O pracach konwersatorium EUROJOS

Lilla Moroz-Grzelak
Między nieświadomością a mistyfikacją. „Veda Slovena”, fałszerstwo literackie
słowiańszczyzny południowej
W artykule zaprezentowano dzieje południowosłowiańskiej mistyfikacji literackiej,
jaka powstała w II połowie XIX wieku na obszarze bułgarsko-macedońskim. Dwa tomy pieśni,
które uchodzić miały za zbiory antycznych, słowiańskich pieśni ludowych, dowodzić miały
rangi kultury słowiańskiej na tym terytorium. Powstały w okresie fascynacji przeszłością
Słowian w czasie budzenia się poczucia odrębności kulturowej ludności zamieszkującej
tereny macedońskie.
Veda Slovena pozostaje dzisiaj dokumentem epoki, stworzonym w następstwie
spotkania idei iliryzmu i słowianofilstwa. Inicjator całego przedsięwzięcia oraz wydawca –
Stefan Verković – wierzył w istnienie pieśni ludowych o starożytnych władcach słowiańskich,
jakie rzekomo miały się na tym terytorium zachować. Istotną rolę w ideowym ukształtowaniu
poglądów Verkovicia odegrała twórczość pisarzy chorwackich (Andriji Kačicia Miošicia, Vinko
Pribojevicia,), poglądy Ljudevita Gaja, J.G. Herdera. Zafascynowany iliryzmem potwierdzenie
dla swoich tez o antycznym rodowodzie Słowian znajdował w pracach slawistów czeskich
oraz piśmiennictwie G. S. Rakovskiego. Przekonany o słuszności wyznawanych poglądów
trwał w utopijnej wizji, jaką podtrzymywał jego najbliższy współpracownik Jovan Gologanov.
Ten miłośnik Homera, przy swoim grafomańskim talencie i sprycie, przez wiele lat
utrzymywał Verkovicia w iluzji o zamierzchłej przeszłości Słowian przysyłając mu stylizowane
na ludowe, pieśni, które sam napisał. Oszukany przez wiejskiego nauczyciela, stał się
Verković mimowolnym fałszerzem i autorem mistyfikacji, podważającej cywilizacyjne
znaczenie kultury greckiej, wyrażając tym samym niechętny stosunek do polityki
hellenizacyjnej wobec Słowian.
Between Unconsciousness and Mistification.
„Veda Slovena” – a Literary Forgery of Southern Slavic Culture
The work presents a literary mystification which came into being in the second half of 19th
century in the Bulgarian-Macedonian area. Two volumes of songs which were supposed to
be ancient, the Slavic folk works, considered as a proof of dominant role of the Slavic culture
over the Greek. Those works appeared on the mentioned region during the period of
fascination of Slavic past, during the process of awaking distinct cultural feelings in the
consciousness of the people living in that area.
Veda Slovena still remains as a document of that epoch, created as a result of convergence
of the two ideas: Illyrian and Slavicmania. In the same time it proves the creation of history
on the base of falsely understood ideas. An initiator of the whole undertaking and the
publisher, Stefan Verković believed that folk songs about ancient Slavic sovereigns existed
and reportedly preserved in the Bulgarian-Macedonian area. A very important part shaping
Stefan Vercović`s ideological views played works of Croatian writers (Andrija Kačić Miošić,
1
Vinko Pribojević) and views of Ljudevit Gaj and J. G. Herder. Fascinated by the Illyrian
ideology he found a confirmation of his own thesis in ancient roots of Slavs, in the works of
Czech Slavicists and in G.S. Rakovski`s works. Verković was convinced that his way of
perceiving was right, he lived in utopian reality maintained by his closest co-worker – a
country teacher Jovan Gologanov. That lover of Homer`s poetry, clever but lacking literary
talents, for many years kept Verković in illusion about Slavic past, sending to him songs
made of folk mode, which he wrote himself. Verković, cheated by Gologanov became an
involuntary forger and author of a mystification, questioning a civilized sense of Greek
culture expressing in that way his aversion to the Greek policy of Hellenization.
2