9_PARSZA WAJESZEW

9. Cotygodniowe czytanie Tory:
Parsza Wajeszew ‫ַיּשׁב‬
ֶ ‫ ( ו‬I osiedlił się )
Bereszit 37;1- 40;23
Streszczenie parszy:
W zeszłym tygodniu parsza (
Wajiszlach ) opowiadała, jak Jakub zmagał się z Malakh Jahweh (Anioł JHWH)
przed powrotem do Ziemi Obiecanej, aby się pogodzić ze swoim długo nie widzianym bliźniaczym bratem
Ezawem. Nie nazywa się już Jaakow ("trzymający za piętę" [Ezawa]), ale Izrael ("walczący z Bogiem"), Jakub
wrócił (po 34 latach) do rodzinnego Hebronu (Chevron), by spotkać swego ojca Izaaka . Jednak Rachela
umarła w drodze przy porodzie jego dwunastego syna Benjamina.
W tym tygodniu parsza zaczyna się gdy Jaakow Awinu osiedlił się w Kraju Kanaan ziemi obiecanej, Abrahama,
Izaaka i 12 synów Izraela, ale szybko zamienia się w historię Józefa syna Jakuba, który w tym czasie ma
siedemnaście lat. Jego ulubiony syn Josef (Józef) przynosi mu krytyczne informacje o swoich braciach. Jaakow
sprawia Josefowi piękną szatę w paski z kolorowej wełny. Josef wywołuje nienawiść swoich braci, opowiadając
im swoje prorocze sny o snopach pszenicy kłaniających się jego snopowi i o słońcu, księżycu i gwiazdach
kłaniających się przed nim - co ma oznaczać, że cała rodzina uzna go za swojego króla. Bracia zmawiają się
przeciw Josefowi i postanawiają go zabić. Kiedy jednak Josef przybywa do Szechem, jego bracia łagodzą
swoje nastawienie i decydują się, za namową Reuwena, zamiast tego wrzucić go do dołu. Jehuda przekonuje
braci, aby wyciągnęli Josefa z dołu i sprzedali go przejeżdżającym w pobliżu Izmaelitom. Kiedy Reuwen
powraca, zastaje loch pusty; z bólu rozrywa swoje szaty. Bracia zanurzają szatę Josefa we krwi kozła i
pokazują ją ich ojcu, który uznaje, że Josef został pożarty przez dzikie zwierzęta. Jaakow jest nieutulony w
żalu. W tym czasie w Egipcie Josef zostaje sprzedany Potyfarowi, naczelnikowi rzeźników Faraona. W
drugoplanowej opowieści tej Parszy syn Jehudy Er umiera - co jest karą za działanie nie dopuszczające do
tego, aby jego żona Tamar zaszła w ciążę (Er obawiał się bowiem, że utraci ona wówczas całą swoją
piękność). Onan, drugi syn Jehudy, poślubia Tamar zgodnie z prawem o lewiracie. On także ukarany zostaje
za uczynki podobne do uczynków jego brata. Kiedy żona Jehudy umiera, Tamar decyduje się na to, aby mieć
dzieci z Jehudą; z tego związku wywodzi się ród króla Dawida, którego kulminacją będzie Mesjasz. W tym
czasie Josef zdobywa ważną pozycję w domu swojego egipskiego pana. Niezwykła piękność Josefa powoduje
niechciane przez niego względy ze strony żony jego pana. Rozwścieczona odrzuceniem jej względów żona
Potyfara fałszywie oskarża Josefa o próbę uwiedzenia jej. Wtrącony do więzienia Josef wyjaśnia sens snów
podczaszego faraona, który powraca na swoje stanowisko, i piekarza faraona, który zostaje powieszony.
Pomimo złożenia Josefowi obietnicy pomorzenia mu po swoim uwolnieniu, podczaszy zapomina o tym. Josef
więc nadal pozostaje w więzieniu.
Parasza rozpoczyna się słowami:
‫ֵשׁב יַעֲקב ְבּ ֶארֶץ מְגוּרֵי בִיו ְבּ ֶארֶץ ְכּנָעַן‬
ֶ ‫וַיּ‬
Wajeszew Jakow beerec megure awiw beerec Kenaan
I osiadł Jakub w ziemi, gdzie przebywał jego ojciec, w kraju Kanaan. (Rdz 37:1)
Czytanie Tory zaczyna się gdy, "Jakub osiedlił (wajeszew Jaakow) w ziemi swego ojca przebywającego w ziemi
Kanaan" ( Rdz 37:1 ), ale natychmiast przechodzi do historii o Józefie, który wtedy miał siedemnaście lat: "A
oto pokolenia Jakuba: Josef miał siedemnaście lat ..." ( Gen. 37:2 ). Dlaczego tutaj Toldot (genealogia)
Jakuba rozpoczyna się od Józefa a nie Rubena (pierworodnego syna Leii)? Czy Tora sugeruje, że Józef był
uważany przez Jakuba za jego (wybranego) "pierworodnego" syna?
Jakub i Józef niewątpliwie mają wiele wspólnego, a to z pewnością spowodowało wolę Jakuba ustanowienia
swego pierworodnego syna (z Racheli) nad pozostałymi synami. Na przykład, obaj byli długo oczekiwanymi
synami niepłodnych matek, które miały trudności przy porodzie, każda z matek urodziła dwóch synów i obaj
byli znienawidzeni przez swoich braci. Ponadto, w Torze mowa, że Jakub miłował Józefa najbardziej ze
wszystkich swych synów, ponieważ był synem jego starości, i był synem pierworodnym (bechor) jego
ukochanej żony Racheli. Rzeczywiście, Jakub zdobił mu tunikę - ozdobny płaszcz (ketonet passim), aby
wskazać na jego szczególny status w rodzinie.
Jako ukochany i zaufany syn, Józef miał nadzorować prace synów nałożnic Jakuba (Dana, Naftali, Gada,
i Asera) i dostarczać "sprawozdania" ze swojej działalności do Jakuba. Jednak postawienie Józefa w roli
nadzorcy i ulubionego syna to było zbyt wiele dla pozostałych braci i szybko stali się zazdrośni o niego,
a nawet znienawidzili go. Co gorsza, Józef opowiedział swoim braciom dwa sny, które wyraźnie zapowiadały,
że to on był przeznaczony do panowania nad nimi, zwiększyło to ich zawiść i nienawiść do niego
(wyjaśnieniem snów było to, że wszystkie rodziny Jakuba staną się mu podległe). Jakub upomniał Józefa za
wzbudzanie nienawiści braci ", ale sam zapamiętał dokładnie to wydarzenie i czekał na spełnienie snów.
Pewnego dnia bracia popędzili stada daleko, bo aż w pobliże Sychem, miejsca, w którym Symeon i Levi, dwaj
krewcy Synowie Lei, wcześniej zabili wszystkich mieszkańców miasta za gwałt zadany ich siostrze Dinie. Jakub
był najwyraźniej niespokojny z powodu reputacji jaką miał w okolicy i wysłał Józefa, aby sprawdzić jak się im
powodzi. Józef jednak dowiedział się, że jego bracia odeszli już do Dotan.
Po przybyciu Józefa do Dotan, bracia "Widzieli go z daleka i zanim zbliżył się do nich oni uknuli spisek przeciw
niemu, aby go zabić." Jednak, Ruben (skompromitowany pierworodny syn) próbowali złagodzić
ich zamiar,
sugerując, żeby po prostu wrzucili go do dołu, (planował potajemnie wrócić później, aby go uwolnić i zwrócić
ojcu). Kiedy Józef końcu przyszedł, oni zdarli z niego jego zdobną tunikę i (jak sugerował Ruben) wrzucił go
do pobliskiego dołu (suchej studni). Potem zasiedli do posiłku.
Wkrótce bracia zauważyli ich dalekich kuzynów (Madianitów, pochodzących od Izmaela) prowadzących
karawany towarem do Egiptu, wtedy Juda pod nieobecność Rubena przekonuje pozostałych braci, że lepiej
sprzedać Józefa jako niewolnika niż przelać jego krew. Bracia zgodzili się z jego planem i sprzedali Józefa za
20 srebrników, a potem patrzyli, jak Józef był wiązany i zabrany do Egiptu, choć błagał ich o litość.
Ruben, był daleko, podczas gdy to się stało, kiedy wrócił stwierdził, że Józefa już nie było, wówczas rozdarł
swoje szaty z rozpaczy i przerażenia. Bracia podjęła wówczas decyzję o sporządzeniu fałszywych dowodów
śmierci Józefa przez zanurzenie jego szaty we krwi kozła i wysłanie jej do ojca, który (błędnie) wywnioskował,
że jego syn został zabity przez dzikie zwierzę (Uwaga: Jakub oszukał swego ojca Izaaka za pomocą kozich
skórek (por. Genesis 27:16), a jego synowie oszukali go krwią kozła). Potem Jakub opłakiwał Józefa przez
wiele dni. Ale tymczasem Madianici sprzedali Józefa egipskiemu urzędnikowi faraona zwanemu Potifar,
dowódcy straży.
Juda i Tamar
Historia Józefa jest następnie "przerwana" przez zdarzenie z życia Judy, który odłączył się od braci, został
mężem kobiety kananejskiej o imieniu Szua i miał z nią trzech synów: Er, Onan i Szela. Gdy jego najstarszy
syn Er dorósł do odpowiedniego wieku, Juda ożenił go z kobietą kananejską imieniem Tamar. Jednak Er był
zły w oczach Pana, i umarł przedwcześnie i bezdzietnie. Juda obiecał jej jego drugiego syna Onan (zgodnie z
prawem o małżeństwie lewirackim, to brat mężczyzny, który zmarł bezdzietnie jest zobowiązany dać dziecko
wdowie po bracie, aby zachować imię brata i jego prawo do ziemi). Onan grzeszył przez "rozlanie jego
nasienie" robił to w celu uniknięcia obowiązku wzbudzenia potomka bratu, i Bóg zabił go za to. W tej sytuacji,
Juda nie chciał dać swego trzeciego syna za męża Tamar, ale (fałszywie) obiecał jej, że zrobi to jak tylko Szela
dorośnie. Kiedy zdała sobie sprawę, że Juda nie ma zamiaru spełnić obietnicy oddać ostatniego syna w
małżeństwo z nią, Tamar przebrała się jako prostytutka i uwiodła samego Judę. Juda dowiedział się, że jego
synowa zaszła w ciążę i kazał by ją spalono za ten akt nierządu (z'nut), ale kiedy Tamar pokazała zastaw za
obietnicę zapłaty za jej "usługi" to Juda publicznie przyznał się, że był ojcem. Tamar następnie urodziła dwóch
synów-bliźniaków, Zarah i Perez, ten ostatni jest przodkiem króla Dawida (i to od niego, pochodzi Jeszua
Mesjasz):
Genealogia Jeszua
Fascynująca, genealogia Jezusa Mesjasza obejmuje zatem:
•
Związek Lota z pierworodną córką, który doprowadził do narodzin Moaba ( Gen. 19:34-37 ), przodka
Ruth, która była prababką króla Dawida ( Rut 1:22; 4:18-22 ) . Należy zauważyć, że z Ruth ożenił się
Boaz, który był potomkiem Salmona (z pokolenia Judy) i "nierządnicy" Rabab
( 1 Kron 2:3-15;
Rut 4:20-22; Mat. 1..: 5 ).
•
Związek Judy i Tamar, który doprowadził do narodzin Pereza, z którego przyszedł później król Dawid
( Ruth 4:18-22, 1 Kron. 2:5,9-15, Mat. 1:2-6, Łukasz 3:32 -33 ).
•
Związek Dawida z Batszebą ( 2 Sam. 12:24 ).
To ciekawe, że w genealogii Jeszua podanej u Mateusza ( 1:1-16 ), tylko cztery kobiety (oprócz Marii)
są znane z imienia: Tamar (która uwiódła ojca jej zmarłego męża), Rahab (prostytutka) , Rut
(Moabitka), i "żona Uriasza Hetyty" (tzn. Batszeba, która popełniła cudzołóstwo z Dawidem!).
Pojawienie się każdej z tych kobiet było uzasadnione przez wiarę w obietnice Boże ( Rut 1:16; 4:12; 1
Krl 1:13-31;. Hbr 11:31, Jakub 2:25 ).
Uwaga: ". Bóg stworzył lekarstwo przed plagą" Według Malbim, historia Judy stanowi pewien
aksjomat, ponieważ sprzedaż Józefa była początkiem wydarzeń które doprowadziły do niewoli egipskiej
(która jest uważana za paradygmat wszystkich zesłańców), konieczne było by korzeń drzewa
ostatecznego wykupu wykiełkował jeszcze przed niewolą. Tak więc przed nadejściem "nowego
Faraona", którzy chciał zniewolić Izraela, nasienie Mesjasza, Odkupiciela Izraela, zostało zasiane.
Po historii o Judzie i Tamar, Tora powraca do sagi o Józefie, który został sprzedany Potifarowi
(prawdopodobnie szef rzeźników faraona lub dowódca straży pałacowej faraona). Mimo zdrady
i niesprawiedliwości jego braci, Bóg był z Józefem i błogosławił mu we wszystkim, co robił.
Rzeczywiście, szybko awansował na przełożonego/zarządcę całego domu i majątku Potifara.
Tora opisuje Józefa jako przystojnego mężczyznę który miał " piękną postawę i wygląd", i wkrótce żona
Potifara zapragnęła mieć z nim romans. Józef stanowczo odmówił jej powtarzającym się natarczywym
prośbą, ale pewnego dnia rzuciła się na niego, kiedy nikogo nie było w domu. Kiedy Józef próbował
uciec z jej ręki, złapała go za ubranie i ściągnęła je z niego, zanim uciekł z domu. Upokorzony i
pokonany wyszedł na dwór, a ona podjęła wówczas decyzję o zniesławieniu Józefa, oskarżając go
fałszywie o próbę gwałtu przed jej mężem Potyfarem.
Potifar był oburzony i wrzucił młodego Józef do lochów królewskich, ale znowu Bóg pokazał mu że
jest z nim i od razu zdobył zaufanie i podziw naczelnika strażników, który wyznaczył go na stanowisko
zarządcy królewskiego więzienia " ponieważ Bóg był z nim i sprawiał, że udawało mu się wszystko, co
czynił" 1 Mojż 39;23
Parsza kończy się pewnym wydarzeniem z życia Józefa, które w końcu zwróci na niego uwagę faraona.
Podczas pobytu w więzieniu, Józef spotkał urzędników z dworu faraona; podczaszego i przełożonego
piekarzy, którzy byli w niełasce i znaleźli się więzieniu za obrazę swego pana (zgodnie z Raszi,
znaleziono muchę w kielichu z winem podanym przez podczeszego, i kamień w pieczywie piekarza).
Obaj mężczyźni, mieli tej samej nocy niepokojące sny, które Józef poprawnie zinterpretował; w ciągu
trzech dni, powiedział im, podczaszy zostanie zwolniony i przywrócony na swe stanowisko, ale piekarz
będzie powieszony. Józef poprosił podczaszego o wstawienie się za nim u faraona. Prognozy Józefa
zostały spełnione, ale podczaszy zapomniał o Józefie i nic nie zrobił w jego sprawie.
Czytanie haftarah z Księgi proroka Amosa 2;6-3;8:
Amos był pasterzem, i hodowcą sykomor, który został powołany przez Boga na proroka, w czasie gdy
panował Jereboam II (786-746 pne). W tym czasie sytuacja gospodarcza Północnego Królestwa Izraela
była sprzyjająca, bogaci mieszkali w pałacach, ale zachowywali się jak nie-żydzi, podczas gdy biedni
byli wykorzystywani i sprzedany do niewoli, jeśli nie mogli na czas zapłacić swoich długów. Władza
była całkowicie skorumpowana i Amos został wezwany, aby wyrazić gniew Boży na synów Izraela,
którzy nie przestrzegają już micwot (przykazań) podanych w Torze. W tej części księgi Amosa
"proroctwo wobec Izraela jest punktem kulminacyjnym siedmiu poprzednich upomnień skierowanych
przeciwko różnym okolicznym narodom. To proroctwo zaczyna się formułą: " Tak mówi Pan: Z
powodu trzech występków Izraela i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], ..." (Amos 2:6).
Amos zarzuca sędziom Izraela ich gotowość do brania łapówek w srebrze, tym samym powtarzają
przestępstwo braci Józefa, " gdyż sprzedają za srebro sprawiedliwego, a ubogiego za parę sandałów;"
(Amos 2:6 b). Połączenie tej haftory z parszą przez żydowskich mędrców nastąpiło poprzez pewien
midrasz. Po wrzuceniu Józefa do studni, jego bracia postanowili sprzedać go za 20 srebrników – po
dwie sztuki na brata (Benjamin w tym nie uczestniczył). Dwa srebrniki wystarczyły by kupić parę
butów dla każdego z nich. "Sprawiedliwy" doznał wielkiej niesprawiedliwości – a wszystko przez parę
butów! Pamiętając tę i podobne niesprawiedliwości i brak miłosierdzia, Bóg z pewnością przyniesie
wyrok potępienia i karę na odstępczy Izrael.
Czytanie z Brit Chadaszah Ew. Mateusza 1;1-6 i 16-25 oraz DzAp 7;9-16:
Czytanie z Ewangelii Mateusza dotyczy obiecanego nasienia Abrahama, umiłowanego Mesjasza Jeszui,
którego genealogia jest poprzez ród prawego ojca Jezusa (Józefa) począwszy od Abrahama, Izaaka i
Jakuba, a następnie przez Judę (i jego syna Perez) do Jessego, ojca króla Dawida, a na końcu od Dawida
do Salomona. Mateusz podaje to w celu wykazania, że Jezus jest rzeczywiście potomkiem króla
Dawida i dlatego może być prawdziwie Królem i Mesjaszem Izraela (patrz genealogiczne tabele
powyżej).
DALSZE ROZWAŻANIA PARSZY Wajeszew (I mieszkał) 1 Mojż. 37:1- 40:23
• Rodzaje Jakubowe • Sny Józefa • Sprzedanie brata do Egiptu • Juda u Odolamitów • Narodziny synów
Tamar • Józef u Potyfara • Józef w więzieniu • Józef objaśnia sny piekarza i podczaszego •
Przez następne trzy tygodnie fragmenty Tory skupiać będą się na niezwykłej historii Józefa, jego drodze
od utalentowanego, ale znienawidzonego kilkunastoletniego brata, a później niewolnika, do wicekróla
Egiptu, jego pogodzenia się z braćmi, złączenia z ojcem i zamieszkania w kraju Goszen.
Historia zmagań Józefa koncentruje się wokół problemu tożsamości i asymilacji. Dla Józefa, brutalnie
odrzuconego przez braci, obdartego ze swojego różnobarwnego stroju i sprzedanego w niewolę, rzeczą
naturalną byłoby porzucenie jego hebrajskiej przeszłości i całkowite zaakceptowanie kultury i
zwyczajów Egiptu - wówczas najbardziej rozwiniętej cywilizacji świata.
Jednak w swoim życiu Józef oscyluje pomiędzy dwiema tożsamościami: hebrajską i egipską oraz
próbuje pogodzić je ze sobą nawzajem. Nie jest przypadkiem, że fragmenty Tory dotyczące historii
Józefa, często sąsiadują w czasie z obchodami Chanuki, podczas której zagadnienia asymilacji stanowią
motyw przewodni.
Nigdzie nie może być to widziane wyraźniej niż w historii służby Józefa w domu Potifara (Rodz. 39 16, 7-10, 11-18). Gdy Józef jest sprowadzony do Egiptu jako niewolnik, zostaje zakupiony od
Iszmaelitów przez Potifara - wysoko postawionego członka dworu faraona i dowódcę jego straży. Bóg
jest łaskawy wobec Józefa i zamiast służby niewolniczej na polu, Józef zostaje sprowadzony do domu
Potifara, gdzie jego zdolności organizacyjne stają się widoczne. Potifar jest zadowolony z Józefa i
nominuje go na stanowisko osobistego sekretarza - niezwykle wysokie stanowisko dla hebrajskiego
niewolnika.
W rozdziale 39, w wersetach 4 i 5 czytamy: "Ustanowił on [Józefa] nad swoim domem i dał w jego ręce
wszystko, co miał, Bóg błogosławił dom Egipcjanina z powodu Józefa". Tak więc Potifar powierzył
Józefowi wszystko i nie zwracał sam już uwagi na nic "poza chlebem, który jadł" (werset 6), który Raszi
uważa za eufemizm oznaczający jego żonę. Biorąc pod uwagę okoliczności, niezwykłą odmianę losu,
byłoby kuszące dla Józefa stać się pewnym siebie i aroganckim, czerpać przyjemności ze swojej władzy
i zapomnieć, że wciąż jest przecież obcym i niewolnikiem. Ponadto, zakończenie wersetu 6 opisuje go
jako "pięknej postawy" i "pięknego wyglądu". Bez wątpienia można argumentować, że był
wystarczająco dorosły, aby w wieku lat 17 mieć świadomość własnego wyglądu i swojego wpływu na
innych ludzi. Co więcej, mógł łatwo wpaść w pułapkę przypisywania swojego sukcesu własnym
zdolnościom i zaletom, a nie Bogu. Raszi sugeruje, że tak właśnie się stało, w komentarzu do tych
wersetów: "Gdy tylko zaczął postrzegać siebie jako władcę - jadł, pił i zakręcił swoje włosy. Rzekł Bóg:
Twój ojciec jest w żałobie (z powodu wiadomości od braci, że Józef został zabity przez dzikie zwierzę),
a ty zakręcasz włosy! Zwrócę żonę Potifara przeciwko tobie. Natychmiast 'żona jego pana podniosła na
niego oczy' (werset 7)".
Wielka XX-wieczna komentatorka Nechama Leibowitz stwierdza:
"Józef był urzeczony nowym życiem w luksusie, którego doświadczał w Egipcie - kraju bogactwa i
kultury - i jego oczy przestały dostrzegać zwodniczą naturę władzy włożonej w jego dłonie. Zapomniał
o swoim zniewoleniu i o tym, że był obcym, zapomniał o swojej duchowej lojalności oddzielającej go jako syna Abrahama - od stylu życia obowiązującego w Egipcie".
Dalszy ciąg opowieści jest dobrze znany. Żona Potifara wielokrotnie narzuca się Józefowi, a on
odmawia, wyjaśniając, że nie może zdradzić swojego pana popełniając taki grzech. Pewnego dnia żona
Potifara chwyta ubranie Józefa i mówi (w wersecie 12): "Połóż się ze mną". Józef ucieka z domu
zostawiając swoje ubranie.
W Midraszu Or Ha Afela znajdujemy stwierdzenie, że Józef był gotów ustąpić żonie Potifara,
ale w kulminacyjnym momencie pojawiła się przed jego oczyma twarz jego ojca, aby przypomnieć mu
o Przymierzu z Bogiem. Średniowieczny komentator Nachmanides pisze, że jako niewolnik był
zobowiązany poddać się rozkazowi żony Potifara, ale zamiast tego wybrał posłuszeństwo wobec
Boga.W rezultacie, żonie Potifara udaje się skutecznie oskarżyć Józefa o molestowanie i twierdzenie,
że Potifar przyprowadził go do domu, aby ich ośmieszał i obrażał. Nagle Józef znów staje się zaledwie
Hebrajczykiem i niewolnikiem, w dodatku automatycznie winnym w oczach Potifara i jego służby.
Lojalność wobec właściciela i zdolności w zarządzaniu domem zostają szybko zapomniane.
Józef jest jedynie bezczelnym niewolnikiem, któremu trzeba szybko wskazać jego miejsce - w tym
przypadku jest to więzienie.
Czytanie tego tygodnia to historia poniżenia synów Jakuba. Zaczyna się ona słowami: “Teć są pokolenia
Jakubowe”. Zwykle takim wstępem poprzedzane są rodowody. Tym razem jednak jest tylko wzmianka,
że Józef miał siedemnaście lat, gdy został sprzedany do Egiptu. Od tego momentu rozpoczyna się
historia synów Jakuba. Smutna historia. Nasze oburzenie wywołuje ich postępowanie: jak można w taki
sposób obejść się z bratem. Również późniejsze losy Józefa to między innymi opis niegodziwych
postaw żony Potyfara i więziennego towarzysza, który zapomniał o swojej obietnicy wstawienia się za
Józefem, gdy spełni się jego sen. Kiedy jednak dokładniej przyglądam się niektórym swoim
zachowaniom, to jakże często, choć może w nieco bardziej symbolicznym wymiarze sprzedaję braci,
kłamię na szkodę moich znajomych i okazuję niewdzięczność. Może nie jestem wśród tych, którzy biją,
wrzucają w dół, sprzedają. Ale czasami jest we mnie taki Juda, czy Ruben, który niby chce dobrze, ale
brakuje mu odwagi, by godnie stanąć w obronie brata i przez swoje tchórzostwo ponosi równą
odpowiedzialność za postępowanie innych, aktywniejszych prześladowców. Może nie kłamię
bezczelnie jak żona Potyfara, ale milczę, gdy niesłusznie oskarżani są inni, broniąc swojej własnej skóry
w sytuacjach, gdy nie do końca mam czyste sumienie. A niewdzięczność... czy zawsze mogę
wytłumaczyć się niedowładem pamięci i brakiem czasu lub możliwości? Ale Pan Bóg był z Józefem,
ten Przyjaciel nigdy nie opuszcza i nie zapomina. No i między historią Józefa problemy rodzinne Judy
i wspaniała postawa Tamary, odważnej synowej, która dzięki swojemu tupetowi stała się matką królów.
To bardzo piękne czytanie.
W czterech miejscach Tory (pięciu ksiąg Mojżeszowych) relacja przerywana, lub może raczej
wprowadzana, bywa przez dwa słowa „Ele Toldoth”, czyli „Teć [są] rodzaje” lub „Teć [są] pokolenia”.
„Teć są zrodzenia niebios, i ziemi, gdy były stworzone, dnia, którego uczynił Pan Bóg ziemię i niebo.”
(1 Mojż. 2:4), „Teć są rodzaje Noego” (1 Mojż. 6:9), „Teć są rodzaje Semowe” (1 Mojż. 11:10) i po
raz czwarty w miejscu, od którego rozpoczniemy czytanie tego tygodnia: „Teć są pokolenia Jakóbowe”
(1 Mojż. 37:2). Jednak, ku naszemu zdumieniu, tylko w jednym przypadku (pokoleń Sema) znajdziemy
po tych słowach tak naprawdę genealogię rodu, o którym mowa. Słowa „Ele Toldoth” znaczą jakby
początek pewnej epoki, wyznaczają punkty podziału historii od ogrodu Eden aż do góry Synaj.
Dwadzieścia sześć pokoleń od Adama do Mojżesza, które stanowią swoisty podpis Pana Boga pod
historią rozgrywającą się między Jego smutnym odejściem z ogrodu Eden i triumfalnym powrotem na
Górę Synaj.
Imię Boże JHWH składa się z czterech liter o wartościach liczbowych J (10), H (5), W (6) i H (5),
których łączna wartość wynosi 26 lub 10 (J) + 16 (H+W+H). Pokoleń od Adama do Mojżesza było
również 26. Dziesięć do potopu i szesnaście po potopie. Historia do potopu, to dzieje stworzenia nieba
i ziemi. Po potopie rozpoczyna się historia synów Noego. Do Pelega, przez 5 pokoleń ziemia była jednej
mowy i języka. Od Regu, syna Pelega rozpoczynają się sześciopokoleniowe dzieje rozproszenia spod
wieży Babel. A od Jakuba rozpoczynają się chwalebne dzieje ostatnich pięciu pokoleń, które
doprowadzą historię zbawienia do Góry Synaj -- w sumie Imię Boże wyrażone liczbami czerech
składających się na nie liter.
Historia, której czytanie wprowadzone zostanie stwierdzeniem: „Teć są pokolenia Jakóbowe”, zaczyna
się od snów siedemnastoletniego Józefa, snów które sprowadzają na niego gniew braci i sprzedanie do
Egiptu. Dzieje ostatniej litery Bożego Imienia zaczynają się od tragicznego gwałtu na ojcowskiej
miłości Jakóba. Dzieje ostatniej piątki pokoleń znaczone są niewolnictwem, więzieniem, wyzyskiem,
począwszy od sprzedania Józefa a skończywszy na niewolniczej pracy dwudziestego szóstego pokolenia
Mojżesza. Historia niby smutna, ale jakby owiana optymistycznym duchem wysiłku „ostatniej prostej”
wiodącej wprost do mety na Synaju. Józefa sny o potędze - choć ich spełnienie wydaje się na razie tak
odległe, jak owe gwiazdy z jego snów - zapowiadają mimo wszystko spełnienie marzeń Abrahama.
To właśnie w Józefie i jego synach zrodzonych z egipskiej księżniczki rozpocznie się historia
następnego pokolenia dziedziców obietnicy, pokolenia, które już nie będzie wchodziło z Bogiem w
osobiste przymierze wiary, ale zbiorowo stanie jako milionowy naród pod górą spotkania z Bogiem.
I jakby wpleciony w przepiękną historię umiłowanego syna Jakuba pojawia się wątek Judy i dzielnej
żony jego synów, a potem i matki jego własnych synów, dziedziców obietnicy o wyjściu królów z biódr
Abrahama. Tamar, kobieta wzgardzona, skazana na śmierć za rzekome przewinienie, staje się
prawzorem matki Jeszuy, obiecanego Szilo, któremu oddane zostało posłuszeństwo narodów.
A Józef? Czy jego historia nie przypomina losów Mesjasza z Nazaretu. Ale o tym w następnych
„odcinkach”. I oto synowie patriarchy Jakuba w całej pełni stają się kolejnymi bohaterami Mojżeszowej
opowieści. Sędziwy Izrael będzie teraz dostojnym tłem dla toczącej się akcji. Tak bardzo kochamy te
piękne historie...
Ze wszech miar prawy Józef jest solą w oku swoich braci. Taki to już los młodych wrażliwych
geniuszy, którzy w prostocie i szczerości własnego serca dzielą się swoją wyjątkowością z nieco mniej
kolorowym w cnocie i uzdolnieniach otoczeniem i budzą jego zawiść...
Jest wielką sztuką być nad wiek rozwiniętym młodym mędrcem i jednocześnie umieć się znaleźć w
rówieśniczej grupie. Piszący komentarz sercem rozumie problemy ukochanego syna Jakuba, lecz trudno
mu jest osądzić jednoznacznie pozostałych potomków Izraela, którzy również pragną względów i
miłości swojego ojca, lecz pospolite uczucia zazdrości i zawiści pozbawiają ich potrzebnej ku temu
mądrości i wrażliwości...
Tak samo nie osądzamy surowiej niż Bóg odrzucającego Bożą łaskę Izraela, który poprzez
niezrozumienie piękna i mądrości Jezusa z Nazaretu - stracił możliwość tworzenia społeczności
Kościoła ery chrześcijańskiej.
Być może w niecałkiem roztropnym postępowaniu oddzielonego od braci Judy można zobaczyć losy
Żydów, tułających się przez wieki w rozproszeniu. I chociaż dziedzice Bożych obietnic niejednokrotnie
oburzają się na ideę chrześcijaństwa i ewangelii jak Juda oburzył się na brzemienną Tamar - to wkrótce
ujrzą w nauce, życiu i śmierci Jezusa nie tylko swój błąd i zagubienie, ale radość, swoje własne
dziedzictwo obietnic Nowego Przymierza, zbawienie i żywot wieczny...
W dalszej części naszego czytania zadziwia nas rzetelność, uczciwość, prawość i niezwykłe talenty
Józefa... Ta całkowicie czysta, nienaganna postać chyba w sposób naturalny kojarzy się nam z osobą,
Jezusa, Zbawiciela, Pomazańca. Jesteśmy pełni zachwytu...
Zdaje się, że Potyfar, znając prawość Józefa nie daje do końca wiary oskarżeniom swej namiętnej żony bo inaczej pewnie Hebrajczyk poniósłby niechybną śmierć, a nie znalazłby się w królewskim więzieniu.
A nawet tam rzetelny Józef znajduje uznanie dla swoich talentów, a także objawia niezwykłą zdolność
interpretacji snów... Długoletnie upokorzenie, rzetelność, uzdolnienia, niezasłużona kara - wszystko to
chce Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba wynagrodzić cnotliwemu Józefowi, ale to wszystko dopiero w
następnym, równie pięknym czytaniu...
Kolorowa szata
A Izrael miłował Józefa nad wszystkie syny swe, iż mu się był w starości jego urodził, i sprawił mu
suknią rozmaitych farb. 1 Mojż. 37:3
Czy miłość jest przyczyną zazdrości i nienawiści? Czy ojcowskie uczucia Jakuba sprawiły, że
historia jego synów zatoczyła wielki krąg? Józef wysłany do braci wrócił do Sychem w egipskim
sarkofagu 230 lat później. A wszystko przez kolorową suknię.
Chemiczny koncern "IG Farben" wywołał podobno drugą światową wojnę, a jego byli dyrektorzy
po wojnie zakładali europejską wspólnotę. Po drodze to właśnie ta firma o znacząco kolorowej nazwie
produkowała śmiercionośny "Cylon B" zabijający miliony Bożych dzieci. Czyżby to znów miłość Boża
była przyczyną nienawiści? Czy zarzucimy Bogu, że niepotrzebnie wyróżnia niektórych swoich synów
i dlatego ściąga na nich zazdrosny gniew tych niewybranych?
O nie, to nie miłość jest przyczyną nienawiści. To nie uczucie Jakuba wywołało zazdrość synów
innych matek. To nie Boże wybranie winne jest nienawiści, jaką żywią do wybranych synowie innych
matek i innego ojca, ojca kłamstwa.
Gdy rodzi się w nas uczucie zawiści – że komuś udaje się lepiej, że żyje mu się łatwiej, że Bóg
bardziej go kocha, że obdarował go większymi łaskami – to nie wińmy o nie Boga i obdarowanych.
Kamienie zgorszenia można wyjąć z serca i zbudować z nich ołtarz. Pozostawione w nieurodzajnej
glebie nie tylko uniemożliwią kiełkowanie Słowa, ale też z czasem przydzą się do Kainowej usługi dla
braci. To nie kolorowa szata ojcowskich uczuć staje się przyczyną zazdrości i nienawiści, ale kamienie
zgorszenia pozostawione w sercach nie szukających miłości.
Bardzo osobiście - o siedemnastoletnim Józefie....
W pięknej historii o Józefie może kryć się pewnego rodzaju pułapka - szczególnie zagrożeni są bardzo
wrażliwi młodzieńcy, nieco wyalienowani z rówieśniczej grupy... Tak też było z piszącym te słowa.
Autor tych słów będąc często zamyślonym, samotnym młodym człowiekiem nie do końca rozumiał
rozradowania, wesołości, głośnego zachowania swego - nawet tego bliskiego duchowo,
chrześcijańskiego - otoczenia. Będąc tak naznaczonym przez los - identyfikował się z bohaterem
naszego pięknego czytania, określając swoją sytuację jako samotność Józefa, wrzuconego do studni,
sprzedanego lub chociażby - tak jak Józef, pozbawionego ciepłego, uprzejmego słowa ze strony swych
braci... Jakże dziecinne, infantylne to były myśli!!!
Kiedy przyszły rzeczywiście dramatyczne momenty w moim życiu, braterska społeczność posądzana
niesłusznie przeze mnie o bezduszność okazywała się nadzwyczaj solidarna, oddana, czuła... W swoich
bogatych emocjonalnych doświadczeniach miałem czas i wyalienowanego z społeczności młodzieńca
czyli Józefa - jak i otaczanego życzliwym współczuciem, troską "benjaminka" - czyli najmłodszego,
cichego i pokornego dziecka Jakuba i Racheli.
Zaiste, wielki to przywilej i nie zasłużona łaska móc łączyć swe emocje (z uzasadnionych bądź nawet
nie mających pokrycia w realiach przesłanek) z dwoma najbardziej umiłowanymi przez patriarchę
Jakuba synami...
„Wodzowie wasi”
Miałem sen: oto słońce i księżyc i jedenaście gwiazd kłaniało mi się... (1 Mojż. 37:9)
Są ludzie, którzy bardziej niż ich otoczenie – „wstrzelają” się w czas, albo rozumieją procesy wokół
nich toczące się – albo ich osobowość w idealny sposób współgra z parametrami tego, co wokół nich...
W szybkim tempie ich wola nabiera na znaczeniu, stają się istotami decydującymi o kształcie
otaczającej ich rzeczywistości. Bóg, życie, historia używa ich jako wybrańców losu. Biada
nierozsądnemu otoczeniu, które nie umie podporządkować się ich wpływowi, które nie umie pochylić
czoła, zamilknąć przed tym, którego wybiera sama Opatrzność!!! Wiele można znaleźć wad, błędów i
potknięć w decyzjach i życiu takich ludzi jak na przykład w naszej polskiej rzeczywistości – Wojciech
Jaruzelski czy Lech Wałęsa. Piszący te słowa wyczuwa jednak, że to „wielka historia” determinowała
ich postępowanie, a nie tylko osobiste wybory, ludzka wola... Proszę, uszanujmy te ostro, wyraziście
oddziaływujące osobowości – w przypadku rozważań duchowych chodzi nam przede wszystkim o
autorytety teologiczne i moralne, o „wodzów naszych”... Czcijmy szacunkiem tych spośród nas, którzy
tworzyli lub tworzą pięknie klimat miłości wokół , którzy podają mądrą naukę (w języku Badaczy –
„naukę na czasie”), którzy potrafią wykazać błąd i nielogiczność, pleniące się we współczesnych
czasach z jednoczesnym wskazaniem na to, co można nazwać niezaprzeczalnym urokiem,
błogosławieństwem, przywilejem „epoki”, w której przyszło nam żyć... (Zachęcam wziąć pod rozwagę
– Hebrajczyków 13:3, 13:17, 13:24...)
Grzech Onana
Lecz wiedząc Onan, iż to potomstwo nie jemu być miało, gdy wchodził do żony brata swego, tracił z
siebie nasienie na ziemię, aby nie wzbudził potomstwa bratu swemu. 1 Mojż. 38:9
Źle się zapisał w ludzkiej pamięci syn Judy. To jedno z imion, które w niezbyt chlubny sposób
przetrwały w europejskim nazewnictwie, jak sodomizm czy sadyzm.
Na czym polegał jego występek? Czy Bóg zabił go za „technikę" współżycia, czy może za to, że czerpał
samą przyjemność z obcowania z żoną, ale nie chciał mieć dzieci? Czy równie krytycznie oceniłby go,
gdyby zaspakajał swoje pożądanie całkiem bez obecności kobiety?
Niełatwo dać odpowiedź na te pytania. Chrześcijanie, którzy nauczyli się z dziada pradziada traktować
swoją seksualność jako coś z gruntu nieczystego i „światowego", z wielką trudnością o tym otwarcie
mówią, czy podejmują na ten temat dyskusję.
Z zapisu dość jasno wynika, że grzechem Onana było świadome unikanie „wzbudzenia potomstwa
bratu". Kobiety w tamtych czasach koniecznie chciały mieć dzieci, nie tylko z powodów
psychologicznych, tak jak i obecnie, ale także z powodów socjalnych, co jest dzisiaj dla nas mniej
zrozumiałe. Onan wiedział, że jego dziecko z Tamarą zostanie uznane za syna Hera, a nie jego, dlatego
tylko udawał, że współżyje z bratową. Dlaczego tak robił, czy nie lubił brata, czy miał jakieś powody
„ekonomiczne", nie mam pojęcia. Być może egoistycznie się znęcał.
Czy z historii tej wynika, że Bogu na równi z egoizmem Onana, nie podoba się stosunek przerywany,
użycie prezerwatywy, czy masturbacja, tego nie wiem. Jeśli ktoś wie, chętnie się dowiem.
Męskość Judy
Tedy rzekł Juda: Wywiedźcie ją, aby była spalona. 1 Mojż. 38:24
Niektórzy mężczyźni mają niezwykłą łatwość wydawania wyroków na wiarołomne niewiasty.
Od czasu do czasu docierają do nas z jakiegoś muzułmańskiego kraju wieści o kobiecie skazanej na
śmierć za cudzołóstwo. Za każdym razem zastanawia mnie, dlaczego nigdy nie słyszałem o mężczyźnie
skazanym tam w podobnej sprawie. Czy kobiety same popełniają owe karygodne występki?
Tutaj od razu kojarzy się (być może nie oryginalna, ale cóż to zmienia) historia o jawnogrzesznicy
przyprowadzonej do Jezusa przez grupę rozgniewanych mężczyzn. Kobietę przyłapano podobno na
gorącym uczynku. Samą? Ciekawa sprawa. Najwidoczniej podobnie jak w dzisiejszych krajach
muzułmańskich kobiety i w tamtych czasach popełniały cudzołóstwo bez udziału mężczyzny.
Juda chyba bez większych moralnych oporów zaspokoił swoje cielesne żądze u – jak myślał –
przydrożnej prostytutki. Sowicie ją za tę usługę wynagrodził. Gdy jednak usłyszał o rzekomej
wiarołomności synowej, bez wahania wydał skazujący wyrok. I to tak hańbiący! Podwójna moralność
mężczyzn ma bardzo długie tradycje.
I wyrok Boży w tej sprawie – potomek dziesiątego pokolenia tamtego rodu miał stać się
umiłowanym przez Boga królem Izraela, a w dalszej kolejności z tego samego rodu miał wyjść Mesjasz
z Betlehemu, w którego rodowodzie miejsce znajdzie nieszczęśliwa niewiasta z uporem szukająca
swego szczęścia, nawet za cenę podawania się za wszetecznicę. Zaszczytne miejsca obok niej zajmą
Rachab, Rut i Batszeba...
Ilu z nas mężczyzn mając do obsadzenia ważne, najważniejsze stanowisko, zdecydowałoby się na
wybór człowieka z takim rodowodem. Na szczęście Bóg nie jest mężczyzną.
PYTANIA i ODPOWIEDZI do PARSZY WAJESZEW
• Parsza: Wajeszew (‫ַיּשׁב‬
ֶ ‫" ) ו‬I osiadł" • Rozdziały: Genesis 37:1-40:23
Streszczenie
W ubiegłym tygodniu parsza (Wajszlach) opowiadał, jak Jakub zmagał się z tajemniczym Aniołem
przed powrotem do Ziemi Obiecanej i pojednaniem z bratem Ezawem. Nie jest już nazywany
imieniem Jaakow ("trzymający piętę" [Ezawa]), ale Izrael ("walczący z Bogiem"), odmienionym
Jakubem.
W końcu wrócił do Hebronu, aby zobaczyć swego ojca Izaaka, jakieś 34 lat po jego odejściu z domu.
Jednak w drodze powrotnej do domu, jego ukochana żona Rachel zmarła podczas porodu jego
dwunastego syna Benjamina.
W tym tygodniu parsza rozpoczyna się gdy Jakub mieszka z powrotem w Ziemi Obiecanej
Abrahamowi i Izaakowi z jego 12 synami, ale narracja szybko przechodzi do ulubionego przez Jakuba
syna Józefa, który miał w tym czasie już siedemnaście lat. Tora mówi, że Jakub kochał Józefa bardziej
niż wszystkich innych jego synów, ponieważ był "synem jego starości" i był synem pierworodnym jego
żony Racheli. Rzeczywiście, Jakub dał mu zdobioną tunikę aby wskazać na jego szczególny status w
rodzinie.
Jako ukochany syn, Józef miał nadzorować pracę synów nałożnic Jakuba (Dana, Neftali, Gada, i
Asera) i przynosić "raporty" na temat ich działalności z powrotem do Jakuba. Jednak jego rola jako
nadzorcy i "ukochanego syna" to było zbyt wiele dla innych braci i wkrótce stali się zazdrośni o niego
i znienawidzili go. Co gorsza, Józef opowiedział dwa sny swoim braciom, które zapowiadały, że był
przeznaczony do panowania nad nimi, co dodatkowo zwiększyło ich zawiść i nienawiść (implikacją
snów było to, że wszystkie rodziny Jakuba zostaną mu podporządkowane). Jakub zganił Józefa za
wzbudzanie nienawiści jego braci ", ale wewnętrznie zachował słowa i czekał na spełnienie snów.
Pewnego dnia, bracia popędzili stada w pobliże Sychem, miejsca, w którym Simon i Levi, dwaj
porywczy synowie Lei, wcześniej zabili wszystkich mieszkańców miasta za gwałt na ich siostrze Dinie.
Jakub najwyraźniej zatroskany złą reputacją którą mieli w okolicy i wysłał Józefa aby sprawdzić co się
z nimi dzieje. Józef, jednak dowiedział się, że jego bracia opuścili już ten teren i udali się do Dothan.
Po przybyciu w Dothan, bracia "ujrzeli z daleka Józefa" i od razu spiskowali, aby zabić go. Jednakże,
Reuben (zhańbiony pierworodny syn) próbował zniweczyć ich plan poprzez sugerowanie że należy
tylko wrzucić go do studni, aby dać mu solidna nauczkę (sam planuje potajemnie wrócić później
uratować go). Kiedy Józef w końcu znalazł się wśród nich, zdjęli z niego ozdobną tunikę i (jak
sugerował Ruben) wrzucił go do pobliskiego dołu. Potem usiedli do jedzenia.
Wkrótce bracia zauważyli karawanę Madianitów wiozącą przyprawy do Egiptu, i Juda zaproponował,
że lepiej będzie sprzedać Józefa jako niewolnika. Bracia zgodzili ten nowy plan, sprzedali Józefa za 20
srebrników, i patrzyli, jak Józef został związany i zabrany do Egiptu.
Reuben, którego prawdopodobnie nie było, gdy to wszystko się stało, kiedy wrócił nie znalazł Józefa w
dole studni, rozdarł swoją szatę w przerażeniu i konsternacji. Bracia następnie upozorowali śmierci
Józefa zanurzając jego ozdobną tunikę w koziej krwi i pokazując ich ojcu, który (błędnie)
wywnioskował, że jego syn został zabity przez dzikie zwierzę. Jakub opłakiwał stratę Józefa przez
wiele dni. Tymczasem Madianici sprzedali Józefa egipskiemu urzędnikowi faraona o imieniu Potifhar,
dowódcy straży. Historia Józefa jest następnie "przerwana" przez incydent z życia Judy, który odszedł
od brac, i ożenił się z kobietą córką Szua z Kanaanu, i mieli troje dzieci: Er, Onan i Szela. Kiedy jego
najstarszy syn Er dorósł, Juda ożenił go z Kananejką o imieniu Tamar. Jednakże Er był nikczemny w
oczach JHWH,
i zmarł bezdzietnie. Potem Juda dał jej jego drugiego syna Onana (według zwyczaju
lewiratu, gdy mężczyzna umiera bezdzietnie jego brat zobowiązany jest dać dziecko wdowie po bracie,
by była zachowana linia dziedziczenia jego brata ). Onan zgrzeszył "wylewajac swoje nasienie" aby
uniknąć tego obowiązku a Bóg zabił go za to. W tym momencie, Juda był niechętny, aby swego
trzeciego syna ożenić Tamar, ale (myląco) powiedział jej, że tak się stanie, jak tylko Szela osiągnie
pełnoletniość.
Po tym jak stało się oczywiste, że Juda nie zamierza spełnić swojej obietnicy, Tamar przebrała się za
prostytutkę i sama uwiodła Judę. Kiedy Juda później usłyszał że jego synowa jest w ciąży, zażądał by
spalono ją stosie, ale kiedy Tamar okazała jego zastaw dany za przyrzeczenie płatności za jej "usługi",
on publicznie przyznał, że jest ojcem. Tamar następnie urodziła bliźniaczych synów, Zeracha i Pereza,
ten ostatni jest bezpośrednim przodkiem Króla Dawida (a przez niego, Jeszua Mesjasza).
Po tym niestosowne uwagę Judy i Tamar, część wznawia sagę Józefa. Mimo niesprawiedliwość i
zdrady jego braci, Bóg był "z Józefem" i błogosławił wszystko, co robił. W rzeczywistości, szybko
awansował być głową spraw całych Potyfara domowych. Tora opisuje Józefa jako przystojnego
mężczyznę i wkrótce żona Potyfara zaczęła nakłaniać go do romansu z nią. Józef stanowczo odmówił
jej powtarzającym się namowom, ale pewnego dnia rzuciła się na niego, gdy nikogo nie było w domu.
Kiedy Józef próbował uciec z jej uścisku, ona złapał go za ubranie i ściągnęła z niego, zanim uciekł.
Upokorzona i pokonana, postanowiła oczernić Józefa i fałszywie oskarżyła go o próbę gwałtu przed
mężem. Potifar był oburzony i wyrzucił młodego Józefa do królewskiego lochu, ale znowu Bóg okazał
mu swą przychylność i od razu zdobył tam zaufanie i nadzorcy więzienia, który powołał go na
stanowisko w administracji więziennej. Parsza kończy epizodem z życia Józefa, który ostatecznie
postawi go przed samym Faraonem. Podczas pobytu w więzieniu, Józef spotkał podczaszego i
głównego piekarza faraona, wtrąconych do więzienia za obrazę majestatu władcy (według Rasziego,
mucha została znaleziona w podanym przez podczaszego kielichu i kamyk w chlebie piekarza). Obaj
mieli niepokojące sny, które Józef prawidłowo zinterpretował mówiąc, że podczaszy w ciągu trzech dni,
będzie uwolniony, ale piekarz zostanie powieszony. Józef poprosił podczaszego by wyjednał jego
uwolnienie u Faraona. Przepowiednie Józefa zostały spełnione, ale podczaszy szybko o nim zapomniał.
PYTANIA:
1. Co znaczy słowo wajeszev (‫ַיּשׁב‬
ֶ ‫( ?)ו‬Rdz 37:1)
2. Dlaczego Jakub mieszkał w Hebronie, w Kanaanie?
3. Co mędrcy mówią o pragnieniu Jakuba "osiedlenia się" w ziemi?
4. Dlaczego Tora mówi: "te są pokolenia Jakuba", a następnie przechodzi do postaci Józefa? (37:2)
5. Czym zajmował się Józef w rodzinie?
6. Ile lat miał Józef gdy wyszedł sprawdzić swoich braci?
7. Jak Tora opisuje raport Józefa o swoich braciach dla ojca?
8. Dlaczego Jakub miłował Józefa bardziej niż innych swoich synów? (37:3)
9. Jaki specjalny prezent dał Jakub Józefowi i dlaczego?
10. Dlaczego bracia nienawidzą Józefa? (37:4)
11. Wymień kilka cech, którymi Józef przypominał swego ojca Jakuba.
12. Jakim snem Józef podzielił się z braćmi, i jak oni na to zareagowali? (37:5-8)
13. Ile snów opowiedział Józef swoim braciom? (37:8)
14. Jaki inny sen opowiedział Józef braciom, a jaka była reakcja ojca? (37:9-11)
15. Czy bracia słusznie znienawidzili Józefa?
16. Co to znaczy, że jego ojciec "strzegł tych słów"? (37:11)
17. Dlaczego Tora mówi, że bracia byli zazdrośni o Józefa? (37:11)
18. Gdzie znajduje się Sychem? (37:12)
19. Co bracia Józefa robili w Sychem?
20. Co było niezwykłego w misji Józefa wysłanego przez Jakuba do braci?
21. Skąd (czyli z jakiego miejsca) Jakub wysłał swego ukochanego syna? (37:14)
22. Kim był człowiek, którego Józef napotkał podczas wędrówki w polu? (37:15)
23. Co ten człowiek powiedział Józefowi? (37:16-17)
24. Co zrobili bracia Józefa kiedy go zobaczyli? (37:18)
25. Kto powiedział: "Oto nadchodzi mistrz snów!" I co zamierzali zrobić z Józefem (37:19-20)
26. Kto uratował życie Józefa mówiąc, żeby został wrzucony do dołu, a nie zabity ? (37:21-22)
27. Co zrobili bracia kiedy Józef przyszedł do nich? (37:23-24)
28. Dlaczego Tora wspomina, że dół studni był pusty, nie było w nim wody? (37:24)
29. Co robili bracia po wrzuceniu Józefa do studni?
30. Kto wpadł na pomysł, aby sprzedawać Józefa do niewoli? (37:25-27)
31. Komu i za ile sprzedano Józefa?
32. Co robił Ruben gdy odkrył, że Józefa nie było już w dole, i że jego bracia sprzedali go Izmaelitom?
(37:29-30)
33. Co stało się ze specjalną tuniką Józefa? (37:31-33)
34. Co Jakub wywnioskował z zakrwawionej tuniki? (37:33-35)
35. Dlaczego Jakub nie daje się pocieszyć?
36. Kim były córki Jakuba? (37:35)
37. Kto sprzedał Józefa Potifarowi w Egipcie? (37:36)
38. Jak daleko jest Egipt z Kanaanu?
39. Co działo się z Judą w tym czasie? (Rdz 38:1)
40. Jakie było imię żony Judy? (38:2)
41. Jakie były imiona trzech synów Judy? (38:3-5)
42. Kim była Tamar? (38:6)
43. Dlaczego JHWH zabił Era? (38:7)
44. Co to jest "lewirat" (jibbum)?
45. Dlaczego JHWH zabił Onana? (38:9)
46. Co to jest "onanizm". Czy postępek Onana ma coś z tym wspólnego?
47. Co to jest kara karet ( ‫( ?) ָכּרֵת‬Kpł 20:21)
48. Dlaczego Juda odkładał małżeństwo Tamar z Szeli (38:11)
49. Co zrobił, Juda, po śmierci żony?
50. Co zrobiła, gdy Tamar usłyszała, że jej teść poszedł do Timny strzyc owce? (38:13-14)
51. Dlaczego Juda nie rozpoznał swojej synowej?
52. Dlaczego Juda złożył propozycje seksualną Tamar?
53. Jakiego "zabezpieczenia" lub zastawu zażądała Tamar od Judy w zamian za zapłatę za swoje
"usługi"? (38:17-19)
54. Kiedy Juda później dowiedział się, że jego synowa jest w ciąży z powodu wszeteczeństwa,
co powiedział, że powinno się z nią zrobić? (38:24)
55. Co zrobiła Tamar, kiedy Juda przyszedł wykonać wyrok? (38:25)
56. Dlaczego Juda powiedział, ze Tamar była bardziej sprawiedliwa od niego? (38:26)
57. Jakie były imiona chłopców, bliźniaczych synów Tamar? (38:27-30)
58. Całe sprawozdanie na temat Judy i Tamar przerywa opowiadanie historii Józefa, tak, że chronologia
wydarzeń może być zaburzona. Dyskutuj dlaczego?
59. Kto był Potifar i jak poznał Józefa? (Rdz 39:1)
60. Co takiego nadzwyczajnego było związane z Józefem? (39:2-6)
61. Jak Józef był doświadczany w domu Potyfara? (39:7-19)
62. Jak Józef pokonywał nieustanne uwiedzenie ze strony żony Potyfara?
63. Jak długo Józef doświadczał tej pokusy? (39:11)
64. Dlaczego ta kobieta w końcu chwyciła Józefa za tunikę? (39:12)
65. Dlaczego Józef "zostawił swój płaszcz w jej dłoni" i uciekł od niej?
66. Dlaczego Potifar nie zabił Józefa, gdy jego żona powiedziała mu, że próbował ją zgwałcić?
67. Co zdarzyło się kiedy Józef został wtrącony do więzienia? (39:21-23)
68. Kto jeszcze został wtrącony do więzienia z Józefem i dlaczego? (Gen. 40:1-2)
69. Co śniło się każdemu z nich i jak Józef zinterpretował te sny?
70. Józef poprosił podczaszego, by wspomniał o nim faraonowi i wstawił się w jego sprawie, gdy
zostanie wypuszczony na wolność, co takiego jednak się zdarzyło? (40:23)
71. Jak wiele lat Józef pozostał w więzieniu po zinterpretowaniu snów podczaszego i piekarza?
ODPOWIEDZI:
1. Słowo wajeszew oznacza "i osiadł/zamieszkał", od czasownika [‫ָשׁב‬
ַ ‫]י‬, "mieszkać/przebywać".
2. Wcześniej czytamy, że Jakub udał się do Hebronu, a Ezaw poszedł do ziemi Seir (35:27). Tutaj Tora
powtarza, że Jakub zamieszkał w Kanaanie, gdzie żył jego ojciec (czyli Hebron), aby nawiązać do
faktu, że Izaak chronił Jakuba i jego rodzinę przed Ezawem.
3. Niektórzy mówią, że Jakub napotkał wielkie doświadczenia, ponieważ był gotów raczej "osiąść"
w ziemi, niż widzieć siebie jako "obcego" i tymczasowego gościa (podobnie jak Abraham i Izaak).
4. To aluzja do tego, że Józef był uważany jako pierworodny syn Jakuba (zamiast Rubena). To również
nawiązuje do faktu, że Józef był, odpowiedzialny za najważniejszy epizod życia Jakuba, mianowicie
jego emigracji do Egiptu.
5. Był odpowiedzialny za synów dwóch nałożnic (Bilhy i Zilpy), a mianowicie Dan, Neftali, Gad, i
Aser.
6. Józef miał 17 lat.
7. Raport Józefa nazywany jest "złym sprawozdaniem” [‫] ִדּבָּה ָרעָה‬, które kojarzy się z laszon hara,
zniesławienie, itp. Według midrasz, Józef powiedział Jakubowi, że synowie Lei jedli nieczyste mięso
i flirtowali z miejscowymi dziewczynami, a ponadto, że wyśmiewali synów nałożnic jako "synów
niewolnic", chociaż Jakub dał tym kobietom, wolność zanim je poślubił ....
8. "Ponieważ był synem jego starości" ( ‫)כִּי בֶּן־זְ ֻקנִים הוּא‬. Jakub również kochał Józefa, bo był synem
pierworodnym (bechor) jego ukochanej żony Rachel. O Józefie mówiono też się, że jest bardzo
inteligentny i uczony, który studiował bezpośrednio u dziadka Izaaka od czasu, gdy był bardzo młodym
chłopcem. Z tego powodu Józef nazywany jest ben zekunim, syn mędrca "Tory", chociaż Benjamin był
najmłodszym synem.
9. Jakub dał Józefowi ozdobny tunikę ketonet passim: (‫)כְּתנֶת ַפּסִּים‬, aby wskazać na jego szczególny
status w rodzinie. To długi kolorowy płaszcz z jedwabiu, tkany z pięknymi wzorami i rysunkami.
10. Kiedy zrozumieli, że Jakub kochał Józefa bardziej niż innych swoich synów, bracia stali się
zazdrośni i znienawidzili go z zawiści. Mędrcy mówią też, że przedstawiając go jako "chłopca" Tora
zaznacza, że Józef był nieco próżny ze względu swój wygląd i być może był nieco arogancki.
11. Podobnie miał matkę, która była początkowo bezpłodna i a potem miała dwóch synów. Obaj zostali
uznani za pierworodnych ich matek (Jakub został uznany za takiego przez Rebeki od początku). Obie
matki miały niepokojące ciąże i ciężkie porody. Obaj mieli braci, którzy ich nienawidzili i chcieli ich
zabić. Obaj żyli na wygnaniu z dala od ich ojczyzny. Obaj mieli szczególną miłość Racheli, ... Z tych
powodów Jakub kochał Józefa i identyfikował się ze swoim synem.
12. Snopy zboża braci kłaniały się jego snopkowi. Jego bracia (proroczo) interpretowali sen, że Józef
będzie panował i rządził nimi - i nienawidził go jeszcze bardziej z powodu snu. Należy pamiętać, że
midrasz mówi, iż Józef interpretował, że sen oznacza, że przyjdzie czas, gdy bracia będą przychodzić
do niego po żywność. Należy również zauważyć, że słowo hinei (ujrzał!) wymieniono aż trzy razy w
37:7, nawiązując do tego, że bracia trzy razy, przychodzili do Egiptu, i stawali przed Józefem.
13. Nie jesteśmy pewni, choć tekst mówi: "oni nienawidzili go tym bardziej za jego sny" (w liczbie
mnogiej). Oznacza to, że zanim Józef opowiedział sen o snopach miał jakieś inne sny które opowiadał
braciom ...
14. Słońce (Jakub), Księżyc (Rachel = "matka" lub Bilha, która przyjęła Józefa jako swego syna po
śmierci Rachel) i jedenaście gwiazd (pozostali bracia - w tym Benjamin - wszystko kłaniało mu się.
Wtedy Jakub skarcił Józefa za opowiedziany sen, choć proroczo interpretował sen syna jako zapowiedź
jego rządów w Egipcie. Bracia, z drugiej strony, stali się jeszcze bardziej wściekli i zazdrośni.
15. Jest to kwestia dyskusyjna.
16. Hebrajski tekst mówi (‫שׁמַר אֶת־ ַה ָדּבָר‬
ָ ‫ ) בִיו‬co może oznaczać, że 1) Jakub wierzył, że sny Józefa
spełnią się, lub 2), że Bóg Ojciec ujawnił obietnice ochrony przez sen jego syna.
17. Bracia uświadomili sobie, że sny były prorocze i że działała boska opatrzność. Bracia również
zrozumieli, że Jakub wierzył w sen, że Józef będzie "rządzić jego braci", nawet jeśli było pewne
pytanie, czy Jakub uważa, że Józef, będzie panował przez niego, a to spowodowało, zazdrość.
18. Sychem znajduje się około 70 km na północ od Jerozolimy i po raz pierwszy pojawia się w Rdz
12:6-8 przy okazji "dębu w More" i ołtarza, który Abraham zbudował tam dla JHWH. Później, synowie
Jakuba pomścił swą zgwałconą siostrę unicestwiając mieszkańców tego regionu, a jeszcze później Józef
został porwany i sprzedany w pobliżu tego miasta. Jozue 24:32 podaje okolicę Sychem jako miejsce
złożenia kości Józefa po Exodus.
19. Poszli by pilnować owce swego ojca. Należy zauważyć, że tekst hebrajski jest tutaj niezwykły
( ‫)וַיּלְכוּ ֶאחָיו ִלרְעוֹת אֶת־צאן‬, i znak "et" jest napisany w zwoju Tory z kropkami nad nim (w celu
wskazania czegoś przeciwnego). Mędrcy mówią, że głównym celem braci w Sychem była narada, co
zrobić z Józefem ...
20. Zarówno Józef i jego ojciec wiedzieli, że pozostali bracia go nienawidzi, a jednak Bóg chciał
Józefa i Jakub chciał wysłać jego ukochanego syna ... Józef "uczynił twarz jak głaz" i poszedł do jego
braci, mimo ryzyka. Jeśli Jakub prostu chciał zobaczyć, co robią jego synowie, mógł wysłać dowolną
liczbę swoich sług by to sprawdzili - ale chętnie wysłał swojego syna do tego niebezpiecznego miejsca
...
21. Hebron znajduje się na szczycie góry, "Dolina Hebronu", może być tłumaczona jako "dolina
wspólnoty "(Hebron znaczy wspólnota/związek). Jakub wysłał swego umiłowanego Syna ", z głębi ich
wspólnoty/związku" by szukać swoich zaginionych dzieci.
22. Niektórzy mówią, że to był anioł, który przebrał się by pomóc Józefowi spełnić jego przeznaczenie.
23. Mąż / anioł najpierw spytał Józefa, czego szuka, a Józef zrozumiał, że stara się znaleźć miłość braci
... Człowiek potem ostrzegł go, że jego bracia "przenieśli się", dając do zrozumienia, że usiłowali go
zabić, a odniesienie do Dothan było chyba "znakiem", że szukali religijnego uzasadnienia dla takiego
czynu. Uwaga widzimy tu poświęcenie Józefa, gdy zdecydował się kontynuować poszukiwania braci
mimo "niezdarności " w polu.
24. Natychmiast spiskowali, aby go zabić. Midrasz mówi, że bracia najpierw poszczuli psy pasterskie
na Józefa, bo kto zniesławia inny powinien być rzucony psom ...
25. Tradycja mówi, że byli to Symeon i Lewi, którzy mówili to do siebie (hebrajski tekst mówi "jeden
mąż powiedział do drugiego, "Oto pan snów!"). Bracia rzeczywiście powiedzieli: "Oto nadchodzi
mistrz (baal) od snów, zabijmy go, i wrzućmy go do jednego z dołów. Potem powiemy, że dziki zwierz
nie pożarł go i zobaczymy, co będzie z jego snów "Duch Święty powiedział:" Tak, zobaczmy czyje
słowa okażą się prawdą. Twoje czy Moje "
26. Reuben usłyszał, że chcieli zabić Józefa i argumentował przeciw temu pomysłowi. On powiedział:
"Nie pozbawiajmy go życia/duszy[nafesz]" ( ‫)לא נַכֶּנּוּ נָפֶשׁ‬, przez co rozumiał, że bracia nie powinni
ściągać na siebie nieszczęścia, mordując ich brata. Midrasz mówi, że Reuben powiedział, "jeśli jego sny
są prawdziwe, nie należy robić krzywdy Józefowi , ponieważ Bóg go kocha i ma specjalny plan dla
jego życia, ale nawet jeśli jego sny są nieprawdziwe, on też nie powinien być krzywdzony, ponieważ
jest bezbożny, a to może niszczyć jego ojca." Dlatego Rueben wymyślił alternatywny plan wrzucając
go
do dołu, ponieważ zamierzał wrócić później i wyciągnąć go by zwrócić Józefa swemu ojcu.
27. Rozebrali go z jego kolorowej tuniki i wrzucił go do studni. Józef został wrzucony nagi do dołu.
28. Ten brak oznacza, że w czasie gdy nie było wody w zbiorniku, nie też było innych rzeczy – jak
węże,
skorpiony, pająków czy inne paskudne stwory. Bóg chronił Józefa, tak jak Daniela w jaskini lwów.
29. Usiedli i "łamali chleb", co było prorocze dla błogosławieństwa chleba danego później przez Józefa.
30. Juda wpadł na pomysł, by sprzedać brata gdy widział zbliżającą się karawanę Izmaelitów. Zauważ,
że Izmaelici nieśli cenne przyprawy, które potwierdzają że Duch Boży będzie towarzyszył Józefowi w
Egipcie.
31. Józef został sprzedany Izmaelitom na dwadzieścia syklów srebra (ok. 7,5 uncji - wystarczy by kupić
dla każdego z braci sandały). Izmaelici później sprzedali go Madianitom, którzy z kolei sprzedali go
Potifarowi w Egipcie (zob. Rdz 37:27, 37:36). Zobacz jak Amos 2:6 proroczo kojarzy się z tym.
32. Reuben rozdarł swoje szaty z rozpaczy. Był zrozpaczony i powiedział: "chłopca nie ma tam, dokąd
ja teraz pójdę?" Zauważ, że midrasz wymienia jeden z powodów, dla którego Reuben chciał ratować
Józefa, bo sny Józefa zaliczył go (jako jedną z jedenastu gwiazd), a strata Józefa mogła oznaczać
według snu, że będzie pominięty przez rodzinę - i Reuben straci swój status jednego z braci.
33. Bracia rozdarli tunikę w wielu miejscach i przebił ją swymi włóczniami i mieczami. Następnie
zanurzyli ją we krwi kozła i wysłali ją do Jakuba, tak, że będzie musiał myśleć, że Józef jest martwy.
Według midraszu bracia zdecydowali losowaniem, kto ma zanieść tunikę Jakubowi, a los padł na Judę.
34. Uznał, że dzikie zwierzę zabiło syna. Potem Jakub rozdarł swoje szaty, włożył wór na biodra, i
opłakiwał swego syna "wiele dni". Według tradycji, Jakub opłakiwał Józefa faktycznie przez 22 lata,
Józef miał 17 lat, kiedy został sprzedany a 30 lat, gdy stanął przed faraonem (41:46). To daje 13 lat.
Teraz dodaj siedem lat obfitości w Egipcie (to daje 20 lat) Teraz dodaj dwa lata przed emigracją Jakuba
do Egiptu. Niektórzy mędrcy twierdzą, że te 22 lat były pokutą za zaniedbanie przez Jakuba jego
rodziców, gdy był u Labana. Według Talmudu zdanie "i opłakiwał go ojciec " (37:35) odnosi się do
Izaaka, który opłakiwał stratę Józefa (ale kto proroczo wiedział, że on jeszcze żyje).
35. Jest to kwestia dyskusji. Czy Jakub nie wierzył w nieśmiertelność duszy lub zmartwychwstanie?
Niektórzy mędrcy mówią, że brak pociechy miał być znakiem, że Józef w rzeczywistości jeszcze żyje ...
Inni uznali, że obwiniał się za śmierć swojego syna, bo wysłał go w tak niebezpieczną misję, pierwszy
raz samego.
36. Tradycja żydowska mówi, że wielu z synów Jakuba miało bliźniacze siostry, które nie zostały
wymienione z imienia w Torze.
37. Madianici. Józef został sprzedany prawdopodobnie kilka razy. Pierwszy raz został sprzedany
Izmaelitom; Izmaelitami sprzedali go do handlarzom, a handlarze sprzedali go Madianitom, którzy w
końcu sprzedali go Potifarowi. Midrasz mówi, że Bóg powiedział do braci: "Sprzedaliście brata jako
niewolnika, poprzez waszą miłość przyjdzie czas gdy wasi wszyscy potomkowie będą mówić:
"Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie."
38. Dziesięć dni podróży około 250 mil. Dlaczego Józef nie próbował wysłać wiadomości do domu?
Karawana podróżowała przez cały czas, a Józef był zaradny .... Niektórzy mówią, że Józef usłyszał
bracia składali "straszną przysięgę", że nie powiedzą Jakubowi, co się stało z Józefem i Józef uważał
się związany tą przysięgą.
39. Juda odszedł od swoich braci w ziemi Kanaan, być może dlatego, że nie mógł znieść widoku ojca
pogrążonego w żałobie, a jego bracia obwiniali go za pomysł sprzedaży Józefa Izmaelitom.
40. Nie wiemy, choć była córką Kananejczyka o imieniu Szua ( ‫)שׁוּ ַע‬. Według niektórych rabinów,
Szua nie był Kananejczykiem, ponieważ wszyscy patriarchowie byli przeciwni małżeństwom Kanaanu.
Raczej słowo Kananejczyk tutaj należy rozumieć jako "kupiec" lub "przedsiębiorca".
ֵ]
41. Er [‫"]עֵר‬ochrona") pierworodny; Onan [‫ ]אוֹנָן‬, "energiczny") urodzony jako drugi i Szelach [‫שׁלָה‬
"petycji") trzeci i najmłodszy syn.
42. Tamar [‫" ] ָתּמָר‬Palma" była synową Judy którą poślubił jego pierworodny syn Er. Według
niektórych rabinów, Tamar była rzeczywiście Izraelitką, choć jest to bardzo wątpliwe. Tamar jest
znacząca postacią, ponieważ jej związek z Judą zaowocował narodzinami Pereca, przodka króla
Dawida i Pana Jeszua.
43. Według Raszi, jego grzechem była próżna emisja nasienia (stosunek przerywany) jako sposób
antykoncepcji aby żona nie zaszła w ciążę co było próbą zachowania jej piękna i urody.
44. Jibum ( ‫ ) יִבּוּם‬to rodzaj małżeństwa, w którym kobieta poślubia jednego z braci męża po Śmierci
męża (gdy nie było dzieci) w celu kontynuowania linii rodowej zmarłego męża. Innymi słowy, dziecko
Które się narodzi będzie nazwane po zmarłym i będzie uznane za jego potomka. Określenie "lewirat"
pochodzi od łacińskiego słowa levir, czyli "męża brata." Pojęcie pochodzi z Tory, patrz Deut. 25:5-6.
45. Zmarł tego samego powodu, co jego brat Er, to jest za próżną emisję nasienia , choć w przypadku
Onana jego motywy były chyba gorsze, bo nie chciał spłodzić dziedzica dla swego zmarłego brata ....
46. Onanizm to inaczej masturbacja jest formą samozaspokajania popędu seksualnego nielegalny lub
bezprawnym emisja nasienia (tj. metodą coitus interruptus, nocnej emisji, i tak dalej). Według
mędrców, niepotrzebna emisja nasienia jest porównywana do rozlewu krwi, a ten, kto tak czyni jest
przedmiotem wyroku karet i nie ma udziału w przyszłym świecie. Uważa się, że masturbacja, w
szczególności kala ciało czyniąc je tumah, rodzaj nieczystości śmierci- nasienia. Podobne stanowisko w
sprawie masturbacji zajmuje kościół katolicki uważając ją za grzech ciężki tj. śmiertelny i co bardzo
zastanawiające była surowo karana w nazistowskich obozach koncentracyjnych… Ewangeliczny
protestantyzm nie ma jednolitego stanowiska w tej sprawie. Oscyluje od zdecydowanego potępienia do
uznania za czyn sam w sobie moralnie obojętny czy wręcz za czynność fizjologiczną ( co zważywszy na
powszechność występowania tego zjawiska postuluje współczesna seksuologia).
47. Karet jest to wyrok "odcięcia", to jest, aby umrzeć przedwczesną śmiercią lub nienaturalne ...
48. Juda obawiał jego syn umrze, ponieważ ona już spowodował śmierć dwóch synów ... Dlatego też
powiedziano Tamar by czekała jako wdowa aż Szela "dojdzie do wieku", gdy będzie mógł sam
prawomocnie wykonywać chalicah ...
49. On odwiedził Hirah swojego znajomego, który mieszkał w Adullah, królewskim mieście
Kananejczyków, idąc strzyc owce do Timny.
50. Zdjęła wdowią odzież, okryła się welonem i usiadł w pobliżu miejsca zwanego "Enaim", kto chciał
iść do Timny musiał tamtędy przejść. Kiedy zorientowała się, że Szela jest już pełnoletni, ale nie został
jej mężem, postanowiła znaleźć inny sposób, by przynieść potomków Judzie, nawet przez prostytucję!
51. Była tak skromna, że zawsze zarywała twarz, gdy widziała Judę w przeszłości. Ponadto, Juda nigdy
nie spodziewał się zobaczyć swojej synowej w Timny, zasiadającą jako nierządnica przy drodze.
52. Zdaniem mędrców prostytucja była dozwolona "prawne" do czasu nadania Tory na Synaju.
Niemniej jednak jest to fragment trudny, gdyż Tamar rozumie kim jest Juda i popełnił kazirodztwo z
nim jako teściem (od Er była technicznie jeszcze jej mąż).
53. Tamar poprosiła Judę o pierścień tj, sygnet, jego szal (lub płaszcz) i jego laskę- to były bardzo
cenne przedmioty oddane w zastaw za obietnicę jednego kozła!
54. Juda chciał ją wyprowadzić z domu i spalić na stosie za jej niemoralność (widać tu podwójny
standard). Najwyraźniej Juda skazał ją na śmierć, ponieważ przyniosła wstyd jego imieniu.
55. Pokazała zastaw Judy - jego sygnet, płaszcz, i laskę - i wyjaśniła, że jest w ciąży z człowiekiem, do
którego należą te rzeczy. Oczywiście, zostało potwierdzone przez Judę, że były to jego rzeczy.
Zauważyć, że Juda oszukał ojca, pokazując mu płaszcz Józefa zanurzony we krwi kozła i Tamar
podobnie oszukała Judę przez koźlątko ....
56. Z dwóch powodów: 1) Ponieważ nie dotrzymał części umowy dotyczącej jego syna Szela, i
2), ponieważ Tamar zrobił to, co zrobiła, ponieważ uwierzyła, że będzie w królewskiej linii mesjasza.
57. Zerach (‫")זֶרַח‬lśniący"), pierworodny (który miał rękę związaną jasnoczerwoną nicią przez położną)
i Perec ( ‫) ֶפּרֶץ‬, "przebijający dalej"), którego później potomkami byli król Dawid, Izajasz, i Jeszua.
Tamar urodziła bliźniaki, które zajęły miejsce jej dwóch mężów, którzy zginęli.
58. Jest to kwestia dyskusji. Jest prawdopodobne, że małżeństwo Judy odbyła długo zanim Józef został
sprzedany do niewoli, bo kiedy rodzina później wyemigrowała do Egiptu, Perec (syn Judy z Tamar)
miał już dwóch własnych synów (zob. Rdz 46:12). Inni twierdzą, że Tora tu podaje wydarzenia w
porządku chronologicznym (tj. Juda ożenił się po sprzedaniu Józefa), a ludzie w czasach biblijnych
często mieli dzieci na bardzo młodym wieku. W każdym razie, Tora przerwa tutaj historię Józefa,
ponieważ "Bóg zawsze przynosi lekarstwo przed plaga", oraz potomkiem Pereca – jest Mesjasz - był
ostatecznym wyzwolicielem z niewoli egipskiej.
59. Potifar był urzędnikiem faraona i dowódcą straży. Podobno kupił Józefa od Izmaelitów, chociaż
Tora stwierdza, że od Madianitów (37:36). Potifar nie ufał Madianitom, a zatem wymagał od
Izmaelitów potwierdzenia, że Józef był na sprzedaż.
60. JHWH był "z Józefem" ( ‫)וַיְהִי יְהוָה אֶת־יוֹסֵף‬, co oznaczało, że Boska Obecność przenikała jego
życie i błogosławił mu we wszystkim, co robił. Boska Obecność również chroniła go od grzechu i
niemoralnych wpływów. Ilekroć Józef przyjmował towar, był błogosławiony, i dom Potyfara dobrze
prosperował dzięki niemu.
61. Choć został pierwszym "zarządcą" z domu Potyfara, Józef był bezlitośnie doświadczany przez żonę
Potyfara, który starała się mieć z nim romans. Midrasz mówi to "zemsta", za dawne zniesławienie
przez Józefa braci przed jego ojcem (tzn., że bracia flirtują z kananejskimi kobietami, podczas gdy oni
pilnowali swych stada) lub dlatego, Józef stał próżny i spędzał zbyt wiele czasu układając swoje włosy i
podziwiając swój wygląd kiedy był młodszy ... Z drugiej strony, część mędrców uważa że to, wszystko
były wydarzenia opatrznościowe dla Józefa, gdyż Bóg sprzyjał mu wyciągając go z domu tych
niemoralnych ludzi (lub Bóg przygotowywał go do służby jako „prawą rękę” faraona . Mędrcy mówią
też, że najtrudniejszą rzeczą dla młodego człowieka, to kontrolować własny popęd seksualny, a więc
test Józefa nie był przeciwieństwem do testu Izaaka podczas Akedah.
62. Przysiągł na imię Boga, że nigdy nie popełni takiego grzechu z nią, i on "odmówił" jej na samym
początku, i postanowił, że w ogóle nie będzie już nigdy patrzeć na nią. Jeśli jesteś skłonny do grzechu,
to pomyśl i dokładnie zapytaj, "Co ja teraz zrobię?" Jeśli przezwyciężysz swoją pokusę jesteś uważany
za silnego człowieka: "Lepszy cierpliwy niż mocarz, lepszy panujący nad sobą niż ten, który zdobywa
miasta." (Prz 16:32).
63. Jej kuszenie trwało ponad rok ... Józef prawie ulegli pokusie, kiedy znaleźli się sam na sam w
domu, choć Józef zobaczył, że "nikogo nie był w środku ..." - tylko on sam - i doszedł do wniosku, że
jeśli popełni taki grzech musiałaby być zwierzęciem, a nie prawdziwym mężczyzną. Z tego powodu,
modlił się by opuściło go to pragnienie - Bóg go stworzył "Żaden człowiek w środku ...", co oznacza,
że usuwa fizyczne pragnienie od Józefa.
64. Zawsze namawiała go, choć Józef udawał, że nie rozumie ani słowa co mówi, dopóki ona
dosłownie
złapał go za koszulę i zaatakowała go. Zdarzyło się to się stało, kiedy zostali sami - jichud.
65. Bał się, że będzie musiał zmagać się z nią, a ponieważ wciąż była jego panią, chciał okazać jej
szacunek .... "Uciekajcie również młodzieńczych pożądliwości" (2 Tym. 2:22). Opatrznościowo, ten
ubiór stał się „dowodem” przez który uznano Józefa za winnego i usunięto z gospodarstwa domowego i
wtrącono do więzienia.
66. Niewątpliwie Potifar nie wierzył w historię żony .... Niektórzy mędrcy twierdzą, że i żona Potyfara
prosiła by Józef nie był zabity, ponieważ ona nadal go kochała - i ponieważ Potifar dowiedział się
prawdy. Potifar, jednak uwięził Józefa by "zachować twarz" i by zatuszować tę skandaliczną sprawę.
Midrasz mówi, że Potifar i kazał wychłostać Józefa, ale gdy był bity miał miejsce cud, jednoroczne
dziecko zaczął mówić donośnym głosem i upominać Potifar za ukaranie niewinnego Józefa. Potifar
widząc ten cud zmienił zdanie i zamiast go zabić wtrącił do więzienia…
67. Bóg był "z Józefem” i sprawił, że nadzorca więzienia sprzyjają mu , i w końcu zrobił Józefa swoją
"prawą ręką” w więziennym systemie! ( Być może Potiphar - głównodowodzący straży pałacowej–
wstawił się za Józefem, żeby dobrze go traktowano i dano jakieś uprzywilejowane stanowisko?)
68. Główny podczaszy faraona i główny piekarz zostali uwięzieni i obciążeni zarzutem spisku by otruć
króla. Faraon został uratowany, ponieważ znalazł muchę w swoim winie i kamyk w chlebie. Jednak bez
względu na ich winę albo niewinności, Bóg użył ich trudności, by wprowadzić Józefa w łańcuch
wydarzeń prowadzących do jego uwolnienia, Józef rozpoczyna od interpretacji ich snów.
69. Podczaszy śnił, że wyciskał trzy kiście winogron do pucharu faraona; główny piekarz śnił, że on
miał trzy kosze chleba na głowie, a ptaki jadły z nich; Józef zinterpretował, że po trzech dniach
podczaszy będzie przywrócony do służby, podczas gdy piekarz zostanie stracony.
70. On nie zapamiętał Józefa [‫ ; ]לא־זָכַר‬on zapomniał go całkowicie (‫ַיּשׁ ָכּחֵהוּ‬
ְ ‫)ו‬. Sądzi się, że to było
karą dla Józefa bo bardziej zaufał temu człowiekowi niż w Bogu w jego ostatecznym uwolnieniu i
rehabilitacji
71. Dwa. Mędrcy zaważają, że podczaszy "zapomniał o Józefie” na dwa lata, ponieważ Józef poprosił
go dwukrotnie by wspomniał o nim przed faraonem: jeden rok za każdą prośbę.
TEMATY do DYSKUSJI:
1. Liebowitz Nehama zaważa, że "pewny człowiek” który skierował Józefa, by znaleźć jego
braci w Dothan (Gen. 37:15-17) był opatrznościowym kluczem całej historii Józefa.
Czy zgadzasz się, że ten "pewny człowiek” był opatrznościowym agentem wysłanym przez
Boga, by zainicjować niewolę Izraela w Egipcie?
2. Dlaczego bracia nienawidzili Józefa, a nie Jakuba?
3. W genealogii Jeszua podanej u Mateusza ( 1:1-16 ), tylko cztery kobiety (oprócz Marii) są
znane z imienia: Tamar (która uwiodła ojca jej zmarłego męża), Rahab (prostytutka) , Ruth
(Moabitka), i "żona Uriasza Hetyty" (tzn. Batszeba, która popełniła cudzołóstwo z Dawidem!).
Pojawienie się każdej z tych kobiet było uzasadnione przez wiarę w obietnice Boże. Jak myślisz
co charakterystycznego łączy te kobiety? (zobacz Rut 1:16; 4:12; 1 Król. 1:13-31; Heb. 11:31;
Jakuba 2:25).
PYTANIA i ODPOWIEDZI do PARSZY WAJESZEW
(w ujęciu judaizmu ortodoksyjnego wg Pardes Lauder)
PYTANIA:
1. Oto jest potomstwo Jaakowa, Josef..." Wymień trzy przyczyny, dlaczego Josef uważany jest za
najważniejszego potomka Jaakowa ?
2. Jaakow skarcił Josefa za opowiadanie braciom swoich snów. Dlaczego to uczynił ?
3. W jaki sposób ze snu Josefa o słońcu, księżycu i gwiazdach możemy zobaczyć, że wszystkie sny zawierają
jakiś element nieprawdy ?
4. W jaki sposób Reuwen planował uratować Josefa ?
5. Co zwykle przewozili Izmaelici ?
6. Kto przywiózł Josefa do Egiptu ?
7. Gdzie znajdował się Reuwen kiedy Josef został sprzedany ?
8. Kto - poza braćmi - wiedział, że Josef żyje ?
9. Jak długo Jaakow opłakiwał utratę Josefa ?
10. Wiersz 35 w 37 rozdziale Księgi Rodzaju mówi: "jego ojciec płakał". Kogo dotyczy ten wiersz ?
11. Kto był ojcem Tamar ?
12. Dlaczego Tamar nie powiedziała Jehudzie, że to on jest ojcem jej dziecka ?
13. Dlaczego Jehuda powiedział o Tamar, że „jest bardziej uczciwa ode mnie”?
14. Co oznaczała szkarłatna nić na ręce Zeracha?
15. Dlaczego Tora mówi o żonie Potyfara zaraz po opisie sprawy Jehudy i Tamar ?
16. W jaki sposób Ha-Szem "był z" Josefem ?
17. Dlaczego podczaszy i piekarz zostali uwięzieni ?
18. Jak długo podczaszy i piekarz siedzieli w więzieniu ?
19. Skąd piekarz wiedział, że Josef prawidłowo wytłumaczył sen podczaszego (Księga Rodzaju 40,16) ?
20. W jaki sposób Josef został ukarany za to, że poprosił podczaszego o pomoc ?
ODPOWIEDZI:
1. 37,2 - (A) Josef był synem Racheli, głównej żony Jaakowa. (B) Josef podobny był do Jaakowa. (C) Wszystko,
co spotkało Jaakowa, spotkało Josefa.
2. 37,10 - Ponieważ Josef w ten sposób wywołał nienawiść swoich braci.
3. 37,10 - Księżyc przedstawia Rachelę. Ponieważ Rachela już wówczas nie żyła, więc ten element snu Josefa nie
mógł stać się prawdą.
4. 37,22 - Chciał wrócić później do lochu i wyciągnąć z niego Josefa.
5. 37,25 - Smołę i naftę.
6. 37,28 - Karawana Midianitów.
7. 37,29 - Był razem z Jaakowem.
8. 37,33 - Jicchak (Izaak).
9. 37,34 - Przez dwadzieścia dwa lata.
10. 37,35 - Jicchaka, który płakał z powodu cierpienia Jaakowa.
11. 38,24 - Szem.
12. 38,25 - Nie chciała bowiem zawstydzić go publicznie.
13. 38,26 - Zasłużyła na to swoją skromnością.
14. 38,30 - Jest to aluzja do jego potomka Achana, który zgrzeszył przy pomocy swojej ręki, kiedy zabrał cztery
rzeczy z łupów z miasta Jerycha.
15. 39,1 - Aby powiedzieć nam, ze żona Potyfara działała z podobnie czystych pobudek jak Tamar.
16. 39,3 - Josef często wymieniał imię Ha-Szem.
17. 40,1 - Podczaszy został uwięziony, ponieważ w pucharze króla znaleziono muchę. Piekarz został uwięziony,
ponieważ w chlebie króla znaleziono kamyk.
18. 40,4 - Przez dwanaście miesięcy.
19. 40,5 - Stąd, że piekarz zobaczył we śnie wyjaśnienie snu podczaszego.
20. 40,23 - Pozostał w więzieniu przez jeszcze dwa lata.
Błogosławieństwo końcowe po czytaniu Tory:
‫ֲשׁר‬
ֶ ‫ הָעוֹלָם א‬8‫תָּה יְהוָה אֱלהֶינוּ ֶמ ֶל‬9 8‫בָּרוּ‬
‫נָתַן לָנוּ תּוֹרַת ֱאמֶת וְ ַחיֵּי עוֹלָם נָטַע בְּתוֹכֵנוּ‬
‫תָּה יְהוָה נוֹתֵן הַתּוֹרָה‬9 8‫בָּרוּ‬
Błogosławiony jesteś, JHWH, Boże nasz, Królu wszechświata, który
dałeś nam Torę prawdy i ustanowiłeś życie wieczne pośród nas.
Błogosławiony jesteś, JHWH, dawco Tory.
UWAGA: Współcześnie większość ortodoksyjnych żydów powodowana starym zabobonem
nie wymania oryginalnego IMIENIA BOGA Izraela ‫ יְהוָה‬JHWH , zastępując je w modlitwach
różnymi substytutami, z których najpopularniejsze to Adonai i Haszem. Dlatego w ich wykonaniu
to błogosławieństwo brzmi zazwyczaj tak:
Baruch atta Adonai eloheinu melekh ha-olam, Aszer.
Natan lanu torat emet wechaijei olam nata betokheinu.
Baruch atta Adonai, notein hatorah .
Kopiowanie i dalsze rozpowszechnianie jest dozwolone, a nawet bardzo wskazane według zasady:
„Darmo wzięliście, darmo też dawajcie”