W kierunku integrowanej ochrony

sadownictwo
W kierunku integrowanej
ochrony
14–15 lutego br. w Ossie k. Białej Rawskiej odbyła się już 56. Konferencja Ochrony Roślin (fot. 1)
zorganizowana przez pracowników Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach we współpracy
z Bayer CropScience. Tematyka wygłoszonych referatów dotyczyła integrowania dostępnych
metod w celu skutecznej ochrony roślin oraz nowych zagrożeń sadów i plantacji.
PRAWO – CO NAS CZEKA?
Otwierający obrady prof. dr hab. Franciszek Adamicki (dyrektor IO w Skierniewicach) oraz Christophe Dumont (prezes
Bayer Sp. z o.o., dyrektor BCS w Polsce i Krajach Nadbałtyckich) informowali, że instytucje przez nich reprezentowane
są dobrze przygotowane do wejścia w życie 1 stycznia 2014 r.
obowiązku uprawy roślin zgodnie z zasadami integrowanej
ochrony. Pracownicy naukowi IO od lat zajmują się praktycznie tym zagadnieniem, częściowo w obrębie integrowanej
produkcji owoców (IPO), obecnie swoje doświadczenia przelewają na papier – tworząc metodyki integrowanej ochrony.
Publikacje te będą polecane wszystkim, którzy profesjonalnie zajmują się uprawą: jabłoni, gruszy, śliwy, wiśni i czereśni,
brzoskwini, truskawki, porzeczki, maliny, agrestu i borówki
wysokiej. Integrowana ochrona to dziedzina, w której czujemy
się bardzo dobrze i z naszymi koncepcjami odnośnie do ochrony chemicznej, bezpieczeństwa żywności oraz ochrony osobistej możemy bardzo pomóc polskim rolnikom – argumentował
Ch. Dumont. W przyszłości w ofercie BCS znajdą się także biologiczne środki uzupełniające programy integrowanej ochrony, która z założenia jest połączeniem wszystkich dostępnych,
Fot. 1. Uczestnicy podczas sesji wykładowej w pierwszym dniu
konferencji
62
znanych obecnie metod: agrotechnicznej, genetycznej, biologicznej i chemicznej, w celu produkcji żywności pochodzenia roślinnego bezpiecznej dla środowiska i konsumenta.
W 2013 r. wchodzi w życie ustawa o środkach ochrony roślin*. Jak informowała Małgorzata Surawska (fot. 2), Dyrektor
Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin MRiRW, nie należy
spodziewać się rewolucji. Wielu polskich ogrodników prowadziło już bowiem produkcję odpowiedzialnie i racjonalnie,
uwzględniając zasady, o których traktują nowe przepisy.
Resort rolnictwa określił trzy obszary działania, zmierzające
do wdrożenia integrowanej ochrony roślin: l upowszechnianie wiedzy; l dostarczanie rolnikom programów komputerowych (np. w ramach portali informacyjnych) wspomagających w podjęciu decyzji odnośnie do rozpoczęcia
lub zaniechania zabiegów ochrony; l szkolenia (ramka na
str. 64) dla sprzedających i użytkowników środków ochrony
roślin, także osób doradzających rolnikom.
Obecny w Ossie główny inspektor ORiN – Tadeusz Kłos,
apelował o przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony
roślin, zwłaszcza jeśli ogrodnicy zamierzają eksportować
towar do krajów trzecich, np. do Federacji Rosyjskiej. Każde
potknięcie działa na naszą niekorzyść. Powinniśmy na etapie
produkcji uwzględniać wymogi państw-importerów, aby nie
utracić rynków i marki – sugerował T. Kłos. Trudności w eksporcie owoców i warzyw do FR nadal związane są głównie
z niezharmonizowaniem wartości najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości (NDP) środków ochrony roślin,
azotanów i azotynów na i w płodach rolnych. Wciąż normy
europejskie różnią się od rosyjskich (tabela).
Przyczynami kwestionowania dostaw polskich owoców
i warzyw bywają także stwierdzane w nich organizmy, które
należą do kwarantannowych, np. owocówka południóweczka
(Grapholita molesta) żerująca na śliwach, gruszach, jabłoniach,
a także skośnik pomidorowy (Tuta absoluta) na pomidorze.
Aby uniknąć kłopotów, zalecono dodatkowe kontrole tych
towarów przeznaczanych na eksport.
HASŁO OGRODNICZE 4/2013
sadownictwo
Fot. 2. Małgorzata Surawska i Tadeusz Kłos informowali
o nowych przepisach dotyczących integrowanej ochrony roślin
Priorytetowe substancje czynne środków ochrony roślin dotąd
niezharmonizowane przez FR z NDP UE (wg T. Kłosa)
Gatunek rośliny
Wartości NDP
(mg/kg produktu)
unijne rosyjskie
2,0
0,15
2,0
0,1
1,0
0,05
1,0
0,01
deltametryna
0,2
0,01
folpet
3,0
0,02
karbendazym
0,2 niedopuszczony
lambda-cyhalotryna gruszki
0,1
0,03
wiśnie
0,3
0,03
metalaksyl
kapusta pekińska
0,05
0,01
pirymikarb
owoce ziarnkowe i pestkowe 3,0
0,05
trifloksystrobina
owoce ziarnkowe
0,5
0,1
chlorotalonil
cypermetryna
pomidor
owoce pestkowe
owoce ziarnkowe
kapusta pekińska
owoce ziarnkowe
owoce ziarnkowe
owoce ziarnkowe
reklama
Substancja
czynna
ZAGROŻENIA ZE STRONY AGROFAGÓW
Prognozowanie zagrożeń ze strony agrofagów na nadchodzący sezon jest, jak zwykle, bardzo trudne. Prof. dr hab. Piotr
Sobiczewski (fot. 3 na str. 64) z IO zachęcał ogrodników do
korzystania z profesjonalnej diagnostyki, którą m.in. oferuje
zespół specjalistów kierowany przez Profesora. Niejednokrotnie objawy wywoływane przez różne czynniki bywają bardzo podobne, co prowadzi do pomyłek w doborze środków,
w efekcie do poniesienia kosztów ochrony bez oczekiwanych
rezultatów. Dla przykładu – wyniki analizy laboratoryjnej mogą wskazać czy zmiany na pędach są wywołane przez sprawcę zarazy ogniowej, raka bakteryjnego, raka drzew owocowych, czy może zgorzeli kory. Wykorzystując tę możliwość,
można także stwierdzić, czy przyczyną objawów brunatnej
zgnilizny na owocach drzew pestkowych nie jest przypadkiem nowy w Polsce, kwarantannowy organizm Monilinia
fructicola. P. Sobiczewski informował także o innych nowych
zagrożeniach ze strony patogenów. Najprawdopodobniej
pojawiły się nowe rasy grzyba Venturia inaequalis (sprawcy parcha jabłoni), z którymi walka może być utrudniona.
HASŁO OGRODNICZE 4/2013
63
sadownictwo
Fot. 3. Piotr Sobiczewski zachęcał
Fot. 4. Mirosław Korzeniowski prezentował
Fot. 5. Beata Meszka podsumowała wyniki
do wykonywania analiz
nowe rozwiązania w ochronie przed
uzyskane w projekcie Life+
laboratoryjnych
chorobami bakteryjnymi
Stwierdzono przełamanie odporności u odmian jabłoni:
‘Ariva’, ‘Biogolden’, ‘Gold Star’, ‘Topaz’, uważanych dotychczas za odporne na tę chorobę (czyt. też str. 24).
ELIMINACJA SZKODNIKÓW W SADACH
Dr Alicja Maciesiak z IO przestrzegała sadowników, że część
z zarejestrowanych akarycydów od kilku lat wykazuje obniżoną skuteczność w stosunku do przędziorków (m. in. Apollo
500 SC, Nissorun 050 EC), a dodatkowo z Programu Ochrony… ubywa środków (w 2012 r. wycofano Omite 30 WP, Omite 570 EW) i trudno jest prowadzić odpowiednią ich rotację.
Walka z roztoczami jest zdecydowanie łatwiejsza wiosną, gdy
w poszczególnych fazach rozwoju drzew występuje mniej
stadiów rozwojowych każdego z gatunków szkodników. Do
ochrony przed przędziorkiem owocowcem prelegentka polecała na początku fazy zielonego pąka kwiatowego, tuż przed
wylęganiem się larw z jaj zimowych stosowanie środków zawierających oleje parafinowe (Treol 770 EC, Catane 800 EC,
Promanal 60 EC), które użyte 1 raz w wielu sadach eliminują
problemy z przędziorkiem w dalszej części sezonu. Termin
każdego kolejnego opryskiwania w ciągu sezonu wegeta-
Szkolenia dotyczące integrowanej
ochrony roślin
u Obowiązkowe
szkolenia ze stosowania środków
ochrony roślin (ś.o.r); zaświadczenie ukończenia
ważne przez 5 lat (uzupełniające szkolenie
– 1-dniowe)
– Planowane są w 2013/2014 r. uzupełniające
szkolenia ze stosowania ś.o.r. dla ok. 50 tys.
producentów (finansowane z PROW)
u Dobrowolne szkolenia z Integrowanej Produkcji
(IP); zaświadczenie ukończenia ważne przez 5 lat
(uzupełniające szkolenie – 1-dniowe)
– Planowane są w 2013 r. szkolenia z IP dla 5 tys.
producentów (finansowane z PROW)
u Dobrowolne specjalistyczne szkolenia dla
sadowników i doradców realizowane przez instytuty
(finansowane z Programów Wieloletnich)
64
fot. 1–5 K. Kupczak
cyjnego powinien być określony na podstawie lustracji przeprowadzonej w sadzie i gdy liczebność przędziorków przekroczony próg zagrożenia (patrz PORS 2013). A. Maciesiak
polecała stosowanie dwóch nowych akarycydów dostępnych
na rynku Zoom 110 SC i Sumo 10 EC. Pierwszy z nich Zoom
110 EC (s.cz. etoksazol) prelegentka zalecała stosować od fazy zielonego do różowego pąka kwiatowego jabłoni, na początku wylęgania się larw przędziorka owocowca (wykazuje on także działanie jajobójcze i ogranicza płodność samic,
nie zwalcza jednak osobników dorosłych). W celu zwalczenia jaj i larw letniego pokolenia przędziorka owocowca środek należy stosować w okresie wzrostu zawiązków owoców.
Sumo 10 EC (s.cz. milbemektyna) należy stosować od pełni
kwitnienia przez maksymalnie 4 tygodnie (skuteczność jest
wtedy najwyższa i utrzymuje się nawet do 6 tygodni po zabiegu). Zwalcza wszystkie stadia rozwojowe przędziorków.
Dr Zofia Płuciennik (IO) podsumowała ostatnie dwa sezony – 2011 i 2012 – pod względem zagrożenia wynikającego
z obecności owocówki jabłkóweczki i zwójek liściowych w sadach zaznaczając, iż w 2011 r. liczba owoców uszkodzonych
przez gąsienice zwójek wpłynęła na obniżenie plonu handlowego nawet o kilkanaście %. W 2012 r. sadownicy prowadzili
bardziej racjonalną ochronę, a terminy zabiegów w dużym
stopniu ustalano na podstawie odczytu liczby odłowionych
motyli w pułapki z feromonem. W opinii prelegentki zwalczanie owocówki jabłkóweczki w integrowanej ochronie
nie powinno przysporzyć sadownikom trudności, gdyż do
dyspozycji mają oni 12 najnowszej generacji insektycydów
(m. in. Mospilan 20 SP i Coragen 200 SC do stosowania na
początku lotu motyli w okresie składania jaj, Affirm 095 SG,
Reldan 225 EC do stosowania w okresie składania jaj i na
początku masowego wylęgania się larw oraz Calypso 480 SC,
Runner 240 SC i SpinTor 240 SC do zwalczania gąsienic).
Większość tych środków ogranicza także populacje zwójek
liściowych. Jednym z narzędzi w integrowanej ochronie jest
także Ecodian-CP VP produkt wykorzystujący w swoim mechanizmie działania dezorientację samców. Przestrzeganie zasad rotacji również nie jest trudne, gdyż zarejestrowane obecnie
HASŁO OGRODNICZE 4/2013
insektycydy reprezentują aż 7 grup chemicznych – podkreśliła
Z. Płuciennik. Wszystkie insektycydy zalecane do integrowanej ochrony powinny być bezpieczne dla fauny pożytecznej
w sadach i przyjazne dla środowiska.
Z danych przedstawionych przez mgr Krystynę Jaworską
wynika, iż liczebność i zagrożenie sadów gruszowych ze strony miodówki gruszowej plamistej w 2012 r. były mniejsze niż
w latach poprzednich. W dużej mierze przyczyniła się do tego
rejestracja dwóch insektycydów: Acaramik 018 EC (s.cz. abamektyna) i Movento 100 SC (s.cz. spirotetramat). W sadach,
gdzie były one stosowane w ub.r. populacja zimujących form
szkodnika została znacznie obniżona i tym samym nie będzie
konieczne zwalczanie tego gatunku miodówki w okresie
bezlistnym. W dalszej części, przed kwitnieniem prelegentka
polecała zastosować Dimilin 480 EC w dawce 0,3 l/ha lub tuż
po kwitnieniu ten sam środek albo środki zawierające abamektynę. Prelegentka przypominała sadownikom, że z zalceń ochrony gruszy został wycofany zoocyd Actara 25 WG.
W 2012 r. na początku wylęgania się larw miodówek (koniec
maja/początek czerwca) dobre efekty uzyskano po stosowaniu środka Movento 100 SC w dawce 2,25 l/ha, który jeszcze
2–3 tygodnie po zabiegu hamował rozwój larw szkodnika.
Latem i jesienią populacja miodówki gruszowej plamistej jest
ograniczana przez drapieżców i parazytoidy, jednakże jest
to możliwe tylko w tych sadach, gdzie ochrona prowadzona
jest w sposób racjonalny, przy użyciu środków selektywnych.
K. Jaworska poinformowała także, iż w sadach gruszowych
wzrasta liczebność miodówki gruszowej czerwonej, co jest
efektem zaprzestania stosowania niektórych ś.o.r. Jej szkodliwość jest jednak niewielka, w dużym stopniu osobniki tego
gatunku są pasożytowane.
reklama
sadownictwo
POLECA
NOWOŚCI
NOWE ŚRODKI
W INTEGROWANEJ OCHRONIE
tru
CZ
Y
za a chm
rk
zio
HASŁO OGRODNICZE 4/2013
em
50 zł
A!
AC J ca
STR kow ca
E JEtruskawielow
w ety
kiecie
i inf
orm
acje
dotyc
ząc
e pro
duktu
.
ska
wk
dia
ow
ce m
roz
wo
ip
o
jow
rzę
e
dz
iork
an
iem
iem
ch
a łą
mie
c zn
low
ie z
zy
cem
ad
iuw
an
tem
Sli
pp
a
Ze
Zwróćśrodkó
uwagw ochron
ę na y roś
zwrot lin
y ws należ
kaz y kor
ujące zys
rod tać z zac
zaj
zag howa
rożen nie
ia ora m be
z prz zpiecz
estrze eństw
gaj a. Prz
środkó ed
w be każdy
zpiecz m uży
eństw ciem
a zamprzecz
ieszcz ytaj inf
onych orm
w etyacje zam
kiecie ies
. zczon
e
Jak informował Mirosław Korzeniowski (fot. 4) z Bayer CropScience, obecnie w etykiecie środka Aliette 80 WG (s.cz. fosetyl glinu) widnieje zapis o zastosowaniu w uprawie jabłoni
i gruszy celem ochrony drzew przed zgnilizną pierścieniową
podstawy pnia (Phytophtora cactorum) w okresie kwitnienia
drzew w stężeniu 0,5% do ich podlewania (zabieg powtórzyć po miesiącu). Ponieważ środek ten wykazuje działanie przeciwko chorobom bakteryjnym przez indukowanie
odporności w roślinie, (PDE; ang. plant defence enhancement), stosowany zapobiegawczo (3–7 dni przed infekcją)
wykazuje skuteczność w zwalczaniu zarazy ogniowej na
kwiatach, pędach i zawiązkach owoców. W Belgii rejestracja
Aliette 80 WG została w połowie 2012 r. rozszerzona
z uwzględnieniem ochrony jabłoni i gruszy także przed
w pakiec
pakiecie taniej
SZK
ODN
%D
UED
UD’
krz
DED
QRZ
ew
VND
ów
ow
oco
wy
ch
IKI
www.plantpress.pl
Plantpress Sp. z o.o.
30-133 Kraków, ul. J. Lea 114a, e-mail: [email protected]
tel./fax 12 636 18 51, 12 638 28 64, 12 638 28 65, tel. kom. 60265
651 838
sadownictwo
Pseudomonas syringae, zarówno do stosowania zapobiegawczego, jak i interwencyjnego (np. po opadzie gradu)
w dawce 3,75 kg/ha (2,5 kg/ha powierzchni liści). Badania
szklarniowe wykonane w 2012 r. w IO wykazały, iż Aliette
80 WG jest selektywny w stosunku do płatków kwiatowych
jabłoni odmian ‘Idared’ i ‘Šampion’, a także, że jego fitotoksyczność jest niższa niż środków miedziowych. M. Korzeniowski podkreślił, iż Aliette 80 WG, po rozszerzeniu rejestracji,
może być cennym narzędziem do ograniczania wystąpienia
zarazy ogniowej i innych chorób jabłoni w sadach z integrowaną produkcją owoców.
W ubiegłym roku na rynku polskim zaistniał nowy środek
owadobójczy Movento 100 SC (s.cz. spirotetramat), który może
być używany do ograniczania populacji szerokiego spektrum
szkodników jabłoni (bawełnica korówka i inne mszyce, pryszczarki i czerwce), gruszy (mszyce, miodówki, pryszczarki), drzew
i krzewów ozdobnych oraz warzyw – informował Tomasz Gasparski z Bayer CropScience. Prelegent podkreślał, iż najskuteczniejszą ochronę można uzyskać wtedy, gdy środek jest
aplikowany na najmłodsze stadia rozwojowe szkodników
(hamuje biosyntezę tłuszczów). W uprawie gruszy w 2012 r.
w zwalczaniu miodówek najlepsze wyniki uzyskano, gdy
Movento 100 SC (dawka 2,25 l/ha) zastosowano na podstawie wyników lustracji, w pierwszych dniach czerwca. Środek
naniesiony w pierwszej dekadzie czerwca ograniczył także
populacje pryszczarków i mszyc (można stosować tylko jeden raz w sezonie). W sadach jabłoniowych, Movento 100 SC
zastosowany celem ograniczenia pryszczarka jabłoniaka
skutecznie zredukował także populację mszyc (3. dekada
maja). Zabieg przeciwko bawełnicy korówce w 2012 r. wykonany w 2. dekadzie czerwca przyniósł najlepsze efekty.
Jak podkreślił T. Gasparski, mimo, iż środek Movento 100 SC
nie jest obecnie zarejestrowany przeciwko pordzewiaczowi
jabłoniowemu i przędziorkom, przeprowadzone obserwacje pokazały, że skutecznie redukuje także populacje tych
szkodników.
GROŹNE CHOROBY
Dr Beata Meszka (fot. 5 na str. 64) z IO podsumowała wyniki
uzyskane w projekcie Life+, w którym doświadczano działania aktywnej pary o temp. 60–70°C w odkażaniu gleby
w celu ograniczenia patogenów i szkodników glebowych
na plantacji matecznej w szkółce truskawki, a uzyskane wyniki porównywano do tych uzyskiwanych z zastosowaniem
substancji czynnych: dazomet, chloropikryna i metam sodowy. Werticilioza (wywoływana przez Verticillium dahliae),
której nasilenie w 2012 r. było bardzo duże, została znacznie
zredukowana zarówno po zastosowaniu aktywnej pary, jak
66
i metody chemicznej, co gwarantuje uzyskanie zdrowego
materiału nasadzeniowego produkowanego w szkółkach np.
truskawek. Dobre wyniki (skuteczność 85%) uzyskano także
w tych kombinacjach doświadczalnych, gdzie zastosowano
fumiganty: Nemasol 510 SL i Basamid 10 GR w niższych niż
zalecane dawkach, co oznacza, iż dawki te mogą być obniżone bez ujemnego wpływu na skuteczność zabiegu. Po przeprowadzeniu fumigacji, w glebie znacznie wzrosła także liczebność bakterii: Pseudomonas spp. i Bacillus spp. W wyniku
odkażania gleby, zarówno chemicznie, jak i przy użyciu aktywnej pary, na plantacji matecznej truskawek obserwowano
mniejsze zachwaszczenie (także chwastami wieloletnimi jak
babka, ostrożeń polny i skrzyp polny) oraz zwiększoną liczbę
wytwarzanych rozłogów, a liczba uzyskanych sadzonek była 2–2,5-krotnie wyższa niż z roślin w kombinacji kontrolnej.
Prelegentka podkreśliła, iż zastosowanie aktywnej pary nie
przyniosło jednak oczekiwanych rezultatów w zwalczaniu
populacji szkodliwych nicieni.
W efekcie mroźnej i w wielu rejonach kraju bezśnieżnej
zimy 2012 r. w sadach drzew pestkowych uszkodzonych zostało wiele drzew, szczególnie tych w słabej kondycji, chorych
(rak, drobna plamistość drzew pestkowych). Drzewa takie są
w większym stopniu niż zdrowe narażone na wystąpienie
m.in. srebrzystości liści drzew pestkowych czy leukostomozy
drzew pestkowych, o czym informowała sadowników mgr
Agata Broniarek-Niemiec (IO). Pędy lub całe drzewa z objawami srebrzystości liści powinny być usunięte i spalone, gdyż
nie ma skutecznej metody zwalczania tej choroby. Podobnie w przypadku leukostomozy, która w młodych sadach
brzoskwiniowych czy morelowych może doprowadzić do
zamierania drzew. W sadach drzew pestkowych zaleca się po
cięciu i gradobiciu stosować Topsin M 500 SC (s.cz. tiofanat
metylu). Drzewa osłabione przez mróz są także w większym
stopniu porażane przez bakterię Pseudomonas syringae, która
w młodych sadach może doprowadzić nawet do zamierania
całych drzew. Metodą ograniczającą tę chorobę jest wczesnowiosenne opryskiwanie drzew środkami miedziowymi,
a w późniejszym okresie zabezpieczanie ran na drzewach po
wycięciu porażonych konarów i pędów pastą Funaben Plus
03 PA z dodatkiem środka miedziowego.
Pozostając w tematyce ochrony sadów przed chorobami,
mgr Artur Mikiciński z Pracowni Fitopatologii IO przedstawił zagadnienie potencjalnych źródeł infekcji jabłoni i grusz
przez Erwinia amylovora, sprawcę zarazy ogniowej (czyt.
str. 68).
Katarzyna Kupczak,
Dorota Łabanowska-Bury
* podpisana 27 marca br. przez prezydenta RP
HASŁO OGRODNICZE 4/2013