scenariusz zajęć

Scenariusz zajęć edukacyjnych dla rodziców
Obywatele, włączcie się! Idea i zasady tworzenia
budżetu partycypacyjnego.
Autor: Anna Klimowicz
1
SPIS TREŚCI
1. Temat zajęć
2. Imię i nazwisko autora scenariusza
3. Czas trwania zajęć
4. Cele zajęć
5. Proponowane metody i formy pracy
6. Materiały
7. Szczegółowy opis przebiegu zajęć
8. Materiały dla nauczyciela niezbędne do przeprowadzenia zajęć
SCENARIUSZ ZAJĘĆ:
1. Temat zajęć:
Obywatele, włączcie się! Idea i zasady tworzenia budżetu partycypacyjnego.
2. Imię i nazwisko autora scenariusza: Anna Klimowicz
3. Czas: 45 minut
4. Cele
Cel ogólny:
Przekazanie rodzicom/opiekunom uczniów wiedzy na temat idei budżetu partycypacyjnego,
informacji o podstawowych zasadach jego tworzenia i zachęcenie ich do aktywnego
współtworzenia kolejnych budżetów partycypacyjnych ogłaszanych przez władze miasta
Cele szczegółowe:
Po zajęciach ich uczestnik:
 zna terminy: budżet partycypacyjny (inaczej bywatelski), demokracja pośrednia
i bezpośrednia;
 umie wytłumaczyć, na czym polega idea budżetu partycypacyjnego;
 potrafi wyjaśnić podstawowe zasady tworzenia budżetu partycypacyjnego;
 zdaje sobie sprawę z tego, jak ważne jest aktywne uczestnictwo obywateli w życiu
publicznym.
2
5. Proponowane metody i formy pracy
Wykład połączony z prezentacją multimedialną, praca w zespołach, dyskusja
6. Materiały:
Materiał pomocniczy nr 1 i 2; prezentacja multimedialna
7. Szczegółowy opis przebiegu zajęć
Uwagi dotyczące przygotowania się do zajęć przed ich rozpoczęciem
Przed zajęciami sprawdź, jak działa sprzęt do wyświetlenia prezentacji.
Przebieg:
1. Przywitaj rodziców/opiekunów uczniów, podziękuj im za przybycie. Powiedz,
że oprócz spraw, jakie zwykle poruszasz na zebraniach, masz jeszcze dodatkowe
zadanie. Poproszono cię, aby przedstawić bardzo istotne dla wszystkich mieszkańców
Warszawy (oraz innych miejscowości w Polsce) zagadnienie, które stanowi znaczącą
zmianę w prowadzeniu polityki miejskiej, jak również wskazujące kierunek, w jakim
rozwija się w naszym kraju demokracja. Chodzi o budżet partycypacyjny, nazywany
także obywatelskim, czyli demokratyczny proces bezpośredniego udziału członków
społeczności lokalnej w decyzjach dotyczących wydatkowania części środków
budżetu publicznego. Nauczyciele warszawskich szkół ponadgimnazjalnych zostali
zobligowani do włączenia się w kampanię informacyjną na temat budżetu
partycypacyjnego, ponieważ powodzenie tej procedury w dużej mierze zależy
od aktywności mieszkańców danej miejscowości.
2. Zapytaj, czy ktoś z zebranych brał czynny udział w zgłaszaniu i wyborze projektów
w pierwszej edycji warszawskiego budżetu partycypacyjnego z 2014 r. lub angażuje
się obecnie w drugą edycję? Jeżeli w gronie rodziców/opiekunów znajdują się takie
osoby, poproś aby podzieliły się swoimi doświadczeniami.
3. Zauważ, że warto wiedzieć, skąd pochodzi idea budżetu partycypacyjnego. Po raz
pierwszy wpadł na ten pomysł świeżo wybrany burmistrz brazylijskiego miasta Porto
3
Alegre w 1989 r. Ten nowy sposób zarządzania środkami publicznymi miał wpłynąć
na wzrost zaufania mieszkańców do polityków po wielu latach wojskowej dyktatury,
zapobiec wszechobecnemu
marnotrawstwu i korupcji.
W pierwszym roku
funkcjonowania budżetu partycypacyjnego w głosowanie zaangażowało się zaledwie
976 mieszkańców, jednak po kilkunastu latach liczba ta wzrosła ponad
dwudziestokrotnie. Ten model współuczestniczenia mieszkańców w podziale
i przeznaczeniu publicznych funduszy najbardziej dynamicznie rozwijał się
w Ameryce Południowej. Obecnie jest coraz bardziej popularny również w również
w Europie. Wprowadzają go samorządy wielu krajów, m.in. Danii, Francji, Hiszpanii,
Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Włoch. Od 2006 r. w Wlk. Brytanii
wprowadziło go do swojej polityki lokalnej ponad 150 gmin. Na przykład w Tower
Hamlets, dzielnicy Londynu władze co roku wydają 2,5 miliona funtów w ramach
budżetu partycypacyjnego. Z tej sumy 150 tysięcy funtów zainwestowano zgodnie
z oczekiwaniami młodych ludzi wyrażonymi za pośrednictwem samorządów
szkolnych. Jeżeli chodzi o Polskę, to pierwszymi miastami, jakie wprowadziły model
budżetu partycypacyjnego były od 2010 r. Rybnik, w rok później zastosowały go
Sopot, Płock, Elbląg i Łódź. Do roku 2013 na takie budżety zdecydowało się
kilkadziesiąt polskich gmin. Warto przypomnieć, że prezydent Warszawy, Hanna
Gronkiewicz-Waltz, zapowiedziała latem 2013 r., iż mieszkańcy stolicy będą mogli po
raz pierwszy zdecydować na co wydać część pieniędzy z budżetu miasta, czyli ponad
25 mln zł. Do 20 stycznia 2014 r. warszawiacy zgłaszali projekty do realizacji w 2015
r., a od 20 do 30 czerwca 2014 r. odbywało się głosowanie nad tymi propozycjami.
Dodaj, że można było głosować przez Internet, a głos oddać mógł każdy, kto mieszka
w Warszawie. Nie było też wyznaczonej granicy wieku - osoby niepełnoletnie
potrzebowały jedynie zgody rodzica lub opiekuna. Zagłosowało ok. 170 tysięcy osób,
tj.
ponad
8%
mieszkańców
Warszawy.
Zauważ,
że
obecnie
w Polsce nie ma jednego obowiązującego modelu budżetu partycypacyjnego. Każda
gmina czy miasto wprowadza go według własnych zasad. Zapowiedz teraz, że
zaprezentujesz zasady, jakie zostały wypracowane w Warszawie po pierwszej edycji
BP. Przedstaw zebranym prezentację (załączony materiał pomocniczy).
4. Zaproś teraz rodziców/opiekunów, aby w czwórkach zastanowili się nad korzyściami,
jakie wynikają z wprowadzania budżetu partycypacyjnego zarówno dla indywidualnych
4
mieszkańców, jak i ich wybranych przez nich przedstawicieli samorządów lokalnych.
W razie potrzeby możesz podpowiedzieć niektóre z nich. (materiał pomocniczy nr 2). Po
kilku minutach zaproś chętnych z każdej czwórki do przedstawienia wyników wspólnego
zastanowienia się nad korzyściami, jakie niesie budżet partycypacyjny.
5. Następnie postaw pytanie: - Jaka postawa mieszkańców ma wpływ na powodzenie
przedsięwzięcia, jakim jest budżet partycypacyjny? Podsumuj odpowiedzi cytatem: Bez
społeczeństwa obywatelskiego nie ma demokracji. Są to słowa Ernesta Gellnera
(1925–1995), brytyjskiego filozofa, socjologa i antropologa społecznego. Podkreśl, że
priorytetowe są w obecnej, drugiej dla Warszawy edycji budżetu projekty
ogólnodostępne, które będą służyć jak największej liczbie obywateli. Np. jeśli
rewitalizacja terenu zielonego to nie tylko plac zabaw dla najmłodszych, ale też
miejsce z ławkami dla starszych i z wybiegiem dla psów, czy siłownią na świeżym
powietrzu dla każdego, jeżeli remont sali gimnastycznej w szkole, to należy później
zastanowić się nad tym, w jaki sposób mogą z niej korzystać nie tylko uczniowie.
6. Zachęć wszystkich do prześledzenia w Internecie procedury drugiej edycji projektu
obywatelskiego i faktycznych propozycji
projektów zgłaszanych do budżetów
partycypacyjnych poszczególnych dzielnic Warszawy – wystarczy wejść na stronę
www.twojbudzet.um.gov.pl. Podziękuj za uwagę i aktywny udział w tej części
zebrania.
8. Materiały dla nauczyciela niezbędne do przeprowadzenia zajęć
Materiał pomocniczy nr 1
Korzyści z wprowadzenia procedury budżetu partycypacyjnego
dla mieszkańców
 Integracja – powstają nowe
znajomości, więzi;
 Większy poziom wiedzy nt. kosztów
różnych inwestycji;
 Zwiększenie wpływu na decyzje
dotyczące dystrybucji publicznych
środków finansowych;
 Poczucie sprawstwa i większe
dla przedstawicieli samorządu lokalnego
 Poznanie potrzeb i oczekiwań
mieszkańców;
 Okazja do prowadzenia dialogu
z mieszkańcami;
 Większa liczba pomysłów
na wykorzystanie środków
publicznych;
 Zwiększenie poziomu zaufania
5
zaangażowanie w sprawy dotyczące
środowiska lokalnego;
 Kontrola nad częścią
wydatkowanych środków
publicznych;
 Uniemożliwienie wystąpienia
korupcji;
 Lepsza jakość życia.
obywateli;
 Większa przejrzystość
podejmowanych decyzji
dotyczących inwestycji
 Przerzucenie części
odpowiedzialności za podejmowane
decyzje na obywateli.
Materiał pomocniczy nr 2
Cytaty dotyczące demokracji motywujące do zaangażowania obywatelskiego
Czy obywatel może się na nowo nauczyć obowiązków, które demokracja nakłada na swój najwyższy,
najtrudniejszy urząd – nie na urząd prezydenta, jak się powszechnie sądzi, lecz na urząd obywatela?
Sprawa ta ma swój wymiar praktyczny: odrodzenie obywatelstwa wymaga czegoś więcej niż lekcji
wychowania obywatelskiego. Wymaga ustalenia na nowo podstawowych stosunków władzy i zmiany
rozumienia obowiązków obywatelskich, które teraz są jedynie obowiązkami widza.
Sheldon S. Wolin (University of Princeton)
Demokracja oznacza mieszanie się do swoich własnych spraw.
Max Frisch (1911–1991), szwajcarski pisarz, dramaturg i architekt.
Demokracja przedstawicielska musi iść w stronę demokracji dialogowej albo wręcz bezpośredniej –
oddania obywatelom prawa głosu w ważnych sprawach.
Piotr Sztompka (ur. 1944), polski socjolog, „Tygodnik Powszechny”, kwiecień 2007 r.
Istotą demokracji jest obywatelska świadomość, że każdy grosz z podatków należy do nas wszystkich, a nie
tylko do polityków.
Steven Kelman, wykładowca Harvard Kennedy School of Government, „Forum”, 7.05.2012 r.
Źródła:

http://www.instytutobywatelski.pl/wpcontent/uploads/2013/03/budzet_partycypacyjny.pdf
6
 https://mac.gov.pl/aktualnosci/historia-budzetowania-partycypacyjnego
 https://twojbudzet.um.warszawa.pl/
 Budżet partycypacyjny w kontekście polskiego prawa, na podstawie wypowiedzi
Dariusza Kraszewskiego (SLLGO) z X seminarium LPO opracowanie Pawła
Wiejskiego
 Dariusz Kraszewski, Karol Mojkowski, Budżet obywatelski w Polsce,
Fundacja im. S. Batorego, Warszawa 2014
7