ministerstwo środowiska

MINISTERSTWO ŚRODOWISKA
DEPARTAMENT GEOLOGII I KONCESJI GEOLOGICZNYCH
ZASADY DOFINANSOWANIA
ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH
PRZEDSIĘWZIĘĆ ZWIĄZANYCH Z ROZWOJEM
GEOTERMII W POLSCE
Warszawa, lipiec 2003r.
2
Skrót materiału przyjętego przez Kierownictwo Ministerstwa Środowiska
w dniu 13.08.2003r.
Część I.
INFORMACJE PODSTAWOWE O GEOTERMII W POLSCE
1. Wstęp
2. Ocena możliwości wykorzystania wód termalnych w ciepłowniach geotermalnych
3. Istniejące i projektowane instalacje geotermalne
Część II.
ZASADY DOFINANSOWANIA GEOTERMII
1. Dotychczasowy sposób wsparcia przedsięwzięć związanych z budową instalacji
geotermalnych
2. Regulacje prawne dotyczące dofinansowywania przedsięwzięć inwestycyjnych
przedsiębiorców
3. Proponowane zasady wsparcia finansowego geotermii.
Część III.
WNIOSKI
3
I. INFORMACJE PODSTAWOWE O GEOTERMII W POLSCE
1. Wstęp
Problematyka zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych w Polsce, w
tym ze złóż geotermalnych
zawarta jest między innymi w następujących
dokumentach:
Strategii Rozwoju energetyki odnawialnej – opracowanej w 2000r przez
Ministerstwo Środowiska i przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 5 września
2000r. oraz przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 23 sierpnia 2001r.
Dokument ten jest wypełnieniem obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999r w sprawie wzrostu wykorzystania
energii ze źródeł odnawialnych (M.P. Nr 25, poz.365). Wyznacza on cele ilościowe
udziału energii ze źródeł odnawialnych do 2010 oraz do 2020 roku, odpowiednio
7,5% i 14% w ogólnym bilansie energetycznym kraju.
II Polityce ekologicznej państwa i w Programie wykonawczym II Polityki
ekologicznej państwa na lata 2002-2010 –opracowanym w 2002r przez
Ministerstwo Środowiska i przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 10.12.2002r.
Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2007-2010 – zatwierdzonej przez Radę Ministrów w dniu 17
grudnia 2002r., a przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 8 maja 2003r.
Dokument ten określa między innymi priorytetowe, szczegółowe zadania realizacyjne
w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej na lata 2003-2006.
Minister Środowiska powołał międzyresortową grupę roboczą do spraw wdrażania
Strategii rozwoju energetyki odnawialnej, koordynującą działania zmierzające do
osiągnięcia założonego w Strategii - 7,5% w 2010r udziału energii ze źródeł
odnawialnych w ogólnym bilansie energetycznym kraju.
W czerwcu 2003r wydane zostało Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i
Polityki Społecznej w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii
elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej
wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła ze źródeł odnawialnych.(Dz. U.
NR 104, poz. 971).
Według danych zawartych w roczniku statystycznym wydawanym przez Główny
Urząd Statystyczny Ochrona Środowiska 2002 produkcja energii ze źródeł
odnawialnych w Polsce w 2001r. (na podstawie danych Europejskiego Centrum
Energii Odnawialnej) wynosiła łącznie 115 834 TJ, w tym energii geotermalnej –
188 TJ, co stanowi 0,16% udziału w bilansie wykorzystania wszystkich odnawialnych
źródeł energii w kraju.
4
Rozpoczęto prace nad rządowym projektem ustawy o wykorzystaniu odnawialnych
źródeł energii, który będzie obejmował wszystkie rodzaje źródeł energii odnawialnej o
określi między innymi zasady gospodarowania zasobami i mechanizmy wsparcia
finansowego rozwoju energetyki odnawialnej.
2. Ocena możliwości
geotermalnych.
wykorzystania
wód
termalnych
w
ciepłowniach
Warunki występowania wód termalnych w Polsce są rozpoznane wystarczająco
dobrze, aby ocenić możliwości ich wykorzystywania do różnorodnych celów
praktycznych (lecznictwo, rekreacja, rolnictwo, ciepłownictwo). Bogaty materiał
geologiczny z głębokich wierceń wykonywanych od połowy lat 60-tych przez Instytut
Geologiczny i przemysł naftowy stanowi podstawę do wydzielenia regionów
perspektywicznych do ujmowania wód o znaczeniu energetycznym.
Jednocześnie należy podkreślić, ze Polska nie należy do obszarów o szczególnie
korzystnych warunkach geotermalnych i dlatego też energia geotermalna w naszym
kraju powinna być zawsze traktowana jako uzupełniające źródło energii i może być
wykorzystywana w regionach gdzie na podstawie szczegółowej analizy geologicznej i
ekonomicznej wykazano jej opłacalność i konkurencyjność w porównaniu z innymi
źródłami energii.Na przeważającej części obszaru Polski występują naturalne baseny
sedymentacyjno-strukturalne, wypełnione wodami podziemnymi o zróżnicowanych
temperaturach, których bezwzględna wartość uzależniona jest od zmian gęstości
strumienia cieplnego ziemi. Woda podziemna występująca w tych utworach ma
temperaturę od kilkunastu do ponad 90 0C, a tylko lokalnie ponad 100 0C.
Biorąc pod uwagę potencjał geotermalny najbardziej perspektywicznymi obszarami
dla wykorzystania wód geotermalnych na obszarze Polski jest rozległy obszar Niżu
Polskiego, gdzie wody termalne o znaczeniu praktycznym występują w kompleksach
kredowych i jurajskich następujących jednostek geologicznych:
- synklinorium mogileńsko – łódzkiego,
- synklinorium szczecińskiego,
- synklinorium pomorsko-warszawskiego,
- północnej części monokliny przedsudeckiej.
Szczególne znaczenie ma kompleks liasowy ze względu na duże miąższości.
Skałami zbiornikowymi są piaskowce o porowatości rzędu 20% i miąższości niekiedy
ponad 100m.
Korzystne warunki do ujmowania wód termalnych występują również w
Karpatach, w tym przede wszystkim w Karpatach Wewnętrznych, gdzie występują
mezozoiczne osady jednostek tatrzańskich przykryte węglanowymi osadami eocenu.
W obrębie Niecki Podhalańskiej występują unikalne w skali kraju, bardzo korzystne
warunki geologiczne dla ujmowania wód termalnych (samowypływ, niska
mineralizacja wody, duża wydajność pojedynczego otworu - ponad 200 m3/h,
temperatura na wypływie ponad 900C).
W obrębie Zapadliska Przedkarpackiego wody termalne występują w obrębie
utworów miocenu, kredy jury i triasu.
Najsłabiej rozpoznanym, ale perspektywicznym rejonem dla ujmowania wód
termalnych są Sudety, gdzie od wieków na bazie wód leczniczych funkcjonuje
lecznictwo uzdrowiskowe.
Niniejsza informacja nie dotyczy wykorzystywania wód o niskiej entalpii.
5
3. Istniejące i projektowane instalacje getermalne w Polsce
W
-
Polsce działają obecnie trzy instalacje geotermalne w:
Bańskiej na Podhalu o mocy 4,5 MW, docelowo 70 MW;
Pyrzycach k/Szczecina o mocy 15 MW, docelowo 50 MW,
Mszczonowie k/Warszawy o mocy 7,3 MW.
W toku są obecnie prace eksperymentalne w ciepłowni geotermalnej w Uniejowie o
mocy ca 3,2 MW oraz prace geologiczne związane z budową podziemnej części
instalacji geotermalnej w Stargardzie Szczecińskim.
W celu rozpoznania i udokumentowania zasobów wód termalnych, które
mogłyby być wykorzystywane w ciepłownictwie, w ostatnich 7 latach wykonane
zostały ze środków publicznych głębokie otwory wiertnicze ujmujące wody termalne
w miejscowościach: Bańska, Biały Dunajec, Skierniewice, Jelenia Góra- Cieplice,
Duszniki oraz ostatnio w Stargardzie Szczecińskim. Brak środków finansowych na
kontynuację prac geologicznych oraz budowę naziemnej części instalacji
uniemożliwia wykorzystywanie udokumentowanych już zasobów wód termalnych w
Skierniewicach, Cieplicach i Dusznikach.
Najczęściej z inicjatywy jednostek samorządu terytorialnego powstają kolejne
projekty instalacji geotermalnych, spośród których można wymienić planowane
instalacje w miejscowościach: Koło, Poddębice, Czarnków, Łodź.
Projektowane instalacje geotermalne obejmują między innymi wykonanie
przynajmniej dwóch głębokich otworów wiertniczych (dubletu geotermalnego –
otworu eksploatacyjnego i chłonnego). Wykonanie dubletu geotermalnego
stanowiącego podziemną część instalacji geotermalnej, związane jest z realizacją
prac geologicznych na podstawie koncesji Ministra Środowiska, udzielanej na
podstawie ustawy – Prawo działalności gospodarczej i ustawy - Prawo geologiczne i
górnicze, która wody termalne zalicza do kopalin. Wydobywanie wód termalnych
może odbywać się po uzyskaniu koncesji Ministra Środowiska.
W związku z promowaniem wykorzystania energii geotermalnej, za wydobywanie
wód termalnych (kopalin) nie jest pobierana opłata eksploatacyjna, co zostało
rozstrzygnięte w ustawie - Prawo geologiczne i górnicze oraz w wydanym na
podstawie art. 84 ust.4 ustawy z dnia 4 lutego 1994r – Prawo geologiczne i górnicze
(Dz. U. Nr 27, poz.96 z późn. zm.) - Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18
grudnia 2001r w sprawie opłat eksploatacyjnych.
Zgodnie z art. 18. ust. 1 pkt. 4 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze wniosek o
koncesję na poszukiwanie i rozpoznanie kopaliny (wody termalnej) powinien
zawierać „ określenie środków, jakimi dysponuje podmiot ubiegający się o koncesję,
w celu zapewnienia prawidłowego wykonania działalności objętej wnioskiem”.
Przy ocenie krajowych zasobów energii geotermalnej, autorzy zwyczajowo posługują
się nadwyżką energii wewnętrznej wody termalnej ponad arbitralnie przyjętą
(najczęściej 200C) dolną, graniczną temperaturą jej możliwego zagospodarowania
energetycznego. W wielu opracowaniach szacujących zasoby energii geotermalnej
przyrównuje się do energii chemicznej paliwa umownego, bądź też do zasobów
geologicznych paliwa organicznego. Prowadzi to do wyrażania zasobów energii
geotermalnej w jednostkach masy paliwa umownego uzyskanych poprzez
6
przeliczenie tych zasobów za pomocą wartości opałowej takiego paliwa lub innego
równoważnika energii. Przy ocenie zasobów energii geotermalnej zawartej w
wodach termalnych o niskiej i średniej temperaturze, takie podejście może wręcz
wprowadzić w błąd, gdyż wykorzystywanie umiarkowanych termicznie zasobów
oczywiście jest możliwe, ale wymaga istotnego nakładu dodatkowej energii
pierwotnej niezbędnego do jej zagospodarowania. W świetle powyższego przy
podejmowaniu decyzji o budowie instalacji geotermalnej i analizie ekonomicznej
niezbędne jest oszacowanie kosztów związanych z dodatkowym nakładem energii
potrzebnej na zagospodarowanie określonego nisko i średniotemperaturowego złoża
energii geotermalnej.
W zależności od przyjętej metodyki szacowania zasobów energii geotermalnej,
przedstawiane prognozy możliwości rozwoju geotermii w Polsce są bardzo
zróżnicowane, od bardzo optymistycznych do sceptycznych.
Nośnikiem energii geotermalnej są wody podziemne i dlatego też szacowanie
zasobów energii geotermalnej winno być oparte przede wszystkim na wynikach
rozpoznania i udokumentowania zasobów dyspozycyjnych i eksploatacyjnych wód
termalnych. Błędne założenia metodologiczne mogą być przyczyną zbyt dużego
entuzjazmu w stosunku do rzeczywistych możliwości wydobywania wód termalnych
mogących mieć zastosowanie w ciepłownictwie.
O rozwoju geotermii w Polsce nie mogą decydować tylko korzystne warunki
geologiczne, ale przede wszystkim analiza ekonomiczna przedsięwzięcia i
spodziewane efekty ekologiczne.
Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że podmioty gospodarcze zainteresowane
budową instalacji geotermalnych w Polsce nie posiadają wystarczających środków
finansowych na realizację zaprojektowanych prac, a uzyskiwane dotacje na
wykonanie prac geologicznych, przede wszystkim ze środków Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (po uzyskaniu pozytywnej opinii
Ministra Środowiska), są często niewystarczające do realizacji niezbędnych do
wykonania prac.
Rosnące zainteresowanie zwiększeniem wykorzystania energii geotermalnej w
Polsce, skutkuje opracowywaniem kolejnych projektów instalacji geotermalnych,
ale inicjatorzy tych projektów z góry zakładają, że zaprojektowane prace geologiczne
zostaną sfinansowane ze środków publicznych (NFOŚiGW).
Przedkładane Ministrowi Środowiska do zaopiniowania wnioski o dotację dotyczą
dofinansowania prac geologicznych związanych z wykonaniem 1 lub 2 otworów, bez
gwarancji, że otwory te w przypadku uzyskania wyników umożliwiających ich
wykorzystanie w ciepłowni geotermalnej będą w krótkim czasie zagospodarowane.
7
Część II
ZASADY DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ
ZWIĄZANYCH Z ROZWOJEM GEOTERMII W POLSCE
1. Dotychczasowy sposób i forma wspierania przedsięwzięć związanych z
budową instalacji geotermalnych w Polsce.
Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska w Polsce finansowane są od
początku lat dziewięćdziesiątych z środków zintegrowanego systemu finansowania
przedsięwzięć proekologicznych, którego podstawę stanowią przede wszystkim
instytucjonalne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (Narodowy,
wojewódzkie, powiatowe, gminne, Ekofundusz). Z funduszami współpracują banki
oraz fundacje i programy pomocowe. System finansowania ochrony środowiska
uzupełniają środki pochodzące z budżetu centralnego, z budżetów samorządowych
oraz pomocy zagranicznej.
Dostępne na rynku formy finansowania inwestycji ekologicznych dzielą się na:
• zobowiązania kapitałowe – kredyty, pożyczki, obligacje, leasing,
• udziały kapitałowe – akcje i udziały w spółkach,
• dotacje.
Wymienione formy dofinansowania mogą występować łącznie.
Budowa instalacji geotermalnych w Polsce bez wsparcia finansowego ze środków
publicznych byłaby niemożliwa, przede wszystkim z uwagi na bardzo wysokie koszty
związane z wykonaniem podziemnej części instalacji, ca 30-40% kosztów całej
instalacji. Podziemna część instalacji geotermalnej składa się najczęściej z dwóch
głębokich otworów – eksploatacyjnego i chłonnego (dubletu geotermalnego). W
istniejących już instalacjach geotermalnych: w Bańskiej, Pyrzycach, Mszczonowie i w
Uniejowie, otwory ujmujące i odbierające wykorzystane wody termalne sfinansowane
zostały ze środków publicznych, w tym ze środków budżetowych znajdujących się w
dyspozycji byłrgo Centralnego Urzędu Geologii, a następnie ze środków Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
przewidzianych na
finansowanie prac geologicznych.
Z środków NFOŚIGW w ciągu ostatnich 7 lat, zgodnie z opinią Ministra
Środowiska, sfinansowane zostały prace geologiczne, obejmujące wykonanie
otworów wiertniczych w celu rozpoznania i udokumentowania zasobów wód
termalnych w miejscowościach: Bańska, Biały Dunajec, Skierniewice, Jelenia GóraCieplice, Duszniki Zdrój oraz Stargard Szczeciński oraz badania hydrogeologiczne w
wykonanych wcześniej 2 głębokich otworach w Uniejowie.
Ponadto ze środków NFOŚiGW sfinansowane zostały opracowania wykonane na
zamówienie Ministra Środowiska, który od wielu lat w ramach swoich kompetencji
prowadzi działania związane z rozpoznawaniem możliwości pozyskiwania energii z
geotermii oraz promocją tego odnawialnego źródła energii.
W 1997 wydano i udostępniono zainteresowanym podmiotom poradnik metodyczny
pt: „Zasady i metodyka dokumentowania zasobów wód termalnych i energii
geotermalnej oraz sposoby odprowadzania wód zużytych" .
8
Realizując zadania wynikające z Polityki resortu w dziedzinie hydrogeologii na
zamówienie Ministra Środowiska ze środków NFOŚiGW przeznaczanych na prace
geologiczne wykonane zostały następujące opracowania.
1) Studium pt: „Ocena możliwości wykorzystania istniejących odwiertów w Polsce
Południowej i Południowo Zachodniej dla odzysku energii geotermalnej” , 1996r. pod kierunkiem D. Poprawy i B. Mroczkowskiej, Państwowy Instytut Geologiczny
- Oddział Karpacki i Dolnośląski.
2) „Studium możliwości inwestycyjnych nad wykorzystaniem energii geotermalnej w
zbiornikach dolnojurajskim i dolnokredowym w synklinorium mogileńsko - łódzkim
na Niżu Polskim”, wrzesień 1996r, opracowanie zespołowe pod kierunkiem W.
Góreckiego i T. Kuźniaka, Akademia Górniczo-Hutnicza - Kraków.
3) „Dokumentacja
hydrogeologiczna wód termalnych niecki podhalańskiej”,
czerwiec 1997r- J. Chowaniec, P. Długosz, B. Drozdowski, St. Nagy, D. Poprawa,
St. Witczak, K. Witek - Państwowy Instytut Geologiczny -Oddział Karpacki i
„Geotermia Podhalańska”.
4) „Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów eksploatacyjnych ujęcia wód
termalnych z utworów jury dolnej w Skierniewicach”, marzec 1998r - A.
Bentkowski, H. Biernat, K. Bujakowska, J. Kapuściński, Przedsiębiorstwo
Geologiczne w Warszawie - Polgeol.
5) „Studium możliwości inwestycyjnych nad wykorzystaniem energii geotermalnej w
zbiorniku mezozoicznym e niecce szczecińskiej i północnej części monokliny
przedsudeckiej”, - grudzień 1998r - opracowanie zespołowe pod kierunkiem J.
Sokołowskiego - Polska Akademia Nauk - Kraków.
6) „Modele geotermalne formacji mezozoicznej na obszarze niecki warszawskiej
konstruowane z wykorzystaniem systemu Landmark i studium technicznoekonomiczne”, grudzień 1999r - opracowanie zespołowe pod kierunkiem W.
Góreckiego i J. Kuźniaka, Akademia Górniczo -Hutnicza w Krakowie.
Opracowania te znajdują się w Centralnym Archiwum Geologicznym w Państwowym
Instytucie Geologicznym Warszawie ul. Rakowiecka 4 www.pgi.waw.pl i mogą być
wykorzystywane przy projektowaniu kolejnych prac geologicznych na potrzeby
inwestycji geotermalnych, na zasadach określonych przez Ministra Środowiska w
Regulaminie z dnia 14 marca 2003r w sprawie zasad nieodpłatnego korzystania z
informacji geologicznej, do której prawa przysługują Skarbowi Państwa.
Na stronie internetowej Departamentu Geologii I Koncesji Geologicznych
Ministerstwa Środowiska, www.mos.gov.pl/gd w celu promocji geotermii w Polsce
prezentowane jest opracowanie pt: „Energia geotermalna w Polsce”, który zawiera
podstawowe informacje niezbędne do przygotowywania szczegółowych projektów
instalacji geotermalnych.
Od 1995r do chwili obecnej, dotacje ze środków NFOŚiGW na potrzeby geologii
związane z pracami geologicznymi służącymi geotermii , po uzyskaniu pozytywnej
opinii Ministra Środowiska wyniosły ca 19 mln zł.
9
2. Regulacje prawne dotyczące dofinansowania przedsięwzięć inwestycyjnych
przedsiębiorców
W 2002r Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił między innymi ustawy:
1) Ustawę z dnia 20 marca 2002r o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz. U. Nr
41, poz. 363) - określającą zasady i formy udzielania wsparcia finansowego
przedsiębiorcom dokonującym nowych inwestycji lub tworzącym nowe miejsca
pracy związane z tymi inwestycjami.
2) Ustawę z dnia 27 lipca 2002r o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu
pomocy publicznej dla przedsiębiorców (DZ. U. Nr 141, poz. 1177) –
określającą warunki dopuszczalności, zasady udzielania oraz nadzorowania
pomocy publicznej dla przedsiębiorców.
Zgodnie z ustawą o finansowym wsparciu inwestycji wnioski o udzielenie wsparcia
finansowego nowej inwestycji składa się do ministra właściwego do spraw
gospodarki w terminie od dnia 1 marca do 31 marca oraz w terminie od dnia 1
października do 31 października danego roku kalendarzowego. (art.11).
Podstawą udzielenia wsparcia finansowego jest umowa zawarta przez ministra
właściwego do spraw gospodarki z przedsiębiorcą, która określa zobowiązania
przedsiębiorcy (art.12).
Na podstawie w/w ustawy wydane zostały następujące akty prawne:
1) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 czerwca 2002r w sprawie
szczegółowych kryteriów udzielania wsparcia finansowego nowej inwestycji
(Dz. U. Nr 82, poz. 768)
2) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 czerwca 2002r w sprawie
szczegółowego trybu składania wniosków o udzielenie wsparcia
finansowego nowej inwestycji (Dz. U. Nr 85, poz. 770);
3) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 czerwca 2002r. w sprawie
szczegółowego trybu i terminów udzielania i odmowy udzielania wsparcia
finansowego nowej inwestycji (Dz. U. Nr 85, poz.771).
Art. 10 ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla
przedsiębiorców, stanowi, że pomoc może być udzielona, jeśli równocześnie:
1) stanowi, w przypadkach inwestowania lub tworzenia nowych miejsc pracy,
uzupełnienie środków innych niż środki publiczne, angażowanych przez
przedsiębiorców,
2) jej wartość, czas trwania oraz zakres są proporcjonalne do rangi rozwiązywanego
problemu oraz, o ile nie pozostaje to w sprzeczności z zasadą, o której mowa w
pkt 4, jest udzielana w częściach,
3) przynosi korzyści społeczne – po uwzględnieniu kosztów związanych z jej
udzieleniem – większe niż korzyści możliwe do osiągnięcia bez jej udzielenia,
przy uwzględnieniu związanych z tym kosztów,
10
4) służy wspieraniu projektów w stopniu niezbędnym i wystarczającym do
osiągnięcia celu pomocy,
5) charakteryzuje się przejrzystością ułatwiającą jej nadzorowanie.
Zgodnie z art.11 w/w ustawy organy administracji publicznej oraz inne podmioty,
działające w ramach swoich ustawowych kompetencji opracowują programy
pomocowe.
W oparcie o przepisy tej ustawy na rozwój geotermii w Polsce może być
udzielana pomoc horyzontalna w oparciu o art. 14 pkt 2 (na prace badawczorozwojowe) i art.14 pkt 5 (na ochronę środowiska).
Pomoc horyzotalna na prace badawczo - rozwojowe, zgodnie z art.16 ust. 1 pkt 1
może być udzielana wyłącznie na badania podstawowe, obejmujące działalność
badawczą, eksperymentalną lub teoretyczną, podejmowaną w celu zdobycia wiedzy
o zjawiskach i faktach, nieukierunkowaną na bezpośrednie zastosowanie w praktyce.
Dopuszczalna jest w oparciu o art. 19 ust. 1 pkt 2 pomoc horyzontalna na produkcję
energii ze źródeł odnawialnych, jeżeli nie przekracza maksymalnych wielkości
pomocy.
Organem nadzorującym pomoc jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów (art. 23 )
Projekty pomocowe opracowane przez organy administracji publicznej oraz inne
podmioty, zgodnie z art. 24 winny być zaopiniowane przez organ nadzorujący
pomoc. Opinia organu nadzorującego wymagana jest również w przypadku
udzielania pomocy indywidualnej. (art. 25).
Organy udzielające pomocy są zobowiązane do przedstawiania organowi
nadzorującemu i ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych sprawozdań
pozwalających na nadzorowanie pomocy (art. 40).
Na podstawie ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej dla przedsiębiorców wydane zostały następujące akty prawne:
1) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002r w sprawie
dopuszczalności pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę środowiska
(Dz. U. Nr 231, poz. 1938), które określa szczegółowe warunki udzielania oraz
maksymalne wielkości pomocy publicznej przeznaczanej przeznaczonej na
ochronę środowiska.Wielkość pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcy w
związku z wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych określona została § 6,
7 i 10 w/w rozporządzenia.;
2) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 października 2002r. w sprawie
dopuszczalności pomocy publicznej udzielanej na prace badawczorozwojowe (Dz. U. Nr 186, poz. 1546). W szczególności istotny jest § 4 ust.3
pkt.1-2 dotyczący udzielania pomocy na prace badawczo-rozwojowe objęte
europejskim programem badań i rozwoju.
11
3) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002r w sprawie
szczegółowego
zakresu
informacji
przedkładanych
organowi
nadzorującemu w celu wydania opinii o planowanej pomocy publicznej (Dz.
U. Nr 1, poz. 1).
Przepisy w/w ustaw oraz obowiązujące już do nich przepisy wykonawcze muszą być
stosowane przy rozpatrywaniu wniosków przedsiębiorców o sfinansowanie prac
geologicznych (z dotacji NFOŚiGW), których celem jest rozpoznanie i
udokumentowanie zasobów wód termalnych możliwych do wykorzystania w
planowanych ciepłowniach geotermalnych. Wnioski o dofinansowanie przedsięwzięć
geotermalnych opracowane zgodnie z procedurami określonymi w przepisach prawa,
mogą być również przedkładane przez przedsiębiorców do innych, niż NFOŚiGW i
EkoFundusz, istniejących organów pomocowych.
Akcesja Polski do UE w maju 2004r., spowoduje konieczność stosowania
wypracowanych przez Komisję Europejską – obowiązujących „Wytycznych w
sprawie pomocy publicznej przeznaczanej na ochronę środowiska z 2001r.
(2001/C37/03). Pomoc publiczna dla przedsiębiorców przekraczająca 100 000 Euro
wymagać będzie zgody Komisji Europejskiej.
Zgodnie z wytycznymi Komisja Europejska:
-
-
bada konieczność zastosowania pomocy publicznej i potwierdza ją tylko
wówczas, gdy w swobodnej grze sił rynkowych bez pomocy publicznej dane
przedsięwzięcie nie powiodłoby się;
nie dopuszcza dotacji bezterminowych i dotacji w branżach o nadmiernych
zdolnościach produkcyjnych;
nie dopuszcza dotacji na zwykłą modernizację urządzeń, o ile nie występuje przy
tym jednocześnie innowacja lub restrukturyzacja.
Jednocześnie należy podkreślić, że ustawy z zakresu ochrony środowiska jako
ustawy określające podstawy prawne udzielania pomocy, a nie określające
warunków jej udzielania, nie są bezpośrednio powiązane z prawem Wspólnoty w
zakresie pomocy publicznej. W przypadku kolizji norm Prawa ochrony środowiska i
przepisów o pomocy publicznej, na zasadzie lex specialis należy stosować przepisy
o pomocy publicznej.
3. Proponowane zasady wsparcia finansowego geotermii.
Omówione wcześniej rozwiązania prawne wymuszają zmianę podejścia do
wspierania inicjatyw przedsiębiorców, zmierzających do budowy kolejnych ciepłowni
geotermalnych w Polsce, dla potrzeb których konieczne jest wykonanie prac
geologicznych (otworów wiertniczych) zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo
geologiczne i górnicze.
Przepisy ustaw nie pozwalają już na traktowanie projektowanych prac geologicznych
jako prac badawczo – rozwojowych, które mogą być finansowane zgodnie z
regulaminem NFOŚIGW z środków Narodowego Funduszu przeznaczanych na
potrzeby geologii, jako prace badawcze. W przedkładanych wnioskach o dotację cel
12
prac określany był dotychczas jako rozpoznanie budowy geologicznej i warunków
hydrogeologicznych z uwagi na związane z projektowanymi pracami ryzyko
geologiczne.
Rzeczywistym celem dofinansowywanych prac geologicznych (dla istniejących już
ciepłowni jak i dla ciepłowni
obecnie
projektowanych) jest bezpośrednie
wykorzystywanie w praktyce wyników uzyskanych prac geologicznych (otwór lub
otwory, udokumentowane zasoby wód, rozpoznanie chłonności) w celu wydobywania
wód termalnych stanowiących źródło ciepła, na podstawie koncesji uzyskanej w
oparciu o prawo geologiczne i górnicze. Pozostające w dyspozycji przedsiębiorców
otwory wiertnicze stanowią niewątpliwie przysporzenie korzyści finansowych
określonemu przedsiębiorcy w zakresie projektowanej i/lub prowadzonej przez niego
działalności związanej z wytwarzaniem energii odnawialnej.
Aby umożliwić rozwój geotermii w Polsce konieczne jest ścisłe przestrzeganie
uregulowań prawnych związanych ze wspieraniem inwestycji geotermalnych i
dofinansowywanie tylko takich przedsięwzięć, które w krótkim czasie mogą zostać w
pełni zrealizowane, przez utworzone w celu wykorzystania energii geotermalnej
podmioty gospodarcze.
Angażowanie bardzo dużych środków finansowych na wykonanie prac geologicznych
związanych z wykonaniem choćby tylko jednego otworu na wniosek danego
przedsiębiorcy, bez rzeczywistych możliwości kontynuowania prac związanych z
wykonaniem kolejnego otworu i naziemnej części instalacji geotermalnej, przede
wszystkim z własnych środków przedsiębiorcy nie przyczyni się do rzeczywistego
wzrostu wykorzystania tego źródła energii odnawialnej.
Propozycje dotyczące zasad dofinansowania ze środków publicznych przedsięwzięć
geotermalnych przedstawione w niniejszym dokumencie, zaopiniowała Komisja
Dokumentacji Hydrogeologicznych w Ministerstwie Środowiska, podzespół ds.
geologii i koncesji geologicznych Rady Doradców Ministra Środowiska, Narodowy
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, EkoFundusz i prof. Wojciech
Górecki - doradca Głównego Geologa Kraju.
Oczywiste jest, że nie jest możliwe i nie zawsze uzasadnione, wspomaganie
wszystkich przedkładanych przez inicjatorów rozwoju geotermii projektów instalacji
geotermalnych i dlatego też niezbędne jest wypracowanie jednolitych zasad
postępowania
przed wydaniem decyzji o dofinansowaniu bądź odmowie
dofinansowania zaplanowanych przedsięwzięć, przede wszystkim w formie dotacji ze
środków NFOŚiGW przewidzianych na potrzeby geologii.
Zagadnienia dotyczące mechanizmów wsparcia finansowego inwestycji mających na
celu wykorzystanie energii odnawialnych, w tym również energii geotermalnej,
zostaną rozstrzygnięte w przygotowywanym rządowym projekcie ustawy o
odnawialnych źródłach energii.
Z uwagi na zbyt wysokie obecnie koszty pozyskiwania energii cieplnej z wód
termalnych w stosunku do cen energii z alternatywnych źródeł, uznano za
uzasadnione czasowe ( do czasu opracowania i wejścia w życie ustawy), odstąpienie
od dofinansowania ze środków publicznych, w formie dotacji, nowych projektów
instalacji geotermalnych w Polsce.
13
Część III
WNIOSKI
W oparciu o przedłożone stanowiska opiniodawców proponuje się przyjęcie doraźnie
następujących zasad dofinansowania planowanych przedsięwzięć geotermalnych w
Polsce.
1. Dotychczasowe doświadczenia w istniejących ciepłowniach geotermalnych
wskazują, że bez dofinansowania tych inwestycji ze środków publicznych ich
działalność nie może być opłacalna ekonomicznie.
2. Dofinansowanie ze środków NFOŚiGW przeznaczonych na potrzeby geologii
badań chłonności utworów dolnokredowych ujętych otworem Uniejów IGH-1, po
uzyskaniu pozytywnej opinii Ministra Środowiska do wniosku przedłożonego
przez „Geotermię Uniejów” Sp. z o.o. zgodnie z wymaganiami NFOŚiGW i w
oparciu o przedstawiony biznes plan całego przedsięwzięci, a nie jak dotychczas
jedynie części geologicznej. Rozpoznanie i udokumentowanie zasobów wód
termalnych oraz chłonności utworów wodonośnych umożliwi „Geotermii Uniejów”
Sp. z o.o. ubieganie się o koncesję na wydobywanie wód termalnych, a
następnie sprawne funkcjonowanie kolejnej – czwartej instalacji geotermalnej w
Polsce.
3. Czasowe (do czasu uchwalenia ustawy) odstąpienie od dofinansowywania w
formie dotacji nowych projektów instalacji geotermalnych w Polsce ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
przewidzianych na potrzeby geologii.
4. Dopuszczenie dofinansowywania przedsięwzięć geotermalnych ze środków
NFOŚiGW w formie pożyczki w oparciu o wnioski przygotowane przez
inwestorów zgodnie z wymaganiami prawa.
5. Uwzględnienie problematyki geotermii, w tym zasad finansowania przedsięwzięć
geotermalnych (np. utworzenie „funduszu gwarancyjnego”) w opracowywanym
przez resort środowiska projekcie ustawy o wykorzystaniu odnawialnych źródeł
energii.