Krzysztof Zajas - AMBIWALENCJE EUROPEJSKOŚCI

AMBIWALENCJE EUROPEJSKOŚCI
Zjazd Kirklanda w Krakowie
I
J. Sawicz
J. Sawicz
ntegracyjne zjazdy Programu Kirklanda w Krakowie stały się już semestry w jednym z pięciu ośrodków akademickich, realizując na
sympatyczną tradycją. W dniach 4–6 marca 2009 roku już po raz wybranej uczelni zaproponowany wcześniej indywidualny program
siódmy na Uniwersytecie Jagiellońskim gościli stypendyści prestiżo- dydaktyczno-naukowy. Każdy ze stypendystów otrzymuje opiekuna
wego programu stypendialnego, by choć na chwilę zaznać atmosfery naukowego – specjalistę z danej dziedziny, który pomaga w ułożeniu
naszej Almae Matris, posłuchać wykładów znakomitych profesorów i realizacji projektu, służy radą i czuwa nad merytoryczną stroną
i przy okazji nacieszyć się
całości, a ukoronowaniem
zabytkowym miastem.
pobytu jest napisana i obroNiemal pięćdziesięciooniona pod koniec roku akasobowa grupa uczestników
demickiego praca dyploz pięciu ośrodków akademowa. W ramach stypenmickich (z Lublina, Poznadium każdy odbywa także
nia, Warszawy, Wrocławia,
2–4-tygodniowe praktyki,
Krakowa) stanowi w hipozwalające zorientować
storii programu dziewiąty
się w codziennych mejuż rocznik stypendystów
chanizmach transformacji.
z krajów Europy WschodNad stroną organizacyjną
niej. Warto krótko przypow poszczególnych ośrodmnieć tę ideę.
kach sprawują pieczę koProgram Stypendialny
ordynatorzy regionalni,
im. Lane’a Kirklanda popodlegający dwuosobowstał w 2000 roku z inicjawej koordynacji centralnej
tywy zmarłego w styczniu
w Warszawie.
Uczestnicy integralnego zjazdu Programu Kirklanda w Krakowie
tego roku Nicholasa Reya
Procentowo naj– byłego ambasadora USA w Polsce i członka Rady Dyrektorów większą grupę uczestników programu stanowią stypendyści
Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, wielkiego rzecznika z Ukrainy (ok. 50 proc.). Wśród stypendystów dominują ekonoprzemian demokratycznych w postkomunistycznej Europie. Ideą miści i specjaliści od zarządzania. Do tej pory program ukończyło
programu było przekazanie polskich doświadczeń transformacyjnych 320 osób, obecny rocznik liczy 49. Co 2–3 lata odbywają się konfez ostatnich dwóch dekad dalej na Wschód, do krajów, przed którymi rencje Programu Kirklanda, w których absolwenci wszystkich postoją podobne do polskich wyzwania, reformy i związane z nimi przednich roczników relacjonują efekty swoich zawodowych działań
problemy. Na patrona wybrano Lane’a Kirklanda – wieloletniego związanych z przenoszeniem polskich doświadczeń transformacyjlegendarnego przywódcę amerykańskich związków zawodowych nych na rodzimy grunt. Wiele tu opowieści o sukcesach, ale nie brak
AFL/CIO, jednego z twórców idei powstania PAFW oraz wielo- i porażek, potwierdzających banalną i zarazem niezbywalną prawdę,
letniego członka Rady Dyrektorów
że automatyczne przeszczepianie
Polsko-Amerykańskiego Funduszu
mechanizmów demokratyzacji żyPrzedsiębiorczości. Kirkland znany
cia gospodarczego i politycznego
jest w Polsce głównie ze względu
w inne warunki nie zawsze kończy
na wielkie zaangażowanie w sprawy
się powodzeniem.
„Solidarności” w latach 80. XX
Właśnie takim problemom powieku, dzięki któremu zyskała ona
święcone było tegoroczne spotkanie
tak znaczne poparcie ze strony
w Krakowie. Profesor Zdzisław
USA. Działalność Kirklanda nie
Mach z Instytutu Europeistyki UJ
ograniczała się jednak wyłącznie do
podczas inauguracji zjazdu w auli
Polski, wspierał on wszelkie ruchy
Collegium Novum wygłosił wykład
demokratyczne w krajach dawnego
Polska w UE w kontekście euroProf. Zdzisław Mach z Instytutu Europeistyki UJ
bloku socjalistycznego, stąd jego
pejskiej polityki zagranicznej. Ze
patronat nad całym przedsięwzięciem wydaje się jak najbardziej stanowiska euroentuzjasty przedstawił on trudności polskiej polityki
uzasadniony.
zagranicznej w UE wynikające z rozbieżnych, a czasem sprzecznych
Program Kirklanda finansowany jest ze środków Polsko-Ame- ideologicznie prób zbudowania przez Polskę podwójnego partnerrykańskiej Fundacji Wolności, a administruje Polsko-Amerykańska stwa politycznego – z UE i z USA. Na kilku przykładach wykazał
Komisja Fulbrighta w Warszawie. Stypendia przeznaczone są dla on relatywną niezależność polityki zagranicznej każdego z członków
młodych naukowców, menedżerów, ekonomistów i dziennikarzy UE, która nie może wszak polegać na nieustannym torpedowaniu
z Ukrainy, Białorusi, Rosji oraz Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, wspólnotowej polityki ogólnoeuropejskiej. W konkluzji prof. Mach
Kazachstanu i Mołdowy. W poprzednich latach w programie uczest- wyraził przekonanie, że owszem, możliwe jest przyjęcie do UE noniczyli także stypendyści z Litwy i Słowacji. Spędzają oni dwa wych państw z Europy Wschodniej, a nawet Bliskiego Wschodu, nie
ALMA MATER
61
J. Sawicz
J. Sawicz
zależy to jednak wyłącznie od dobrej woli brukselskiego parlamentu. a coraz częściej jako sposób na zdobycie dodatkowego wykształNowi kandydaci muszą dokonać wielu politycznych, społecznych cenia i nawiązanie istotnych na przyszłość kontaktów naukowych.
i ekonomicznych przygotowań, zanim zdołają skorzystać z profitów, Są dobrze przygotowani do studiów, doceniają wagę edukacji na
jakie przynosi członkostwo w UE. Jedna z lekcji zachodnioeuro- zagranicznym uniwersytecie.
pejskiej demokracji mówi o społeczeństwie obywatelskim i jego
Po drugie – i ten element wydaje mi się jeszcze ważniejszy
świadomych wyborach, za które ponosi ono później całkowitą – coraz lepiej integrują się między sobą. Łączy ich już nie pochoodpowiedzialność.
dzenie z krajów byłego Związku Radzieckiego i symbolizujący je
Następnego dnia prof. Piotr
język rosyjski jako lingua franca,
Sztompka z Instytutu Socjologii
lecz wspólnota młodych, rodzących
UJ w wykładzie Ambiwalencje
się demokratycznych republik,
transformacji postkomunistycznej
doświadczenie obywateli posiadajądokonał swoistej polemiki z pocych własne państwa. Znamiennym
przednim wystąpieniem, wskazuznakiem tej przemiany są Ormiając na negatywe konsekwencje,
nie uczący się ukraińskiego czy
jakie niesie ze sobą gwałtowna
Białorusini śpiewający gruzińskie
transformacja ustrojowa. W jaspieśni ludowe. W mojej krakowskiej
nym i przekonującym schemacie
grupie stypendyści – oprócz języka
rozpisał on polskie doświadczenia
polskiego – spontanicznie uczą się
ostatnich dwudziestu lat na ciąg
także nawzajem swoich języków natraum, przynoszących konkretne,
rodowych. Ty chyba najlepsza inteistotne i z reguły negatywne skutki
gracja, jaką można sobie wyobrazić
Prof. Piotr Sztompka z Instytutu Socjologii UJ
społeczne i polityczne. Każde
w ramach Programu Kirklanda.
społeczeństwo ma ograniczoną tolerancję na nagłe i nieoczekiwane
Po trzecie wreszcie – stypendyści ze Wschodu są coraz pozmiany, dlatego konieczne jest nie tylko łagodzenie tych zmian, wszechniejszym i coraz bardziej oczywistym komponentem wyale i podkreślanie pozytywów, budowanie za pomocą powszechnej kładów, seminariów, ćwiczeń na naszych uczelniach. Co więcej,
informacji przyjaznej atmosfery wokół transformacji. Ambiwalencje z powodzeniem konkurują ze stypendystami zachodnimi nie tylko
przemian ustrojowych każą myśleć nie tylko o doraźnych i spekta- językowo (tu zawsze byli lepsi), ale także pod względem wykształkularnych decyzjach politycznych, ale także o sposobach łagodzenia cenia według najlepszych standardów. Moja obserwacja dotyczy
skutków społecznych, wpływających na ocenę i wartościowanie tych kierunków społeczno-ekonomicznych, ale zapewne potwierdzą ją
przemian. W tak radykalnych reformach jak przebudowa ustrojowa także inni wykładowcy. Mamy tu do czynienia z istotną zmianą
należy starać się równoważyć roszczeniową postawę społeczeństwa jakościową, która z pewnością przyniesie wielkie korzyści w transforzarówno uświadamianiem faktycznych korzyści, jak i uczeniem macji wschodnich demokracji. Odnoszę wrażenie, że po raz kolejny
realizuje się w ten sposób idea św.
współodpowiedzialności za sytuakrólowej Jadwigi, która odnawiając
cję. Transformacja systemowa obejkrakowski uniwersytet, widziała
muje nie tylko sferę wolnorynkowej
w nim ośrodek promieniujący
gospodarki, finansów i politycznego
kulturą na tę część Europy, miejsce
zróżnicowania, ale także świadospotkania światłych akademików
mości społecznej. Być może to jest
ze Wschodu i Zachodu. Dzięki
właśnie najważniejsza praca, jaką
takim inicjatywom jak Program
młode demokracje wschodnioeuKirklanda do tych spotkań właśnie
ropejskie powinny w pierwszym
rzędzie wykonać.
dochodzi.
Oba wykłady wzbudziły spore
Jak co roku, i tym razem styzainteresowanie, wyrażające się
pendyści z innych miast na pożegw obszernych dyskusjach i polenanie zadeklarowali zdecydowaną
mikach. Młodzi przedstawiciele
miłość do Krakowa i UniwerStypendyści okrzyknęli marcowy zjazd krakowski najlepszym
wschodnich demokracji żywo
sytetu, wyrażając zarazem chęć
w tym roku akademickim
reagowali na konkretne analizy
pozostania tu na dłużej. Niestety,
i paranaukowe wizje: czy i kiedy Ukraina i Gruzja mogą zostać takiej ewentualności organizatorzy Programu Kirklanda na raczłonkami UE oraz czy możliwa jest zasadnicza zmiana polityki zie nie przewidują, natomiast wszyscy uczestnicy mogą liczyć
wewnętrznej Białorusi w stronę demokratyzacji.
na pomoc w poszukiwaniu materiałów badawczych, literatury
Siedem lat koordynowania Programu Kirklanda w Krakowie przedmiotu, kontaktów naukowych i innych potrzebach młodego
upoważnia do pewnych podsumowań. Po pierwsze, każdy kolejny akademika. Kraków to otwarte i gościnne miasto, zwłaszcza dla
rocznik wydaje się coraz mniej obciążony kompleksami. Młodzi ludzi nauki.
ludzie nie sprawiają już wrażenia onieśmielonych i zagubionych
Następny zjazd integracyjny odbędzie się pod koniec maja
– w naszym środowisku akademickim czują się swobodnie, znają w Lublinie, ale stypendyści już teraz okrzyknęli marcowy zjazd
swoją wartość i swoje prawa. W przeciwieństwie do tych sprzed kilku krakowski najlepszym w tym roku akademickim. Lublin stanął
lat, obecni stypendyści z Ukrainy, Białorusi czy Gruzji traktują swój przed dużym wyzwaniem.
pobyt u nas coraz rzadziej jako okazję do wyrwania się na Zachód,
Krzysztof Zajas
62
ALMA MATER