GÓRA KARMEL czyli GÓRA DOSKONAŁOŚCI

GÓRA KARMEL czyli GÓRA DOSKONAŁOŚCI
Św. Jan od Krzyża
Podług zeznań świadków w procesie beatyfikacyjno-kanonizacyjnym o. Jan od Krzyża OCD posługiwał się w nauczaniu i w kierownictwie duchowym pisemnym schematem i rysunkiem, zwanym już
to Górą Karmel, już to Górą doskonałości. Przedstawił w nim w
układzie graficznym drogę prowadzącą przez oderwanie od wszelkich dóbr stworzonych do wzniosłej doskonałości. Rysunki te rozdawał karmelitom i karmelitankom (spotykano je nawet wśród nowicjuszów), aby czytywali i podług nich się ćwiczyli.33 Rysunków
takich, jak się oblicza, mógł wykonać Święty i rozdać około sześćdziesięciu. Pomiędzy tekstami wpisanymi w poszczególne rysunki
występowały prawdopodobnie różnice, co przypuszcza się na podstawie porównania trzech zwłaszcza wariantów: zachowanego autografu Świętego, ofiarowanego siostrze Magdalenie, następnie ryciny
wykonanej przez Diega de Astor, w której widnieją teksty, jakich nie
ma w autografie, wreszcie r. 13 (nn. 11-13) I księgi Drogi na Górę
Karmel. Wobec tego, że nie ma absolutnej pewności pochodzenia od
św. Jana wszystkiego tego, co jest wpisane w rycinę Diega de Astor,
poprzestajemy na polskim przekładzie tekstów autografu Świętego.
Teksty wpisane w rysunek “Góry doskonałości"
Szczyt i fundament.
Na samym szczycie rysunku widnieje mocno wypisany tytuł, nazwa góry, względnie coś, co w myśli Świętego symbolizowało ideał wzniosłej doskonałości:
GÓRA KARMEL
Zaczynając patrzeć od dołu widzimy kolumnę wierszy, podzielonych na cztery grupy, położoną jakby na
fundament góry i czytamy od lewej ku prawej:
1. Aby dojść do smakowania wszystkiego, nie chciej
smakować czegoś w niczym. Aby dojść do poznania
wszystkiego, nie chciej poznawać czegoś w niczym. Aby
dojść do posiadania wszystkiego, nie chciej posiadać
czegoś w niczym. Aby dojść co tego, by być wszystkim,
nie chciej być czymś w niczym.
2. Aby dojść do tego, w czym nie smakujesz, powinieneś
iść przez to, czego nie smakujesz. Aby dojść do tego,
czego nie poznajesz, masz iść przez to, czego nie poznajesz. Aby dojść do posiadania tego, czego nie posiadasz, masz iść przez to, czego nie posiadasz. Aby dojść
do tego, czym nie jesteś, masz iść przez to, czym nie jesteś.
3. Gdy zatrzymujesz się nad czymś, przestajesz dążyć
do wszystkiego. Aby dojść całkowicie do wszystkiego,
musisz zaprzeć się siebie całkowicie we wszystkim. A
gdy dojdziesz do posiadania wszystkiego, masz to posiadać nie pragnąc niczego.
4. W takim ogołoceniu duch znajdzie swój pokój i odpocznienie. Ponieważ nie ubiega się za niczym, nic go
nie będzie męczyło w drodze wzwyż i nic nie będzie pociągało w dół, albowiem będzie w samym środku swej
pokory.
Drogi niedoskonałych.
Z prawej strony, między trzecią a czwartą grupą wierszy, rozpoczyna się ujęta w linie i wkrótce zamykająca
się droga, na której widnieje napis:
Droga ducha niedoskonałego dóbr ziemskich: posiadanie, radość, wiedza, pociecha, odpoczynek.
Z lewej strony, między pierwszą a drugą grupą wersetów, rozpoczyna się podobnie ujęta w linie i ślepo kończąca się droga,
oznaczona napisem:
Droga ducha niedoskonałego dóbr niebieskich: chwała, radość, wiedza, pociecha, spoczynek.
Ścieżka środkowa.
Między drugą a trzecią grupą wersetów biegnie ujęta w linie i skierowana na szczyt droga, na której czytamy napis:
Ścieżka Góry Karmel ducha doskonałego: nic, nic, nic, nic, nic, nic, a także na górze nic.
Wyrzeczenia.
W wolnej przestrzeni między ścieżką środkową a niedoskonałą drogą z prawej strony wypisał Święty wyrazy wykluczenia ze
strzałkami wskazującymi na dobra, jakich trzeba się wyrzec w dążeniu na szczyt:
ani to —>, ani to —>, ani to —>, ani to —>, ani to —>, ani to —>.
Podobnie z drugiej strony w odniesieniu do dóbr niebieskich:
ani tamto —>, ani tamto —>, ani tamto —>, ani tamto —>, ani tamto —>, ani tamto —>.
Negatywne wyniki dróg niedoskonałych.
Nad prawą kolumną wykluczeń dóbr, u czubka zamykającej się drogi niedoskonałej dóbr ziemskich, umieścił Święty słowa
wyznania zawodu osób nią postępujących:
Im więcej ich szukałem, tym mniej ich znalazłem.
To samo wyznanie z lewej strony:
Im więcej pragnąłem ich mieć, tym mniej ich dostąpiłem.
Pozytywne wyniki wyrzeczenia.
W przeciwieństwie do ujemnych wyników dróg pożądań, zapisał Święty pismem pionowym w pobliżu tych dróg przeciwne
doświadczenia osób kroczących ścieżką wyrzeczeń. Z prawej strony:
Kiedy się o nic nie starałem, otrzymałem wszystko bez starania.
To samo stwierdzenie z lewej strony odnośnie do dóbr niebieskich:
Kiedy już nie starałem się o nie, otrzymałem wszystko bez starania.
Szeregi cnót, owoców i darów.
W dalszej wolnej przestrzeni od wyznań pozytywnych osiągnięć, biegnie w górę szereg wypisanych cnót, owoców Ducha i
darów; z prawej:
Pobożność, miłość, męstwo, sprawiedliwość. Z przeciwnej strony:
Pokój, radość, wesele, rozkosz.
Jakby zwornikiem biegnących ku górze szeregów jest napisany pionowo wyraz:
Mądrość.
Bliżej skrajów środkowej części rysunku znajdują się jeszcze dwie wypowiedzi. Z prawej strony:
Nic mnie nie trudzi. Z lewej strony:
Nic mi nie przynosi chluby.
Korona Góry.
Koronę Góry, okalającą szczyt, tworzy tekst:
Wprowadziłem was do ziemi Karmelu, abyście jedli owoc jej i co najlepszego jej (Jr 2,7).
W środku sferycznego kształtu34 szczytu Góry zdanie:
Sama tylko cześć i chwała Boża przebywa na tej Górze. Bardziej horyzontalnym łukiem okala szczyt Góry kreska podpisana:
Tędy nie prowadzi już żadna droga, gdyż dla sprawiedliwego nie ma prawa35, on sam dla siebie jest prawem.36
Dedykacja i podpis notariusza.
Pod ramką rysunku widnieje odręczna dedykacja św. Jana od Krzyża:
Dla mojej córki Magdaleny.37
Niżej, na samym spodzie figuruje imię i nazwisko notariusza, który w 1759 r. stwierdził urzędowo autentyczność autografów
św. Jana przechowywanych w relikwiarzu karmelitów bosych w Las Nieves: 38 Don Francisco Arredondo, kapłan z Villa del
Burgo, diecezji Ma[laga].
(33) J o s e Vicente R o d r i g u e z: El Monte de la perfección o Monte Carmelo, [w:] S a n J u a n de la C r u z: Obras completas. Madrid 1988, ss. 127-129.
(34) Sferyczny kształt rzeczy jest według św. Jana od Krzyża (Pieśń duchowa, strofa 37, n.7) symbolem doskonałości Bożych.
(35) Por. Tm 1,9
(36) Por Rz 2,14
(37) Patrz o niej przypis 14 do Wskazówek (str. 101) i przypis 18 do ósmej rady na s. 103.
(38) Tekst tego aktu notarialnego opublikował Jose Vicente Rodriguez w: S a n Juan de la Cruz: Obras completas. Madrid 1980, Apendices, II, s. 1334 n.