Instytucje gospodarki rynkowej

Instytucje gospodarki rynkowej
Ekonomiczna teoria demokracji
Anthony’ego Downsa
Blok 10 i 11
Koncepcje badawcze A. Downs’a
1. Jak przekładają się interesy jednostek na interes
społeczeństwa?
2. Krytyka założenia, że państwo jest
altruistycznym jednorodnym podmiotem.
3. Założenia dot. sektora prywatnego (np. egoizm
jednostek, interes własny, max. użyteczności)
powinno stosować się do analizy dot. rządu.
4. Postulat zespolenia ekonomii i polityki w teorię
„działania społecznego”.
5. Niemożność stworzenia jednej teorii rządu ze
względu na różne systemy rządzenia.
Założenia Modelu A. Downsa
WYBORCA = KONSUMENT
PARTIA
= PRZEDSIĘBIORSTWO
POLITYK = PRODUCENT
PROGRAMY POLIT. i DZIAŁANIA WŁ. = PRODUKTY
GŁOSY
= PIENIĄDZE
Partie i wyborcy kierują się zasadami
maksymalizacji użyteczności i racjonalnego wyboru
Homo oeconomicus – rozciąga się na sferę
zachowań politycznych
Założenia Modelu A. Downsa
1. Partia lub koalicja sprawuje władzę przez 1 kadencję.
2. Każdy obywatel ma 1 głos.
3. Nielegalne przejęcie władzy lub ograniczenie prawa
wyborczego jest niedopuszczalne.
4. Istnieją co najmniej 2 konkurencyjne partie.
5. Preferencje polityczne obywateli można uszeregować od
lewicowych do prawicowych.
6. Preferencje wyborców są ściśle określone na skali polit.
7. Partie znają preferencje polityczne wyborców.
8. Wyborcy znają preferencje polityczne partii.
Racjonalne głosowanie
1. „Racjonalny wyborca” – użyteczność danej
polityki ma decydujący wpływ na decyzje
wyborcy. …(???).
2. Dodatnia zależność pomiędzy pożytkiem z
danej polityki, a poparciem. … (???).
3. Obywatel-wyborca tworzy własny obraz
rynku politycznego. Szereguje partie na skali
politycznej wg korzyści jakie uzyska z
realizacji ich polityki.
Skala polityczna
Korzyści dla max
wyborcy z
realizacji
programu
danej partii
0
Partia 1
Partia 2
Partia3
Partia 4
„Oczekiwane zróżnicowanie partii” (OZP)
Jakie korzyści zapewni wyborcy rząd prowadząc
dotychczasową politykę (Krz t+1)?
Rząd
Opozycja
OZP = H(Krz t+1) – H(Kop t+1)
Wyborca jest świadom, że partie składają obietnice bez pokrycia.
Jeśli OZP < 0, to wyborca wybierze opozycję lub zagłosuje tak,
aby partia, którą ocenia najgorzej, nie objęła rządów.
Bieżące zróżnicowanie partii (BZP)
Porównanie bieżących działań rządu z hipotetycznymi wynikami, gdyby
rządziła opozycja
Rząd
Opozycja
BZP = (Krz t) – H(Kop t)
Dodatkowo wyborcy oceniają:
- Czynniki trendu (trend factors).
- Ocenę działalności w praktyce (performance ratings)
Gdy BZP oscyluje wokół „0” wówczas podstawą oddania głosu jest
ocena praktyki rządzenia (zachowania) poszczególnych partii teraz i
w przeszłości.
Racjonalny wyborca a wielopartyjność
Ocena jak głosują inni i wybór preferowanej partii
Korzyści wyborcy
Wielkość poparcia
Partia 1
Partia 2
Partia 3 Partia 4
- korzyści wyborcy
… a jeśli prawdopodobna jest
- prawdopodobne poparcie
koalicja …..?
Niepewność i koszty udziału w wyborach
WYBORCA  NIEPEWNOŚĆ  DECYZJA
Trzy poziomy zaufania:
1. Rozwaga (logiczne myślenie).
2. Wiedza kontekstowa (to świadomość idei
głoszonych przez partie wraz z ich kontekstem).
3. Informacja (wiedza o bieżących wydarzeniach)
Przywództwo a informacja
Przywództwo – zdolność do takiego wpływania na
wyborców, by przyjęli pewne opinie jako ich własne.
Przywództwo możliwe jest jedynie w świecie niepewności,
gdzie przywódcy zdobywają wyborców w mniejszej lub
większej proporcji do ich braku informacji.
Poparcie dla
przywódcy
0
Wiedza
Rodzaje przywódców
Partie polityczne – org. społ. mające programy
polityczne i biorące udział w wyborach w celu ich
wygrania.
Grupy interesu – zorganizowane grupy reprezentujące
określone cele (gospodarcze, społeczne, itp.)
promujące własne interesy, tak aby zostały one
uwzględnione w programach partii.
Agenci medialni – podmioty, które za wynagrodzeniem
ze strony danej partii wpływają na opinię publiczną w
celu zwiększenia szans wyborczych
Przywódcy a ideologie
IDEOLOGIE – werbalne obrazy społeczeństwa (odcień
normatywny: wyobrażenia o prawidłowym kształcie
społeczeństwa). Służą do identyfikacji partii na
konkurencyjnym rynku politycznym.
PARTIE TWORZĄ IDEOLOGIE
Partia A
Partia B
Partia C
Ideologia A
Ideologia B
Ideologia C
„REKLAMA” „REKLAMA” „REKLAMA” „REKLAMA”
wyborcy, wyborcy, wyborcy, wyborcy, wyborcy wyborcy
Wyborca a ideologie
Koszty uzyskania informacji
+
Brak wyraźnych różnic pomiędzy partiami
w zakresie konkretnych spraw
Wyborca głosuje na podstawie różnic ideologicznych
Zróżnicowanie programów partii zostaje zastąpione
zróżnicowaniem ideologicznym (ideology differencial)
Udział w wyborach
Czynniki determinujące oczekiwaną użyteczność udziału w
wyborach:
1. Zróżnicowanie partii / ideologii – im większe, tym
większa motywacja do udziału w wyborach.
2. Ocena wpływu „głosu” na wynik wyborów.
3. Znaczenie, jakie przywiązuje wyborca do życia w
demokracji.
4. Wielkość ogólnej frekwencji.
„Długookresowa wartość z partycypacji” a problem „gapowicza”
(Long-run participation value)
(free-riding)
Model wyborów
Koszty udziału w
wyborach:
-bezpośrednie,
-Informacji (zbierania
i przetwarzania)
Spodziewane
korzyści od
partii, na
którą głosuje
GŁOS
WYBORCA
Udział w wyborach to transakcja „kupna-sprzedaży”
Wyborca ma słabe bodźce do zdobywania i przetwarzania kolejnych
informacji, gdyż krańcowa użyteczność z ich pozyskiwania jest bliska
zeru.
Większość wyborców ma niewielkie bodźce do powiększania informacji
– to tzw. „racjonalna ignorancja”
Konkurujące partie (podażowa strona polityki)
„Głównym motywem polityków jest zdobycie władzy w celu osiągania
związanych z nią korzyści. Zatem politycy formułują programy w celu
zdobycia władzy, a nie dążą do władzy w celu wprowadzania swoich
programów w życie”.
Cel partii:
realizacja
interesów
tworzących ją
jednostek
poprzez
zdobycie
władzy
Otrzymanie jak
największej liczby
głosów w wyborach
Podporządkowanie
temu celowi
działań, ideologii i
programu
Partie będą tworzyły programy, które przyciągną
jak najwięcej wyborców… . A zatem jakie są preferencje wyborców?
Preferencje wyborców i dostosowanie programów
wyborczych (w systemie dwupartyjnym)
ROZKŁADY PREFERENCJI
Jednowierzchołkowy
Dwuwierzchołkowy
P
P
Lewica
max
OZP będzie malało
Prawica
Lewica
Prawica
OZP będzie rosło
Rozkład wyborców wielowierzchołkowy
P
Lewica
Prawica
„Podstawowym wyznacznikiem rozwoju sceny politycznej jest
dystrybucja wyborców na politycznej skali. Od tego czynnika
zależy w wielkim stopniu czy kraj będzie miał 2 główne partie, czy
więcej, czy demokracja będzie prowadziła do stabilnych rządów /
niestabilnych rządów, czy nowe partie będą zastępowały stare”.
[Downs]