Notatka ze spotkania REACH a odpady
Transkrypt
Notatka ze spotkania REACH a odpady
NOTATKA ze spotkania dotyczącego kwestii odpadów w świetle rozporządzenia REACH 1. W dniu 7 lipca 2010 roku w siedzibie Biura do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych odbyło się spotkanie dotyczące podejścia do problemu postępowania z odpadami w ujęciu przepisów rozporządzenia REACH oraz przepisów wspólnotowych i krajowych dot. odpadów. Spotkanie rozpoczął Pan Jerzy Majka – Inspektor ds. Substancji i Preparatów Chemicznych, który następnie poprosił o prowadzenie spotkania Panią Monikę Wasiak – Gromek – koordynatora Krajowego Centrum Informacyjnego ds. REACH. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Środowiska, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Polskiej Unii Ubocznych Produktów Spalania oraz Biura ds. Substancji i Preparatów Chemicznych (Lista obecnych w załączniku I). 2. Celem spotkania było uzgodnienie wspólnego podejścia polskiej administracji szczebla centralnego do kwestii odpadów w świetle przepisów rozporządzenia REACH oraz przepisów wspólnotowych i krajowych dot. odpadów, w szczególności wyjaśnienie problemów interpretacyjnych związanych z definicjami: utraty statusu odpadu i produktu ubocznego oraz sprecyzowanie pojęcia odzysku substancji z odpadów w świetle przepisów rozporządzenia REACH oraz ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.). Na wstępie koordynator Krajowego Centrum Informacyjnego ds. REACH przedstawił cel spotkania i najczęściej pojawiające się problemy polskiego przemysłu dotyczące przedmiotowej kwestii. Podkreślił, że trudności przedsiębiorców z interpretacją przepisów są problemem nie tylko w Polsce, ale także w całej Unii Europejskiej. Potwierdził to również przedstawiciel przemysłu obecny na spotkaniu. Pani Wasiak - Gromek przypomniała, że zgodnie z art. 2 ust. 2 REACH, odpady w rozumieniu dyrektywy 2006/12/WE w sprawie odpadów, nie są substancją, mieszaniną ani wyrobem. Dlatego też, nie podlegają one obowiązkowi rejestracji zgodnie z rozporządzeniem REACH. Przedstawiciele Biura podkreślili, że ze względu na fakt, iż pierwszy termin rejestracji w systemie REACH zbliża się nieuchronnie i zostało już tylko kilka miesięcy na jej wykonanie, a wiele firm obecnie ma poważne problemy z interpretacją aktualnych przepisów, co do kwalifikowania stosowanych surowców, jako odpady lub substancje, ważne jest, aby na spotkaniu ustalić pewne wytyczne, które zostaną wykorzystane przez organy nadzoru podczas kontroli polskich firm. Zwrócono uwagę, że definicja odzysku znajduje się w dyrektywie 2006/12/WE w sprawie odpadów, natomiast rozporządzenie REACH, w przypadku obowiązku rejestracji, odnosi się w art. 2 ust. 7 pkt d do odzysku substancji z odpadu. Zaznaczono, że podmioty odzyskujące substancję z odpadu będą mogły skorzystać z wyłączenia i nie dokonywać rejestracji pod warunkiem, że spełnione będą przez nich warunki z art. 2 ust. 7 lit. d rozporządzenia REACH. Przedstawiciel Ministerstwa Środowiska przedstawił stan prac nad nową ustawą o odpadach oraz stan prac prowadzonych w Komisji Europejskiej związanych z umożliwieniem pełnego funkcjonowania nowej ramowej dyrektywy o odpadach (2008/98/WE) (na przykład funkcjonalności mechanizmu utraty statusu odpadu). Wyjaśnił, jak należy interpretować odzysk w świetle przepisów o odpadach, co decyduje o statusie odpadu oraz kiedy odpad może stracić status odpadu i kiedy odpad może stać się produktem ubocznym. 3. Przedstawiciel Biura ds. Substancji i Preparatów Chemicznych poprosił o wyjaśnienie kwestii statusu prawnego dwóch nowych definicji podanych w nowej dyrektywie o odpadach 2008/98/WE. Dyrektywa ta jeszcze nie obowiązuje, a nowe definicje, które się tam pojawiły, tj „utrata statusu odpadu” oraz „produkt uboczny” mają kluczowe znaczenie dla niektórych przedsiębiorstw, gdyż mogą one zaważyć, czy firma będzie zobligowana do dokonania rejestracji, zgodnie z postanowieniami rozporządzenia REACH, czy też nie będzie miała takiego obowiązku. Ponadto dyrektywa ta powinna zostać wdrożona do przepisów krajowych do dnia 12 grudnia 2010 roku natomiast pierwszy termin rejestracji wynikający z przepisów rozporządzenia REACH przypada na 1 grudnia 2010 roku, dlatego też przedsiębiorcy w ciągu kilkunastu dni nie będą w stanie przygotować dokumentacji rejestracyjnej. Podkreślono, że na chwilę obecną niektóre podmioty w Polsce są już bardzo zaangażowane w zdobywaniu potrzebnych informacji do wypełnienia dossier rejestracyjnego, co wiąże się z dość dużym nakładem finansowym dla firm. Przedstawiciel Polskiej Unii Ubocznych Produktów Spalania potwierdził znaczne zaangażowanie polskich dużych firm w zbieranie informacji do rejestracji substancji. Natomiast Ministerstwo Środowiska wyjaśniło, że dopóki przepisy przedmiotowej dyrektywy nie zostaną transponowane w Polsce, czyli do czasu przyjęcia nowej ustawy o odpadach, te dwie definicje nie mogą w pełni obowiązywać przedsiębiorców. Dopiero po dniu 12 grudnia 2010 roku definicja produktu ubocznego będzie obowiązująca i będzie można z niej korzystać. Natomiast definicja „utraty statusu odpadu” nie będzie miała zastosowania aż do momentu, kiedy Komisja Europejska opublikuje akty wykonawcze, które będą jednoznacznie wskazywać, który strumień odpadów utraci swój status, i określi kryteria utraty statusu odpadów dla danego strumienia odpadów. W chwili obecnej dyskusje prowadzone są między innymi w zakresie kwalifikowania złomu metali i makulatury. W opinii Ministerstwa Środowiska przedsiębiorstwa, które już teraz podjęły decyzję o rejestracji np. żużli, popiołów lotnych, czy gipsu z odsiarczania spalin mogą potraktować swoje materiały, jako produkty uboczne wprowadzane do obrotu, uzasadniając swoją decyzję orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) w tym zakresie. Jednakże podjęcie decyzji o rejestracji już teraz, zanim przepisy nowej dyrektywy w sprawie odpadów zostaną transponowane do polskiego ustawodawstwa, wiąże się z pewnym ryzykiem dla przedsiębiorstw, ponieważ w niektórych przypadkach może okazać się, że firma dokona rejestracji niepotrzebnie. Przedstawiciel Biura podkreślił jednak, że polskie firmy wprowadzają do obrotu swoje produkty w całej UE i to rynek może wymusić na dostawcy np. żużli zużywanych do konkretnego zastosowania, rejestrację w systemie REACH, gdyż bez rejestracji nie znajdzie nabywcy na rynku UE. Ostatecznie uzgodniono, że przedsiębiorstwa na własne ryzyko mogą już teraz stosować definicję produktu ubocznego, korzystając z orzecznictwa sądowego ETS i dokonać rejestracji w systemie REACH, nie narażając się na zarzuty ze strony organów nadzoru, uzasadniając podjętą przez siebie decyzję w oparciu o obowiązujące przepisy i orzeczenia ETS. 4. Przedstawiciel Polskiej Unii Ubocznych Produktów Spalania poinformował wszystkich uczestników spotkania o podejściu polskich firm do sprawy odpadów w świetle przepisów rozporządzenia REACH. Większość przedsiębiorstw z branży energetycznej i cieplnej dokonało rejestracji wstępnej wytwarzanych przez siebie żużli i popiołów lotnych oraz większość będzie również rejestrować te substancje w sposób pełny zgodnie z postanowieniami rozporządzenia REACH. Decyzję swą uzasadniają chęcią wprowadzania tych substancji do obrotu w celu stosowania ich w konkretnych branżach przemysłu, głównie w budownictwie. Przedstawiciele Biura i Ministerstwa Gospodarki zwrócili uwagę, że ostateczna decyzja, czy firma będzie postępować z żużlami i popiołami jak z substancjami i podejmie się rejestracji, zgodnie z rozporządzeniem REACH, czy też potraktuje je jako odpady i będzie wypełniała obowiązki wynikające z przepisów dotyczących odpadów, należy do niej i za tę decyzję ponosi pełną odpowiedzialność. Dodatkowo w opinii Ministerstwa Środowiska przedsiębiorcy, którzy zarejestrują swoje substancje w systemie REACH nie mogą zapomnieć, że w niektórych przypadkach nie będą całkowicie zwolnieni ze stosowania przepisów o odpadach. Jeżeli podmiot, który ma zarejestrowaną substancję, zgodnie z wytycznymi rozporządzenia REACH, np. żużel, i nie będzie spełniać kryteriów dla produktu ubocznego, to będzie ona stanowiła odpady w rozumieniu ustawy o odpadach. Oznacza to, że przedsiębiorca musi kontrolować wytwarzane ilości produktów i w razie potrzeby uzyskać odpowiednie decyzje w zakresie gospodarki odpadami. Przedstawiciel Ministerstwa Środowiska podkreślił, że podmioty, które takich decyzji nie będą posiadać będą podlegać sankcjom nakładanym przez organy kontrolne. Wszyscy zebrani na spotkaniu zgodzili się, że przedsiębiorstwa samodzielnie muszą podjąć decyzję, czy dany materiał potraktują jako substancję w rozumieniu rozporządzenia REACH, czy też, jako odpady w rozumieniu przepisów o odpadach, na podstawie własnych informacji o procesie produkcyjnym, w pierwszej kolejności w oparciu o przepisy o odpadach. Natomiast obowiązek rejestracji może być rozważany w stosunku do tego materiału dopiero po przeanalizowaniu przepisów o odpadach, w tym w szczególności definicji odpadów oraz produktu ubocznego. 5. Przedstawiciel Biura poruszył również kwestię małych, średnich i mikro- przedsiębiorstw, które wytwarzają dość znaczne ilości żużli i popiołów (>1 tona/rok) i w większości przypadków przekazują je w całości gminom do zasypywania nierówności w drogach. Do tej pory podmioty takie uznawały je za odpady i z kartą przekazania odpadu dostarczały do zainteresowanych stron. Wytyczne KE i Agencji podane w poradniku dotyczącym odpadów i substancji odzyskiwanych dają możliwość podjęcia na poziomie danego kraju członkowskiego postanowień w stosunku do pewnych grup produktów, wyłączając je z systemu REACH, a pozostawiając pod przepisami dotyczącymi odpadów. Stanowisko wypracowane przez administrację byłoby przekazane do organów nadzoru, które stosowałyby te wytyczne podczas kontroli w przedmiotowych firmach. Ustalono, że w przypadku, gdy przedsiębiorstwo, które wytwarza żużel i popioły przekazuje je odbiorcom jedynie do celów utwardzania dróg (zasypywania terenów niekorzystnie przekształconych, wyrównywania powierzchni) może potraktować swoje produkty uboczne spalania węgla jako odpady i stosować przepisy dotyczące odpadów. Jednakże pomimo ustaleń na szczeblu krajowym przedsiębiorstwo zawsze może podjąć decyzję również o rejestracji przedmiotowych substancji w systemie REACH. Podejście do tego zagadnienia powinno być rozstrzygane indywidualnie przez przedsiębiorców. Jednakże należy podkreślić, że brak rejestracji może uniemożliwić obrót i stosowanie takich materiałów w innych krajach Unii Europejskiej. Uczestnicy spotkania, którzy reprezentowali organy nadzoru (GIS i GIOŚ) podkreślili, że zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami na krajowym Forum współpracy organów nadzoru nad chemikaliami, podczas konferencji uzgodnieniowej dotyczącej projektu ustawy o substancjach i ich mieszaninach zostało ustalone brzmienie zapisu dotyczącego kontroli przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska przestrzegania przepisów rozporządzenia nr 1907/2006 dotyczących substancji odzyskiwanych w postaci własnej lub jako składnik mieszaniny. Zapewniono, że organy nadzoru podczas swych czynności kontrolnych będą ze sobą współpracować w celu wyjaśniania zaistniałych problemów interpretacyjnych dotyczących dwóch legislacji – rozporządzenia REACH oraz wspólnotowych i krajowych przepisów dot. odpadów. Jednocześnie obie jednostki nadzorujące będą uświadamiać kontrolowanych przedsiębiorców o ich obowiązkach względem przepisów rozporządzenia REACH oraz przepisów o odpadach. 6. Przedstawiciel Ministerstwa Środowiska podkreślił, że rejestracja w systemie REACH nie zwolni wszystkich przedsiębiorców, którzy ją wykonają, ze stosowania przepisów dotyczących odpadów. Wskazał, że w przypadku przedsiębiorstwa, które zarejestruje np. żużel, popiół w ramach rozporządzenia REACH, które nie będą spełniać kryteriów dla produktu ubocznego, np. nie znajdzie odbiorcy dla swoich substancji, co będzie ono obowiązane do traktowania ich jako odpady (będzie nimi gospodarować w rozumieniu przepisów o odpadach). Wymagane będą wówczas określone decyzje administracyjne i przestrzeganie innych obowiązków wynikających z przepisów o odpadach. Wszystkie podmioty, które w takim przypadku nie będą stosować przepisów ustawy o odpadach, uzasadniając to dokonaną rejestracją w ramach REACH, będą poddane sankcjom stosowanym przez organy nadzoru. Ustalono, że zarejestrowanie np. żużli, popiołów zgodnie z tytułem II rozporządzenia REACH nie zwolni w niektórych przypadkach przedsiębiorców ze stosowania przepisów dotyczących odpadów. 7. Na zakończenie poruszono kwestię odpowiedzialności za rejestrację w łańcuchu dostaw. Dyskutowano, który z podmiotów powinien odpowiadać za sporządzenie dossier rejestracyjnego i za zarejestrowanie żużla, popiołu i gipsu. Do Krajowego Centrum Informacyjnego ds. REACH trafiło kilka zapytań dotyczących poprawności podejścia polskich przedsiębiorców w zakresie wyznaczenia podmiotu, który podejmie się rejestracji w łańcuchu dostaw. Według przepisów rozporządzenia REACH za rejestrację odpowiedzialny jest producent/importer, który produkuje/importuje substancję podlegającą rejestracji w ilości co najmniej 1 tony rocznie. Część elektrowni, czy elektrociepłowni, które produkują żużle, gips, czy popiół uznało, że wytwarzane przez nich produkty są odpadami i nie podjęły się ich rejestracji. Natomiast z kartą przekazania odpadu kierują je do podmiotu, który zgodnie z przepisami o odpadach zajmuje się odzyskiem oraz posiada wszystkie właściwe decyzje administracyjne w tym zakresie i może zarejestrować wytwarzane z nich substancje, preparaty lub ich mieszaniny zgodnie z przepisami rozporządzenia REACH. Notatkę sporządziły: Monika Wasiak-Gromek i Ewa Tomal Data: 15.07.2010