Ile lat ma Biskupin
Transkrypt
Ile lat ma Biskupin
Dendrochronologia datuje z dokładnością roku Ile lat ma Biskupin ? Przez kilkadziesiąt lat od odkrycia tajemniczych kon− strukcji drewnianych w je− ziorze Biskupińskim przez miejscowego nauczyciela Walentego Szwajcera Szwajcera, szuka− no odpowiedzi na pytania: kto zbudował Biskupin i kie− dy ? Dobry stan zachowania pozostałości grodu pozwolił odtworzyć jego wygląd i po− znać życie mieszkańców, pod− stawowe pytania pozostawa− ły ciągle otwarte. Śledząc pu− blikacje na temat osiedla, mo− żna zaobserwować swoistą wędrówkę Biskupina w cza− sie na przestrzeni pierwsze− go tysiąclecia przed naszą erą. Stosowane w archeologi tra− dycyjne metody określenia wieku okazały się być w tym przypadku zbyt niedokład− ne. Pomocna w rozwiązaniu problemu datowania Bisku− pina okazała się dendrochro− nologia − stosunkowo młoda dyscyplina nauki sprowadzo− na już w latach 20−tych na prekolumbijskich pueblach Indiańskich w USA. Przed− miotem badań w dendroch− ronologii są przyrosty rocz− ne drzew będące zapisem wa− runków drzewa. Metoda de− ndrochronologiczna opiera się na powszechnie znanym fakcie, iż drzewa w czasie wegetacji wytwarzają coro− czne pierścienie. Po ilości tych pierścieni można łatwo ustalić wiek drzewa. Istotną kwestią jest przypomnienie, że pierścienie nie mają jedna− kowej szerokości. W niektó− rych latach przy stosunko− wo sprzyjających warunkach atmosferycznych pierścienie są dość szerokie, w innych − np. suchych lub zimnych − przyrosty pierścieni są zna− cznie węższe. Przy wykorzy− staniu od pewnego czasu ko− mputerów i czytników opty− cych się do badań elemen− dy duże podobieństwa przy− cznych, stosunkowo łatwo tów konstrukcyjnych pobra− rostów drzew nawet przy zna− jest rejestrować i tworzyć ne zostały pierwsze próbki i cznych odległościach. z tere− krzywe dendrochronologicz− po roku badań otrzymano nów sąsiadujących z Polską ne dla poszczególnych drzew, dość zaskakujący rezultat − okres pierwszego tysiąclecia które to krzywe, zestawione, drewno najmłodsze oddzie− przed nasza erą był najlepiej tworzą ciąg przyrostów ro− lało od najstarszego tylko 25 opracowany w Niemczech, cznych, układających się w lat, a większość użytych do nawiązano więc bliską wspó− niepowtarzalna sekwencję. budowy drzew ścięto w tym łpracę z zajmującym się tym Zaczynając od okresem laborato− drzew współcześ− rium dendrochro− nie rosnących, po− nologicznym Uni− przez budowle his− wersytetu w Ge− toryczne, np. kons− tyndze. Żmudna trukcje drewnia− analiza porównaw− nych kościołów i cza przyniosła w zabytkowych do− lecie 1993 roku mów, możemy upragniony rezu− dojść do drewna ltat − precyzyjne wydobywanego ustalenie wieku podczas wykopa− Biskupina. lisk archeologicz− Badane kons− nych. Także pnie trukcje z trzech re− odnalezione pod− jonów osiedla: fa− czas robót w kory− lochronu, bramy tach rzek są nie− oraz północno − zwykle pomocne w wschodniej części tworzeniu kalenda− grodu zbudowane rza dendrochrono− zostały w latach logicznego. 722−747 p. n. e. Pierwszą próbą przy czym zdecy− zastosowania den− dowana większość drochronologii do drewna pochodzi określenia wieku ze ścinki zimowej drewna podjęto je− przełomu 738 i Przykład skali dendrochronologicznej. szcze przed II woj− rys. Ż. Pankowska − Gajek 737 r. p. n. e. zi− ną światową. Prób− mowa ścinka ki drewna wysłane zostały samym roku. Dotychczas drzew zapewniała drewno o do Instytutu Geochronolo− przyjmowano, że Biskupin lepszych właściwościach i po− gii w Sztokholmie, gdzie nie był dziełem wielu pokoleń. zwalała na łatwy transport. uzyskano wiarygodnych re− Potwierdzona przydat− Sporadycznie tylko można zultatów. W latach 1991 − 92 ność biskupińskiego drewna napotkać drewno ścinane laboratorium dendrochrono− do badań skłoniła do pójścia podczas okresu wegetacyjne− logicznego Wydziału Kon− krok dalej i podjęcia próby go, tzn. wiosną lub latem. serwacji i Restauracji Dzieł absolutnego datowania, tzn. Świadczy to o dużej wiedzy Sztuki ASP w Warszawie ustalenia dat kalendarzowych mieszkańców Biskupina na rozpoczęło wspólnie z Pa− budowy grodu. Próba ta mia− temat drewna i wysokim po− ństwowym Muzeum Arche− ła szansę powodzenia, pomi− ziomie organizacji. Datowa− ologicznym w Warszawie sy− mo braku materiałów poró− nie dendrochronologiczne stematyczne badania drewna wnawczych z Polski. W nie− postarzyło osadę biskupińs− z Biskupina. Pierwszym ce− których okresach czasu na ką o około 200−250 lat w lem było ustalenie okresu dużych obszarach Europy pa− porównaniu z dotychczas funkcjonowania osady. Po nowały zbliżone warunki kli− obowiązującymi datowania− wyselekcjonowaniu nadają− matyczne i występowały wte− mi. Rezultat badań został Na okładce: Maciej Parzyszek (student archeologii Uniwersytetu Warszawskiego) prezentuje dzieciom repliki prahistorycznych narzędzi z rogu. (fot. Paweł Dobies) Gazeta biskupińska biskupińska, dziennik między nami barbarzyńcami. Wydawca: Wydawnictwo Dominika Księskiego"Wulkan", Pałuki, pismo lokalne, Żnin, plac Wolności 7. Naczelny redaktor: Dominik Księski. Redakcja: Dorota i Dominik Księscy. Anioł stróż: Wojciech Brzeziński. Reporter: Magdalena Zgórska. Opracowanie graficzne: Leszek Malak. Współpraca: Izabela Starukiewicz, Monika Marzęta. Rysunki: Leszek Malak. Adres redakcji oraz biura ogłoszeń: Biskupin, budynek muzeum, tel. 25−094. Naświetlanie i druk: Prasowe Zakłady Graficzne, Bydgoszcz ul. Wojska Polskiego 1. Akwizycja reklam: Marek Olejnik, biuro tygodnika "Pałuki" w Żninie, pl. Wolności 7, tel. (0−534) 209−28. więc przyjęty przez część śro− dowiska naukowego z niedo− wierzeniem i wywołał oży− wioną dyskusję. Oprócz rze− czowych pytań i wątpliwości padały przy tym również py− tania “...a skąd wiadomo, że to tak a nie inaczej ?” a w odniesieniu do opublikowa− nych z roczną dokładnością dat zarzuty w rodzaju to za dokładnie. Podobna sytua− cja występuje ostatnio w Nie− mczech, gdzie pozostałość osiedli współczesnych Bis− kupinowi okazują się być w świetle najnowszych badań dendrochronologicznych do 300 lat starsze niż dotych− czas sądzono. Dendrochronologia po− woduje zamieszanie nie tyl− ko w przypadku Biskupina. Przypuszczalnie ulegną we− ryfikacji początki Panśtwa Polskiego, a tegoroczne pu− blikacje z brytyjskiego ty− godnika naukowego Nature dotyczące dendrochronolo− gii wschodniej części Morza Śródziemnego wskazują, że za sprawą ludzi odczytują− cych drewno czekają nas po− ważne zmiany w wiedzy o historii starożytności. Badania drewna biskupiń− skiego są kontynuowane i zo− stały rozszerzone na położo− ne kilka kilometrów dalej Izdebno z pozostałościami osiedla tego samego typu. Po− za informacjami o czasie po− wstania, tutejsze drewno za− wiera wyraźny zapis poważ− nych zmian klimatycznych zachodzących w VIII i IX w. p. n. e. Tak więc na zakończe− nie można napisać z całkowi− tą pewnością: ustalenie ile lat ma Biskupin jest tylko wstę− pem, ciąg dalszy nastąpi. TOMASZ WAŻNY