Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
26.11.2010
Jerzy Fiodor zwany Proćpak
____________________________
autor: oprc. Ewa Suberlak
Jerzy Proćpak jest jednym z najsłynniejszych, a zarazem ostatnim zbójnikiem Żywiecczyzny. Wywodził
się ze wsi Kamesznica. „Proćpak” to prawdopodobnie przezwisko pochodzące od czeskiego pročpak –
„dlaczego”. Podobno Proćpak został zbójnikiem przez przypadek. Podczas polowania zastrzelił pańską
jałówkę, którą wziął za sarnę. Został oskarżony o kłusownictwo i skazany na więzienie w zamku z
Wiśniczu. Uciekł stamtąd po pół roku. Po powrocie do Kamesznicy skrzyknął bandę liczącą czasami
nawet 200 osób, złożoną przede wszystkim z dezerterów z wojska austriackiego. Zbójnicy przez blisko
trzy lata urządzali wyprawy na Śląsk, Orawy i Węgry. Napadali na dwory, karczmy lub plebanie oraz
grabili kupców przejeżdżających przez ziemię żywiecką.
Według przekazu XIX-wiecznego właściciela Rycerki hrabiego Ludwika de Laveaux Proćpak miał
zakochać się w szlachciance i wtargnąć na dworską zabawę, by tam z nią tańczyć i ubiegać się o jej
względy. Hrabia tak opisywał wspólny taniec harnasia i szlachcianki „Dziewica zrazu drżąca, lecz tym
hołdem w swej maleńkiej próżności pochlebiona, i nowością zdarzenia zaintrygowana, na skinienie
swej równie strwożonej matki nabrała odwagi do podania drobnej rączki w szorstką dłoń leśnego
Adonisa, i naśladowała dosyć zręcznie madziarskie skoki i przysiudy. Wykicawszy się do woli, wychylił
trzykrotnie: Zdrawi buli do sto rokow!”
Ten „leśny Adonis” długo wymykał się władzom. Podobno nieuchwytnego zbójnika wydała dopiero jego
zazdrosna kochanka. Najprawdopodobniej jednak zdradzili go kompani. Proćpak i 20 jego towarzyszy
zostało straconych przez powieszenie 26 stycznia 1796 roku, 41 skazano na więzienie i wysłano do
Wiśnicza, a 77 poddano karze chłosty.
Przygody Jerzego Proćpaka stały się inspiracją wielu pieśni i opowiadań. Jest on bohaterem
anonimowego utworu Pieśń o Standrechcie y Procpakowey Bandzie w roku 1795 odnalezionego w
notatkach Lucjana Malinowskiego. Zdzisław Maria Okular napisał o nim w latach 70. XX wieku dramat
Godzinki zbójeckie.
W województwie śląskim w 2009 roku powstał Szlak Zbójników Beskidzkich. Prowadzi on m.in. do
Kamesznicy, miejsca urodzin Jerzego Fiedora, w rejon Boraczego Wierchu, gdzie znajduje się
Proćpakowa Dziura – jaskinia, w której prawdopodobnie krył się Proćpak – i na Małą Baranią Górę,
gdzie Proćpak został stracony.
strona 1 / 1