Od Karbonu do krajobrazu post-industrialnego –zapis zmian
Transkrypt
Od Karbonu do krajobrazu post-industrialnego –zapis zmian
Dr inż. arch. Justyna Gorgoń Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice Od Karbonu do krajobrazu post-industrialnego –zapis zmian utrwalony poprzez wizję artystyczną i analizę naukową. Pod tym rozbudowanym tytułem, który w języku angielskim nosi akronim C.O.A.L. jest realizowany Projekt w ramach Programu Unii Europejskiej ”Kultura 2007- 2013”. Główne przesłanie tego Projektu jest zgodne z założeniami Programu Kultura - ma na celu wzmocnienie współpracy międzynarodowej w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego poprzez podkreślenie roli kultury i dziedzictwa. Projekt C.O.A.L. zwraca swoją uwagę ku dorobkowi kultury technicznej i dziedzictwu post- industrialnemu tzw. ”starych regionów” przemysłowych Europy. Idea projektu „C.O.A.L.” – oparta została na wyjątkowości i znaczeniu krajobrazu, w europejskich regionach o dominacji przemysłu i intensyfikacji procesów urbanizacyjnych. Regiony te to: Nord-pas de Calais, Zagłębie Ruhry i Górny Śląsk. Łączy je wspólna historia geologiczna, która zaczyna się około 345 mln temu i trwa przez następne 65 milionów lat. Wtedy na rozległych obszarach półkuli północnej zachodziły intensywne procesy węglotwórcze. Ciepły i wilgotny klimat, zbiorowiska szybko rosnących roślin, głównie skrzypów i widłaków o znacznych gabarytach miały decydujące znaczenie w procesie powstania węgla. Ten ważny, wspólny epizod geologiczny będzie miał decydujące znaczenie dla dalszego rozwoju trzech europejskich regionów. W XIX wieku, odkrycia i nowatorskie rozwiązania techniczne pozwoliły w pełni wykorzystać zgromadzone w ziemi zasoby. Nowe zdobycze techniki umożliwiły niespotykany dotąd rozwój wydobycia węgla i opartej na nim produkcji przemysłowej, głównie produkcji stali i metali kolorowych. Rewolucja przemysłowa, która spowodowała gwałtowną industrializację tych regionów przyśpieszyła procesy urbanizacyjne, i przesądziła o dalszej ich historii miała także wpływ na życie mieszkańców. W tych regionach mieszkają ludzie, którzy znają smak ciężkiej pracy, która często łączyła się z rzeczywistym niebezpieczeństwem. Ich wrażliwość kształtowana była przez świat podziemi kopalń i zróżnicowaną przestrzeń miast i osad robotniczych. Zakłady pracy – kopalnie i huty stały się widocznym i jasno rozpoznawalnym znakiem odrębności kulturowej tych regionów. Obiekty przemysłowe wpisane w krajobraz przez wiele lat pozwalały na emocjonalną identyfikację mieszkańców ze swoimi „małymi ojczyznami”. Ta kulturowa odrębność obszarów przemysłowych została poddana ostrej konfrontacji z rzeczywistością wynikającą ze zmian politycznych, gospodarczych i technologicznych. Po latach monokultury przemysłowej nadeszły czasy restrukturyzacji przemysłu ciężkiego i transformacji ekonomicznej regionów przemysłowych. Proces ten przebiegał i przebiega nadal z różną dynamiką w zależności od miejsca. Inaczej wygląda to we Francji, inaczej w Niemczech, a jeszcze inaczej w Polsce. To co jest dzisiaj jest wspólnym mianownikiem tych regionów to konieczność zmierzenia się z nowymi wyzwaniami jakie niesie globalizacja i zmiany technologiczne oraz potencjalne zagrożenia środowiskowe. Regiony poprzemysłowe muszą walczyć ze skutkami ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi swojej niedawnej przeszłości, ale także muszą dbać o ochronę przemysłowego dziedzictwa będącego ważnym elementem ich tożsamości kulturowej i sposobem na budowanie nowych wizji rozwoju. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Projektu COAL KRAJOBRAZ ZBUDOWANY NA WĘGLU Intelektualna i artystyczna perspektywa różnorodności krajobrazów w regionach poprzemysłowych 15 maja 2008 r., Katowice Celem unijnego projektu C.O.A.L. jest analiza, ocena i interpretacja krajobrazu postindustrialnego drogą międzynarodowego, międzykulturowego i interdyscyplinarnego dialogu pomiędzy Nauką i Sztuką. W projekcie tym przenikają się działania naukowców i praktyków, inżynierów, planistów, architektów oraz artystów. Projekt pozwala spojrzeć na ten sam problem z różnych punktów widzenia oraz w oparciu o odmienny zasób regionalnych doświadczeń. Projekt składa się z kilku zasadniczych elementów. Jednym z nich jest nimi bezpośrednie doświadczenie twórcze grupy kilkunastu artystów z regionów biorących udział w projekcie, którzy po trzech studialnych podróżach, przygotowali swoje wypowiedzi artystyczne w formie prac prezentowanych w czasie trwania projektu na wystawach w trzech partnerskich regionach. Kolejnym ważnym elementem składowym jest Międzynarodowa Konferencja Naukowa organizowana przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, która jest ukierunkowana na problematykę przekształceń krajobrazu post- industrialnego dawnych europejskich regionów przemysłowych. Celem konferencji jest prezentacja szerszemu audytorium zamierzonego eksperymentu-zderzenia naukowej analizy i oceny i percepcji zagadnień degradacji krajobrazu oraz możliwości i sposobów jego odnowy, z artystycznym odbiorem tegoż krajobrazu i wyrażeniem wizji jego przekształceń poprzez sztukę. Prezentacje i wystąpienia konferencyjne mają na celu podkreślenie znaczenia przekształceń krajobrazu post-industrialnego jako zapisu procesów rozwoju, degradacji i transformacji obszarów przemysłowych oraz wskazanie kierunków możliwych działań związanych z ich przekształceniami, a także uwrażliwienie szerokiego grona odbiorców na potencjalne skutki zaniechania działań ochronnych i rewitalizacyjnych. Przygotowane są przez przedstawicieli środowisk naukowych z trzech uczestniczących w Projekcie krajów. Prezentowane w trakcie konferencji referaty zostaną opracowane redakcyjnie i wydane w formie publikacji dostępnej we krajach biorących udział w Projekcie. Ostatni element Projektu C.O.A.L. stanowi wydarzenie multimedialne – „MOST” dźwiękowy, spotkanie w rzeczywistym czasie uczestników i odbiorców Projektu w trzech krajach, za pośrednictwem nowoczesnych mediów komunikacyjnych. Najcenniejszym jednak elementem tego Projektu jest możliwość spotkań, wymiany poglądów i doświadczeń szerokiego i zróżnicowanego grona uczestników, wspólne objazdy studialne, spotkania i wernisaże, praca przy organizacji kolejnych wydarzeń Projektu, rozmowy i posty na stronie internetowej, wspólne poznawanie regionów i rozpoznawanie w nich zapisu własnych emocji i przeżyć. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Projektu COAL KRAJOBRAZ ZBUDOWANY NA WĘGLU Intelektualna i artystyczna perspektywa różnorodności krajobrazów w regionach poprzemysłowych 15 maja 2008 r., Katowice