo-rdzeniowego korelowa³a z ciê¿koœci¹ stanu klinicznego chorego w chwili przyjêcia do oddzia³u i dalszym przebiegiem choroby. Niewielka liczebnoœæ grup badanych chorych utrudnia przeprowadzenie dok³adniejszej analizy
statystycznej uzyskanych wyników i wyci¹gniêcie jednoznacznych, daleko id¹cych wniosków, ale mo¿e uzasadniaæ koniecznoœæ i celowoœæ prowadzenia dalszych badañ.
Wzrost aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej w p³ynie mózgowo-rdzeniowym
w przebiegu ropnych, bakteryjnych zapaleñ opon i mózgu jest wynikiem uszkodzenia tkanki
mózgowej przez proces zapalny i jego nastêpstwa, wyra¿a stopieñ nasilenia zaburzeñ metabolizmu tej tkanki spowodowanych zapaleniem. Dlatego mo¿na uznaæ, ¿e aktywnoœæ
LDH w pmr odzwierciedla w znacznym stopniu rzeczywisty stopieñ i natê¿enie uszkodzenia mózgu. Inne parametry p³ynu mózgowo-rdzeniowego (wielkoœæ pleocytozy wieloj¹-
Nr 2
Ocena aktywnoœci LDH
297
drzastej, stê¿enie bia³ka, glukozy) mog¹ nie zawsze odpowiadaæ rzeczywistemu nasileniu
procesu zapalnego opon i mózgu. Jedynie stê¿enie kwasu mlekowego wydaje siê byæ pewniejszym wskaŸnikiem wielkoœci tego procesu, ale jest ono stosunkowo rzadko oznaczane
w codziennej praktyce klinicznej (2,13,15,19).
Oznaczanie aktywnoœci LDH w p³ynie mózgowo-rdzeniowym chorych z ropnymi, bakteryjnymi zapaleniami opon i mózgu wydaje siê tak¿e mieæ pewne znaczenie w prognozowaniu przebiegu choroby, o czym decyduje wielkoœæ uszkodzenia tkanki mózgowej
i g³êbokoœæ zaburzeñ jej metabolizmu. Mo¿e to okazaæ siê przydatne w monitorowaniu
przebiegu choroby, we wczesnym rozpoznawaniu powik³añ zagra¿aj¹cych ¿yciu (miêdzy
innymi niewydolnoœci oddechowej) i podejmowaniu odpowiednich dzia³añ ( np.: zabezpieczenia czynnoœci uk³adu oddechowego lub przeniesienie chorego do oddzia³u intensywnej opieki medycznej) (1,2,15,19).
L Kêpa, B Oczko-Grzesik, D B³êdowski
EVALUATION OF CEREBROSPINAL FLUID AND PLASMA LACTATE
DEHYDROGENASE ACTIVITY IN PATIENTS WITH PURULENT,
BACTERIAL MENINGOENCEPHALITIS
SUMMARY
The aim of the study was evaluation of usefulness of cerebrospinal fluid (CSF) lactate dehydrogenase (LDH) activity assessment in diagnostics of purulent, bacterial meningoencephalitis in adults.
The investigations were performed in 17 subjects. In all individuals CSF and plasma LDH activity
was estimated during the first 24 hours of hospitalization. Mean CSF LDH activity in patients in
very severe clinical state (group I) was 299,11 U/L compared to 163,67 U/L in subjects of group II
with moderate and mild course of disease. The difference between mean CSF activities of this
enzyme was statistically significant (p<0,001). The obtained results indicate the usefulness of CSF
LDH activity assessment in estimation of severity of the patient’s clinical state. The magnitude of
this activity seems to be also helpful as prognostic marker in purulent, bacterial meningoencephalitis.
PIŒMIENNICTWO
1. Roos KL, Tunkel AR, Scheld WM. Acute bacterial meningitis. W: Scheld WM, Whitley RJ,
Marra CM, red. Infections of the Central Nervous System. Philadelphia: Lippincott, Williams
and Wilkins;2004:346-422.
2. Fishman RA. Cerebrospinal Fluid in Diseases of the Nervous System. Philadelphia: B. Saunders
Company;1992.
3. Leib SL, Täuber MG. Pathogenesis and pathophysiology of bacterial infections. W: Scheld WM,
Whitley RJ, Marra CM, red. Infections of the Central Nervous System. Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins;2004:331-346.
4. Dyla £, Sawaryn T, Wiczkowski A, i in. Przydatnoœæ niektórych badañ p³ynu mózgowo-rdzeniowego w ró¿nicowaniu ropnych i limfocytarnych zapaleñ opon mózgowo-rdzeniowych. Pol Tyg
Lek 1987;42,45:1410-1414.
5. Grygorczuk S, Pancewicz S, Kondrusik M, i in. Chemokiny w zapaleniach opon mózgowordzeniowych o ró¿nej etiologii. Pol Merk Lek 2001;10,56:117-121.
298
L Kêpa, B Oczko-Grzesik, D B³êdowski
Nr 2
6. Kêpa L, Adamek B, Stolarz W. Wartoœæ diagnostyczna oznaczania czynnika martwicy nowotworu-a (TNF-a) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w przebiegu neuroinfekcji. Neurol Neurochir
Pol 1998;32,48,3:533-541.
7. Kêpa L, Oczko-Grzesik B, B³êdowski D. Prokalcytonina (PCT) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym
i w surowicy chorych z bakteryjnymi ropnymi i limfocytarnymi zapaleniami opon i mózgu
u doros³ych – obserwacje w³asne. Przegl Epidemiol 2005;59,3:703-709.
8. McAllister CK, O’Danoghue JM, Beatty HN. Experimental Pneumococcal Meningitis. II. Characterization and Quantitation of the Inflammatory Process. J Infect Dis 1975;132,4:355-360.
9. Murray RK, Granner DK, Mayer PA, i in. Biochemia Harpera. Warszawa:PZWL:1998.
10. Lampl Y, Paniri Y, Eshel Y, i in. Cerebrospinal Fluid Lactate Dehydrogenase Levels in Early
Stroke and Transient Ischemic Attacks. Stroke 1990;21:854-857.
11. Lampl Y, Paniri Y, Eshel Y, i in. LDH isoenzymes in cerebrospinal fluid in various brain tumors.
J Neur Neurosurg Psychiatry 1990;53:697-699.
12. Beatty HN, Oppenheimer S. Cerebrospinal fluid lactate dehydrogenase and ist isoenzymes in
infections of the central nervous system. N Engl J Med 1968;28:1197-1202.
13. Donald PR, Malan C. Cerebrospinal fluid lactate and lactate dehydrogenase activity in the rapid
diagnosis of bacterial meningitis. S Afr Med J 1986;69:39-42.
14. Feldman WE. Cerebrospinal fluid lactic acid and dehydrogenase activity levels in untreated and
partially antibiotic-treated children. Amer J Dis Child 1975;129:77-81.
15. Iwañczak F, ¯och A. Ocena stê¿enia kwasu mlekowego, dehydrogenazy mleczanowej (LDH)
i kortyzolu w surowicy krwi i w p³ynie mózgowo-rdzeniowym u dzieci z surowiczym i ropnym
zapaleniem opon. Ped Pol 1986;61,1:20-31.
16. Jain MK, Shah A, Rao SR, i in. Cerebrospinal fluid dehydrogenase in central nervous system
infections. Indian Pediatr 1991;28(4):369-374.
17. Neches W, Platt M. Cerebrospinal fluid LDH in 287 children including 53 cases of meningitis of
bacterial and non-bacterial etiology. Pediatrics 1968;41:1097-1099.
18. Nelson PV, Carey W F, Pollard AC. Diagnostic significance and source of lactate dehydrogenase
and its isoenzymes in cerebrospinal fluid of children with a variety of neurological disorders.
J Clin Pathol 1975;28:828-832.
19. Pancewicz S, Hermanowska-Szpakowicz T. Ocena oznaczania aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w p³ynie mózgowo-rdzeniowym w ropnym zapaleniu opon mózgowych. Przegl
Epidemiol 1994;48,1-2:27-34.
20. Pancewicz S. Ocena przydatnoœci oznaczania aktywnoœci dehydrogenazy mleczanowej (LDH)
w p³ynie mózgowo-rdzeniowym i surowicy w limfocytarnych zapaleniach opon mózgowo-rdzeniowych. Przegl Epidemiol 1995;49,1-2:35-41.
Otrzymano: 7.02.2006 r.
Adres autora:
Lucjan Kêpa
Oddzia³ Chorób ZakaŸnych Œl. AM
Aleja Legionów 49, 41-902 Bytom
tel. (0-32) 281 82 41, fax (0-32) 281 82 45