KONFERENCJA NAUKOWA „Interdyscyplinarny wymiar zdrowia

KONFERENCJA NAUKOWA
„Interdyscyplinarny wymiar zdrowia publicznego”
Wydział Zdrowia Publicznego
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
20-21 listopada 2013 r.
Lista streszczeń
Spis streszczeń
Sesja I
Przewodniczący: prof. dr hab. n. med. Jerzy Jochem
1. Błażej Łyszczarz – „Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania trwania życia w Polsce” –
Collegium Medicum, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu…………………….……..4
2. Monika Rusin, Agata Piekut, Ewa Marchwińska-Wyrwał, Grzegorz Dziubanek, Ilona
Hajok, Renata Baranowska – „Środowiskowe zagrożenia zdrowia dzieci w Polsce” –Śląski
Uniwersytet Medyczny w Katowicach………………………………………………………..5
3. Joanna Gotlib, Elżbieta Skanderowicz, Grażyna Dykowska, Zofia Sienkiewicz – „Ocena
wiedzy i postaw personelu medycznego Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im.
Prof. Orłowskiego w Warszawie wobec praw pacjenta” – Warszawski Uniwersytet
Medyczny……………………………………………………………………………………..6
4. Patrycja Zając, Grażyna Dykowska, Zofia Sienkiewicz, Rafał Szpakowski – „Postawy
migracyjne studentów pielęgniarstwa na WUM w dobie przemian społecznodemograficznych” – Warszawski Uniwersytet Medyczny……………………………………7
5. Zofia Sienkiewicz, Sylwia Motor, Joanna Gotlib, Józefa Czarnecka, Jacek Imiela –
„Przejawy agresji werbalnej pacjentów wobec pracowników ochrony zdrowia” –Warszawski
Uniwersytet Medyczny………………………………………………………………………...8
6. Grzegorz Dziubanek, Ewa Marchwińska-Wyrwał, Agata Piekut, Ilona Hajok, Monika
Rusin, Renata Baranowska – „Narażenie mieszkańców Śląska na dioksyny i polichlorowane
bifenyle w zależności od pory roku” - Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach………...9
7. Katarzyna Brukało – „Benchmarks – nowa jakość w polityce zdrowotnej” – Śląski
Uniwersytet Medyczny w Katowicach…………………………………………..…………...10
2
Sesja II
Przewodniczący: prof. dr hab. n. med. Barbara Zubelewicz-Szkodzińska
1. Ewa Kobos, Mariola Pietrzak, Zofia Sienkiewicz – “Edukacja terapeutyczna w cukrzycy
typu 1 u dzieci” – Warszawski Uniwersytet Medyczny……………………………………...11
2. Agnieszka Bielaszka, Elżbieta Grochowska–Niedworok, Agata Kiciak, Elżbieta
Szczepańska, Marek Kardas, Beata Całyniuk, Aleksandra Zima-Dańczyk2 – “Preferencje
żywieniowe dzieci w wieku 7-10 lat – Śląski Uniwersytet Medyczny
w Katowicach……………………………………………………………………..……...…..12
3. Mariola Pietrzak, Ewa Kobos, Halina Cieślak, Barbara Knoff– „Zakres edukacji
zdrowotnej w szkołach ponadgimnazjalnych a zapotrzebowanie na promocję zdrowia” –
Warszawski Uniwersytet Medyczny………….........................................................................13
4. Anna Hnatyszyn-Dzikowska, Michał Chojnacki, Agata Gastecka,– „Informatyzacja opieki
zdrowotnej w Polsce jako kierunek poprawy efektywności kosztowej systemu” – Collegium
Medicum, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu……………………………………...14
5. Agnieszka Bielaszka, Agata Kiciak, Marek Kardas, Mateusz Grajek, Karolina Wałach –
„Wiedza i świadomość pracowników wybranych zakładów żywienia zbiorowego w zakresie
systemu HACCP, GHP, GMP” – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach…………….15
6. Beata Całyniuk, Elżbieta Grochowska-Niedworok, Elżbieta Szczepańska, Dominika
Maniowska – „Wartość energetyczna i odżywcza całodziennych racji pokarmowych kobiet
pracujących w centrach handlowych” – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach……..16
7. Tadeusz Sadowski, Józef Lipa, Joanna Gadomska, Katarzyna Szubert, Leszek
Drobek - "Zanieczyszczenia chemiczne produktów żywnościowych na terenie
województwa śląskiego" - Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach…………………17
3
Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania trwania życia w Polsce
Błażej Łyszczarz
Zakład Ekonomiki Zdrowia, Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK
Adres do korespondencji: ul. Sandomierska 16, 85-830 Bydgoszcz, tel. 52 585-54-09
e-mail: [email protected]
STRESZCZENIE
Wstęp: Identyfikacja i kwantyfikacja czynników wpływających na stan zdrowia pozostaje
jednym z kluczowych zagadnień zdrowia publicznego. Zmienność i dynamika czynników
społecznych, środowiskowych oraz ekonomicznych z którą mamy do czynienia obecnie
sprawia, że pytanie o rzeczywisty ich wpływ na stan zdrowia populacji pozostaje wciąż bez
satysfakcjonującej odpowiedzi.
Cel pracy: Celem badania jest identyfikacja i kwantyfikacja wpływu czynników społecznych
i ekonomicznych oraz środowiskowych na stan zdrowia populacji mierzony trwaniem życia.
Materiał i metody: W badaniu zastosowano dane zagregowane na poziomie 66 podregionów
Polski (2010 r.). Zastosowano mierniki trwania życia, osobno dla populacji kobiet i mężczyzn
w wieku 0, 15, 30, 45, 60 i 65 lat. Zbadano wpływ następujących czynników na trwanie życia:
opieka zdrowotna, wynagrodzenia, wykształcenie, bezrobocie, powierzchnia mieszkania,
dostępność oczyszczalni ścieków, stopa rozwodów, zanieczyszczenie powietrza.
Podstawę analityczną badania stanowi funkcja produkcji zdrowia, w szacowaniu której
zastosowano analizę regresji; oszacowano 12 modeli.
Wyniki: (1) znaczenie opieki zdrowotnej w kształtowaniu trwania życia jest czynnikiem
istotnym w przypadku kobiet niemal w każdym wieku, natomiast w przypadku mężczyzn
istotność tego czynnika dotyczy tylko mężczyzn starszych; (2) wpływ opieki zdrowotnej na
trwanie życia jest znacznie silniejszy w przypadku mężczyzn niż kobiet (dotyczy tych sytuacji
kiedy jest istotny); (3) trwanie życia kobiet nie jest uwarunkowane sytuacją ekonomiczną,
natomiast mężczyzn jest.
Wnioski: (1) czynniki determinujące trwanie życia zależą od wieku i płci; (2) działania
mające na celu wydłużanie trwania życia powinny opierać się - obok opieki zdrowotnej - na
narzędziach z zakresu różnych polityk, w tym: dochodowej, ochrony środowiska czy
oświatowej.
Słowa kluczowe: funkcja produkcji zdrowia, determinanty trwania życia, podregiony
4
Środowiskowe zagrożenia zdrowia dzieci w Polsce
Monika Rusin, Agata Piekut, Ewa Marchwińska-Wyrwał, Grzegorz Dziubanek, Ilona Hajok,
Renata Baranowska
Zakład Zdrowia Środowiskowego Wydział Zdrowia Publicznego Śląski Uniwersytet
Medyczny w Katowicach
Adres
do
korespondencji:
e-mail: [email protected]
ul.
Piekarska
18,
41-902
Bytom,
STRESZCZENIE
Wstęp. W ciągu ostatnich lat zwiększyła się liczba badań dotyczących wpływu
zanieczyszczeń powietrza na występowanie negatywnych skutków zdrowotnych związanych
z urodzeniami i opóźnionym rozwojem dzieci. Do skutków tych zalicza się między innymi
niską masę urodzeniową (poniżej 2500 g; ang. Low birth weight – LBW)
oraz dysfunkcje układu nerwowego objawiające się zaburzeniami rozwoju.
Cel pracy. Celem pracy jest wykazanie nierówności w zdrowiu dzieci w oparciu
o wskaźniki niskiej masy urodzeniowej i zaburzeń rozwojowych w układzie województw.
Ponadto praca ma na celu identyfikację tych czynników ryzyka w powietrzu atmosferycznym,
które mogą być przyczyną wystąpienia wymienionych skutków zdrowotnych
Materiał i metody. Na podstawie surowych danych dotyczących częstości występowania
zaburzeń rozwoju, w tym zaburzeń rozwoju psychomotorycznego u dzieci do ukończenia
18 roku życia, w podziale na województwa, w latach 2004-2010 dokonano standaryzacji,
przeliczając dane na 10000 dzieci. Surowe dane roczne, za lata 2002-2009, dotyczące liczby
urodzeń noworodków z LBW w województwach i wybranych jego miastach województwa
śląskiego, przeliczono na wskaźnik – liczba urodzeń noworodków z LBW na 1000 żywych
urodzeń. Dokonano analizy zależności pomiędzy stężeniami w powietrzu: benzo(a)pirenu
i pyłu zawieszonego PM10 na rok przed urodzeniem dziecka a częstością występowania
urodzeń noworodków z LBW w czterech miastach województwa śląskiego
charakteryzujących się najwyższymi wartościami stężeń wymienionych zanieczyszczeń
powietrza. Zależności te zostały zbadane przy użyciu funkcji regresji liniowej w programie
Statistica 9.0.
Wyniki. W poszczególnych województwach Polski, różniących się poziomem
zanieczyszczenia środowiska, obserwowane jest znaczne zróżnicowanie wskaźnika urodzeń
noworodków z niską urodzeniową masą ciała, a także współczynników zaburzeń rozwoju
oraz zaburzeń rozwoju psychomotorycznego u dzieci. Analiza regresji liniowej wykazała
istnienie zależności pomiędzy częstością urodzeń noworodków z LBW a narażeniem kobiet
na benzo(a)piren i pył zawieszony PM10 w okresie roku przed urodzeniem dziecka.
Wnioski. Stwierdzono wyraźne zróżnicowanie wskaźnika urodzeń noworodków z niską
urodzeniową masą ciała oraz kilkukrotne różnice w występowaniu zaburzeń rozwoju
i zaburzeń rozwoju psychomotorycznego u dzieci pomiędzy poszczególnymi regionami
Polski, co wskazywać może na środowiskowe uwarunkowania tych chorób.
Słowa kluczowe: niska masa urodzeniowa, benzo(a)piren, pył zawieszony, zaburzenia
rozwoju, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego
5
Ocena wiedzy i postaw personelu medycznego Samodzielnego Publicznego Szpitala
Klinicznego im. Prof. Orłowskiego w Warszawie wobec praw pacjenta
Joanna Gotlib1, Elżbieta Skanderowicz2, Grażyna Dykowska3, Zofia Sienkiewicz4
1 Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
2 Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Prof. Orłowskiego w Warszawie
3 Zakład Zdrowia Publicznego Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego
4 Zakład Pielęgniarstwa Społecznego Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
Adres do korespondencji: Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia Wydział Nauki o Zdrowiu
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Żwirki i Wigury 61, 02-091 Warszawa, tel.
(22) 57 20 490, fax. (22) 57 20 491, e-mail: [email protected]
STRESZCZENIE
Wstęp i cel pracy. Respektowanie praw pacjenta przez personel medyczny jest podstawą
prawidłowo funkcjonującej służby zdrowia. Celem pracy była analiza wiedzy i postaw
personelu medycznego wobec praw przysługujących pacjentom.
Materiał i metody. 100 lekarzy i 100 pielęgniarek. Lekarze specjaliści: 40%, pielęgniarki z
wykształceniem średnim: 30%, z wykształceniem licencjackim: 25%. Średnia wieku: 40 lat
(min. 24, maks. 64, SD: 9,390), średni staż pracy ankietowanych: 15 lat (min. 1, max. 44, SD:
10,569, mediana: 13). Sondaż diagnostyczny, dobrowolne, anonimowe badania ankietowe,
samodzielnie skonstruowany kwestionariusz, 46 pytań, prowadzono od listopada 2012
do stycznia 2013 roku. Analiza ilościowa i jakościowa, Statsoft STATISTICA 10.0, test
U Manna-Whitney, p<0,05
Wyniki. 34% lekarzy i pielęgniarek oceniło poziom swojej wiedzy na temat praw pacjenta
jako dobry (p<0,011). 19% lekarzy i 7% pielęgniarek oceniło swoją wiedzę bardzo dobrze.
85% badanych zna prawo do informacji, prawo do wglądu w dokumentację medyczną oraz
prawo do świadczeń zdrowotnych (p=NS). 78% zapoznało się z Ustawą o prawach pacjenta
i Rzeczniku Praw Pacjenta. 64% badanych potwierdziło, że było świadkiem łamania praw
pacjenta w miejscu pracy.
Wnioski. Wiedza badanych na temat praw pacjenta była niewystarczająca, dlatego też należy
opracować i wdrożyć system szkoleń dla personelu medycznego w tym zakresie. Rola
personelu medycznego w przekazywaniu informacji o przysługujących pacjentom prawach
jest znikoma, dlatego należy umożliwić personelowi nabywanie wiedzy, umiejętności
i kompetencji w tym zakresie. Większość badanych była świadkami łamania praw pacjenta,
dlatego należy monitorować respektowanie praw pacjenta przez personel medyczny
i pociągać do odpowiedzialności zawodowej tych, którzy nie przestrzegają praw pacjenta.
Słowa kluczowe: prawa pacjenta, wiedza, postawy, lekarze, pielęgniarki
6
Postawy migracyjne studentów pielęgniarstwa na WUM w dobie przemian społecznodemograficznych
Patrycja Zając1, Grażyna Dykowska2, Zofia Sienkiewicz3, Rafał Szpakowski4
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauki o Zdrowiu, kierunek Pielęgniarstwo,
studia stacjonarne II stopnia, absolwentka
2
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauki o Zdrowiu, Zakład Zdrowia
Publicznego
3
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauki o Zdrowiu, Zakład Pielęgniarstwa
Społecznego
4
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauki o Zdrowiu, kierunek Zdrowie
Publiczne, studia stacjonarne II stopnia, student
1
Adres do korespondencji: Zakład Zdrowia Publicznego. Adres: Szpital Banacha (Kampus
Banacha), blok F, Banacha 1a, 02-097 Warszawa, Telefon: (0-22) 599 21 81, e-mail:
[email protected]
Wstęp: W ostatnim czasie migracje personelu medycznego nabierają coraz większego
znaczenia. W dobie gdzie z jednej strony rośnie udział osób starszych, wymagających
zwiększonego zapotrzebowania na usługi zdrowotne, pielęgnacyjne czy opiekuńcze. Z drugiej
zaś strony starzenie kompetencji zawodowych na rynku medycznym stale wzrasta, zarówno w
Polsce jak i całej Europie. A tymczasem liczba absolwentów pielęgniarstwa stanowi jedynie
58-65% osób które zostały przyjęte na studia.
Cel pracy: Celem pracy było określenie stopnia zainteresowania emigracją zawodową oraz
trendów migracyjnych studentów pielęgniarstwa pierwszego stopnia studiów stacjonarnych
na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
Materiał i metody: Badanie przekrojowe w 2012 roku. Dobór próby oparty na dostępności
badanych. Wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Do zebrania materiału
badawczego zastosowano technikę PAPI (Paper and Pencil Interview). Narzędziem
badawczym był anonimowy, autorski kwestionariusz ankiety składający się łącznie z 28
pytań. W badaniu wzięło udział 150 studentów pierwszego stopnia, studiów stacjonarnych
kierunku pielęgniarstwo.
Wyniki: Po ukończeniu studiów planuje wyjechać do innego kraju w charakterze pielęgniarki
ponad jedna trzecia badanej populacji (36,7%). Dominującymi kierunkami emigracji są
Niemcy oraz Anglia. Głównym powodem decyzji o emigracji jest niskie wynagrodzenie w
kraju (59,4%). Natomiast najbardziej oczekiwanym wynagrodzeniem miesięcznym netto za
wykonywanie pracy pielęgniarki za granicą jest kwota 6 000 zł (21,6%) oraz 10 000 zł
(21,6%).
Wnioski:
1. Zróżnicowanie wynagrodzenia, jest najważniejszym czynnikiem skłaniającym do
migracji. Jak również jest jednym z decydujących elementów determinujących wybór
kraju.
2. Kierunek emigracji bezwzględnie zdominowany jest przez dwa państwa. A
mianowicie Niemcy oraz Wielką Brytanię.
3. Wynagrodzenie w innym kraju na poziomie od 5 do 10 tys. złotych byłoby
zadowalające dla większości respondentów deklarujących migrację.
Słowa kluczowe: migracja, migracje studentów, emigracja pielęgniarek
7
Przejawy agresji werbalnej pacjentów wobec pracowników ochrony zdrowia
Zofia Sienkiewicz1, Sylwia Motor1,Joanna Gotlib2, Józefa Czarnecka3, Jacek Imiela1
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Wydział Nauki o Zdrowiu
1
Zakład Pielęgniarstwa Społecznego
2
Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia
3
Zakład Podstaw Pielęgniarstwa
STRESZCZENIE
Wstęp: Bodźcami wyzwalającymi agresję są ból oraz uczucie dyskomfortu. Zachowania te
zaburzają proces leczenia i upośledzają relację między pacjentem, a osobami pracującymi w
oddziale. Cel pracy: analiza częstotliwości występowania agresji słownej pacjentów wobec
personelu medycznego. Realizując cel pracy szukano odpowiedzi na pytanie: z jakimi
formami agresji słownej przejawianej ze strony pacjentów najczęściej spotykają się
pracownicy ochrony zdrowia, a z którymi najrzadziej? oraz która grupa zawodowa jest
najbardziej narażona na określone rodzaje agresji słownej przejawiane przez pacjentów ?
Materiał i metody: W badaniu zastosowano ankietę, opracowaną na podstawie
Kwestionariuszem Agresji autorstwa Arnolda H. Bussa i Marka Perry’ego (1992), które
udostępnił w Polsce Instytut Amity (2005). Kwestionariusz BPAQ mierzy nasilenie
behawioralnych, emocjonalnych oraz poznawczych składników agresji, które wyodrębniono
na 4 skalach: agresja fizyczna, agresja słowna, gniew, wrogość. W grupie agresji słownej
znalazły się następujące zachowania: wyzywanie i używanie obelg, grożenie i stosowanie
gróźb karalnych, przeklinanie, angażowanie się w kłótnie, mówienie podniesionym głosem,
wyrażanie niezadowolenia oraz niedopuszczanie do słowa. Wyniki: W badaniu wzięło udział
275 osób, po 55 przedstawicieli pięciu grup zawodowych: ratownicy medyczni,
fizjoterapeuci/rehabilitanci, położne, lekarze i pielęgniarki. Kryterium doboru do grupy
stanowiło wykonywanie zawodu medycznego na terenie województwa mazowieckiego. W
grupie 61% badanych (N=167) to kobiety, 39% (N=108) – mężczyźni. Najliczniejsza liczba
badanych (N=121) była w wieku pomiędzy 23 a 30 rokiem życia. Staż pracy w zawodzie
większości ankietowanych (53%) nie przekroczył 10 lat.
Zdecydowana większość
respondentów (47%) pracuje w oddziałach szpitalnych. W badanej grupie 67% pracowników
medycznych doświadcza obelg ze strony pacjenta; 61%gróźb; 40% gróźb karalnych; 85% z
przekleństwami ze strony pacjenta; 79% pracowników medycznych angażowało się w kłótnię
z pacjentem. W grupie 25% pracowników medycznych nie doświadczało rozmowy z
pacjentem podniesionym głosem, 17% nigdy nie odczuwało niezadowolenia ze strony
pacjenta. Agresji słownych najczęściej doświadczają ratownicy medyczni. Wnioski:
Pracownicy medyczni najczęściej spotykają się z następującymi przejawami agresji słownej:
obelgi, groźby i przekleństwa. Grupą najczęściej narażoną na agresję słowną są: ratownicy
medyczni, fizjoterapeuci i lekarze
Słowa kluczowe: pacjent, agresja, pracownicy ochrony zdrowia
8
Narażenie mieszkańców Śląska na dioksyny i polichlorowane bifenyle w zależności od
pory roku
Grzegorz Dziubanek, Ewa Marchwińska-Wyrwał, Agata Piekut, Ilona Hajok, Monika Rusin,
Renata Baranowska
Zakład Zdrowia Środowiskowego Wydział Zdrowia Publicznego Śląski Uniwersytet
Medyczny w Katowicach
Adres
do
korespondencji:
e-mail: [email protected]
ul.
Piekarska
18,
41-902
Bytom,
STRESZCZENIE
Wstęp. Dioksyny, furany oraz polichlorowane bifenyle są uważane za bardzo niebezpieczne
dla naszego zdrowia, ze względu na ich wysoką toksyczność, trwałość i zdolność do
kumulacji w organizmie człowieka. Głównym źródłem emisji tych związków do środowiska
są procesy spalania w sektorze komunalnym.
Cel pracy. Celem pracy była ocena narażenia mieszkańców Śląska na dioksyny i
polichlorowane bifenyle pobrane wraz z powietrzem w procesie oddychania, w zależności od
pory roku.
Materiał i metody. Poboru prób pyłu atmosferycznego dokonano za pomocą
wysokoprzepływowego aspiratora firmy Staplex® Model TFIA–2 w kilku śląskich miastach,
w okresie letnim i grzewczym. W zebranym materiale oznaczono stężenie dioksyn, furanów i
polichlorowanych bifenyli (dl–PCB, ndl–PCB) metodą kapilarnej chromatografii gazowej i
wysokorozdzielczej spektrometrii masowej.
Wyniki. Przeprowadzone badania prób powietrza w wybranych miejscowościach
województwa śląskiego wykazały znacznie wyższe, bo sięgające kilkuset procent stężenia
dioksyn i polichlorowanych bifenyli w sezonie grzewczym niż w sezonie letnim. Oznaczone,
bardzo wysokie stężenia zarówno TCDD, PCB 126 jak i ndl–PCB wskazują na duże ryzyko
zdrowotne.
Wnioski. Narażenie drogą oddechową na PCB i PCDD/F pobrane wraz z pyłem
zawieszonym w okresie grzewczym jest wysokie i stanowi zagrożenie zdrowia ludności.
Można je zmniejszyć poprzez zmianę systemu ogrzewania mieszkań i rygorystyczne zakazy
spalania odpadów w gospodarstwach domowych.
Słowa kluczowe: dioksyny, furany, polichlorowane bifenyle, zanieczyszczenie powietrza,
narażenie
9
Benchmarks - nowa jakość w polityce zdrowotnej
Katarzyna Brukało
Zakład Polityki Zdrowotnej, Wydział Zdrowia Publicznego Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego w Katowicach, ul. Piekarska 18, 41-902 Bytom
Adres do korespondencji: ul. Piekarska 18, 41-902 Bytom, e-mail: [email protected]
STRESZCZENIE
Wstęp: Benchmarking to obserwowanie najlepszych w danej branży i uczenie się od nich
sprawdzonych metod działania i organizacji, a następnie dostosowywanie ich do realiów
własnych i wprowadzanie ich w życie. Wydaje się, iż optymalizacja podejmowanych działań
pożądana jest także w polityce zdrowotnej, przed którą stają wyzwania związane z rosnącymi
oczekiwaniami pacjentów i pracowników systemu.
Cel pracy: Porównanie wskaźników dotyczących jakości życia oraz udowodnienie ich
użyteczności jako benchmarków (punktów odniesienia) w analizach nie tylko
ekonomicznych, ale także polityce społecznej i zdrowotnej.
Materiał i metody: W pracy dokonano zestawienia wskaźników jakości, długości i poziomu
życia, wskazując na ich dotychczasową funkcję oraz na możliwości ich wykorzystania w
analizach i procesie decyzyjnym dokonywanym w obszarze polityki zdrowotnej.
Wyniki: Analizowane wskaźniki wykorzystywane są w wąskich, specjalistycznych analizach
zaś potencjał ich użyteczności jest zdecydowanie większy i służyć może nie tylko wąskiemu
gronu ekspertów, ale całemu społeczeństwu. Np. wskaźnik długości życia w zdrowiu (HLY)
obrazuje nie tylko stan zdrowia populacji, ale niesie informację także o granicy wieku
produkcyjnego społeczeństwa, która to jest istotna dla rozwiązań z obszaru polityki
emerytalnej.
Wnioski: Koniecznym wydaje się opracowanie i wyselekcjonowanie wskaźników, które
stanowić będą benchmarki w polityce zdrowotnej. Wskaźniki takie powinny dotyczyć nie
tylko doskonalenia zarządzania placówką ochrony zdrowia czy podnoszenia jakości usług, ale
także służyć polityce zdrowotnej w ogóle – od momentu jej tworzenia aż po realizację.
Bowiem benchmarki polityki zdrowotnej winny stanowić punktu odniesienia także dla innych
polityk- np. socjalnej (jakość życia), emerytalnej (produktywność), farmaceutycznej
(farmakoekonomika).
Słowa kluczowe: wskaźniki jakości i poziomu życia, polityka zdrowotna, zarządzanie
ochroną zdrowia
10
Edukacja terapeutyczna w cukrzycy typu 1 u dzieci
Ewa Kobos, Mariola Pietrzak, Zofia Sienkiewicz
Zakład Pielęgniarstwa Społecznego
WNoZ, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Adres do korespondencji: Ewa Kobos, ul. Ciołka 27, 01- 445 Warszawa, tel. 228773597,
[email protected]
STRESZCZENIE
Wzrost wskaźnika zapadalności na cukrzycę w grupie dorosłych i dzieci w Polsce
oraz na świecie, przyczynił się do zmiany strategii leczenia cukrzycy z „modelu
chorobowego” na model „terapii własnej” - samokontroli, a edukacja pacjenta stała się
czynnikiem terapeutycznym równie ważnym co farmakoterapia. Według WHO „edukacja
terapeutyczna jest procesem ciągłym, stanowiącym integralną część leczenia, której
podmiotem jest chory”. Jej podstawą jest aktywne uczestnictwo pacjenta w procesie leczenia
oraz konieczność planowania i wdrażania programów edukacyjnych, w których specyficzne
cele kształcenia i zadania edukacyjne będą kierowane do: chorego dziecka, rodziców
i opiekunów, pozostałych członków rodziny.
W zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego podkreśla się, że edukacja
jest stałym, integralnym i niezbędnym składnikiem postępowania terapeutycznego
w cukrzycy w trakcie każdej wizyty lekarskiej, w momencie postawienia diagnozy oraz
w oparciu o coroczną ocenę potrzeb szkoleniowych pacjenta, bądź na jego prośbę.
Dzieci są grupą wymagającą specyficznego podejścia dydaktyczno-wychowawczego.
Planując programy edukacji, należy odpowiednio dobrać metody, techniki i formy nauczania.
Realizowane treści powinny uwzględniać indywidulane potrzeby i możliwości zależne od:
płci, wieku, poziomu wykształcenia, problemów medycznych, rodzaju stosowanej
insulinoterapii, obecności powikłań. Programem powinno się objąć również rodzinę
i opiekunów dziecka. Podstawą wdrażanej edukacji powinny być międzynarodowe
rekomendacje wzbogacone o aspekty specyficzne dla danego kraju. Zaleca się wprowadzanie
programów edukacyjnych o udokumentowanej skuteczności, potwierdzonej wynikami badań.
W pracy dokonano przeglądu w zakresie zorganizowanej edukacji cukrzycy
u dzieci. Omówiono zalety edukacji zorganizowanej oraz zwrócono uwagę na bariery jakie
dostrzega się w rozwoju tego typu edukacji. Skupiono sią na międzynarodowych
i polskich wytycznych dotyczących funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych,
organizacji środowiska nauczania, struktury programów edukacyjnych, doborze treści
nauczania, metod i technik nauczania oraz problemach oceny skuteczności realizowanych
programów.
11
Preferencje żywieniowe dzieci w wieku 7-10 lat
Agnieszka Bielaszka1, Elżbieta Grochowska –Niedworok2, Agata Kiciak1, Elżbieta
Szczepańska2, Marek Kardas1, Beata Całyniuk2, Aleksandra Zima-Dańczyk2
1
Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności Katedry Dietetyki, Wydział Zdrowia
Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
2
Zakład Żywienia Człowieka Katedry Dietetyki, Wydział Zdrowia Publicznego,
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach,
Adres do korespondencji: Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Wydział Zdrowia
Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, 41-808 Zabrze, ul . Jordana19, email:[email protected]
STRESZCZENIE
Wstęp. Na prawidłowe żywienie wpływają nawyki i upodobania żywieniowe, które kształtują
się od najmłodszych lat życia. Ważną rolę w tym procesie odgrywają rodzice, od których
dziecko uczy się tego, co jest zdrowe, a co nie.
Cel pracy. Celem pracy jest analiza upodobań żywieniowych dzieci w wieku 7-10 lat w
opinii dzieci i ich rodziców, jak również stwierdzenie czy występują zależności między
częstością spożycia wybranych produktów, a upodobaniami żywieniowymi uczniów w opinii
ich opiekunów.
Materiał i Metody. Badaniem objęto grupę 220 osób, w tym 110 uczniów w wieku 7-10 lat
mieszkających w Zabrzu i Rudzie Śląskiej i grupę 110 rodziców tych dzieci, wykorzystując
dwa autorskie kwestionariusze ankiety. Dokonano analizy statystycznej używając miedzy
innymi testu χ2 Pearsona, przyjmując poziom istotności α = 0,05.
Wyniki. Większość produktów spożywczych z analizowanych grup żywności była lubiana
przez dzieci. W badaniach wykazano że preferowanymi owocami były jabłka, które 92%
dzieci bardzo lubiło. Spośród warzyw, najchętniej uczniowie spożywali ogórki (67%),
a z grupy produktów mlecznych, uczniowie wskazali na mleko (62%) i jogurt owocowy
(56%). Do szczególnie nielubianych produktów zaliczano kwaśne fermentowane przetwory
mleczne, takie jak maślanka, której nie lubiło 55% dzieci, ryby (22%) i ciemne pieczywo
(21%).
Wnioski. Zdecydowana większość badanych rodziców dobrze zna upodobania żywieniowe
swoich dzieci., nie wykazano jednak w badaniach zależności między preferowaniem danych
produktów przez dzieci, a odpowiednim poziomem ich spożycia. Wyniki badań wskazują na
potrzebę edukacji żywieniowej zarówno dzieci, jak i ich rodziców z zakresu zasad
prawidłowego żywienia i jego wpływu na rozwój dorastających dzieci.
Słowa kluczowe: upodobania, preferencje żywieniowe, dzieci
12
Zakres edukacji zdrowotnej w szkołach ponadgimnazjalnych a zapotrzebowanie na
promocję zdrowia
Mariola Pietrzak, Ewa Kobos, Halina Cieślak, Barbara Knoff
Warszawski Uniwersytet Medyczny, Zakład Pielęgniarstwa Społecznego
Adres do korespondencji: Mariola Pietrzak, Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27, tel. 605051064
STRESZCZENIE
Wstęp. Szkoła jest miejscem, w którym tworzone są wzorce przenoszone do życia zarówno
przez uczniów, jak i nauczycieli. Skuteczność edukacji zdrowotnej w istotnej mierze
uzależnione jest od środowiska szkolnego.
Cel pracy. Ukazanie zapotrzebowania na promocję zdrowia realizowaną w szkołach
ponadgimnazjalnych.
Materiał i metody. Analiza literatury.
Wyniki. Edukacja zdrowotna w szkole jest realizowana zarówno przez nauczycieli, jaki i
pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania. Badania epidemiologicznie jednoznacznie
wskazują na podejmowanie przez młodzież negatywnych zachowań zdrowotnych.
Wnioski. Szkoła obok rodziny jest głównym edukatorem zdrowia i odgrywa fundamentalne
znaczenia w umacnianiu prawidłowych zachowań zdrowotnych uczniów. Zarówno
pracownicy oświaty i służby zdrowia są odpowiedzialni za proces edukacji zdrowotnej
realizowanej w szkole. Niedostatki w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki negatywnie
rzutują na stan zdrowia uczniów i przyczyniają się do negatywnie do stanu zdrowia w
późniejszym wieku. Istotne wydaje się wyrównanie dostępności do promocji i profilaktyki w
szkołach.
Słowa kluczowe: edukacja zdrowotna, promocja zdrowia, szkoła, zachowania zdrowotne.
13
Informatyzacja opieki zdrowotnej w Polsce jako kierunek poprawy efektywności
kosztowej systemu
Anna Hnatyszyn-Dzikowska, Michał Chojnacki, Agata Gastecka
Zakład Ekonomiki Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego, Colegium Medicum UMK ul.
Sandomierska 16, 85-830 Bydgoszcz
Adres do korespondencji: [email protected], tel. 600-30-19-44
STRESZCZENIE
Mimo wszechobecności nowych technologii i towarzyszących im usług elektronicznych w
życiu codziennym, analiza dowolnego systemu opieki zdrowotnej wskazuje na wciąż niski
stopień implementacji rozwiązań IT w opiece zdrowotnej. Celem pracy jest wskazanie, na
podstawie przeglądu literatury, iż informatyzacja prowadzi do większej efektywności
kosztowej. Na tym tle została dokonana ocena stopnia informatyzacji systemu opieki
zdrowotnej w Polsce. Poruszone zostały również aspekty nieefektywnych działań, bariery
utrudniające informatyzację systemu oraz kierunki optymalnych rozwiązań, które mogą
pozytywnie wpłynąć na efektywność systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Wskazano, iż za
niski stopień informatyzacji odpowiada funkcjonujący model polityczny. Z jednej strony jest
to obszar na który przeznaczane są coraz większe fundusze publiczne, z drugiej obserwuje się
niski stopień dojrzałości relacji między interesariuszami modelu opieki zdrowotnej. Zmiana
orientacji modelu z producenta na konsumenta może przyczynić się do szybszej i bardziej
efektywnej dyfuzji innowacji, co poskutkuje racjonalizacją kosztów w systemie.
Słowa kluczowe: system opieki zdrowotnej, efektywność kosztowa, informatyzacja
14
Wiedza i świadomość pracowników wybranych zakładów żywienia zbiorowego w
zakresie systemu HACCP, GHP, GMP
Agnieszka Bielaszka, Agata Kiciak, Marek Kardas, Mateusz Grajek, Karolina Wałach
Zakład Technologii i Oceny Jakości Żywności, Katedra Dietetyki, Wydział Zdrowia
Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach,
Adres do korespondencji: ul. Jordana 19, 41-808 Zabrze-Rokitnica
STRESZCZENIE
Wstęp. Wdrożenie systemów HACCP, GHP oraz GMP stanowi gwarancję bezpieczeństwa
i wysokiej jakości zdrowotnej żywności. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, na
wszystkie zakłady żywienia zbiorowego został nałożony obowiązek wdrożenia systemu
HACCP. Częste szkolenia i podnoszenie świadomości personelu powinno stanowić klucz do
pełnej realizacji zadań systemowych.
Cel pracy. Celem pracy jest analiza i ocena rzeczywistego stanu wiedzy i świadomości
pracowników wybranych zakładów żywienia zbiorowego w kontekście praktycznej realizacji
wdrożonego systemu HACCP, GHP i GMP.
Materiał i metody. Badania przeprowadzone zostały w 28 zakładach żywienia zbiorowego
typu otwartego i zamkniętego na terenie Śląska, wśród 150 pracowników powyżej 18 roku
życia. Badani zatrudnieni byli na stanowiskach: kucharz, kelner, kierownik zakładu żywienia
oraz intendent. Badanie oparto o autorski kwestionariusz ankiety, badający rzeczywisty
poziom wiedzy świadomość badanych pracowników.
Wyniki. W pracy przedstawiono aktualny poziom wiedzy i świadomości pracowników
wybranych zakładów żywienia zbiorowego na terenie śląska. Wyniki badań
przeprowadzonych wśród pracowników przemysłu gastronomicznego potwierdziły niski
poziom wiedzy i świadomości w kontekście praktycznej realizacji zadań wśród osób
zatrudnionych. Jedynie 11,0% ankietowanych odpowiedziało poprawnie na ponad 70,0%
procent stawianych pytań testowych badających wiedzę. Żaden pracownik nie przekroczył
progu 90,0% poprawnych odpowiedzi, a 47,0% znało odpowiedź na zaledwie jedną trzecią
pytań testowych. Wyniki wykazały także niską świadomość higieniczną badanych
pracowników zakładów żywienia zbiorowego.
Wnioski. Tylko ciągła edukacja i weryfikacja działań personelu w kontekście zadań HACCP,
GHP i GMP przyczyni się do pełnej i praktycznej realizacji wdrożonych systemów.
Słowa kluczowe: HACCP, pracownicy, zakłady żywienia zbiorowego
15
Wartość energetyczna i odżywcza całodziennych racji pokarmowych kobiet pracujących
w centrach handlowych
Beata Całyniuk, Elżbieta Grochowska-Niedworok, Elżbieta Szczepańska, Dominika
Maniowska
Zakład Żywienia Człowieka Katedry Dietetyki Wydziału Zdrowia Publicznego
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach,
Adres do korespondencji: ul. Jordana 19, 41-808 Zabrze
STRESZCZENIE
Wstęp: Kobiety w wieku rozrodczym to grupa społeczna, w której prawidłowe żywienie
pełni istotną rolę przede wszystkim mając wpływ na stan zdrowia, a także wygląd zewnętrzny
oraz procesy rozrodcze. Ponadto w ostatnich latach zwiększona aktywność zawodowa kobiet
w połączeniu z wydłużonym lub zmianowym czasem pracy wpływa niekorzystnie na sposób
odżywiania.
Cel: Celem pracy była ocena wartości energetycznej i odżywczej całodziennych racji
pokarmowych kobiet pracujących w Centrach Handlowych.
Materiał i metody: Badaniem objęto 120 kobiet w wieku 19-30 lat, pracujących w Centrach
Handlowych na terenie miasta Gliwice. Badanie obejmowało dane uzyskane na podstawie
zebranych trzydniowych jadłospisów realizowanych podczas dwóch dni pracujących i
jednego dnia wolnego od pracy. Dane zebrane na podstawie kwestionariusza poddano analizie
statystycznej. Uzyskane przez program wyniki pozwoliły ocenić wartość energetyczną i
odżywczą badanych jadłospisów i porównać ją z aktualnymi normami żywienia na poziomie
EAR, opracowanymi przez Instytut Żywności i Żywienia, dla kobiet w wieku 19-30 lat.
Wyniki: Jadłospisy poddane analizie charakteryzowały się nadmierną podażą białka,
witaminy A, witaminy B2, witaminy B12, a także fosforu. Z kolei na uwagę zasługuje fakt
sporych niedoborów witaminy D, folianów oraz wapnia i potasu.
Wnioski: Badanie wykazało, że całodobowe racje pokarmowe badanych kobiet były
niezbilansowane pod względem wartości odżywczej. Wartość energetyczna całodziennych
racji pokarmowych badanych kobiet była zbyt niska i nie spełniała norm na energię dla tej
grupy. Wartość odżywcza realizowanych jadłospisów także charakteryzowała się znacznymi
niedoborami bądź też nadmiarem poszczególnych składników odżywczych w odniesieniu do
norm opracowanych przez IŻŻ dla kobiet w wieku 19-30 lat. Przeprowadzona analiza
statystyczna potwierdziła również występowanie różnic w sposobie żywienia badanych kobiet
w dni robocze i dni wolne od pracy.
Słowa kluczowe: kobiety, wiek rozrodczy, wartość energetyczna, składniki odżywcze, normy
żywienia
16
Zanieczyszczenia
chemiczne
województwa śląskiego
produktów
żywnościowych
na
terenie
Tadeusz Sadowski1, Józef Lipa2, Joanna Gadomska1, Katarzyna Szubert1, Leszek Drobek3.
1
Zakład Higieny Komunalnej i Nadzoru Sanitarnego, Katedra Toksykologii i Uzależnień
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach,
2
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach,
40-975 Katowice, ul. Raciborska 39
3
Zakład Monitoringu Środowiska, Główny Instytut Górnictwa w Katowicach,
40-166 Katowice, Pl. Gwarków 1
Adres
do
korespondencji:
[email protected]
40-752
Katowice
ul.
Medyków
18,
e-mail:
STRESZCZENIE
Wstęp: W pożywieniu oprócz podstawowych substancji odżywczych mogą się znaleźć
związki dodawane celowo, by zwiększyć walory smakowe, odżywcze lub estetyczne
produktów jak również niebezpieczne zanieczyszczenia, które w sposób przypadkowy,
niezamierzony przedostały się do artykułu spożywczego. Do substancji niepożądanych
w żywności zaliczamy przede wszystkim zanieczyszczenia biologiczne oraz chemiczne (np.:
metale ciężkie, pestycydy, konserwanty, mikotoksyny i wiele innych). Substancje
niebezpieczne przenikają do pożywienia z otaczającego je środowiska, dlatego istotne jest
kontrolowanie ich zawartości w pożywieniu oraz zabezpieczenie sanitarne każdego etapu
produkcji żywności.
Cel pracy: Określenie częstości występowania wybranych zanieczyszczeń chemicznych
(metale ciężkie, azotany i azotyny, konserwanty i pestycydy) w wybranych grupach
artykułów spożywczych na terenie Województwa Śląskiego w latach 2007 - 2010 oraz ocena
narażenia populacji na tę grupę zanieczyszczeń.
Materiał i metody: W pracy przeanalizowano wyniki badań pozyskanych we współpracy
z Wojewódzką Stacją Sanitarno - Epidemiologiczną w Katowicach, dotyczące liczebności
prób artykułów spożywczych zbadanych i zdyskwalifikowanych, ze względu na obecność
w nich przekraczających normy zanieczyszczeń chemicznych.
Wyniki: W latach 2007 - 2010 w Województwie Śląskim zbadano ogółem 13 431 prób
artykułów spożywczych pod kątem obecności zanieczyszczeń chemicznych, spośród których
zdyskwalifikowano 174 prób - 1,30%. Procentowo najwięcej zakwestionowanych prób było
w roku 2007 - 1,57%. W kolejnych latach stwierdzono mniejsze ilości zdyskwalifikowanych
prób ze względu na obecność tych zanieczyszczeń, najmniej było w roku 2009 - 0,96%,
natomiast w następnym roku można zauważyć delikatną tendencję wzrostową: w roku 2010
-1,09%. Najczęściej dyskwalifikowane były próby produktów należące do grupy: przetwory
zbożowo-mączne, warzywa, w tym strączkowe, wyroby garmażeryjne, grzyby i owoce oraz
ryby i ich przetwory, ze względu na ponadnormatywną obecność przede wszystkim
konserwantów i mikotoksyn. W większości przeanalizowanych grup artykułów spożywczych
poziom zanieczyszczeń nie przekraczał dopuszczalnych norm.
Wnioski: Ponadnormatywna zawartość zanieczyszczeń chemicznych najczęściej była
stwierdzana w latach 2007 - 2010 w grupach produktów spożywczych: przetwory zbożowo
-mączne, warzywa, w tym strączkowe, wyroby garmażeryjne, grzyby i owoce oraz ryby i ich
przetwory. Ze względu na potencjalne zagrożenie zdrowia zanieczyszczeniami chemicznymi
17
w żywności, powinna ona podlegać bieżącej kontroli sanitarno-epidemiologicznej.
Słowa kluczowe: zanieczyszczenia chemiczne żywności, metale ciężkie, mikotoksyny,
pestycydy, konserwanty.
18