docPROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z
download 
Reklamacja Transkrypt
PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z
PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” DLA UCZNIÓW KLAS III ZAKRES PODSTAWOWY opracowała: mgr Małgorzata Policha PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” 1. WSTĘP: Program zajęć fakultatywnych skierowany jest do uczniów klas trzecich wybierających biologię jako przedmiot egzaminu maturalnego. Jego adresatami są uczniowie klas realizujących biologię w zakresie podstawowym. Program obejmuje całość materiału nauczania w zakresie podstawowym i jest zgodny z podstawą programową. Jego realizacja jest przewidziana na 30 godzin lekcyjnych w wymiarze 1 godziny tygodniowo. Po zakończeniu zajęć uczniowie wypełnią ankietę ewaluacyjną. Ich uwagi pozwolą na modyfikację programu i jego dostosowanie do oczekiwań i potrzeb uczniów. 2. ZAŁOŻENIA PROGRAMU • przygotowanie uczniów do matury i dalszej edukacji w zakresie nauk biologicznych powtórzenie i utrwalenie materiału nauczania • poszerzenia niektórych wiadomości i umiejętności z biologii • sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z biologii • uzupełnienie czy też nadrobienie braków w wiadomościach i umiejętnościach • kształtowanie poglądów i przekonań dotyczących wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce • wdrożenie uczniów do rozwiązywania zadań różnych typów • kontrola własnego tempa pracy podczas rozwiązywania zadań w różnych formach i różnych typów • dokonanie samooceny postępów w nauce Celem zajęć fakultatywnych z biologii jest powtórzenie, utrwalenie i poszerzenie zakresu materiału oraz przygotowanie do egzaminu maturalnego. Jednocześnie pokazanie uczniom, jak w sposób efektywny pracować, tworzyć i przewidywać aby osiągnąć cel przez siebie wyznaczony. Kształtować własne życie, być zdrowym i stworzyć odpowiednie warunki dla siebie i dobrze przygotować się do zadań realizowanych w przyszłości. 3. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Założenia programu uwzględniają następujące akty prawne: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 lutego 1999r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 1999 r. nr 14, poz. 129). Akty prawne regulujące przeprowadzanie egzaminów maturalnych: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2003 r. nr 26, poz. 225). 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz. U. z 2003 r. nr 90, poz.846). 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 października 1999 r. w sprawie wymagań, jakim powinni odpowiadać egzaminatorzy okręgowych komisji egzaminacyjnych oraz warunków wpisywania i skreślania z ewidencji egzaminatorów (Dz. U. z 1999 r. nr 93, poz.1071). PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” 4. SZCZEGÓŁOWE CELE EDUKACYJNE: • rozumienia zależności istniejących w środowisku przyrodniczym • świadomości zmienności świata ożywionego • świadomości znaczenia zachowania różnorodności biologicznej oraz motywacji do przestrzegania zasad jej ochrony • rozumienia jedności podstawowych procesów życiowych organizmów przy ich różnorodności • rozumienia zależności człowieka od środowiska i wpływu człowieka na środowisko • świadomości zagrożeń cywilizacyjnych • rozumienia podstaw działania własnego organizmu • rozumienia podstawowych zasad dziedziczenia • podstawy odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych ludzi • motywacji do przestrzegania ogólnych zasad higieny. Z celami edukacyjnymi nauczania biologii związane są zadania szkoły, do których należą: 1. 2. 3. 4. Umożliwienie uczniom projektowania i prowadzenia obserwacji i doświadczeń biologicznych. Umożliwienie uczniom poznania podstawowych procesów życiowych organizmów. Rozwijanie odpowiedzialności ucznia za działania podejmowane w najbliższym środowisku. Prowadzenie uczniów do zrozumienia podstaw funkcjonowania własnego organizmu. Reforma systemu edukacji stworzyła szkołom i nauczycielom możliwości realizowania różnorodnych programów nauczania oraz budowania własnych programów dydaktycznych. Takie zróżnicowanie wymaga jednak wprowadzenia wspólnych punktów odniesienia. W związku z tym zakres wymagań dla wszystkich uczniów, zdających egzamin maturalny z biologii w zakresie podstawowym jest identyczny. Został on określony przez standardy wymagań egzaminacyjnych. Program zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura z biologii na 5+” napisałam zgodnie ze standardami wymagań egzaminacyjnych. W programie tym standardy wymagań egzaminacyjnych będące podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego, obejmują trzy obszary: 1. Wiadomości i rozumienie 2. Korzystanie z informacji 3. Tworzenie informacji 5. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW Uczniowie będą zachęcani do nauki po przez stosowanie różnych metod nauczania oraz przez aktywne uczestnictwo w rozwiązywaniu problemów. W programie „Matura z biologii na 5+” przyjęłam następującą klasyfikację metod nauczania (wg J. Zborowskiego): Metody kierowania samodzielną pracą uczniów: • metoda laboratoryjna • praca z książką • metoda modelowania PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • metoda gier dydaktycznych • metoda projektów Metody poszukujące: • pogadanka dyskusja • seminarium Metody podające: • opowiadanie i opis • wykład • referat ucznia W trakcie stosowania powyższych metod nauczania będę odnosiła się do licznych technik nauczania. Do najczęściej stosowanych na zajęciach fakultatywnych będą należały: • • • • • • karty dydaktyczne praca z tekstem pokaz - demonstracja pytania i odpowiedzi pomoce wizualne burza mózgów 6. OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIEĆ UCZNIA I PROPOZYCJE ICH OCENY Planowane osiągnięcia uczniów: 1. Formułowanie hipotez. Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i doświadczeń wraz z oceną ich wiarygodności. 2. Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych. 3. Interpretowanie zależności między budową i funkcją układów i narządów w organizmach; postrzeganie funkcjonowania organizmu jako integralnej całości. 4. Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem. 5. Analizowanie struktury i funkcjonowania wybranych ekosystemów. 6. Ocenianie zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym w wyniku oddziaływania człowieka i ich wpływu na jakość życia oraz umiejętność odnajdywania środków zaradczych. 7. Analizowanie przyczyn zakłóceń stanu zdrowia człowieka, przewidywanie skutków własnych decyzji w tym zakresie; prowadzenie zdrowego trybu życia. 8. Formułowanie zasad zrównoważonego rozwoju i analiza własnych decyzji i zachowań w tym zakresie PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” Zakres i stopień trudności będzie stopniowo wzrastał wraz z możliwościami uczniów oraz w miarę poszerzania wiadomości. Proponuję, aby program był realizowany metodami aktywnymi. Ocenianie osiągnięcia uczniów poprzez: • • • rozwiązywanie różnego typu zadań zamkniętych i otwartych na bieżących zajęciach z zakresu realizowanego materiału; rozwiązywanie pakietów zadań po zakończeniu realizacji kolejnych działów; rozwiązywanie pakietów zadań maturalnych z poprzednich lat. 7. PLAN DYDAKTYCZNY Plan zajęć fakultatywnych z biologii pt. ”Matura z biologii na 5+” składa się z ośmiu bloków tematycznych: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Biologia i medycyna a człowiek Struktura organizmu Fizjologia organizmów głównie człowieka Elementy genetyki Bioróżnorodność organizmów Elementy ewolucjonizm Biogeografia Ekologia i ochrona środowiska Blok tematyczny 1. Biologia i medycyna a człowiek Treści nauczania • czynności życiowe i cechy istot żywych • poziomy organizacji żywej materii • podstawy logicznego myślenia, obserwacje i doświadczenia w biologii • człowiek obiektem zainteresowań i badań filozofów, biologów i lekarzy • przyrządy optyczne w nauczaniu biologii Cele lekcji (W – wiadomości, U– umiejętności ) Uczeń potrafi: W: • definiuje termin życie • porównuje cechy materii ożywionej i nieożywionej • opisuje sposób prowadzenia badań naukowych • wyjaśnia pojęcia: obserwacja, eksperyment, problem badawczy, hipoteza • wymienia źródła danych naukowych. • wykorzystuje informacje popularnonaukowe w uczeniu się biologii • omawia budowę i zasady działania mikroskopu świetlnego • wyróżnia indukcyjną i dedukcyjną metodę wnioskowania • planuje i przeprowadza obserwacje np. mikroskopowe U: • wymienia główne kierunki rozwoju nauk przyrodniczych Standardy I.1a. I.1. II.2. II.3. III.2. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • - udowadnia współzależność rozwoju biologii i medycyny • - wykaże na przykładach hierarchiczność budowy organizmu człowieka • wymieni główne kierunki rozwoju nauk przyrodniczych. • wykaże zależności między wybranymi naukami przyrodniczymi • udowodni współzależność rozwoju biologii i medycyny. 2. Struktura organizmu • komórki, ich budowa i pełnione funkcje • różnice między komórkami • komórki bakteryjne, znaczenie bakterii w przyrodzie i życiu człowieka, choroby bakteryjne • komórka eukariotyczna • podziały komórkowe • bakterie zwierząt • tkanki i organy, ich budowa i pełnione funkcje (na wybranych przykładach) • wirusy i choroby wirusowe • priony W: • wyjaśni, co to jest organizm jednokomórkowy i wielokomórkowy; • zdefiniuje pojęcia: komórka, komórka prokariotyczna i eukariotyczna, tkanka, narząd, układ narządów; • wymieni struktury komórkowe , ich lokalizację i funkcje; • opisze budowę poszczególnych organelli komórkowych. U: • wykaże zależność miedzy budową i funkcją organelli; • udowodni półprzepuszczalność błon komórkowych; • przedstawi na rysunku budowę jądra, mitochondrium; • udowodni, że jądro jest najważniejszą organellą komórkową; W: • opisze etapy cyklu komórkowego; • wymieni fazy podziału jądra; • dokona ich charakterystyki; • omówi przebieg mitozy, • wyjaśni cel zachodzenia mitozy i mejozy w komórkach roślinnych i zwierzęcych; U: • interpretuje w oparciu o schematy zmiany ilości DNA w poszczególnych fazach cyklu; • rozpozna na rysunkach poszczególne fazy mitozy i mejozy; • porówna przebieg i znaczenie obu procesów • analizuje i porównuje przebieg infekcji wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych I.1a. I.1b. I.1c. I.2a. I.2b. I.4a. I.4 II.1. II.2. II.3. III.2. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • rozwiązuje różne typy zadań maturalnych dotyczące budowy komórki. W: • definiuje termin : tkanka • wymienia rodzaje tkanek występujących w organizmie człowieka • wymienia charakterystyczne cechy budowy i funkcje tkanki nabłonkowej, łącznej, mięśniowej i nerwowej w organizmie człowieka • poda przykłady lokalizacji wybranych tkanek w organizmie • wymienia i analizować cechy komórki prokariotycznej • omawia środowisko życia i morfologię bakterii • podaje przykłady chorób bakteryjnych ludzi • podaje przykłady chorób wirusowych człowieka • wymienia i omówić źródła oraz drogi zakażeń wirusowych. • przedstawia budowę wirusów na przykładzie wirusa HIV U: • analizuje przebieg infekcji wirusowej • identyfikuje tkanki nabłonkowe na preparacie mikroskopu, fotografii, schematycznym rysunku • analizuje związek między budową a funkcją tkanek • porówna budowę i funkcje tkanki nabłonkowej, łącznej, mięśniowej i nerwowej 3. HOMEOSTAZA Fizjologia organizmów w • układy wykonawcze: szczególności pokarmowy, oddechowy, człowieka krążenia, wydalniczy, rozrodczy, ruchu • układy kontrolno-koordynujące: nerwowy i dokrewny • powłoka wspólna ciała człowieka- organizm jako układ otwarty • metabolizm i jego kierunki • homeostaza - stałość środowiska wewnętrznego organizmu W: • definiuje terminy: metabolizm, anabolizm, katabolizm, homeostaza, holoenzym, apoenzym,centrum aktywne • podaje przykłady reakcji anabolicznych i katabolicznych; • omawia budowę ATP • definiuje pojęcia: enzym, apoenzym, koenzym, grupa prostetyczna; • podaje charakterystyczne cechy budowy i działania enzymu; • wymienia główne czynniki wpływające na szybkość reakcji I.1a. I.1b. I.1c. I.2a. I.2b. I.3c. I.4a. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.1. III.2. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • enzymy – podział, charakterystyczne cechy i działanie enzymatycznej; U: • porównuje procesy anabolizmu i katabolizmu; • dostrzega związek między procesami anabolicznymi i katabolicznymi w żywych komórkach; • wyjaśnia mechanizm działania enzymu. • fizyczne i chemiczne czynniki wpływające na aktywność enzymów ODŻYWIANIE • potrzeby pokarmowe i sposoby odżywiania się organizmów • substancje chemiczne, budowa i ich rola • układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych u człowieka • żołądek przeżuwaczy • zasady racjonalnego odżywiania W: • wymieni pierwiastki biogenne; • wyjaśni rolę węgla, tlenu, wodoru, azotu, siarki i fosforu w budowie związków tworzących komórki; • przedstawi podział na makro-mikro- i ultraelementy ; U: • zanalizuje skład chemiczny komórki lub organizmu; • oceni skutki niedoboru poszczególnych pierwiastków. W: • wymieni pierwiastki wchodzące w skład cukrów, białek, lipidów oraz charakterystyczne dla nich wiązania i grupy funkcyjne; • scharakteryzuje budowę cukrów, lipidów i białek; • poda przykłady w /w związków i określi ich występowanie i funkcje w organizmach żywych; U: • sklasyfikuje cukry ze względu na ich budowę; • porówna właściwości i funkcje mono, di- i polisacharydów; • wykryje w materiale organicznym cukry proste i skrobię; • sklasyfikuje białka ze względu na budowę , • wykryje w materiale organicznym; • porówna budowę i właściwości tłuszczów roślinnych i zwierzęcych, • wykryje w materiale roślinnym tłuszcze. W: • wymieni związki chemiczne niezbędne dla organizmu człowieka; PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • wyjaśni, jakie są ich źródła pokarmowe i rola w organizmie; U: • zanalizuje składniki pokarmu pod względem ich kaloryczności i zawartości substancji odżywczych; • określi dobowe zapotrzebowanie człowieka na poszczególne substancje odżywcze; • wykaże zróżnicowanie zapotrzebowania na substancje odżywcze ze względu na wiek oraz charakter aktywności fizycznej poszczególnych osób; • wyjaśni zasady konstruowania piramidy prawidłowego żywienia się; • przedstawi skutki niedoboru lub nadmiaru poszczególnych składników pokarmowych; W: • wymieni części układu pokarmowego człowieka i określi ich funkcje; • wyjaśni, na czym polega trawienie mechaniczne i chemiczne, • omówi zasady trawienia i wchłaniania białek, węglowodanów i tłuszczów; • scharakteryzuje funkcje wątroby; U: • porówna proces trawienia białek, węglowodanów i tłuszczów; • wykaże korelacje między budową poszczególnych odcinków układu a pełnionymi funkcjami; W: • wyjaśni pojęcie heterotrofizm; • wymieni główne grupy heterotrofów; • przedstawi etapy ewolucji układu pokarmowego zwierząt. U: • zanalizuje przystosowania heterotrofów do różnych sposobów odżywiania; ODDYCHANIE I WYMIANA GAZOWA • oddychanie tlenowe i W: • definiuje oddychanie jako proces kataboliczny; • wyjaśni rolę ATP i NAD w oddychaniu; • opisze lokalizację i przebieg etapów utleniania glukozy w PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” beztlenowe • wymiana gazowa u zwierząt • układ oddechowy człowieka i jego schorzenia TRANSPORT SUBSTANCJI I PŁYNY USTROJOWE • funkcje homeostatyczne i obronne u człowieka pełnione przez krew • grupy krwi, • układ krwionośny człowieka • układ limfatyczny • choroby układu krążenia oddychaniu tlenowym; • wyjaśni rolę oddychania w życiu komórki, • poda przykłady komórek oddychających beztlenowo. U: • analizuje i interpretuje schematy przedstawiające oddychanie tlenowe i beztlenowe; • obliczy bilans oddychania tlenowego i beztlenowego; • uzasadni rolę fermentacji w przyrodzie i życiu człowieka. • dokona analizy porównawczej obu procesów. W: • wyjaśni, na czym polega wymiana gazowa; • wymieni kolejne odcinki układu oddechowego i określić ich funkcje; • przedstawi drogę tlenu i dwutlenku węgla w organizmie człowieka; • wskaże podstawowe przyczyny kłopotów z oddychaniem i zasady profilaktyki w tym zakresie; U: • wykaże zależność miedzy budową a funkcją układu oddechowego człowieka; • zanalizuje współdziałanie układów krwionośnego i oddechowego w wymianie gazowej; • uzasadni, że palenie papierosów ma negatywny wpływ na zdrowie człowieka; W: • wymieni składniki krwi ( w tym rodzaje krwinek ) i ich funkcje; • poda normy ilościowe określające zawartość krwinek w krwi zdrowego mężczyzny i zdrowej kobiety; • scharakteryzuje grupy krwi u człowieka, • wyjaśni powiązania krwi, limfy i płynu tkankowego. U: • rozpozna rodzaje krwinek na preparatach mikroskopowych, fotografiach, schematach; • porówna krwinki pod względem budowy i funkcji; • oceni wyniki badań laboratoryjnych krwi. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” WYDALANIE • zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii i sposoby ich usuwania u zwierząt • układ wydalniczy u człowieka i jego schorzenia W: • scharakteryzuje budowę i funkcjonowanie obwodowego i płucnego obiegu krwi; • przedstawi budowę serca i jego zasadę funkcjonowania; • zdefiniuje pojęcia: EKG, tętno, ciśnienie krwi; • wymieni zasadnicze przyczyny schorzeń serca i ukłau krążenia; • określi podstawowe zasady profilaktyki układu; U: • porówna budowę tętnic, żył i naczyń włosowatych; • porówna funkcjonowanie i rolę małego i dużego obiegu krwi; • wykaże automatyzm pracy serca; • zanalizuje wykres EKG, parametry tętna i ciśnienia krwi; • uzasadni, że układ krwionośny odpowiada za integrację funkcji organizmu; • oceni wpływ trybu życia na funkcjonowanie serca i układu krążenia. W: • wyjaśni, na czym polega odporność swoista i nieswoista; • zdefiniuje pojęcia: antygen, przeciwciało, szczepionka, surowica; U: • porówna swoiste i nieswoiste mechanizmy obrony organizmu przed antygenami; • uzasadni konieczność przeprowadzania szczepień ochronnych. W: • zdefiniuje pojęcie „wydalanie”; • wymieni szkodliwe produkty przemiany materii i drogi ich wydalania; • opisze budowę układu wydalniczego człowieka i funkcje poszczególnych narządów ze szczególnym uwzględnieniem nerki; U: • wykaże współdziałanie różnych struktur organizmu człowieka w wydalaniu szkodliwych i zbędnych produktów przemiany materii; • zanalizuje funkcjonowanie nefronu; • ocenić (na przykładzie) wyniki badań PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ ORGANIZMÓW • rozmnażanie bezpłciowe i płciowe spermatogeneza i oogeneza • biologia rozmnażania się i rozwój człowieka • higiena układu rozrodczego oraz ciąży RUCH- PRZEMIESZCZANIE SIĘ • sposoby poruszania się zwierząt • budowa i rola części biernej i czynnej układu ruch • sprawność fizyczna i higiena układu ruchu laboratoryjnych moczu człowieka. U: • porówna właściwości fizyczne i chemiczne amoniaku, mocznika i kwasu moczowego; • analizuje przemiany zachodzące w cyklu mocznikowym, • uzasadni konieczność usuwania azotowych ppm. U: • rozwiązuje różne typy zadań maturalnych dotyczących zagadnień z wymienionego zakresu. W: • przedstawi budowę układu rozrodczego mężczyzny i kobiety określi funkcje poszczególnych odcinków układu • przedstawi cykl pracy jajnika; • omówi przebieg oogenezy i spermatogenezy; • przedstawi charakterystyczne cechy kolejnych etapów rozwoju płodowego człowieka; • przedstawi przebieg organogenezy; • scharakteryzuje funkcje błon płodowych; U: • zanalizuje wpływ hormonów na funkcjonowanie układu; • wykaże rolę łożyska w rozwoju płodowym człowieka; • wyjaśni, kiedy są dni płodne w cyklu menstruacyjnym kobiety; • oceni skuteczność działania poszczególnych metod antykoncepcji; W: • scharakteryzuje skład chemiczny i budowę tkanki kostnej ; • omówi typy i budowę kości ; • przedstawi budowa szkieletu ; • wymieni typy połączeń kości ; • poda funkcje poszczególnych elementów budowy szkieletu; • wymieni charakterystyczne cechy mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych oraz określi ich lokalizację w organizmie; • przedstawi istotę skurczu mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego i mięśni gładkich; • zanalizować budowę szkieletu PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” człowieka pod kątem pełnionych przez niego funkcji; • określić przyczyny i przewidzieć skutki patologicznych zmian w budowie szkieletu(wady postawy, osteoporoza) U: • porówna budowę mięśnia gładkiego z budową mięśnia poprzecznie prążkowanego; • wykaże różnice w funkcjach mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych. REGULACJA I KOORDYNACJA PROESÓW ŻYCIOWYCH • regulacja hormonalna u człowieka i jej zaburzenia • budowa, funkcje i higiena układu nerwowego oraz wybranych narządów zmysłów człowieka W: • przedstawi budowę układu hormonalnego; • wyjaśni zasadę działania hormonów, w tym mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego; • na wybranych przykładach przedstawi rolę hormonów w kontroli i regulacji czynności życiowych człowieka; U: • zlokalizuje poszczególne gruczoły na terenie organizmu; • przyporządkuje określone hormony odpowiednim gruczołom; • uzasadni nadrzędną rolę przysadki i podwzgórza; • przewidzi skutki niedoboru lub nadmiaru poszczególnych hormonów; W: • opisze budowę neuronu; • zilustruje powstawanie i przebieg impulsu nerwowego w neuronie i synapsie; • opisze elementy łuku odruchowego; • przedstawić budowę układu nerwowego człowieka; U: • porówna przebieg impulsu nerwowego w neuronie i synapsie; • narysuje łuk odruchowy; • wyjaśni, jak powstają odruchy bezwarunkowe i warunkowe; • odróżni odruchy warunkowe i bezwarunkowe; • wykaże nadrzędna rolę mózgu w funkcjonowaniu układu nerwowego; • sklasyfikuje nerwy ze względu na ich funkcje w układzie nerwowym; W: • wymieni narządy zmysłów człowieka PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” i określi ich funkcję adaptacyjną; • przedstawi budowę i zasadę działania oka i ucha; • charakteryzuje wady wzroku i słuchu; U: • wykaże zależność między budową narządu zmysłu a pełnioną funkcją; • wskaże sposoby korekty wad wzroku i słuchu; • zlokalizuje rozmieszczenie poszczególnych kubków smakowych na języku. U: • rozwiązuje różne typy zadań maturalnych dotyczących zagadnień regulacji nerw. i horm. POWŁOKA WSPÓLNA CIAŁA CZŁOWIEKA • budowa i rola skóry • wytwory naskórka • podstawy higieny i niektóre schorzenia skóry NIEKTÓRE CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE CHOROBY CZŁOWIEKA • podział chorób i ich charakterystyka • alergeny i mechanizm reakcji alergicznej • choroby nowotworowe i ich profilaktyka • choroby zakaźne i pasożytnicze • cykle rozwojowe wybranych pasożytów • trucizny i środki psychoaktywne. W: • przedstawi budowę naskórka i skóry właściwej • wymieni twory naskórka i określi ich funkcje • omówi funkcje skóry • omówi podstawowe zasady higieny skóry U: • wykaże zależność między budową a różnorodnymi funkcjami skóry • określi przyczyny i przewidzi skutki uszkodzeń skóry • przedstawi udział skóry w termoregulacji organizmu W: • • definiuje stan zdrowia i choroby klasyfikuje czynniki chorobotwórcze • wymienia przykłady i omawia przyczyny chorób społecznych i cywilizacyjnych • analizuje dane statystyczne dotyczące dynamiki zachorowań na choroby nowotworowe w Polsce i na świecie • wymienia najczęściej występujące w Polsce i na świecie choroby wywoływane przez wirusy, bakterie, grzyby U: • porównuje i uzasadnia przyczyny PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” zróżnicowania chorób będących powodem zgonów w krajach ubogich i cywilizacyjnie rozwiniętych • analizuje wpływ wybranych czynników fizykochemicznych i biologicznych na zaburzenie homeostazy organizmu człowieka • ocenia skuteczność działań profilaktycznych chorób społecznych i cywilizacyjnych W: • wymienia drogi rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych • proponuje konkretne działania profilaktyczne ograniczające występowanie chorób wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych U: • wyjaśnia mechanizm transformacji nowotworowej • udowadnia, że choroby nowotworowe należą do grupy chorób cywilizacyjnych • wyjaśnia mechanizm ograniczonego oddziaływania antybiotyków na drobnoustroje chorobotwórcze • analizuje i porównuje przebieg infekcji wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych W: • wymienia i rozpoznaje popularne pasożyty wywołujące choroby u człowieka • omawia podstawowe działania profilaktyczne zapobiegające występowaniu chorób inwazyjnych • analizuje patogenne oddziaływanie pierwotniaków, robaków i stawonogów na organizm człowieka • klasyfikuje trucizny • analizuje wpływ substancji toksycznych na funkcjonowanie PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” organizmu • wymienia najczęstsze przyczyny uzależnienia od alkoholu i i narkotyków • omawia sposoby profilaktyki i leczenia uzależnień • przewiduje konsekwencje używania środków psychoaktywnych U: • ocenia sposoby ochrony przed chorobami inwazyjnymi • dowodzi szkodliwości oddziaływania różnych środków psychoaktywnych na funkcjonowanie ukł. nerwowego i innych układów oraz na zachowanie człowieka 4. Elementy genetyki • budowa DNA, kod genetyczny, synteza białek • mutacje i czynniki mutagenne • choroby dziedziczne • zasady inżynierii genetycznej, zastosowania biotechnologii. W: • podaje lokalizację DNA na terenie komórki i jego podstawowe funkcje; • wymienia składniki nukleotydów; • wyjaśnia sposób łączenia się nukleotydów w nić DNA i sposób łączenia się dwóch łańcuchów w cząsteczkę DNA; • przedstawia model przestrzennej budowy DNA Watsona i Cricka; • wymienia i charakteryzuje kolejne poziomy organizacji DNA w komórce eukariotycznej; • przedstawia budowę i rodzaje chromosomów. • przedstawia kolejne etapy replikacji; • wyjaśnia semikonserwatywność replikacji; • przedstawia budowę i występowanie w komórce RNA; • wymienia funkcje mRNA, tRNA, rRNA U: • w oparciu o wzór jednej nici DNA zapisuje wzór drugiej; • dzięki regule komplementarności oblicza procentową I.1a. I.1b. I.1c. I.2a. I.4b. I.4c. II.1. II.2. II.3. III.2. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” zawartość nukleotydów w DNA. • ocenia rolę struktury chromatyny w upakowaniu DNA w jądrze; • uzasadnia, że replikacja jest semikonserwatywna; • udowadnia biologiczną rolę replikacji; • • porównuje budowę i funkcje RNA i DNA. W: • definiuje pojęcie „ gen”; • przedstawia budowę genów eukariontów; • wyjaśnia zasady kodu genetycznego; • charakteryzuje cechy kodu genetycznego. • porównuje budowę genów u pro- i eukariontów. • wymienia funkcje mRNA, tRNA, rybosomów w procesie translacji; • opisuje przebieg transkrypcji i translacji; • przedstawia mechanizm obróbki potranskrypcyjnej; • wyjaśnia rolę kodonów start i stop. U: • posługuje się tabelą kodu genetycznego; • analizuje schematy transkrypcji i translacji; • wykazuje znaczenie obu procesów w życiu komórki. W • wyjaśnia, na czym polegają mutacje genowe, chromosomowe, genomowe; • wskazuje przyczyny mutacji; • charakteryzuje wybrane choroby dziedziczne człowieka. U: • klasyfikuje mutacje według wybranego kryterium, • ocenia skutki poszczególnych mutacji dla organizmu; PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • analizuje dziedziczenie chorób genetycznych człowieka U: • rozwiązuje różne typy zadań maturalnych dotyczących zagadnień z wymienionego zakresu. W: • przedstawia treść I prawa Mendla i zapis krzyżówki jednogenowej; • wyjaśnia, na czym polega krzyżówka testowa; • wyjaśnia mechanizm dziedziczenia grup krwi; U: • analizuje zapis krzyżówki jednogenowej. • analizuje przykłady dziedziczenia jednej pary cech przeciwstawnych; • oblicza stosunki fenotypów i genotypów; • rozwiązać krzyżówki dotyczące dziedziczenia grup krwi. W: • wyjaśnia, co to są geny sprzężone i na czym polega zjawisko crossing-over; U: • rozwiązuje krzyżówki dotyczące dominowania niepełnego. W: • wyjaśnia, jak dziedziczona jest płeć u człowieka; • definiuje pojęcia: kariotyp, chromosomy płci, autosomy; • charakteryzuje choroby, za które odpowiedzialne są geny sprzężone z płcią; • przedstawia zapis kariotypów osób cierpiących na hemofilie i daltonizm, zdrowych i nosicieli; • wyjaśna na czym polega terapia genowa i wykorzystanie sond molekularnych; • wymienia przykłady zastosowania genetyki w diagnostyce chorób genetycznych człowieka. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” U: • porównuje sposoby dziedziczenia płci u człowieka i innych organizmów; • analizuje schematy rodowodów przy uwzględnieniu wybranej cechy genetycznej; • ocenia możliwości diagnostyki medycznej oraz korzyści i zagrożenia wynikające z jej stosowania; • rozwiązuje krzyżówki dotyczące dziedziczenia płci i cech sprzężonych z płcią. U: • rozwiązuje różne typy zadań. 5. Bioróżnorodno ść organizmów 6. Elementy ewolucjonizmu • podstawy taksonomii • podział systematyczny organizmów na 5 królestw • charakterystyka podstawowych taksonów: protisty, mszaki, paprotniki, rośliny nagozalążkowe, rośliny okrytozalążkowe, grzyby, bezkręgowce, kręgowce • przegląd systematyczny bezkręgowców • różnorodność kręgowców • przystosowania kręgowców do środowiska życia • znaczenie organizmów dla środowiska i gospodarki człowieka W: • wyjaśnia co to jest różnorodność biologiczna i co się na nią składa • wymienia nazwy głównych taksonów systematycznych w porządku wstępującym i zstępującym • opisuje ogólne zasady nomenklatury binominalnej • porównuje kryteria taksonomiczne zastosowane przez Linneusza z kryteriami stosowanymi obecnie U: • charakteryzuje grupy organizmów zaliczanych do poszczególnych królestw i typów • uzasadnia współczesny sposób podziału organizmów na 5 królestw • określa pozycję systematyczną człowieka w odpowiednich taksonach systematycznych (królestwo, typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek) • pojęcie gatunku • teoria ewolucji według Darwina- Wallacea -dobór naturalny • ewolucja jako źródło bioróżnorodności • biogeneza • zasady klasyfikacji naturalnej, drzewa filogenetyczne zwierząt • formy przejściowe kręgowców W: • definiuje pojęcie: zmienność • -omawia przyczyny poszczególnych rodzajów zmienności • - analizuje mechanizm powstawania poszczególnych rodzajów zmienności • wyjaśnia jak dochodzi do powstawania nowych gatunków- specjacje U: • określa molekularne podłoże zmian ewolucyjnych I.3a. I.3b. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.1. III.2. I.4a. I.4b. I.4c. II.1. II.2. II.3. III.2. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” • ewolucja naczelnych, antropogeneza 7. Biogeografia 8. Ekologia i ochrona środowiska • tolerancja ekologiczna organizmów • czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów • państwa roślinne • krainy zwierzęce. • populacja i parametry ją charakteryzujące • ekosystem, główne typy ekosystemów Ziemi, struktura troficzna ekosystemu, przepływ energii i krążenie materii w ekosystemie, sukcesja • porównuje znaczenie poszczególnych rodzajów zmienności w ewolucji • analizuje skutki doboru naturalnego W: • definiuje pojęcia: skamieniałość, żywa skamieniałość, narząd homologiczny i analogiczny • podaje przykłady pośrednich i bezpośrednich dowodów ewolucji U: • wyjaśnia o czym świadczy występowanie narządów homologicznych i analogicznych W: • omawia etapy biogenezy • wymienia i omawia specyficzne cechy Homo sapiens • omawia rasy ludzkiego- opisuje przebieg hominizacji • porównuje cechy człowieka i małp człekokształtnych • określa czas, miejsce i warunki, w jakich powstały formy ludzkie U: • określa oddziałujące na siebie czynniki (zmiany klimatu, roślinności, lokomocji, postawy ciała, komunikacji i zachowań społecznych), które miały wpływ na przebieg ewolucji człowieka W: • wyjaśnia prawo minimum Liebiega i Shelforda • wymienia czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów • wymienia i omawia państwa roślinne • wymienia i omawia krainy zwierzęce U: • uzasadnia wpływ czynników klimatycznych na rozmieszczenie organizmów na ziemi • charakteryzuje wybrane państwa roślinne i zwierzęce • analizuje skład gatunkowy wybranego ekosystemu wodnego i lądowego I.3a. I.3b. I.4a. I.4b. II.1. II.2. II.3. III.2. W: • definiuje pojęcia: populacja, ekologia, biocenoza, biom, rozrodczość, śmiertelność, liczebność, zagęszczenie, biocenoza, ekosystem, biom, sukcesja ekologiczna pierwotna i wtórna U: • opisuje uwarunkowania rozrodczości, I.3a. I.3b. I.3c. I.4a. I.4b. II.1. II.2. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” ekologiczna • antropopresja, przyczyny i skutki zmniejszania różnorodności biologicznej • chemiczne zanieczyszczenia powietrza, wody, gleby, nadmierne odwadnianie i erozja gleb, eutrofizacja wód • zasoby odnawialne i nieodnawialne, racjonalna gospodarka zasobami • zasada zrównoważonego rozwoju śmiertelności • interpretuje wykres np. dynamiki liczebności populacji • przedstawia graficznie i charakteryzuje krzywe przeżywania W: • klasyfikuje, podaje przykłady i omawia typy interakcji międzygatunkowych • wymienia i charakteryzuje kolejne poziomy troficzne w biocenozie • konstruuje przykłady łańcuchów i sieci pokarmowych • określa przynależność organizmów do właściwych poziomów troficznych • graficznie przedstawia i omawia przepływ energii i obieg materii w ekosystemie • omawia na podstawie schematu wybrany cykl biogeochemiczny • wskazuje czynniki zakłócające cykle biogeochemiczne U: • określa przynależność organizmów do właściwych poziomów troficznych II.3. • uzasadnia stwierdzenie że cykle III.1. biogeochemiczne są dowodem obiegu III.2. materii w ekosystemach W: • podaje przykłady współcześnie zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt • wskazuje główne przyczyny wymierania gatunków zagrożonych • definiuje pojęcia: efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze • wyjaśnia na czym polega: efekt cieplarniany • wymienia i omawia przyczyny zanikania ozonu w stratosferze i ocieplania klimatu • analizuje w jaki sposób działalność człowieka przyczynia się do przekształcania ekosystemów i jak można temu zapobiec U: • analizuje przyczyny wymierania gat. w przeszłości i współcześnie • ocenia wpływ działań człowieka na zachowanie różnorodności biologicznej • rozwiązuje zadania maturalne różnego typu PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” Ewaluacja: Użyteczność - czy wyposaża ucznia w wiadomości i umiejętności potrzebne i przydatne w czasie zdawania egzaminu maturalnego Integracja - czy zagadnienia są interdyscyplinarne Ciekawość -czy wyzwala spontaniczną aktywność uczniów, dociekliwość, rozwija zainteresowania. Co utrudnia i co ułatwia jego realizację. Czy stosowane metody i techniki są skuteczne. Pomiary ewaluacji związane ze zdobyciem wiedzy można przeprowadzić w sposób jakościowy i ilościowy, określając stan początkowy i końcowy. Biorąc pod uwagę ideę tego programu, mówiąc o traktowaniu wychowanka podmiotowo, uznając jego wolność i drogę wyboru, musimy pamiętać, że rezultaty są możliwe, ale niepewne. Podczas realizacji programu ważne jest kształtowanie pozytywnych postaw lub zmianę negatywnych na pozytywne, a ich utrwalenie można przyjąć za jedną z form procesu wychowania i kształcenia. W takiej sytuacji możemy mówić o końcowej ocenie postaw. Przez cały czas należy dokonywać analizy, czy podjęte działania nastawione na tworzenie pewnych modeli w szkole i na lekcjach są przenoszone do domu ucznia i jego środowiska. Czy zaprocentują w przyszłości podczas ważnych wyborów. Podstawą sukcesu jest intensywna praca uczniów i nauczyciela w środowisku i na rzecz środowiska. PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” Ankieta ewaluacyjna dla uczestników fakultetów „Matura z biologii na 5+” Celem ankiety jest ocena przydatności zajęć dla uczniów. Twoje szczere odpowiedzi pozwolą na ich modyfikację i dostosowanie programu do oczekiwań uczniów. Ankieta jest anonimowa. Dziękuję za szczere i przemyślane odpowiedzi. Oceń zajęcia przyznając ilość punktów od 1 do 5: 1. Przydatność zajęć dla mnie - ........... 2. Moje zainteresowanie zajęciami - .......... 3. Przygotowanie nauczyciela do zajęć - ......... 4. Wiedza, jaką zdobyłem na zajęciach -......... 5. Umiejętności, jakie zdobyłem na zajęciach -........ Udziel odpowiedzi : Czy na zajęciach : 1. Materiał był powtarzany w sposób systematyczny i uporządkowany .................................... 2. Twoja wiedza została poszerzona .......................................................................................... 3. Otrzymywałeś materiały ułatwiające Ci przygotowanie się do egzaminu maturalnego ....... 4. Twoja wiedza była systematycznie sprawdzana.................................................................... 5. Wystarczająco często rozwiązywałeś zadania maturalne....................................................... 6. Były wykorzystywane środki dydaktyczne typu grafoskop, tablice, materiały xero.............. ................................................................................................................................................ Wyraź swoją opinię kończąc poniższe zdania: 1.Dzięki tym zajęciom ................................................................................................................ .................................................................................................................................................. 2. Chciałbym zmienić w zajęciach ............................................................................................... .................................................................................................................................................... Twoje uwagi i opinie o zajęciach: …................................................................................................................................................ PROGRAM ZAJĘĆ FAKULTATYWNYCH Z BIOLOGII „MATURA Z BIOLOGII NA 5+” …................................................................................................................................................ …................................................................................................................................................... …....................................................................................................................................................
