Serbske narodne drasty w tworjenju Ludvíka Kuby

DR. INES KELLEROWA, Budyšin
Serbske narodne drasty w tworjenju Ludvíka Kuby
Ludvík Kuba liči k wosobinam, kotřiž hižo za čas žiwjenja mnohe česćenja dožiwichu. Nahladna ličba
schadźowanjow a publikacijow, kotrež zaběraja so z jeho tworjenjom, pokazuje na to, zo su jeho
zajimy nimoměry šěroke byli. Pućowanja do słowjanskich krajow, jeho zběrki ludowych spěwow, jeho
čitanki, kotrež wopisowachu swjaty dźeń kaž tež wšědny dźeń ludźi, swědča nazornje wo tym.
W slědowacym chcu so z jednym wobłukom jeho zajimow zaběrać, kotrehož wuznam so wšak w
serbskej ludowědźe přeco zaso wuzběhuje1, kotryž pak we wědomostnym dźěle serbskich
ludowědnych slědźenjow ženje rólu hrał njeje – z jeho drastowědnymi přinoškami w serbskej
ludowědźe.
Njejedna so tu jenož wo Kubowu wobrazowu dokumentaciju žiwych serbskich narodnych drastow, ale
tež wo jeho prócowanja wo powšitkownu charakteristiku jednotliwych serbskich drastow a drastowych
regionow.
Kuba a jeho prěnje rysowanki serbskich narodnych drastow
Kaž je znate, wopyta Kuba nalěto 1886, wot 27. apryla hač do 11. meje, prěni raz Łužicu. Jeho
zajimowachu předewšěm serbske ludowe spěwy, kotrež chcyše wón zběrać a zapisać. Zdobom bě
wón powšitkownje cyłemu žiwjenju Serbow wotewrjeny. Swoje dožiwjenja a zaćišće zapisowaše sej
do dźenika.2 Wot někotrych wěcow zhotowi Kuba skicy a rysowanki, zo by so pozdźišo na nje
dopomnił. To nastupa hudźbne instrumenty a hercow kaž tež wěste předmjety wšědneje potrjeby a
drasty. Tohodla eksistuja z toho časa tež někotre wołojnikowe rysowanki a pjerokrjesby z drastowymi
motiwami. We wobsydstwje Serbskeho muzeja w Budyšinje namaka so šěsć z nich. Tu jedna so wo
štyri rysowanki ze wsy Popojce z Delnjeje Łužicy a wo rysowanku ze Slepoho a wo pjerokrjesbu
z Lěska pola Slepoho. Po wšěm zdaću eksistuja hišće dalše rysowanki, kaž je Jurij Łušćanski
njedawno zwěsćił.3
Z Kuboweho dźenika zhonimy, w kotrych wjeskach je přebywał a w kotrym wobłuku jeho twórby
nastachu. Tak pisa mjez druhim wo Popojcach, zo chodźa holcy tam do šule a zo je rjenje, na nje
hladać, a zo dyrbja dźěći tam wšo němsce a serbsce móc.4 Wobě wołojnikowej rysowance
pokazujetej potom tež dwě holcy z Popojc, šulsku holcu a holcu we wšědnej drasće. Husto
zapisowaše sej Kuba jednotliwe drastowe dźěle wotpowědneje wsy do dźenika a wopisuje material,
barby a zdźěla tež hódnotu drasty. Wo drasće w Popojcach čitamy na přikład dale, zo su lapy žonow
wjacebarbne a zo su žarowanske lapy běłe. Žarowanska płachta njenjese so jenož na měcu. Zady a
po bokomaj so wona přityknje a prědku so wona z rukomaj dźerži. Płachta pada tak přez ćěło, zo
njejstej woči widźeć.5 Z pomocu pjerokrjesby žarowanskeje drasty z Popojc móžemy tutomu
wopisowanju derje slědować. Nimo toho Kuba hišće na samsnym dnju, 7. meje 1886, dźowku fararja
w swjedźenskej drasće rysowaše.
Přichodny dźeń jědźeše z ćahom do Slepoho a z dźenika zhonimy, zo je w korčmje holčacu drastu
rysował.6 Na delnjej kromje rysowanki pisa Kuba, zo je to słužowna korčmarja była. Tu widźimy jasnje
Kubowe přispomnjenja k drasće. Na hornjej kromje su jednotliwe drastowe dźěle a jich barby
mjenowane. Na př.: hałba – čerwjena, bant – čerwjeny, canki – běłe. Runje tajke wopisanja namakaja
so na přichodnej rysowance. Je to pjerokrjesba swjedźenskeje drasty z Lěska.
Tute rysowanki maja mjenje wuměłsku hač skerje ludowědno-kulturnohistorisku hódnotu. Pokazuja
drasty, kiž nošachu so krótko do wróćicy lětstotka. A z tym wudospołnjeja wone dotalny drastowy
material serbskeho drastoweho atlasa. Wšědna drasta a swjedźenska drasta z Popojc falujetej na př.
we wotpowědnym zwjazku wo drasće Serbow wokoło Choćebuza.7
1
„Von bleibendem künstlerischen wie auch volkskundlichen Wert sind seine bildlichen Darstellungen der um 1922
noch getragenen sorbischen Volkstrachten sowie der damaligen Volksbauweise.“ Raupp, J. / Nawka, B.: Ludvík
Kuba und Adolf Černý zum Gedenken. W: Lětopis C 8(1956), str. 143; „Ludvík Kuba njebě jenož sławny moler
narodnych drastow a ludoweje architektury, ale zdobom wuběrny ludowědnik, kotryž njeznaješe jenož materielnu
kulturu wjesneho luda, ale tež jeho dušine žiwjenje a bědźenje ... Jara zajimawe su Kubowe nazhonjenja we
Łužicy a jeho słowa wo zmysle narodneje drasty.“ Nawka, Błažij: Ludvík Kuba jako ludowědnik. W: Rozhlad
43(1993)4, str. 162.
2
Hlej: Kunz, Ludvík: Das Lausitzer Musiktagebuch Ludvík Kubas aus dem Jahre 1886. W: Lětopis C 32(1989),
str. 33–68.
3
Łušćanski, Jurij: K rysowankam Ludvíka Kuby z lěta 1886. W: Rozhlad 51(2001)12, str. 438–440.
4
Kunz 1989, str. 59.
5
Tež tam, str. 66.
6
Tež tam, str. 67.
7
Hlej: Nowak-Njechorński, Měrćin / Balko, Lotaŕ: Drastwa Serbow wokoło Chośebuza, Budyšyn 1991.
Z časa swojeho wopyta haješe Kuba stajne listowanje z Michałom Hórnikom a Arnoštom Muku. Hdyž
bě Muka nimo Kubowych zběraćelskich tež jeho wuměłske ambicije spóznał, započa jeho hnydom
wabić, swjaty a wšědny dźeń Serbow zwobraznjeć: „... zo by molował wobrazy ze žiwjenja Serbow,
sceny z kwasnych swjatočnosćow, z delnjołužiskich Błótow a scyła ze žiwjenja luda, kotrehož drasty
mějachu swětowu sławu“8.
Muka njeje připadnje Kubu w tej naležnosći narěčał. Srjedź 19. lětstotka je zajim Serbow za swoje
stawizny, rěč a kulturu nimoměry přiběrał. Serbja spytachu – kaž druhe europske narody tež – so
etnisce znowa definować a sej swoju serbskosć wuwědomić, přez to, zo so bóle na swoje stawizny, na
zběranje, zachowanje a wožiwjenje serbskeje rěče a ludoweje kultury koncentrowachu. Srjedźišćo
tutych prócowanjow bě 1847 załožena Maćica Serbska, w kotrejž so 1898 sekcija ludowěda
zarjadowa. Wot Muki nastajeny dźěłowy program sekcije žadaše zběranje duchownych a materielnych
ludowych kubłow kaž tež wožiwjenje hižo zhubjenych tradicijow, wosebje ludowych nałožkow a
narodnych drastow.
Dokelž w tehdyšim času hišće barbna fotografija njeeksistowaše, prócowaše so Maćica, wuměłcow za
dokumentowanje dobyć. W oktobru 1903 bu tohodla separatna sekcija Maćicy k zapopadnjenju
serbskich narodnych drastow na wobrazach załožena. Jako nadawk sej wona předewza, w formje
drastowych wobrazow wšelakorosć a pisanosć serbskich drastow Serbskemu muzejej a z tym
potomnikam zachować, dokelž so po wšěm zdaću regionalne serbske drasty spěšnje zhubjowachu. W
kotrej měrje je sekcija łužiske wopyty Kuby sobu financowała, wosta dotal njewujasnjene.
Ale tež z dalšich stron bu Kuba na temu „drasty“ přeco zaso skedźbnjeny. Hdyž je 1918 do čěskołužiskeho towarstwa „Česko-lužický spolek Adolf Černý“ w Praze zastupił, skutkowaše w tamnyšim
předsydstwje Josef Páta sobu. Wón je Kubu pohnuwał, znowa do Łužicy pućować. „Jako sobustawa
towarstwa mje prošachu wo to, zo bych swoje tworjace skutkowanje wěnował tež Łužicy. Wobrazować
narodne drasty, typy, napohlad twarjenjow, tak daloko kaž su do dźensnišeho časa zachowane, we
woběmaj Łužicomaj, to je mój zaměr.“9
Z pomocu Vladimíra Zmeškala, dalšeho čłona předsydstwa towarstwa, poradźi so Kubje, za swojej
pućowani do Łužicy 1922 a 1923 kóždy raz stipendij we wysokosći 10 000 krónow dóstać, pod
wuměnjenjom, zo změje stat předkupne prawo za wobrazy.10 Tohodla bu pozdźišo wjetšina wobrazow
ze statneje strony nakupjena a njemóžeše we Łužicy wostać.
Kubowej pućowani 1922 a 1923
Prěnje pućowanje wjedźeše Kubu wot 30. junija hač do 16. septembra 1922 do Łužicy a najprjedy do
Hornjeje Łužicy. 11 Wokoło Chrósćic molowaše wón katolske holcy a žony we wšědnej, swjedźenskej a
wobrjadnej drasće. We wjeskomaj Pěskecy a Nowa Jaseńca měješe składnosć, serbsku njewjestu
rysować.
Wot Chrósćic poda so do Slepoho a wokoliny. Tu molowaše mjez druhim wobraz družki a wobraz
holcy při kołwróće.
Potom pućowaše Kuba do směra Błótow. Tam nastachu dalše wobrazy, kaž na př. z holcu Henriettu
Šoratowic z Borkow, kotraž ma kwěćel róži w ruce. Z Błótow poda so wón do Blunja, zo by tam dale
molował. W septembru 1922 je Kuba swoje wobrazy w Serbskim domje w Budyšinje wustajił.
Nimale na dźeń lěto pozdźišo – wot 28. junija hač do 21. septembra 1923 – wopyta Kuba zaso Łužicu.
Tón raz započa ze swojimi studijemi w Delnjej Łužicy. W Borkowach molowaše mjez druhim burowku,
družki, kmótry, njewjestu a žonu w žarowanskej drasće. W Šlichowje móžeše njewjestu wotprědka a
wotboka rysować. Potom pućowaše do směra Wojerec. Bluń wopyta při tym kaž Borkowy druhi raz.
Tam nastachu wobrazy holcy w swjedźenskej drasće, žony w žarowanskej drasće a njewjesty. W
blišim Židźinom slědowachu dalše wobrazy, kaž wobraz žony w swjedźenskej drasće a dwaj wobrazaj
žony we wulkej žarowanskej drasće. W Čornym Chołmcu słužeše Kubje holca w drasće njewjesty kaž
tež w swjedźenskej kemšacej drasće jako model. Tam je wón tež drastu wudateje kmótry molować
móhł. W Trjebinje zhotowi Kuba hišće raz wobrazy drasty Slepjanskeje kónčiny: na př. drastu
wudateje kmótry a drastu njewjesty.
Swoje mólby prezentowaše Kuba zaso – kaž 1922 – w Serbskim domje w Budyšinje. Wustajeńcu
wotewri wón 3. oktobra 1923 z přednoškom „Narodne drasty serbskeho luda“ – z angažowanej narěču
wo rjanosći a trěbnosći zachowanja serbskich narodnych drastow. Tam podšmórny Kuba swoj narok,
8
Kuba, Ludwik: Druhi króć pola łužiskich Serbow. W: Rozhlad 7(1957)1, str. 20.
Kuba, Ludvík: Moje łužiske wopyty. W: Łužica 37(1922), str. 90–91.
10
Lebedová-Zmeškalová, Vladimíra: Moler Ludvík Kuba a Łužica, Budyšin 1984, str. 50 a 57.
11
Slědowace wopisanja bazuja hłownje na přepytowanju Vl. Lebedoveje-Zmeškaloveje „Moler Ludvík Kuba a
Łužica“ z lěta 1984.
9
kotryž to ryzy wuměłske přesahuje a so na etnografisky wid měri. Bě chcył časowy dokument
serbskeho žiwjenja wokoło 1922 a 1923 tworić: „Mojej wobě wustajeńcy, lońša a lětuša, potajkim
tworitej cyłk, a jako tajki stej z dokumentom (z dopokazom) narodneho serbskeho žiwjenja z lěta 1922
a 1923.“12 Po jeho měnjenju bě drasta wuraz duše, nahladow a dóńta serbskeho luda: „... narodna
drasta njeje wodźěw ćěła, ale rěč duše, je to rěč duše, hłuboka, wo kotrejž taji so žiwjenska mudrosć,
nahromadźena po cyłych lětstotkach, haj lěttysacach“13. Swěrnosć serbskeje žony k swojej
narodnosći, štož by so w zachowanju serbskeje drasty zwurazniło, by Serbam přichod zaručiła.
Tohodla skónči Kuba swoju wotewrjensku narěč z chětro patetiskimi słowami: „Njech je žiwa serbska
žona!“14
Kubowe emocionalne česćowanje serbskeje drasty bu 1923 w „Serbskich Nowinach“ kaž tež w
časopisu „Łužica“ wotćišćane. Tež w pozdźišich lětach slědowachu nowoćišće tutoho přednoška we
wšelakorych časopisach a nowinach, tak 1925 w „Česko-lužickým věstníku“15 a wospjet w „Serbskich
Nowinach“, jónu 1928 při składnosći wustajeńcy Anty Trstenjaka w Serbskim domje w Budyšinje16 a
1936 při składnosći spožčenja titula čestneho doktora Karloweje uniwersity Kubje w Praze17.
Wospjetne wozjewjenje jeho přednoška na to pokazuje, zo su Kubowe wobrazy, jeho wustajeńcy w
Budyšinje a jeho wočiwidny angažement za serbsku narodnu drastu tež mjez Serbami samymi zajim
za swoju drastu – jako identifikaciske znamjo – zbudźili.
Dale dyrbimy tu dodać, zo njeje so wot srjedź 19. lětstotka sem žadyn wučenc hižo nadrobnje
z drastami zaběrał. Tak móžemy zawěsće tež z toho wuchadźeć, zo bě tematika mnohim serbskim
wopytowarjam Kubowych wustajeńcow nowa a běchu z bohatosće swójskeje narodneje drasty
překwapjeni. Tohodla je poprawom bjez dźiwa, zo je wustajeńca tajki pozitiwny wothłós měła.
Kubowe prócowanja wo systematiku serbskich narodnych drastow
Dokumentacija žiwych serbskich drastow na płatnje njewosta pak jenički přinošk Kuby wo serbskej
drastowědźe. Tež po tutej seriji so wón z tutej tematiku dale zaběraše. Na zakładźe swojich
nazhonjenjow w Hornjej a Delnjej Łužicy bě so Kuba z wurjadnym znajerjom wšelakorych drastow stał.
Je wědźał, hdźe w kotrej drasće chodźa. Je wědźał, při kotrej składnosći so wšědnu a swjedźensku
drastu woblěkaja. Wěda wo tym zmóžni jemu serbske narodne drasty z druhimi słowjanskimi drastami
přirunować, je charakterizować resp. systematizować, štož hač dotal jenož zdźěla eksistowaše.
Myslu tu wosebje na Jana Arnošta Smolerja a jeho „Pěsnički hornich a delnich Łužiskich Serbow“ ze
srjedź 19. lětstotka18. Smoler bě w ludowědnej přiłoze mjez druhim serbske drasty wopisował.19 Jeho
předstajenje pak njeorientowaše so po regionach, ale wusměri so na pěstowanje nałožka, z tym zo je
nałožkam wotpowědowacu drastu pokazował. Tak wopisowaše Smoler na přikładźe kwasa wšelakore
drastowe formy jednotliwych regionow Hornjeje a Delnjeje Łužicy.20 Jeho přikłady, kotrež słuža
předewšěm ilustraciji, su tohodla wubrane. We wobrazowej přiłoze rozeznawa Smoler potom jenož
hišće mjez drastowymi formami serbskeje Hornjeje a serbskeje Delnjeje Łužicy.21
Prěni pospyt regionalneje systematiki serbskich drastow zahaji Kuba 1927. W časopisu „Česko-lužický
Věstník“ wozjewi swój nastawk wo charakteristice serbskich drastow.22 Rozeznawa drasty po
regionach a spyta zhromadnosće drastowych kónčin wudźěłać. Tak rozrjaduje serbske drasty do
štyrjoch regionow a mjenuje slědowace: 1. hornjołužisku drastu, 2. Wojerowsku drastu, 3.
Mužakowsku drastu a 4. delnjołužisku drastu.
Tutomu podrjadowanju slěduje wopisowanje wotpowědneje drasty:
Prěni drastowy typ, hornjołužiska drasta, so w zapadnym, katolskim, dźělu Hornjeje Łužicy nosy.
Tohodla rěka wona tež „katolska drasta“. Tute pomjenowanje zasłuži sej tež swojeho napohlada dla.
Po Kubje bě wona „najpřistojniša“ z drastow, wona by jara miła, powabna a nadobna była a nimale
12
Kuba, Ludwik: Narodne drasty serbskeho ludu. W: Łužica 38(1923), str. 123.
Tež tam, str. 124.
14
Tež tam.
15
Kuba, Ludvík: Smysl kroje lužickosrbského. W: Česko-lužický věstník 6 (15.01.1925) 1.
16
Kuba, Ludwik: Narodna drasta serbskeho luda. W: Serbske Nowiny čo. 87 (07.12.1928) 285, přił.
17
Kuba, Ludwig: Narodne drasty serbskeho ludu. W: Serbske Nowiny čo. 95 (0806.1936) 131, přił.
18
Haupt, Leopold / Schmaler, Johann Ernst: Volkslieder der Wenden in der Ober- und Niederlausitz = Pěsnički
hornich a delnich łužiskich Serbow, Grimma 1841/1843.
19
Tež tam, wudaće 1996, str. 209–211, 227–249.
20
Hlej: Balke, Lotar: J. A. Smolers Beitrag zur Trachtenforschung im 19. Jahrhundert. W: Lětopis C 28(1985), str.
13–17.
21
Haupt / Schmaler 1841/1843, Tab. III–V.
22
Kuba, Ludvík: K charakteristice lužickosrbských krojů. W: Česko-lužický Věstník 8(20.06.1927)6
13
kaž knjeni skutkowała. Potom naliči rozdźělne drastowe formy katolskeje Serbowki, kotrež móže wona
w běhu žiwjenja nosyć. To su: a) wšědna drasta, b) kemšaca drasta, c) drasta družki abo njewudateje
kmótry, d) drasta wudateje kmótry, e) drasta njewjesty a f) žarowanska drasta.
Druhi drastowy typ, typ Wojerowskeje drasty, je w zapadnym dźělu pruskeje Hornjeje Łužicy
rozšěrjeny. Je mjenje asketiski, ale tola nahladny a bjez koketerije, byrnjež pisaniši hač předchadźaca
drasta.
Třeći drastowy typ mjenuje Kuba Mužakowsku drastu, kotraž pak je so jenož w Slepom a wokolinje
zachowała. Wot prěnjeju typow so na grawěrowace wašnje rozeznawa. Jeničke zhromadne znamjo je,
zo boji so wona tež koketerije a wšeje zawjedliwosće, čehoždla so tuta poprawom rjana drasta šwarna
pomjenować njehodźi. „Dokelž so nadrje njehladajo wšeje prócy płoneho šnórowanja ženje dospołnje
njezhubitej, wužiwaja so pod šiju wotprědka a wotzady zawčki, zo by twar ćěła w profilu wotprědka
samsny był kaž wotzady. Tak nastanje zaćišć, zo je poprawom derje zrosćena wosoba někak
horbata.“23
Štwórty drastowy typ je delnjołužiska drasta, kotraž je so najbóle w sewjeru a zapadźe Choćebusa
zdźeržała. Charakteristiske su za nju jeje wulkomyslne formy a jeje pisanosć.
1931, dwě lěće po swojim poslednim pućowanju do słowjanskich krajow, wozjewi Kuba w Časopisu
Maćicy Serbskeje nastawk, kotryž so z poměrom serbskeje drasty k drasće druhich Słowjanow
zaběra.24 Tam přemyslowanja z lěta 1927 pokročowaše a je hišće konkretizowaše. Wone 1927
wopisane šesćore wašnje zdrasćenja Serbowki, to rěka warianty drasty, kotrež by so w běhu žiwjenja
woblěkać móhła, rozšěri Kuba 1931 na dźesać družinow a na wšě drastowe kónčiny: 1. wšědna
drasta, 2. njedźelska drasta, 3. kemšaca drasta, 4. drasta njewudateje kmótry, 5. drasta wudateje
kmótry, 6. drasta družki, 7. drasta wudateje kwasneje słónki, 8. drasta njewjesty, 9. žarowanska drasta
a 10. połžarowanska drasta.25
Tež swoju definiciju štyrjoch drastowych kónčin porno 1927 konkretizowaše. Prěnju kónčinu
woznamjeni nětko jako saksku katolsku Hornju Łužicu z wokolinu Kulowa w Pruskej. Drasta je tu
jednotna skupina bjez wotchilenjow.
Jako druhi drastowy region pomjenuje prusku Hornju Łužicu wokoło Wojerec. Tam rozeznawa tři
podskupiny: 1. zapadnu skupinu, tak mjenowanu Chołmsku, hdźež dominuje zelena barba, 2.
Wojerowsku skupinu, w kotrejž čerwjena a oranžowa barba dominujetej, a 3. sewjernu skupinu wokoło
Šprjejc. „Druha skupina so wuznamjenja z tym, zo so tu hišće zetkawamy z bortu hornjołužiskeje
njewjesty, kotruž nosy tu tež družka. Druhdźe jeje njeje. W prěnjej skupinje pak město borty nastupuja
włosy, wobwite sprócniwje z bantom w formje frygiskeje čapki. W 3. skupinje je na hłowje njewjesty
kwětkowy čěpc po wašnju delnjołužiskeje pychi, tak mjenowany ‚hupac‘.“26
Třeći drastowy region, kotryž rěkaše 1927 pola Kuby hišće Mužakowska drastowa kónčina, wopřija
Slepo a wokolinu z cyle swójskej drastu.
Štwórtu drastowu kónčinu tworja Błóta. 1927 bě Kuba ju hišće jako delnjołužiski drastowy region
pomjenował.
Nowe hódnoćenje Kuby w serbskej ludowědźe
Ze systematiskim wopisanjom drastowych regionow a wšelakoreje drasty za wšědny dźeń a swjate
dny bě Kuba wočiwidnje prěni wučenc, kotryž je na zakładźe swojich empiriskich slědźenjow a
znajomosćow zjimace wopisanje tehdy hišće žiwych narodnych drastow dać móhł.
Tež po 1945 nastate institucionelne ludowědne slědźenja so na Kubowych přemyslowanjach dale
wusměrichu. Płaćiwosć Kuboweje charakteristiki wotbłyšćujetej systematizacija a pomjenowanje
pozdźišo wot Instituta za serbski ludospyt wudatych drastowych zwjazkow. Poćahuja so mjenujcy
direktnje na tute regiony. Su to: „Drasta katolskich Serbow“27, „Drasta Serbow wokoło Wojerec“28,
23
„Poněvadž se prsa přes veškeru snahu ploché šněrovačky nemohou vždy státi zcela plochými, uživá se pod
krkem z předu i ze zadu jakýchsi polštářiku, aby v profilu byl tvar těla stejný ze předu jako ze zadu, čimž se však
jen dociluje dojmu, jakoby dobře jinak urostlá osoba byla poněkud hrbatá.“
24
Kuba, Ludwik: Poměr serbskeje ludoweje drasty k drasće druhich Słowjanow. W: Časopis Maćicy Serbskeje 84
(1931), str. 94–99.
25
Tež tam. str. 97.
26
Tež tam, str. 98.
27
Meškank, Jan / Balko, Lotar: Drasta katolskich Serbow, Budyšin 1957, 1986.
28
Krawc, Erich / Balko, Lotar: Drasta Serbow wokoło Wojerec. Budyšin 1959, 1983.
„Drasta Slepjanskich Serbow“29, „Drasta Delnjołužiskich Serbow“30, štož so pozdźišo konkretizuje na
„Drastwa Serbow wokoło Chośebuza“31.
Čehodla njebu Kuba w serbskej drastowědźe po 1945 wobkedźbowany? Prašamy-li so dźensnišich
drastowych slědźerjow za tym, so wotmołwi, zo njebychu zdźěla mjezwoča na wobrazach identiske
z mjezwočemi modelow byli abo zo je Kuba wosebje moler a nic ludowědnik był. Tajke wuprajenja
njehodźa so na zakładźe dotalnych wuwjedźenjow dlěje zastupować.
Kuba měješe z dokumentaciju narodnych drastow ludowědne zaměry. Wuměłski wobraz bě jeho
metoda k wuchowanju a zapopadnjenju serbskeje drasty. Jeho zajim pak překroči zaměr wobrazoweje
dokumentacije, přetož je so wo ludowědnu systematiku prócował. Mamy tu přinošk Kuby w stawiznach
předmjeta znowa hódnoćić, wšako bu jeho rozrjadowanje do štyrjoch regionow we hłownym w
pozdźišich slědźenjach přijate a wobchowane.
Při wšěm nowym hódnoćenju Kubowych ludowědnych zasłužbow njesměmy zabyć, zo je Kuba tola
romantiski wobraz Serbow transportował, štož tehdyšemu časowemu duchej wotpowědowaše.
Wobraz serbskeho burskeho swěta steješe pola njeho na prěnim městnje. Ze stilizaciju drasty
k znamjenju serbskeje identity Kuba narodnu drastu romantizowaše a idealizowaše. Tajki wobraz pak
je wažne žiwjenske wobłuki serbskeho swěta 20tych lět 20. lětstotka wuspinkował. Nihdy njeje tajki
wot njeho sobu posrědkowany wobraz jednotneje socialneje burskeje woršty realiće wotpowědował.
Eksistowachu dźě wulkoburja, srjedźni a małoburja, eksistowachu chěžkarjo a knježi dźěłaćerjo, z
kotrychž sej mnozy krasnosć předstajenych drastow njejsu dowolić móhli. Runje w srjedźnej a Delnjej
Łužicy běchu – přez brunicu – swójby dźěłaćerjow žiwe, w kotrychž drasta hižo njeje tajki wuznam
měła kaž w burskich swójbach.
Wšo to Kuba wuspinkowa, dokelž je so za njeho serbski lud – kaž tež za druhich rowjenkow – najlěpje
w burskim swěće 19. lětstotka zachował.
RESÜMEE
Sorbische Trachten im Schaffen Ludvík Kubas
Der Beitrag beschäftigt sich mit einem Bereich von Kubas Interessen, der in der wissenschaftlichen
Arbeit sorbischer volkskundlicher Forschungen kaum Beachtung fand – mit seinen trachtenkundlichen
Beiträgen innerhalb der sorbischen Volkskunde. Es handelt sich hierbei nicht nur um Kubas
Bilddokumentation lebendiger sorbischer Trachten, sondern auch um seine Bemühungen einer
allgemeinen Charakteristik der Trachten und ihrer Verbreitungsgebiete. Mit der systematischen
Beschreibung der Trachtengebiete und der Trachten im Alltag und zu Festtagen (vgl. Česko-lužický
Věstník 1927 und Časopis Maćicy Serbskeje 1931) war Kuba der erste Gelehrte, der aufgrund seiner
empirischen Forschungen und Kenntnisse eine Zusammenfassung der noch getragenen Trachten
geben konnte. Auch die nach 1945 folgenden institutionellen volkskundlichen Forschungen richteten
sich an Kubas Überlegungen weiter aus. Das widerspiegeln sowohl die Systematisierung als auch die
Benennung der später vom Institut für sorbische Volksforschung herausgegebenen Trachtenbände.
Bei all den volkskundlichen Verdiensten Kubas darf nicht vergessen werden, dass Kuba dennoch ein
romantisches Bild der Sorben transportierte, was dem damaligen Zeitgeist entsprach. Das Bild einer
homogenen sorbisch-bäuerlichen Welt stand bei ihm im Vordergrund. Es klammerte wesentliche
Lebensbereiche der sorbischen Welt der zwanziger Jahre des 20. Jahrhunderts aus.
29
Nowak-Njechorński, Měrćin / Nedo, Pawoł / Lange, Albrecht: Drasta Slepjanskich Serbow. Budyšin 1954, 1984.
Nowak-Njechorński, Měrćin: Drasta delnjołužiskich Serbow. Budyšin 1964.
31
Nowak-Njechorński, Měrćin / Balko, Lotaŕ: Drastwa Serbow wokoło Chośebuza, Budyšyn 1991.
30