pełny tekst

FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS
Folia Univ. Agric. Stetin. 2008, Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 260 (5), 23–28
Andrzej GUGOŁEK, Manfred O. LOREK, Paweł JANISZEWSKI, Wojciech ZABŁOCKI,
Małgorzata KONSTANTYNOWICZ
BADANIA SMAKOWITOŚCI MIESZANEK PASZOWYCH
DLA LISÓW POLARNYCH
ANALYSIS OF PALATABILITY OF DIETS FOR ARCTIC FOXES
Katedra Hodowli Zwierząt Futerkowych i Łowiectwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
ul. Michała Oczapowskiego 5, 10–718 Olsztyn, e-mail: [email protected]
Abstract. The palatability of diets for Arctic foxes was determined by a free-choice method,
during a two-stage experiment, using a modified palatability test. At the first stage the palatability of two dry friable diets mixed with water prior to feeding was compared. One of the them
contained meat-bone meal, and the other poultry meal. At the second (proper) stage of the experiment the palatability of friable diets whose main component was poultry meal (selected at
stage one) was compared to the palatability of traditional diets containing fresh or frozen components. Two feeders were placed in each cage and the animals were given a choice between
two types of mixed feed. Leftovers were collected and weighed the next morning to determine
feed intake levels. This indicated which of the diets was consumed more willingly, since
a higher intake level is associated with a better taste. The tests showed that Arctic foxes preferred poultry meal made from defatted soft and hard offal to meat-bone meal. A comparison
of the palatability of experimental and traditional diets revealed no statistically significant differences in intake levels, which means that both of them were palatability and eagerly consumed
by animals.
Słowa kluczowe: lis polarny, mączka zwierzęca, smakowitość, żywienie.
Key words: animal meal, arctic fox, feeding, palatability.
WSTĘP
Smakowitość mieszanek paszowych przeznaczonych dla zwierząt mięsożernych zależy
od ich stanu sanitarno-higienicznego, ilości i jakości białka, stopnia zjełczenia tłuszczu, zawartości pleśni, proporcji komponentów, struktury, zawartości wody, temperatury, kwasowości oraz dodatków poprawiających smakowitość (Grochowicz 2001). Każdy z tych czynników ma swoiste znaczenie, dlatego o smakowitości decyduje ich suma. Zagadnienia
smakowitości mieszanek, podawanych zwierzętom futerkowym mięsożernym, są najczęściej pomijane w opracowaniach naukowych, a istniejące informacje są mało precyzyjne.
Problematyka ta ma jednak istotne znaczenie z uwagi na dobrostan w żywieniu, a także
ze względu na możliwość wpływania na ilość pobieranej paszy. Spośród badaczy zagranicznych jedynie Leoschke (1981) i Clausen (1996) zajmowali się badaniem smakowitości
paszy dla zwierząt futerkowych. Leoschke (1981) podaje, że podczas jego badań norki
chętniej pobierały karmę tradycyjną niż granulat. Clausen (1996) badał smakowitość mieszanek paszowych u samic norek oraz rosnących szczeniąt. Badacz ten wykazał, że zwierzęta chętniej pobierające paszę lepiej rosły, co może mieć ogromne znaczenie w praktyce
fermowej. Według tego autora czynnikami zwiększającymi spożycie paszy są jej właściwa
24
A. Gugołek i in.
wilgotność, skład komponentowy i świeżość surowców. Najlepsze rezultaty produkcyjne
uzyskano u zwierząt żywionych dawkami z udziałem odpadów z rzeźni. W literaturze krajowej jedynie wcześniejsze badania własne, przeprowadzone na lisach cienistych, dotyczą
zagadnień preferencji smakowych. Wskazują one na dostateczną smakowitość mieszanek
paszowych przygotowanych na bazie suchych komponentów (Gugołek i in. 2005).
Celem opisanych badań było porównanie smakowitości mieszanek sypkich zawierających różne mączki zwierzęce, a także sypkich z tradycyjnymi u rosnących lisów polarnych.
MATERIAŁ I METODY
Smakowitość mieszanek badano trzykrotnie podczas dwuetapowych badań, za pomocą
testu preferencji, metodą wolnego wyboru. W etapie pierwszym wykonano jeden test,
a dwa testy w etapie drugim. Ponieważ badania tego typu nie były przeprowadzane u lisów, zmodyfikowano metody stosowane u innych zwierząt gospodarskich, głównie trzody
chlewnej (Falkowski 2002; Bugnacka i in. 2005). W pierwszym etapie porównano smakowitość mieszanek zawierających mączkę mięsno-kostną (MK) i drobiową (D) – tab. 1.
Tabela 1. Skład dawek pokarmowych – etap pierwszy
Table 1. Composition of fed mixtures – first stage
Mieszanki
Komponenty
Components
Mączka mięsno-kostna – Meat and bone meal [%]
Mączka drobiowa – Poultry meal [%]
Śruta pszenna ekstradowana – Ekstruded crushed wheat
meal [%]
Mixtures
MK
60
–
D
–
60
40
40
Mieszanki te, przed podaniem zwierzętom, były nawilżane wodą do uzyskania odpowiedniej papkowatej konsystencji (35% s.m.). Test wykonywano w okresie od sierpnia do
września na 20 młodych lisach (10 samców i 10 samic) w wieku około 4 miesięcy. Czynnikiem doświadczalnym w etapie drugim był alternatywny sposób żywienia mieszankami paszowymi pełnoporcjowymi sypkimi, które przed podaniem moczono wodą, w porównaniu
z mieszankami tradycyjnymi. Skład komponentowy oraz wartość pokarmową i energetyczną mieszanek przedstawiono w tab. 2. Do obu mieszanek wprowadzono w tej samej ilości
dodatek tego samego preparatu witaminowo-mineralnego, powszechnie dostępnego w kraju. Wartość pokarmową i energetyczną obu mieszanek bilansowano tak, aby pomimo odmiennego doboru komponentów była zbliżona i odpowiadała zapotrzebowaniu zwierząt (Barabasz
i in. 1994). W drugim etapie badań wykonano dwa testy, w których porównano smakowitość mieszanek doświadczalnych, przygotowanych na czas wzrostu i rozwoju (D1) oraz kształtowania
okrywy włosowej (D2), ze smakowitością odpowiadających im mieszanek tradycyjnych (K1, K2)
podawanych zwierzętom z grupy kontrolnej. Badania wykonano na 16 osobnikach (8 samcach
i 8 samicach), w dwukrotnym powtórzeniu, w miesiącach od września do listopada. Podczas
wszystkich wykonanych testów lisy utrzymywano w klatkach – po 4 osobniki tej samej płci.
Badania smakowitości mieszanek paszowych...
25
Tabela 2. Skład i wartość odżywcza mieszanek – etap drugi
Table 2. Composition and nutritional value of feed mixtures – second stage
Wyszczególnienie
Specification
Mieszanki – Mixtures
K1
K2
D1
D2
23,7
25,6
–
–
19,8
17,0
–
–
17,2
19,2
–
–
17,0
15,3
–
–
Konfiskaty mięsne – Meat condemned [%]
2,3
2,0
–
–
Śruta pszenna – Crushed wheat meal [%]
18,7
19,6
33,0
36,0
Zielonki, warzywa
Green fooders and vegetables [%]
1,3
1,3
–
–
Mączka drobiowa – Poultry meal [%]
–
–
38,0
30,0
Mączka z krwi i pierza
Blood and plumage meal [%]
–
–
10,0
15,0
Mączka rybna – Fish meal [%]
–
–
5,0
3,0
Tłuszcz drobiowy/olej sojowy
Poultry fat/soybean oil [%]
–
–
10,0
12,0
Serwatka suszona – Driad whey [%]
–
–
2,0
2,0
Susz – Dehydrated forage [%]
–
–
2,0
2,0
35
46
19
31
48
21
34
46
20
31
48
21
Odpady drobiowe twarde
Hard poultry offals [%]
Konfiskaty drobiowe
Poultry condemned carcass [%]
Odpady drobiowe miękkie
Soft poultry offals [%]
Odpady drobiowe różne
Mixted poultry offals [%]
Procent energii z
Percent energy from
białka – protein
tłuszczu – fat
węglowodanów – carbohydrates
–1
EM M [J⋅kg ]
5,368
5,910
6,300
6,537
Zwierzęta żywiono, podając im jednocześnie dwie alternatywne mieszanki paszowe na
dwa oddzielne karmidła znajdujące się w klatce. Okres pierwszych 14 dni traktowano jako
wstępny, podczas którego lisy mogły zapoznać się z mieszankami i z ich umieszczeniem
w klatce. Badania właściwe przeprowadzono przez kolejnych 14 dni. Codziennie podawano
obie porównywane mieszanki, a rano dnia następnego ważono ilość niedojadów, obliczając
pobranie obu pasz na podstawie różnicy, z której wnioskowano o chęci jej pobierania
i smakowitości paszy. Większa ilość pobieranej mieszanki świadczyła o jej większej smakowitości. Uzyskane wartości liczbowe opracowano statystycznie metodą analizy wariancji
dla układów jednoczynnikowych ortogonalnych (Statistica® PL) i podano w procentach.
WYNIKI I DYSKUSJA
W tabeli 3 przedstawiono wyniki dotyczące porównania smakowitości mieszanek MK i D
w pierwszym etapie badań. Mieszanki te zawierały mączkę mięsno-kostną (MK) lub drobiową (D) w ilości odpowiednio 60 oraz 40% śruty ekstrudowanej pszennej (tab. 1). Uzy-
26
A. Gugołek i in.
skane rezultaty jednoznacznie wskazują na większą smakowitość mieszanki zawierającej
mączkę drobiową (D); pobranie tej mieszanki było statystycznie wysokoistotnie wyższe.
Tabela 3. Smakowitość mieszanek – etap pierwszy
Table 3. Palatability of mixtures – first stage
Spożycie mieszanek
Mixtures intake [kg]
Miary statystyczne
Statistical measures
MK
n
x
v
%
**P < 0,01, *P < 0,05.
D
20
0,72**
8,64
65
20
0,38**
12,97
35
Pobranie mieszanek MK i D wynosiło odpowiednio 35 i 65%. Badana mączka drobiowa
wytwarzana była z odpadów drobiowych twardych oraz miękkich po ich uprzednim odtłuszczeniu. Także u psów domowych wykazano wysoką smakowitość mączek drobiowych
(Grochowicz 2001).
W tabeli 4 zamieszczono porównanie smakowitości mieszanek D1 i D2 badanych w etapie drugim z odpowiadającymi im mieszankami tradycyjnymi K1 i K2.
Tabela 4. Smakowitość mieszanek – etap drugi
Table 4. Palatability mixtures – second stage
Miary statystyczne
Statistical measures
Spożycie mieszanek
Mixtures intake [kg]
K1
n
x
v
%
16
0,72
10,53
45
K2
n
x
v
%
16
0,63
19,02
52
Brak statystycznie istotnych różnic – No statistically significant differences.
D1
16
0,85
12,92
55
D2
16
0,58
22,13
48
Podczas przeprowadzonego testu lisy pobierały średnio 0,72 kg mieszanki tradycyjnej
K1 i 0,85 kg mieszanki doświadczalnej D1. Pobranie mieszanek wynosiło odpowiednio 45
i 55%. Podobnie kształtowało się pobranie (w procentach) mieszanek suchych i tradycyjnych w innych badaniach własnych (Gugołek i in. 2005). Lisy w okresie kształtowania
okrywy włosowej pobierały nieco chętniej paszę tradycyjną K2 niż paszę doświadczalną
D2, jednak różnica w pobraniu wyniosła zaledwie 4% i nie została potwierdzona statystycznie. Pobranie wynosiło od 0,63 do 0,58 kg (od 52 do 48%). W przypadku obu mieszanek (D1 i D2) nie stwierdzono statystycznego zróżnicowania w stosunku do ilości pobranej
paszy tradycyjnej (K1 i K2). Ta odwrotność w pobraniu mieszanek K i D w teście trzecim
Badania smakowitości mieszanek paszowych...
27
może wynikać z większego dodatku mączek z krwi i pierza (15%) w mieszance D2, przeznaczonej na okres kształtowania się okrywy włosowej. Należy zatem przypuszczać, że
mączka z krwi drobiowej i hydrolizatu pierza zmniejsza smakowitość dawek. Jest to jednak
cenna pasza, szczególnie w okresie kształtowania okrywy włosowej, gdyż dowiedziono pozytywnego wpływu aminokwasów w niej zawartych na procesy włosotwórcze (Zoń i in. 2000).
Jak zaznaczono wyżej, zagadnienia dotyczące smakowitości mieszanek paszowych
u zwierząt futerkowych są słabo poznane. Więcej informacji posiadamy natomiast na temat
smakowitości pasz przeznaczonych dla psów i kotów – tzw. petfoodów. Z uwagi na pokrewieństwo gatunków można prawdopodobnie przenieść część tej wiedzy na zwierzęta futerkowe mięsożerne. Grochowicz (2001) podaje, że w naturze drapieżniki rozpoczynają zjadanie ofiar od wnętrzności, dlatego wykorzystuje się ich naturalne właściwości wabiące,
jakie mają dla drapieżców. Smakowitość pasz dla psów zwiększa dodatek mączek drobiowych, które produkowane są również z wnętrzności drobiowych. Również „digesty” w karmach dla psów i kotów produkowane są na bazie specjalnie selekcjonowanych i poddanych hydrolizie wnętrzności zwierzęcych, najczęściej właśnie drobiowych.
W związku z tym należy sądzić, że wykorzystane w badaniach własnych mączki drobiowe są atrakcyjną pod względem smakowym paszą również dla lisów, co potwierdzono
w etapie pierwszym, dotyczącym porównania smakowitości mączki drobiowej oraz mięsno-kostnej. Komponenty do przygotowania dawek doświadczalnych wybrano na podstawie
wyników badań innych autorów, dotyczących żywienia zwierząt futerkowych mięsożernych mieszankami suchymi (Laplante 1987; Sławoń 1991; Yuodin i Shleger 1994; Ahlstrom i in. 2000; Lorek i in. 2002). Także mączka rybna z uwagi na intensywny zapach zwiększa atrakcyjność
mieszanek paszowych dla lisów, również wzbogaca jej skład aminokwasowy. Z podobnych
przyczyn wybrano suszoną serwatkę. Sugerowano się również wynikami wcześniejszych
badań, które dowiodły, że dodatek serwatki zwiększa smakowitość i pobranie paszy (Lorek
i in. 1997).
WNIOSKI
1. Wykazano większą smakowitość mączek drobiowych sporządzonych z odtłuszczonych
odpadów drobiowych twardych i miękkich, w porównaniu ze smakowitością mączek mięsno-kostnych.
2. Na podstawie testów smakowitości, przeprowadzonych metodą wolnego wyboru, stwierdzono, że mieszanki doświadczalne charakteryzowały się zbliżoną smakowitością do
smakowitości mieszanek tradycyjnych.
PIŚMIENNICTWO
Ahlstrom O., Skrede A., Heggest O., Mikkelsen O., Tangen S. 2000. Meat-and-bone meals
from different animal by-products as protein sources for fur animals. Scientifur 4, 63–66.
28
A. Gugołek i in.
Barabasz B., Bielański P., Niedźwiadek S., Sławoń J. 1994. Normy Żywienia Mięsożernych
i Roślinożernych Zwierząt Futerkowych. Wartość pokarmowa pasz. PAN, Jabłonna.
Bugnacka D., Falkowski J., Karpiesiuk K., Kozera W. 2005. Wpływ dodatku sacharynianu
sodu do mieszanki z udziałem poekstrakcyjnej śruty rzepakowej na ich smakowitość w żywieniu warchlaków. Wyniki testu preferencji pasz wykonanego metodą pojedynczego bodźca. Acta Sci. Pol., Ser. Zootechnica 4 (2), 23–34.
Clausen T. 1996. Kan du li maden? Foderets smag er af stor betydning dor minkhvalpes fravaenningsvaegte. Dansk Pelsdyravl 59 (4), 191.
Falkowski J. 2002. Niektóre badania nad zastosowaniem metody wyboru pasz w żywieniu
świń. Prz. Hod. 2, 17–19.
Gugołek A., Lorek M.O., Hartman A., Zabłocki W. 2005. Porównanie smakowitości paszy
tradycyjnej oraz zawierającej mączki zwierzęce za pomocą testu preferencji metodą wolnego wyboru [w: LXX Zjazd PTZ], Wrocław [b.w.], 191.
Grochowicz J. 2001. Karma dla psów, kotów, innych małych zwierząt domowych i ryb. Surowce,
wymagania żywieniowe, technika i technologia, jakość, opakowania, marketing. Pagros, Lublin.
Leoschke W. 1981. Pellets – das Nerzfutter der Zukunft. Der Deutsche Pelztierzuchter 3, 37–39.
Laplante J. 1987. Comparison of 3 feeding systems for growing-furring mink:couwencional
vs. semi-complete vs. pelleta. Scientifur 2, 139.
Lorek M.O., Gugołek A., Rotkiewicz T., Pobielski M. 1997. Studies on the use of whey – fat
concentrate in feeding growing Polar foxes. Scientifur 2, 127–133.
Lorek M.O., Gugołek A., Hartman A. 2002. Effect of feed pellets to arctic foxes on their performance and selected morphological – biochemical blond incides. Czech J. Anim. Sci. 47,
333–338.
Sławoń J. 1991. Badania nad kompozycją sypkich i granulowanych mieszanek pełnoskładnikowych dla lisów polarnych. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 5, 152–165.
Statistica PL. 2005. StatSoft, Inc. (data analysis software system), ver. 6. www.statsoft.com.
Yudin V., Shleger V. 1994. A dry feed produced in Finland. Krolikovodstvo i Zverovodstvo 3, 6–7.
Zoń A., Sławoń J., Bielański P., Zając J., Piórkowska M. 2000. Wpływ żywienia na jakość
okrywy włosowej lisów polarnych niebieskich. Rocz. Nauk. Zootech. 6 Supl., 314–317.