D - Sąd Okręgowy w Bydgoszczy

Sygn. akt II Ca 75/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 września 2014 r.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:
Przewodniczący:
SSO Janusz Kasnowski
Sędziowie:
SO Wojciech Borodziuk
SO Irena Dobosiewicz (spr.)
Protokolant:
sekr. sądowy Tomasz Rapacewicz
po rozpoznaniu w dniu 4 września 2014 r. w Bydgoszczy
na rozprawie
sprawy z powództwa B. W.
przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w
W.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Inowrocławiu
z dnia 5 listopada 2013r., sygn. akt. I C 1598/12
I/ oddala apelację,
II/ zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 600 zł (sześćset) tytułem
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Na oryginale właściwe podpisy
sygn. akt. II Ca 75/14
UZASADNIENIE
Powódka B. W. wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 15 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2012r.
do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć brata, która miała miejsce w dniu 7 grudnia 2002r. Domagała
się nadto zwrotu kosztów procesu.
Powódka powołała się na treść art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c, wskazując, że pozwany wezwany do zapłaty kwoty
zadośćuczynienia, odmówił wypłaty decyzją z dnia 9 lipca 2012r.
Pozwany domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, wskazując,
że roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia za śmierć osoby nie było uregulowane w kodeksie cywilnym przed 3
sierpnia 2008r. Dodatkowo powołał się na treść art. 34 ust.l ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli, wskazując, że przepis
ten nie przewiduje odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela z tytułu naruszenia otwartego katalogu dóbr
osobistych.
Sąd Rejonowy w Inowrocławiu wyrokiem z dnia 5 listopada 2013r. zasadził od pozwanego na rzecz powódki kwotę
7500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2012r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie,
odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu w zakresie oddalonego powództwa oraz rozstrzygnął o kosztach
sądowych należnych Skarbowi Państwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że brat powódki R. G. zginał w wypadku drogowym - w dniu 7 grudnia 2002r., sprawca wypadku
natomiast, który kierując samochodem osobowym w stanie nietrzeźwości umyślnie
1
naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym i nie dostosował prędkości do panujących warunków drogowych,
uderzył w rowerzystę R. G., który poniósł śmierć na miejscu, został uznany winnym popełnienia przestępstwa z
art. 177§2 k.k. w zw. z art. 178§1 k.k. i art. 178a§l k.k. Sprawca zdarzenia w chwili wypadku był ubezpieczony od
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych właśnie u pozwanego.
Ustalił nadto Sąd Rejonowy, że powódka była bardzo silnie związana uczuciowo i emocjonalnie z tragicznie zmarłym
bratem, utrzymywali oni ze sobą codzienny kontakt, wspierali się. Po wypadku powódka brała przez pół roku leki
uspokajające, miała problemy z jedzeniem, bardzo schudła. Miała problemy ze snem. Nie korzystała z pomocy ani
psychologa, ani psychiatry. Jej reakcja na śmierć brata uaktywniła chorobę wrzodową. Dopiero po półtorarocznym
okresie powódka wróciła do równowagi i efektywnego funkcjonowania życiowego, jakkolwiek objawy związane z nagłą
śmiercią brata utrzymują się cały czas. Znalazło to potwierdzenie w opinii biegłego psychologa, A. R., psychologa
klinicznego, którą to opinię podzielił Sąd Rejonowy w całości.
W ocenie Sądu Rejonowego podzielić należało pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 października
2010r. sygn.akt. III CZP 76/10, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w
zw. z art. 24§1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce
przed 3 sierpnia 2008r. przy czym przepis art. 446§4 k.c, wprowadzony do kodeksu cywilnego w dniu 3 sierpnia 2008r.
nie uchylił art. 448 k.c, jego zaś dodanie było wyrazem woli ustawodawcy tak co do potwierdzenia dopuszczalności
zadośćuczynienia na gruncie obowiązującym przed tą datą przepisów, jak i ograniczenia kręgu osób uprawnionych do
zadośćuczynienia do najbliższych członków rodziny /tak też Sąd Najwyższy w swoich wyrokach z 10 listopada 2010r.
sygn. akt. II CSK
2
248/10, OSNC 2011 , nr B, poz 44 czy z 11 maja 201 Ir. sygn.akt. I CSK 521/10, niepublikowane/.
W ocenie Sądu Rejonowego, skoro do dóbr osobistych należy zaliczyć . także więź rodzinną, to powódka
udowodniła istnienie silnej więzi emocjonalnej między nią a zmarłym bratem oraz rozmiar doznanej krzywdy, co
uzasadniało przyznanie zadośćuczynienia. Przyznając zaś kwotę 4500 zł Sąd Rejonowy wziął pod uwagę bliską
więź łączącą rodzeństwo, długotrwały proces powrotu przez powódkę do równowagi i efektywnego funkcjonowania
i silne cierpienia fizyczne i psychiczne poszkodowanej. Nie bez znaczenia dla ustalenia wysokości zasądzonego
zadośćuczynienia pozostaje fakt, że powódka pozostaje w związku małżeńskim a jej relacje z bliskimi są poprawne,
ma ona oparcie w najbliższym członku rodziny.
W tak ustalonych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał, że adekwatną kwotą będzie kwota 7500 zł, orzekając o
odsetkach ustalonych zgodnie z żądaniem w oparciu o treść art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c.
W zakresie zaś kosztów procesu, zważywszy na tożsamy poziom kosztów zastępstwa procesowego Sąd Rejonowy zniósł
koszty wzajemnie.
W apelacji od wyroku pozwany zarzucił naruszenie przepisów art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c. polegające
na zasądzeniu zadośćuczynienia, mimo że powódce nie przysługują bezpośrednio roszczenia z tytułu przestępstw
drogowych zaś według orzecznictwa, osoba najbliższa pokrzywdzonemu, który poniósł śmierć w związku z
popełnionym i przestępstwem może, w ramach obowiązku naprawienia szkody, dochodzić jedynie roszczeń, które
jej bezpośrednio przysługują z tytułu przestępstwa (występku), którego następstwem była śmierć pokrzywdzonego,
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepis art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003r. o
ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych (Dz.U. z dnia 16.07.2003r. i nr 124 poz. 1152 z późniejszymi zmianami) w związku z art. 822 k.c.
przez
3
zasądzenie zadośćuczynienia za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby
jako naruszenia dobra osobistego zaliczanego do katalogu otwartego art. 23 k.c. pomimo,, że według powołanych
przepisów-z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz
lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego
pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia
lub uszkodzenia mienia, zatem katalog dóbr podlegających ochronie gwarancyjnej w ramach zawartej umowy
ubezpieczenia wylicza enumeratywnie chronione dobra, nie przewidując obowiązku odszkodowawczego za takie
dobro jak naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby, naruszenie prawa
materialnego tj .przepisu art. 5 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na jego pominięciu w ustalonym
w sprawie stanie faktycznym, podczas gdy działanie powoda polegające na dochodzeniu zadośćuczynienia za śmierć
osoby najbliższej, gdy w chwili powstania krzywdy brak było norm szczególnych do skutecznego domagania się
takiego świadczenia, stanowi czynienie ze swego prawa użytku, który jest sprzeczny ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa oraz zasadami współżycia społecznego, a przez to nie powinno być przez Sąd uważane
za wykonywanie prawa oraz nie powinno korzystać z ochrony, naruszenie prawa materialnego poprzez przyjęcie daty
początkowej naliczenia odsetek poprzez zastosowanie art. 481 k.c. w związku z art. 455 k.c. polegające na błędnym
przyjęciu, że obowiązek spełnienia zadośćuczynienia powstaje po wezwaniu dłużnika i od tego momentu należą
się odsetki za opóźnienie, podczas gdy datą początkową naliczania odsetek ustawowych ze względu na określony
ustawowo fakultatywny charakter przyznania przez sąd zadośćuczynienia i pieniężnego wynikający z art. 448 k.c.
powinien być dzień wyrokowania oraz naruszenie przepisów procedury cywilnej, w tym art. 233 § 1 kpc poprzez
przekroczenie
4
zasady swobodnej oceny dowodów i przez ocenę materiału dowodowego sprzecznie z zasadami doświadczenia
życiowego i w sposób niekorzystny dla pozwanego.
Wskazując na te zarzuty, domagał się pozwany zmiany wyroku i oddalenia powództwa, zasądzenia kosztów procesu
za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z
rozstrzygnięciem o kosztach procesu w tym postępowania apelacyjnego.
Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie . na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego.
Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła ojej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.
Brak jest podstaw do uwzględnienia zarzutu obrazy przepisu art. 233§1 k.p.c, albowiem Sąd Rejonowy poczynił w
sprawie prawidłowe ustalenia, które to Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za podstawę także swego orzeczenia. Tym
bardziej zaś niezrozumiały jest tak sformułowany zarzut, skoro pozwany nie kwestionował faktu zdarzenia, z którego
powódka wywodzi roszczenie, tego, że sprawca wypadku był ubezpieczony z tytułu OC u pozwanego i został uznany
winnym przestępstwa z art. 177§2 k.k. w zw. z art. 178§1 k.k. i art. 178a§l k.k. a także nie kwestionował w ogóle opinii
biegłego psychologa.
Sąd Okręgowy traktuje tak postawiony zarzut, w ogóle nieuzasadniony jako polemikę z prawidłowymi ustaleniami,
których Sąd dokonał bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów.
W zakresie zaś zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego, to i one także są bezzasadne.
5
Orzecznictwo sądów powszechnych, w ślad za stanowiskiem Sądu Najwyższego, przyjmuje, że więź rodzinna
stanowi dobro osobiste, którego naruszenie pozwala członkom najbliższej rodziny osoby zmarłej dochodzenia
zadośćuczynienia zarówno na podstawie art. 446§4 k.c. jak i na mocy art. 448 k.c., przy czym w przypadku śmierci
osoby najbliższej przed dniem 3 sierpnia 2008r. jedyną podstawą roszczenia o zadośćuczynienie jest art. 448 k.c. /
tak Sąd Najwyższy w orzeczeniach tj. wyroku z 16 kwietnia 2014r., V CSK 320/13 czy z 11 lipca 2012r. , II CSK 677/11,
Lex nr 1228438/ i w swojej uchwale z 13 lipca 201 Ir. III CZP 32/11.
Sąd Okręgowy nie ma wątpliwości, że powódka miała prawo na podstawie tych przepisów domagać się dla siebie
zadośćuczynienia, pod warunkiem wszakże udowodnienia istnienia silnych więzi rodzinnych pomiędzy nią a zmarłym
oraz wykazania rozmiaru cierpień i doznanej krzywdy.
Jak tramie skonstatował Sąd Rejonowy, powódka to udowodniła, uzasadnione było zatem przyznanie jej
zadośćuczynienia.
W zakresie zarzutu naruszenia art. 34 ust.l ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (...) (Dz.U.
Nr 124, poz. 1152 z 2003r.) w związku z art. 822 k.c, to i ten zarzut nie zasługiwał na uwzględnienie.
Wbrew zarzutowi, wykładnia gramatyczna cyt. przepisu wcale nie zawęża odpowiedzialności za szkody komunikacyjne
ubezpieczycieli tylko do osób bezpośrednio poszkodowanych. Skoro posiadacz czy kierujący pojazdem mechanicznym
jest zobowiązany do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest m.in.
śmierć, to w ramach zawartej umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel przejmuje odpowiedzialność sprawcy, taka jest
bowiem w ogóle istota ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej i ani z przepisów ustawy, ani z umowy nie
wynika, by odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkodę w postaci naruszenia dóbr osobistych osób najbliższych osoby
zmarłej, wywołane śmiercią na skutek wypadku spowodowanego przez kierującego pojazdem mechanicznym, za którą
6
on sam ponosi odpowiedzialność, była wyłączna. Takie wyłączenie musiałoby być wyraźne /tak Sąd Apelacyjny w
Krakowie z wyroku z dnia 6 września 2012r., I Aca 739/12, Lex 1323205/.
Co więcej, Sąd Najwyższy w uchwale z 20 grudnia 2012r. III CZP 93/12, OSNC 2013/7-8/84/ wprost stwierdził,
że przepis art. 34 ust.l cyt ustawy - w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012r. - nie wyłączał z zakresu ochrony
ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na
podstawie art. 448 k.c. Tym samym, w ślad za Sądem Rejonowym Sąd odwoławczy potwierdza, że powódka mogła
wystąpić z roszczeniem o zadośćuczynienie, wskazując jako podstawę roszczenia art. 24§1 k.c. w zw. z art. 448 k.c.
W zakresie przyjęcia przez Sąd Rejonowy terminu początkowego biegu odsetek, na 10 lipca 2012r., to zwrócić należy
uwagę na to, że powódka z roszczeniem o zapłatę kwoty 30000 zł w stosunku do pozwanego wystąpiła już 29 czerwca
2012r., decyzja odmowna zaś została wydana przez pozwanego 9 lipca 2012r. Fakt zasądzenia zaś na rzecz powódki,
w przedmiotowej sprawie, kwoty 7500 zł, potwierdził zasadność roszczenia co do zasady i częściowo co do zasądzonej
kwoty. W tej sytuacji zastosowanie co do odsetek przepisów art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. należy uznać za trafne.
Nie sposób także zaakceptować zarzutu apelacyjnego jakoby powódka, występując po upływie 10 lat od śmierci brata,
czyniło ze swego prawa użytek, który jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, tj. naruszenia art. 5 k.c. przez
jego niezastosowanie w okolicznościach przedmiotowej sprawy.
Otóż powódka na podstawie przepisów prawa - tu art. 448 k.c. w zw z art. 24§1 k.c. ma prawo dochodzić stosownego
zadośćuczynienia i nie jest to, jak chce tego pozwany, nadużycie z jej strony prawa. Odmienne stanowisko co do braku
podstaw prawnych dla dochodzonego roszczenia jest bowiem nieuprawnione, o czym Sąd Okręgowy wypowiedział się
przy rozpoznaniu pozostałych zarzutów apelacji.
7
W konsekwencji na mocy art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu. O kosztach zaś postępowania apelacyjnego Sąd
Okręgowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108§1 k.p.c.
Na oryginale właściwe podpisy
Za zgodność z oryginałem
8