Przedszkole dla dzieci z autyzmem w Elblągu

Przedszkole dla dzieci z autyzmem
w Elblągu
Od 6 do 12 grudnia obchodzić będziemy
Europejski Tydzień Pomocy Dzieciom i Osobom
Autystycznym. Warto przy tej okazji przyjrzeć się chorobie
jaką jest autyzm. Od blisko 70 lat naukowcy na całym świecie
badają problem autyzmu. Przez ten czas napisano wiele książek i opublikowano ogromną ilość
artykułów na temat przyczyn, objawów i terapii zaburzenia określonego mianem autyzmu
dziecięcego. Mimo to, do dzisiejszego dnia nie udało się rozstrzygnąć bardzo ważnego problemu,
jakim jest geneza tego zaburzenia. Wiadomo, że autyzm i jego pochodne występują raz na 150
osób i występuje cztery razy częściej u chłopców niż dziewczynek. Autyzm ma wpływ na rozwój
mózgu w sferach rozumowania, kontaktów socjalnych i porozumiewania się. Dzieci autystyczne
rozwijają się w zasadzie normalnie aż do 24-30 miesiąca, kiedy to rodzice mogą zauważyć
opóźnienie w mowie, zabawach lub kontakcie z dzieckiem. Autyzm może się objawiać w
następujących sferach:
- mowa rozwija się słabo lub wcale, dziecko używa słów bez znaczenia, porozumiewa się gestami
zamiast słów, słabo skupia uwagę,
- dziecko nietypowo reaguje na dźwięk, smak, dotyk lub zapach,
- dziecko woli spędzać czas samo niż z innym, nie interesuje się zawieraniem przyjaźni, ma słaby
kontakt wzrokowy, mało się uśmiecha,
- dziecko odczuwa nadwrażliwość na dotyk lub brak reakcji na ból,
- dziecko nie proponuje czynności, nie wymyśla zabaw, brak spontaniczności lub pomysłowości
w zabawach,
- dziecko ma częste wybuchy złego humoru bez powodu, prezentuje uparte przywiązanie do
jednego przedmiotu lub osoby, może okazywać agresję lub autoagresję.
Im wcześniej rozpocznie się terapię, im jest ona bardziej wszechstronna, kompleksowa,
tym jej efekty mogą być lepsze. Niepokoi fakt, że przeciętny wiek dziecka w chwili diagnozy
wynosi cztery- sześć lat. Dziecko traci bezpowrotnie czas, kiedy jego mózg jest najbardziej
plastyczny, nie dogania rówieśników, a rozdźwięk pomiędzy nim, a zdrowymi dziećmi
powiększa się. Dlatego dobrze jest gdy rodzice zauważą wczesne sygnały choroby. Są to m.in.
przed ukończeniem pierwszego roku życia: brak naśladowania prostych gestów, brak uśmiechu
na widok mamy czy taty, brak kontaktu wzrokowego.
Mimo, że problem autyzmu narasta, nadal niewielka liczba placówek podejmuje się tej
trudnej pracy. Wyjątek stanowi Przedszkole Specjalne w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym
nr 2 przy ul. Polnej 8A w Elblągu, które od wielu lat specjalizuje się w edukacji i terapii dzieci
autystycznych. Wychowankom w przedszkolu oferuje się coraz bogatsze i nowatorskie formy
zajęć, a dzięki wsparciu ze strony miasta i darczyńcom, wzbogaca i unowocześnia bazę
dydaktyczną, poprawiając tym samym jakość i formę świadczonej pomocy edukacyjnoterapeutycznej.
W naszym przedszkolu funkcjonują 4 oddziały dla dzieci z autyzmem. Zajęcia odbywają
się w małych, czteroosobowych grupach. Z każdą grupą pracują nauczyciele- specjaliści
w zakresie edukacji i wspomagania rozwoju dzieci autystycznych. Mała liczba wychowanków
w grupie daje możliwość zróżnicowania metod nauczania, indywidualnie do potrzeb każdego
dziecka.
1
W przedszkolu dla każdego dziecka opracowywany jest przez zespół specjalistów
indywidualny program edukacji i terapii, uwzględniający specyficzne potrzeby oraz poziom
zaburzeń autystycznych. Celem realizowanego programu indywidualnego jest wypracowanie
takiego poziomu funkcjonowania dziecka, aby mogło w przyszłości samodzielnie lub
z asystentem funkcjonować w szkole, w środowisku rówieśniczym, a także w szerszym
środowisku społecznym.
W przedszkolu dzieci podczas typowych działań przedszkolnych, takich jak zabawy
tematyczne, plastyczne czy ruchowe, uczą się nawiązywania kontaktów z rówieśnikami,
skutecznej komunikacji oraz poznają obowiązujące zasady i normy społeczne.
Poza codziennymi zajęciami dzieci uczestniczą również w dodatkowych zajęciach
terapeutycznych i aktywizujących, takich jak:
− świadomość ciała kontakt i komunikacja Knill’ów,
− metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne,
− Metoda Dobrego Startu,
− terapia piaskowa,
− zajęcia logorytmiczne,
− zajęcia ruchowe, które odbywają się na odpowiednio przystosowanej i bogato wyposażonej
sali rehabilitacyjnej
− zajęciach wielozmysłowej stymulacji w Sali Doświadczania Świata.
W pracy z dziećmi wykorzystujemy także nowatorskie formy zajęć. Jedną z nich są zajęcia
teatroterapii, prowadzone przez przygotowanego w tym zakresie pedagoga.
W przedszkolu w pracy z dzieckiem autystycznym duży nacisk kładzie się na rozwijanie
umiejętności społecznych. Dlatego ważnym elementem w pracy pedagogów jest włączanie
wychowanków w środowisko społeczne. Placówka w tym celu organizuje dla dzieci liczne
spotkania, wyjścia, wycieczki, dzięki którym mają one możliwość „oswajania się” z otaczającym
światem. Dzieci nabywają podstawowe umiejętności społeczne, które przejawiają się
właściwymi zachowaniami, akceptowanymi przez innych w miejscach publicznych,
ogólnodostępnych.
Ponadto wiele uwagi w pracy z dzieckiem autystycznym przedszkole poświęca
wypracowaniu podstawowych umiejętności samoobsługowych, niezbędnych w samodzielnym
funkcjonowaniu. Podczas tzw. „treningów umiejętności” prowadzonych codziennie, dzieci uczą
się we właściwy sposób spożywać posiłki, ubierać, korzystać z toalety, dokonywać codziennej
higieny. Nauka tych umiejętności dla dziecka z autyzmem nie jest tak prosta i nie przychodzi tak
spontanicznie jak dzieciom zdrowym. Z uwagi na liczne zachowania lękowe jakie przejawiają
dzieci z autyzmem, wywoływane odgłosami, zapachami, zmieniającym się światłem, lękiem
przed dotykaniem nieznanych powierzchni, struktur, nauka wielu rutynowych czynności jest
bardzo często skomplikowana i wymaga nieraz ogromnego wysiłku i wielokrotnych powtórzeń
w celu ich utrwalania.
Każdemu dziecku, w zależności od indywidualnych potrzeb przedszkole oferuje również
wsparcie specjalistów w formie indywidualnej terapii: pedagogicznej, psychologicznej,
logopedycznej, rewalidacyjnej, rehabilitacji ruchowej i integracji sensorycznej. Każde dziecko
autystyczne objęte jest także indywidualną pomocą terapeutyczną na terenie swojej grupy.
Możliwość przezwyciężenia objawów autystycznych jest tym większa, im młodsze jest dziecko w
chwili rozpoczęcia terapii, im mniej nasilone są objawy autystyczne i im mniejsze są
towarzyszące często autyzmowi objawy upośledzenia umysłowego.
Przebywanie dziecka autystycznego w grupie rówieśniczej jest szalenie trudne,
zwłaszcza w początkowej fazie. Specyfiką w kontaktach społecznych tej grupy dzieci jest
2
zagubienie i strach, prowadzące do ucieczki w złe zachowania. W celu ułatwienia trudnej drogi
wejścia w grupę, dziecko autystyczne potrzebuje wsparcia. Odnajduje go w osobie asystenta
(terapeuty, pedagoga ), który nieustannie, krok po kroku, pomaga mu w nabywaniu coraz
większej liczby nowych umiejętności społecznych i komunikacyjnych. Rolą asystenta jest też
czuwanie nad zachowaniami społecznie akceptowanymi, a więc niwelowanie zachowań
niepożądanych, które w znacznym stopniu zakłócają proces edukacji. Asystent dziecka
autystycznego musi wiedzieć, jakie polecenia ma stosować wobec swojego podopiecznego, aby
ten mógł zrozumieć nauczyciela prowadzącego zajęcia z grupą dzieci zdrowych. Asystent musi
wiedzieć, jak dziecko autystyczne ma nawiązać i podtrzymać kontakt wzrokowy, nawiązać i
podtrzymać dialog, musi wiedzieć jak krok po kroku nauczyć dziecko autystyczne bawić się
tematycznie z kolegą i grupą.
Powyższe działania realizowane są przez nasze przedszkole od roku w ramach
prowadzonej innowacji pedagogicznej, we współpracy z Przedszkolem nr 26 , która polega na
organizowaniu wspólnych zajęć integrujących dzieci zdrowe z autystycznymi. Głównym celem
jest wykształcenie takich umiejętności u dziecka autystycznego, które pozwolą mu odnaleźć się
w grupie zdrowych rówieśników.
W przedszkolu w ramach Miejskiego Systemu Wczesnego Wspomagania Rozwoju
funkcjonuje Ośrodek MALUCH, w którym dzieci autystyczne mają możliwość skorzystania
z dodatkowej, bezpłatnej, kompleksowej i wielodyscyplinarnej pomocy. Specjalistyczną pomocą
mogą być objęte dzieci już od urodzenia do podjęcia nauki w szkole. Głównym zadaniem
w ramach wczesnego wspomagania jest nie tylko objęcie specjalistyczną pomocą dziecka
z problemami, ale także wsparcie jego rodziny. Odbywa się to poprzez udzielanie instruktażu
dotyczącego postępowania i pracy z dzieckiem w codziennych sytuacjach, pomoc
w odpowiednim zorganizowaniu otoczenia dziecka w warunkach domowych, pomoc
w pozyskiwaniu niezbędnych pomocy do terapii i rehabilitacji dziecka. Rodzice i najbliżsi są
również objęci wsparciem psychologicznym, mają możliwość skorzystania z fachowych porad,
a w sytuacjach tego wymagających uczestniczą w terapii psychologicznej.
Specyfika funkcjonowania dzieci autystycznych, zwłaszcza na płaszczyźnie kontaktów
interpersonalnych i komunikacji, wymaga stworzenia im optymalnych warunków rozwoju.
Przebywanie dziecka w specjalnie przystosowanych warunkach jest niezwykle istotne zarówno
dla dzieci z tą niepełnosprawnością, jak również dla rodziców. Dzięki fachowemu wsparciu
specjalistów rodzice mają możliwość nie tylko zrozumieć specyfikę autyzmu, ale również uczą
się, jak na co dzień radzić sobie z pojawiającymi się trudnościami. W ramach organizowanej na
terenie przedszkola Grupy Wsparcia, rodzice mają możliwość wymiany doświadczeń,
uzyskiwania niezbędnych informacji i rozmowy. Dla rodziców organizowane są wykłady,
warsztaty, na których uczą się, jak radzić sobie z zachowaniami niepożądanymi i innymi
trudnościami pojawiającymi się w toku procesu wychowawczego.
Z obserwacji wynika, że świat osób autystycznych jest pełen chaosu i niepokoju.
Głównym więc zadaniem terapeutów i pedagogów w naszym przedszkolu jest podjęcie wysiłku,
by ich świat uporządkować, wprowadzić zasady, których przestrzeganie pomoże im znaleźć
swoje miejsce w otaczającym ich świecie.
Opracowanie: Małgorzata Urbańska, Aleksandra Misiuk
3
4