Próba oceny zachowań anty-zdrowotnych studentów Akademii
Transkrypt
Próba oceny zachowań anty-zdrowotnych studentów Akademii
108 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): 108-111 Próba oceny zachowañ anty-zdrowotnych studentów Akademii Medycznej w Lublinie Evaluation of anti-healthy behavior among students of Medical University in Lublin KATARZYNA WÓJTOWICZ-CHOMICZ, MA£GORZATA KOWAL, MARTA WÓJTOWICZ, ANDRZEJ BORZÊCKI Katedra i Zak³ad Higieny Akademii Medycznej im. Prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie Introduction. One of the most important actions aiming at preserving good health, as well as increasing self-control over ones health, is to develop appropriate health behavior and to change attitudes toward health. Wstêp. Jednym z wielu dzia³añ, które s³u¿¹ zachowaniu zdrowia i zwiêkszaj¹ skutecznoæ kontroli nad w³asnym zdrowiem, jest kszta³towanie w³aciwych zachowañ zdrowotnych oraz zmiana sposobu mylenia o zdrowiu. The aim of the work was to evaluate anti-healthy behavior in lifestyle of medical students in Lublin, as well as to investigate smoking addiction and the habit of drinking alcohol in the group of future doctors. Cel pracy. Próba oceny zachowañ anty-zdrowotnych w ¿yciu studentów Akademii Medycznej w Lublinie i przeledzenie problemu palenia papierosów i spo¿ywania alkoholu w grupie przysz³ych lekarzy. Material and methods. The survey was conducted among 329 students of Medical University in Lublin (107 men and 222 women) in year 2006. Each of the students filled out an anonymous questionnaire. It included questions concerning the level of smoking addiction measured by Fageström test. The second part of the questionnaire included the AUDIT test. The AUDIT test has been elaborated by WHO in order to recognize risky drinking, addictive drinking and harmful drinking. Materia³ i metoda. Badaniem objêto 329 studentów Akademii Medycznej w Lublinie (107 mê¿czyzn i 222 kobiety) w 2006 roku. Ka¿dy z respondentów wype³ni³ anonimow¹ ankietê zawieraj¹c¹ pytania dotycz¹ce stopnia uzale¿nienia od nikotyny mierzonego testem Fageströma. Druga czêæ ankiety zawiera³a test AUDIT. Test ten zosta³ opracowany przez WHO, aby rozpoznawaæ osoby pij¹ce w sposób ryzykowny, uzale¿nionych i pij¹cych szkodliwie. Results. Among the examined group of 329 students 34. 9% smoked cigarettes. It was noticed that gender differentiated students behavior as regards smoking. Among smokers, 55% were men and 25.2% women. It seems that parents who smoke by themselves create a negative model, since smokers accounted for 35% of all parents. It was reported that city dwellers smoked twice as frequently as villagers. Economic situation and civil status did not have any influence on smoking habit. All smokers declared drinking alcohol. Among the examined students, only four persons did not drink and 325 (98.8%) drank alcohol. All respondents admit drinking alcohol only during weekends. After analyzing the total score in AUDIT test it was reported that: 88.3% of women and 75.7% of men were not addicted to alcohol; 9.9% women and 24.9% of men required further diagnostics. None of the examined students were classified as addicted nor harmful drinking individuals. Among students, beer was the most frequently drunk alcohol. Conclusions. Among the examined group, total abstinence from alcohol and nicotine is a rarity. Respondents are not properly prepared to popularize healthy lifestyle. Actions aiming ast modification of health behavior in the group of future doctors, should be strengthened. Key words: AUDIT test, Fageström test, smoking, alcohol drinking Wyniki. Sporód badanych 329 studentów 34,9% pali³o papierosy. Stwierdzono, ¿e p³eæ ró¿nicowa³a zachowanie respondentów wobec palenia. Wród pal¹cych 55% stanowili mê¿czyni a 25,2% kobiety. Wydaje siê, ¿e du¿¹ rolê w postaci negatywnego wzorca odgrywaj¹ pal¹cy rodzice, którzy stanowili 35% wszystkich rodziców. Zauwa¿ono, ¿e mieszkañcy miast palili 2-krotnie czêciej ni¿ mieszkañcy wsi. Sytuacja ekonomiczna i stan cywilny nie mia³y wp³ywu na palenie papierosów. Wszystkie osoby pal¹ce papierosy deklarowa³y spo¿ywanie alkoholu. Wród ankietowanych nie pi³y alkoholu tylko 4 osoby, natomiast 325 osób (98,8%) pi³o alkohol pod ró¿nymi postaciami. Wszyscy respondenci deklarowali spo¿ywanie alkoholu tylko podczas weekendu. Analizuj¹c ogóln¹ liczbê uzyskanych punktów stwierdzono, ¿e 88,3% kobiet i 75,7% mê¿czyzn nie wykazywa³o uzale¿nienia od alkoholu, a 9,9% kobiet i 24,9% mê¿czyzn wymaga³o pog³êbionej diagnostyki. ¯adna z badanych osób nie zosta³a zakwalifikowana do grupy uzale¿nionych, ani do grupy pij¹cej szkodliwie. Do najczêciej spo¿ywanego przez studentów alkoholu nale¿a³o piwo. Wnioski. Abstynencja alkoholowa i nikotynowa wród ankietowanej grupy nale¿y do rzadkoci. Respondenci nie s¹ prawid³owo przygotowani propagowania zdrowego stylu ¿ycia. Nale¿y wzmocniæ dzia³ania maj¹ce na celu wprowadzenie modyfikacji zachowañ zdrowotnych w grupie przysz³ych lekarzy. S³owa kluczowe: test AUDIT, test Fageströma, palenie papierosów, picie alkoholu © Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): 108-111 www.phie.pl Nades³ano: 26.08.2006 Zakwalifikowano do druku: 30.03.2007 Wstêp Zdrowie definiowane jest przez WHO jako dobrostan fizyczny i psychiczny umo¿liwiaj¹cy cz³owiekowi naukê b¹d wykonywanie pracy oraz daj¹cy mu Adres do korespondencji / Address for correspondence Katarzyna Wójtowicz-Chomicz Katedra i Zak³ad Higieny Akademii Medycznej w Lublinie ul. Radziwi³³owska 11, 20-080 Lublin, tel. 0-603-199-231 e-mail: [email protected] optymaln¹ satysfakcjê spo³eczn¹ i kulturow¹. Jednym z wielu dzia³añ, które s³u¿¹ zachowaniu zdrowia i zwiêkszaj¹ skutecznoæ kontroli nad w³asnym zdrowiem, jest kszta³towanie w³aciwych zachowañ zdro- Wójtowicz-Chomicz K, Kowal M, Wójtowicz M, Borzêcki A. Próba oceny zachowañ anty-zdrowotnych studentów AM wotnych oraz zmiana sposobu mylenia o zdrowiu [1]. Powszechnie wiadomo, ¿e na stan naszego zdrowia wp³ywaj¹ czynniki wewnêtrzne i zewnêtrzne. Wród tych ostatnich istotn¹ rolê odgrywaj¹ tzw. u¿ywki, papierosy, w tym równie¿ alkohol, którego dzia³anie prowadziæ mo¿e do wyst¹pienia powa¿nych szkód zdrowotnych. Napoje alkoholowe towarzysz¹ nam prawie od pocz¹tku naszego istnienia [2]. S¹ przez studentów u¿ywane podczas oblewania zdanych lub nie zdanych egzaminów czy kolokwiów. Piwo, wino, likiery, koniaki czy wódki maj¹ atrakcyjne marki i zapachy, ale to nie te walory spowodowa³y, ¿e zdoby³y one tak du¿e znaczenie w naszym ¿yciu. Picie alkoholu stanowi bardzo popularny sposób nawi¹zywania i umacniania kontaktów miêdzy ludmi, tworzy okazjê do spotkañ, u³atwia zabawê, staje siê ród³em radoci [3]. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e nieprawid³owy model spo¿ycia alkoholu mo¿e spowodowaæ wiele niekorzystnych konsekwencji spo³ecznych i zdrowotnych. Kolejnym nieprawid³owym elementem stylu ¿ycia jest palenie papierosów. Gwa³towny wzrost spo¿ycia papierosów, który w krajach uprzemys³owionych mia³ miejsce w pierwszej po³owie XX wieku, a obecnie ma miejsce w krajach rozwijaj¹cych siê, jest odpowiedzialny za nie notowany z innych przyczyn wzrost przedwczesnej umieralnoci na naszym globie. W dymie tytoniowym znajduje siê ponad 4 tys. ró¿nych substancji, wiele o dzia³aniu toksycznym, mutagennym, teratogennym, kancerogennym. Niektóre z nich dzia³aj¹ jedynie miejscowo w jamie ustnej, drogach oddechowych, podczas gdy inne po wch³oniêciu do uk³adu kr¹¿enia wywieraj¹ dzia³anie na wiêkszoæ tkanek i organów cz³owieka. Palenie tytoniu to nie tylko farmakologiczne uzale¿nienie od nikotyny, ale przede wszystkim nawyk o charakterze behawioralnym, psychologicznym i spo³ecznym. Palenie tytoniu, niestety nadal, pozostaje olbrzymim problemem spo³ecznym w Polsce. Co 10 sekund na wiecie umiera kto na chorobê wywo³an¹ paleniem tytoniu. Liczne badania wiatowe wykaza³y zwi¹zek przyczynowo-skutkowy pomiêdzy paleniem tytoniu a rozwojem chorób. 109 Fageströma [4]. Pos³u¿ono siê 10-punktowym kwestionariuszem, w którym niski stopieñ uzale¿nienia od nikotyny okrela liczba < 5 uzyskanych punktów, redni 5-6 pkt, wysoki > 7 pkt. Druga czêæ ankiety 1/ zawiera³a test AUDIT [5]. Test ten zosta³ opracowany przez WHO, aby rozpoznawaæ osoby pij¹ce w sposób ryzykowny, uzale¿nionych i pij¹cych szkodliwie. Zawiera on trzy grupy pytañ: 1. grupa A jest to ryzykowny model picia; do tej grupy nale¿¹ osoby, które uzyska³y w pytaniach 1-3: kobiety 4 pkt i wiêcej, mê¿czyni 5 pkt i wiêcej 2. grupa B jest to uzale¿nienie od alkoholu; do tej grupy kwalifikuj¹ siê osoby, które uzyska³y w pytaniach 4-6: kobiety 4 pkt i wiêcej, mê¿czyni 5 pkt 3. grupa C jest to picie szkodliwe; jest to taka grupa, która uzyska³a w pytaniach 7-10 powy¿ej 4 pkt bez wzglêdu na p³eæ. Do wykrycia istnienia ró¿nic lub zale¿noci za2 stosowano test χ ; przyjêto 5% b³¹d wnioskowania. Analizy statystyczne przeprowadzono w oparciu o oprogramowanie komputerowe STATISTICA v. 6.0 (StatSoft, Polska). Wyniki Sporód badanych 329 studentów 34,9% pali³o papierosy. Stwierdzono, ¿e p³eæ ró¿nicowa³a zachowanie respondentów wobec palenia. Wród pal¹cych 55% stanowili mê¿czyni a 25,2% kobiety (p=0,00001). Wszyscy pal¹cy zaci¹gali siê dymem tytoniowym, a zawartoæ nikotyny w najczêciej wypalanych papierosach wynosi³a poni¿ej 0,9 mg wród 55,3% pal¹cych i 1,0-1,2 mg wród 44,7% pal¹cych (p=0,00001). Wydaje siê, ¿e du¿¹ rolê w postaci negatywnego wzorca odgrywaj¹ pal¹cy rodzice, którzy stanowili 35% wszystkich rodziców. Do grupy o s³abym uzale¿nieniu zaliczono 36,4% mê¿czyzn i 24,3% kobiet, natomiast rednie i du¿e uzale¿nienie od nikotyny wykazywa³o 11,2% mê¿czyzn i 0,9% kobiet (p=0,00001). Podsumowuj¹c, 79,1% pal¹cych by³o s³abo uzale¿nionych od nikotyny a 12,1% rednio lub bardzo i byli to g³ównie mê¿czyni (p=0,00001). Cel pracy Zauwa¿ono, ¿e mieszkañcy miast palili 2-krotnie czêPróba oceny zachowañ anty-zdrowotnych w ¿y- ciej ni¿ mieszkañcy wsi; wynosi³o to: 38,8% dla miaciu studentów Akademii Medycznej w Lublinie sta i 21,6% dla wsi (p= 0,004). Sytuacja ekonomiczi przeledzenie problemu palenia papierosów i spo- na i stan cywilny nie mia³y wp³ywu na palenie papie¿ywania alkoholu w grupie przysz³ych lekarzy. rosów. Wszystkie osoby pal¹ce papierosy deklarowa³y spo¿ywanie alkoholu. Wród ankietowanych nie Materia³ i metoda pi³y alkoholu tylko 4 osoby, natomiast 325 osób Badaniem objêto 329 studentów Akademii Me- (98,8%) pi³o alkohol pod ró¿nymi postaciami. Wszydycznej w Lublinie (107 mê¿czyzn i 222 kobiety) scy respondenci deklarowali spo¿ywanie alkoholu w 2006 r. Ka¿dy z respondentów wype³ni³ anonimo- tylko podczas weekendu. Jednorazowo 1-2 porcje w¹ ankietê zawieraj¹c¹ pytania dotycz¹ce stopnia uzale¿nienia od nikotyny mierzonego testem 1/ AUDIT alcohol use disorders identification test 110 alkoholu spo¿ywa³o 50,4% kobiet i 13,0% mê¿czyzn. Model picia 10 i wiêcej porcji jednorazowo dotyczy³ 1,8% kobiet i 13% mê¿czyzn (p=0,00000). Analizuj¹c ogóln¹ liczbê uzyskanych punktów stwierdzono, ¿e 88,3% kobiet i 75,7% mê¿czyzn nie wykazywa³o uzale¿nienia od alkoholu, a 9,9% kobiet i 24,9% mê¿czyzn wymaga³o pog³êbionej diagnostyki z powodu uzyskania 8 i wiêcej punktów (p=0,001). Osoby, które uzyska³y powy¿ej 8 punktów, deklarowa³y, ¿e najczêciej spo¿ywanym przez nie alkoholem by³a wódka. W bloku pytañ 1-3 ujawniaj¹cych picie ryzykowne znalaz³o siê 45,5% ankietowanych w tym 67,1% mê¿czyzn i 33,9% kobiet (p=0,001). ¯adna z badanych osób nie zosta³a zakwalifikowana do grupy uzale¿nionych (blok pytañ 4-6) ani do grupy pij¹cej szkodliwie (blok pytañ 7-10). Do najczêciej spo¿ywanego przez studentów alkoholu nale¿a³o piwo, przy czym odsetek pij¹cych mê¿czyzn i kobiet by³ na zbli¿onym poziomie i wynosi³ odpowiednio 52,3% i 40,3%. Kobiety zdecydowanie czêciej od mê¿czyzn pi³y wino 32,1%, a mê¿czyni czêciej od kobiet pili wódkê 33,6% (p= 0,00000). Sytuacja ekonomiczna nie mia³a wp³ywu na iloæ i rodzaj spo¿ywanego alkoholu. Analizuj¹c pochodzenie zauwa¿ono, ¿e mieszkañcy miast pili 2-krotnie czêciej 3-4 porcje alkoholu ni¿ mieszkañcy wsi (40,7% i 19,4%); p=0,00009. Stan cywilny istotnie wp³ywa³ na iloæ porcji wypijanego alkoholu. Osoby samotne pi³y zazwyczaj 1-2 porcje alkoholu 38,8%, a osoby przebywaj¹ce w sta³ych zwi¹zkach 5-6 porcji 66,6% (p=0,00002). Dyskusja W badaniach w³asnych, podobnie jak w badaniach przeprowadzonych przez Pietrykê-Micha³owsk¹, istotnie statystycznie wiêcej mê¿czyzn pali³o papierosy [6]. Kobiety i mê¿czyni wypalali podobn¹ liczbê papierosów w ci¹gu doby; jest to zgodne z wiêkszoci¹ podobnych badañ [7, 8]. Podsumowuj¹c, 79,1% pal¹cy jest s³abo uzale¿nionych od nikotyny w zwi¹zku z tym powinni oni spróbowaæ przerwaæ niekorzystny dla ich zdrowia na³óg. Uzyskane wyniki dotycz¹ce spo¿ywania alkoholu pokazuj¹, i¿ jest ono w bardzo du¿ym stopniu rozpowszechnione w badanej grupie. Przeprowadzone badanie wykaza³o, ¿e prawie po³owa przysz³ych lekarzy (45,5%) pije alkohol w sposób ryzykowny. Dotyczy³o to 67,1% mê¿czyzn i 33,9% kobiet i jest to zgodne z doniesieniami Gerstenkorna [9]. Jednorazowo 1-2 porcje alkoholu spo¿ywa³o 50,4% kobiet i 13,0% mê¿czyzn. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e po spo¿yciu takiej sa- Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): 108-111 mej iloci alkoholu jego stê¿enie we krwi kobiet jest o 40% wiêksze ni¿ u mê¿czyzn [10]. Spo¿ywanie przez kobiety nawet niewielkich iloci alkoholu powinno budziæ obawy: nale¿y pamiêtaæ, ¿e respondentki s¹ w wieku rozrodczym. Wród studentów nie zaobserwowano cech picia szkodliwego i uzale¿nienia od alkoholu. Jednak intensywne picie alkoholu, czyli picie ryzykowne, skraca czas potrzebny do rozwoju uzale¿nienia. Niepokoj¹ca jest niew¹tpliwie liczba osób wymagaj¹cych pog³êbionej diagnostyki; 14,5% uzyska³o 8 i wiêcej punktów w tecie AUDIT. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e problem uzale¿nienia dotyczy wszystkich grup spo³ecznych i nie omija w ¿aden sposób lekarzy. Alkohol jako substancja psychoaktywna o szczególnych w³aciwociach, wywiera dzia³anie euforyzuj¹ce, rozluniaj¹ce, co sprawia, ¿e jest chêtnie serwowany na spotkaniach towarzyskich. Ze wzglêdu na wielostronne szkodliwe oddzia³ywanie na organizm cz³owieka, jego pocz¹tkowo kontrolowane spo¿ycie mo¿e stopniowo prowadziæ do nadu¿ywania i rozwoju uzale¿nienia [11]. Uzale¿nienie od alkoholu prowadzi do zmian fizycznych oraz psychicznych. Bardzo powa¿ne s¹ nastêpstwa spo³eczne: uzale¿nienie od alkoholu powoduje zazwyczaj rozbicie rodziny, rozlunienie wiêzów spo³ecznych i zawodowych, zmniejszenie dyscypliny pracy, obni¿enie jej jakoci. Jest jednym z g³ównych czynników w rozwoju przestêpczoci. Znaczna czêæ wypadków komunikacyjnych i zawodowych zwi¹zana jest z nadu¿ywaniem alkoholu. Z przeprowadzonych badañ wynika, ¿e studenci medycyny jako przyszli lekarze nie s¹ przygotowani, aby propagowaæ prawid³owy model zachowañ zdrowotnych wród pacjentów. Wród studentów 34,9% pali³o papierosy, a 98,8% pi³o alkohol. T³umaczyæ to mo¿na tylko tym, ¿e studia medyczne s¹ specyficzne, znaczna iloæ zajêæ, czêste kolokwia to sytuacje stresowe, które sprzyjaj¹ paleniu papierosów i spo¿ywaniu alkoholu mog¹ wiêc powodowaæ utrwalenie tych na³ogów. Wnioski 1. Abstynencja alkoholowa i nikotynowa wród studentów akademii medycznej nale¿a³a do rzadkoci. 2. Studenci akademii medycznej nie s¹ prawid³owo przygotowani do propagowania zdrowego stylu ¿ycia wród przysz³ych pacjentów. 3. Nale¿y wzmocniæ dzia³ania maj¹ce na celu wprowadzenie modyfikacji zachowañ zdrowotnych w grupie przysz³ych lekarzy. Wójtowicz-Chomicz K, Kowal M, Wójtowicz M, Borzêcki A. Próba oceny zachowañ anty-zdrowotnych studentów AM 111 Pimiennictwo / References 1. ***Narodowy Program Zdrowia 1996-2005: http:// www.mz.gov.pl/wwwmz/index 2. Mellibruda J: Tajemnice ETOH. PARPA Warszawa 1993. 3. Richard D. Narkotyki. Ksi¹¿nica Katowice 1999. 4. Fageström KO, Schneider NG. Measuring nicotine dependence: a review of the Fageström Tolerance Questionnaire. J Behav Med 1989; 12: 159-182. 5. Babor TF, Grant M. From clinical research to secondary prevention: International collaboration the development of the alcohol use disorders identification test (AUDIT). Alcohol Health and Research World 1989, 13: 317. 6. Pietryka-Micha³owska E, Wdowiak L, Dreher P. Zachowania zdrowotne studentów Akademii Medycznej. II. Analiza spo¿ycia alkoholu, palenia papierosów, za¿ywania narkotyków, picia kawy. Zdr Publ 2004, 114, 4: 532-536. 7. Kleczkowski L, Berliñski B. Stosowanie u¿ywek wród studentów lubelskich. Wiad Lek 1990, 17-18: 875. 8. Pilawska H. Czêstoæ i intensywnoæ na³ogu palenia papierosów wród studentów IV roku medycyny na podstawie 5-letniej obserwacji. Zdr Publ 1994, 105, 12. 9. Gerstenkorn A, Suwa³a M. Problem medyczno-spo³eczny spo¿ywania alkoholu w grupie przysz³ych lekarzy. Wiad Lek 2003, 56 (9/10): 402-406. 10. Gerstenkorn A, Suwa³a M. Picie alkoholu przez studentów medycyny. Zdr Pub 2004, 114(1): 59-62. 11. Chodorowski Z i wsp. Ocena nikotynizmu i picia alkoholu przez studentów wy¿szych uczelni Gdañska. Prz Lek 2001, 58(4): 272-275.