Dziecko w sieci - Young Digital Planet
Transkrypt
Dziecko w sieci - Young Digital Planet
Dziecko w sieci O bezpieczeństwie dzieci w sieci Internet, napisano dziesiątki artykułów i poradników, natomiast wiele z nich opowiada o zagrożeniach tak abstrakcyjnych, że większość z nas nie ma pewności czy temat go dotyczy. Niewiele z tych artykułów rodzice czytają z poczuciem, że zagrożenie jest realne i wymaga ich reakcji. Warto powiedzieć już na wstępie, że z pewnością nie ma powodu do panicznego lęku, ale warto być świadomym potencjalnych korzyści i zagrożeń. Celem niniejszego artykułu nie jest instrukcja jak zapewnić dziecku bezpieczeństwo, lecz opisanie zachowań dzieci w sieci i przypomnienie jak istotna odpowiedzialność z tym związana spoczywa na opiekunach. Zainteresowanym na końcu artykułu wskazano właściwe źródła praktycznych informacji, jak zadbać o bezpieczeństwo dziecka w Internecie. Kto powinien przeczytać ten artykuł? Zarówno rodzice, jak i nauczyciele, a tak na prawdę wszyscy, którzy mają pod opieką nieletnich. Według statystyk, pierwszy samodzielny kontakt z Internetem, dzieci mają już w wieku 3 lat1. Co więcej, zanim młody człowiek osiągnie wiek szkolny korzysta z Internetu około 2 godzin dziennie. Jeżeli w domu bądź w pracy obcujesz z dziećmi lub młodzieżą, ten artykuł dotyczy również i Ciebie. Czy dziecko w wieku przedszkolnym, które ma samodzielnie się ubrać, może korzystać z Internetu? problemy aby Z punktu widzenia rozwoju dziecka, z pewnością jest to sprawa dyskusyjna, niemniej każdorazowo będzie to decyzja rodzica. Niezależnie od stanowiska, warto zapoznać się z informacjami zawartymi w tym artykule, aby podjąć tę decyzję świadomie i odpowiedzialnie. Paradoksalnie, w ujęciu czysto technicznym, dzieci radzą sobie sprawniej z obecnymi urządzeniami ery cyfrowej niż z widelcem czy kubkiem, zdecydowanie lepiej niż my, dorośli. Można się obawiać otaczającej cyfrowej cywilizacji i technologii, niemniej jednak nie taki Internet straszny jak go malują. Zabobonna negacja, i „szlaban” na dostęp do świata cyfrowego nie przyniesie oczekiwanego rezultatu, wszak dziecko nie zawsze jest pod naszym czujnym okiem, a “gdy kota nie ma, myszy harcują”. Ilość informacji dostępna poprzez “jedno klikniecie” przyprawia dorosłych o zawrót głowy. Oczywiście można znaleźć w Internecie pożyteczne informacje, “umilacze czasu”, obejrzeć ulubiony serial, czy przeczytać wiadomości, niestety jednak równie dużo znajduje się tam treści nieprzeznaczonych dla dzieci. 1 (na dzień publikacji brak było danych nt. Polski, przedstawione dane dotyczą Wielkiej Brytanii http://www.dailymail.co.uk/news/article-2317450/Parents-let-children- use-internet-aged-spending-hours-day-online-start-going-school.html Kontakt z realizatorem projektu: Young Digital Planet SA, adres: ul. Słowackiego 175, 80-298 Gdańsk, telefon: 58 52 48 351, faks: 58 76 47 433 e-mail: sprawy organizacyjne: [email protected], zagadnienia merytoryczne: [email protected] Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, adres: Zgrupowania AK Kampinos 1, 01-943 Warszawa, telefon: 22 311 81 02, faks: 22 311 81 18 1 Czy możemy pozbawić naszą pociechę dostępu do Internetu? Może się to wydawać najbezpieczniejszym rozwiązaniem, swoistą prewencją doskonalą. Niemniej zminimalizowalibyśmy w ten sposób ograniczone ryzyko wynikające z korzystania z Internetu, pozbawiając jednocześnie dziecko nielimitowanego potencjału do rozwoju. Internet jest zarówno narzędziem umożliwiającym zdobywanie szerokiej wiedzy, jak i platformą budowania cyfrowych relacji społecznych. Jakkolwiek obce i sztuczne może wydawać się pojęcie “relacji społecznych” w odniesieniu do nierzeczywistego świata Internetu, jest to element otaczającej nas rzeczywistości. Współczesne pokolenia dzieci (urodzeni w XXI wieku) nazwane często są pokoleniami cyfrowych tubylców, (ang: digital natives), pokoleniem C (computer). Ich sposób poznawania i komunikowania się ze światem znacząco różni się od tego, do którego przywykliśmy my, cyfrowi imigranci, (ang: digital imigrants). Pomimo że korzystamy w pewnym zakresie z dobrodziejstw ery cyfrowej, nie myślimy “zapytaniami wyszukiwarki” i wciąż dla nas „mysz” czy dotykowy ekran w tablecie jest ciałem obcym. Młode pokolenia pozbawione są tej bariery, dobitnie świadczą o tym dane na temat użytkowników Internetu. Ilość i wiek młodych użytkowników portali i usług społecznościowych, przytaczana w dalszej części artykułu jednoznacznie wskazuje na fakt jak ważną częścią życia dla naszych pociech jest życie cyfrowe. Poprzez odcięcie dziecka od komputera skazalibyśmy je na swoisty społeczny ostracyzm, brak zrozumienia otaczającego świata i być może brak akceptacji w grupie rówieśników. Co możemy zrobić i jak powinniśmy chronić dziecko, aby bezpiecznie korzystało z Internetu? Najlepszą rekomendacją, jaką można udzielić już na wstępie jest: umożliwienie dziecku korzystania z Internetu w sposób rozsądny. Jakkolwiek brzmi to banalnie, kwestia wdrożenia tej myśli w życie, często stanowi probleme dla opiekunów. Zazwyczaj jest to spowodowane zbyt małymi umiejętnościami informatycznymi, bądź małą świadomością możliwości/zagrożeń płynących z dostępu do Internetu. Co to znaczy i jak to zrobić? Możemy się wspomagać specjalnym oprogramowaniem umożliwiającym automatyczne ograniczenie ryzyka, natomiast przestanie ono działać w sytuacji, gdy dziecko będzie korzystać z komputera niewyposażonego w tego typu zabezpieczenia. Dlatego nic nigdy nie zastąpi nauczenia dziecka korzystania ze zdrowego rozsądku i podejmowania bezpiecznych zachowań w sieci. (Więcej o darmowych programach, które mogą pomóc w automatycznym nadzorze dostępu do Internetu na końcu artykułu.) Bardzo istotne aby już od najmłodszych lat uświadamiać dziecku, że w Internecie znajdziemy różne treści, oraz że każda z nich może mieć “różną” jakość, być dobra lub zła. Łatwo to wytłumaczyć na przykładzie obrazków lub zdjęć. Bez problemu znajdziemy Kontakt z realizatorem projektu: Young Digital Planet SA, adres: ul. Słowackiego 175, 80-298 Gdańsk, telefon: 58 52 48 351, faks: 58 76 47 433 e-mail: sprawy organizacyjne: [email protected], zagadnienia merytoryczne: [email protected] Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, adres: Zgrupowania AK Kampinos 1, 01-943 Warszawa, telefon: 22 311 81 02, faks: 22 311 81 18 2 w Internecie (np. korzystając z wyszukiwarki Grafiki Google) te „ładne i dobre” obrazki, które dziecko oceni, jako ciekawe, oraz te, które w jego ocenie będą bezwartościowe i nieatrakcyjne. Podobnie jest ze wszystkimi treściami, niezależnie czego szukamy, każdorazowo samodzielnie musimy to ocenić. Warto poświecić trochę czasu, na wspólne przeszukiwanie Internetu i wdrożenie podopiecznego w sposoby korzystania, które akceptujemy. Jeżeli nasze dziecko ma już nieco więcej świadomości otaczającego świata, warto pokazać mu iluzoryczność „pełnej wiedzy” Internetu, np. bazując na zabawnym przykładzie “Tropical Tree Octopus”. Jest to tropikalna ośmiornica drzewna (Pacyficzna północnozachodnia ośmiornica drzewna), na temat której bez problemu znajdziemy artykuły w sieci. Można również znaleźć filmy i zdjęcia, dokumentujące istnienie tego zwierzęcia. Nieco bardziej przenikliwi poszukiwacze wiedzy, odkryją jednak, że cały ten twór jest fikcją. Fikcją wymyśloną przez Lyle Zapato, obecnie często używaną, aby zademonstrować młodzieży jak płytką wiedzę można znaleźć, bazując wyłącznie na jednym źródle informacji (nawet, jeżeli jest tak pełne treści jak Internet). Na 26 uczniów, w wieku 12-13 lat, którzy mieli przygotować się do lekcji na temat tego zwierzęcia, jedynie jeden uczeń poddał pod wątpliwość informacje, które znalazł w Internecie. Oczywiście dalsze poszukiwania w encyklopedii, czy książce do biologii upewniły go, że takie zwierzę nie istnieje. Pozostali uczniowie ograniczyli się do wiedzy, którą znaleźli w Internecie i pomimo iż wydawała się nieprawdopodobna, wierzyli w nią. Po tego typu lekcji, każdy z uczniów zrozumie, że nie można budować swojej wiedzy korzystając wyłącznie z jednego źródła. Pomimo że Internet umożliwia łatwy i szybki dostęp do informacji, często są one powierzchowne i nie budują rzetelnej wiedzy. Rezultatem tego ćwiczenia powinna być przede wszystkim świadomość uczniów jak łatwe jest kreowanie nieprawdziwych informacji za pośrednictwem Internetu. To bardzo ważne, ponieważ już 9 latkowie w dużym stopniu korzystają z różnego rodzaju usług internetowych. Co ciekawe, w naszym kraju, dzieci dużo szybciej i częściej korzystają z portali społecznościowych niż w sąsiadujących z nami krajach. Według badań 58% dzieci w Polsce w wieku 9-12 lat posiada konto na co najmniej jednym z portali społecznościowych, wśród dzieci w wieku 13-16 lat, odsetek ten sięga już 81%. 2 Dla porównania, w Niemczech jest to odpowiednio 27% dla grupy dzieci w wieku 9-12 lat oraz 72% w grupie 13-16 lat. Zdecydowanie widać rozpiętość wartości, w szczególności w grupie młodszych dzieci. Jest to o tyle istotne, iż dzieci w młodszym wieku z natury są mniej świadome zagrożeń, oraz wagi informacji, które zamieszczają na swój temat. Średnia dla wszystkich krajów EU to odpowiednio 38% dla grupy 9-12, oraz 77% w grupie 13-16. Widać, że polskie dzieci w tej materii znacząco przewyższają średnią europejską. Niezależnie od naszej oceny tego zjawiska, jest ono faktem i naszym obowiązkiem jest się z nim zmierzyć, zapewniając naszym pociechom bezpieczeństwo. Równocześnie, niemalże 60% rodziców nie nakłada na dzieci żadnych restrykcji ograniczeń w korzystaniu z portali społecznościowych. Prawdopodobnie wynika to z nieświadomości potencjalnych zagrożeń, niemniej jednak nie tłumaczy tego zaniedbania. 2 Figure 1: Children's use of SNS by country and age, EU Kids Online, London School of Economics and Political Science Kontakt z realizatorem projektu: Young Digital Planet SA, adres: ul. Słowackiego 175, 80-298 Gdańsk, telefon: 58 52 48 351, faks: 58 76 47 433 e-mail: sprawy organizacyjne: [email protected], zagadnienia merytoryczne: [email protected] Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, adres: Zgrupowania AK Kampinos 1, 01-943 Warszawa, telefon: 22 311 81 02, faks: 22 311 81 18 3 Aby unaocznić ryzyko: statystycznie jeden na dwudziestu nastolatków umówił się za pośrednictwem Internetu z nieznajomą osobą poznaną w sieci, na spotkanie w świecie rzeczywistym. Skoro tropikalna ośmiornica w Internecie, (o której była mowa wcześniej), którą widać na filmie i zdjęciu, może być nieprawdą, to również poznana przez Internet sympatyczna osoba ze zdjęcia może nie istnieć lub nie być tak sympatyczna za jaką się podaje. Dlatego warto być czujnym, na to, co robią dzieci w Internecie i rozmawiać z nimi ich językiem i w sposób obrazowy o potencjalnych zagrożeniach. Co robią dzieci w sieci? Poniżej w zestawieniu tabelarycznym znajduje się spektrum najczęściej wykonywanych przez dzieci czynności w Internecie. Oczywiście Internet jest narzędziem i tak jak w przypadku noża czy dynamitu od sposobu użycia zależy czy to narzędzie służy, czy szkodzi. Warto, abyśmy każdą godzinę, którą nasi podopieczni spędzają w sieci, mogli uznać za pożytecznie spędzony czas. Aktywność dzieci w sieci w minionym miesiącu 9-12 lat Mężczyźn Kobiet i y % dzieci, które: 13-16 lat Mężczyźn Kobiet i y Tota l Czynności związane z treściami/materiałami w Internecie Korzystały z Internetu w szkole/ do rozwiązania zadań domowych 79% 82% 82% 90% 85% Grały w gry (niewymagające interakcji z innym użytkownikiem) 86% 84% 88% 71% 83% Oglądały filmy/filmiki 66% 64% 87% 85% 76% Czytały/oglądały wiadomości 38% 36% 60% 57% 48% Pobrały muzykę/film 27% 26% 61% 56% 44% Korzystały z komunikatora 43% 47% 76% 77% 62% Oglądały profil na portalu społecznościowym 39% 42% 80% 81% 62% Wysłały/odebrały wiadomość email 42% 47% 74% 76% 61% Grały w grę z innymi użytkownikami 47% 33% 63% 33% 44% Używały kamery internetowej – udostępniały obraz innym 23% 25% 37% 38% 31% 22% 24% 54% 55% 39% Opublikowało informacje na stronie internetowej 18% 18% 44% 40% 31% Stworzyło fikcyjną postać, pupila lub wirtualnego awatara Korzystało ze strony umożliwiającej pobieranie/udostępnianie plików 20% 17% 21% 13% 18% 11% 80% 30% 22% 18% Spędzało czas w "wirtualnym-fikcyjnym świecie" 15% 14% 21% 12% 16% Pisało dziennik, lub blog 40% 60% 15% 18% 11% Czynności związane z komunikacją Czynności związane z interakcją z innymi użytkownikami Upowszechniło użytkownikom zdjęcie, film lub nagranie audio innym Kontakt z realizatorem projektu: Young Digital Planet SA, adres: ul. Słowackiego 175, 80-298 Gdańsk, telefon: 58 52 48 351, faks: 58 76 47 433 e-mail: sprawy organizacyjne: [email protected], zagadnienia merytoryczne: [email protected] Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, adres: Zgrupowania AK Kampinos 1, 01-943 Warszawa, telefon: 22 311 81 02, faks: 22 311 81 18 4 Jak widać z powyższych danych, rozpiętość czynności, które wykonują dzieci w Internecie jest bardzo szeroka. Niestety niemalże każda z tych czynności, bez odpowiedniej świadomości użytkownika, może być ryzykowna. Największe zagrożenie wywołują przede wszystkim czynności, w których dzieci wchodzą w interakcje z innymi użytkownikami, oraz te w których udostępniają publicznie treści. Zagrożenia mogą wynikać z różnych typów zachowań, np. udostępnienia swoich danych obcym osobom, udostępnienia treści co do której nie posiadamy majątkowych praw autorskich lub np. udostępnienia treści niewłaściwych na temat osób trzecich. Szukając informacji na temat zapewnienia dziecku bezpieczeństwa w sieci, warto zapoznać się z materiałami na dedykowanej podstronie Fundacji Dzieci Niczyje: http://dzieckowsieci.fdn.pl/. Dodatkowe sugestie znaleźć można na podstronie Policji: http://www.zyjbezpiecznie.policja.pl/portal/zb/828/47342/Jak_chronic_dziecko_w_sieci.html Więcej o oprogramowaniu mogącym pomóc chronić dzieci przed niepożądanymi treściami oraz niechcianymi interakcjami można znaleźć na poniższych stronach: http://www.chrondziecko.pl/ http://www.pcworld.pl/news/372502/Najlepsze.programy.do.ochrony.dziecka.w.Sieci.cz.1.html http://www.dobreprogramy.pl/Opiekun-Dziecka-w-Internecie,Program,Windows,12211.html http://www.cyberprzemoc.pl/ Dane przytoczone w artykule bazują na raportach EU Kids online - ISSN 2045-256X. http://eprints.lse.ac.uk/35849/1/Social%20networking%2C%20age%20and%20privacy%20%28LSERO.pdf http://eprints.lse.ac.uk/33733/1/Digital%20literacy%20and%20safety%20skills%20%28lsero%29.pdf Opracował: mgr Wiktor Fabiański, Członek Rady Programowej Kontakt z realizatorem projektu: Young Digital Planet SA, adres: ul. Słowackiego 175, 80-298 Gdańsk, telefon: 58 52 48 351, faks: 58 76 47 433 e-mail: sprawy organizacyjne: [email protected], zagadnienia merytoryczne: [email protected] Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, adres: Zgrupowania AK Kampinos 1, 01-943 Warszawa, telefon: 22 311 81 02, faks: 22 311 81 18 5