Profilaktyka - AXA - Ochrona życia i zdrowia

!
Profilaktyka
antynowotworowa
czyli jak zmniejszyć ryzyko
zachorowania na raka
ń
o
r
Ch
d
e
z
r
p
ę
si
!
m
e
i
k
a
r
AXA - PROFILAKTYKA ANTYNOWOTWOROWA
W Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem szczegółowo wymieniono zbiór zasad, których
przestrzeganie może pomóc uchronić się przed rakiem. Oto one:
Nie pal
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne
Jeśli palisz, postaraj się jak najszybciej rzucić ten nałóg.
Poza tym nie pal przy niepalących. Po rzuceniu palenia
ryzyko rozwoju nowotworów szybko się zmniejsza. Korzyści zdrowotne obserwuje się już po 5 latach od zerwania
z nałogiem.
Szczególnie chroń dzieci i młodzież. Osoby mające skłonność do oparzeń słonecznych powinny przez całe życie
stosować środki chroniące przed słońcem.
Wystrzegaj się otyłości
Stosuj się zawsze do instrukcji postępowania z substancjami
rakotwórczymi. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków
ochrony radiologicznej.
W Europie Zachodniej i USA otyłość stanowi drugi po
paleniu tytoniu czynnik ryzyka rozwoju chorób przewlekłych,
zwłaszcza cukrzycy, chorób układu krążenia i nowotworów
złośliwych. Przekonujące dane wskazują na związek otyłości
z zachorowaniami na raka okrężnicy, piersi (po menopauzie), trzonu macicy, nerki i gruczolakoraka przełyku.
Uprawiaj sport, ćwicz
Aktywność fizyczna, związana z regularnym, umiarkowanym
wysiłkiem może być wskazana dla utrzymania odpowiedniej
masy ciała, szczególnie u osób prowadzących siedzący tryb
życia. Zaleca się wykonanie gimnastyki 3 razy w tygodniu
po pół godziny. Z punktu widzenia profilaktyki chorób
nowotworowych korzystniejsze są jednak częstsze, bardziej
forsowne ćwiczenia.
Jedz więcej różnych warzyw i owoców
Jedz co najmniej 5 porcji dziennie. Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce.
Ogranicz alkohol
Jeśli pijesz alkohol – piwo, wino lub trunki wysokoprocentowe – ogranicz jego spożycie. Mężczyźni powinni wypijać nie
więcej niż dwie porcje dziennie (1 porcja to 0,5 litra piwa lub
100 g wódki), kobiety – nie więcej niż jedną porcję dziennie.
Przestrzegaj przepisów dotyczących ochrony przed
narażeniem na znane substancje rakotwórcze
Program szczepień ochronnych
Bierz udział w programach szczepień ochronnych, przede
wszystkim przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B.
Po 25. roku życia
Kobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.
Po 50. roku życia
Kobiety powyżej 50. roku życia powinny uczestniczyć
w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi.
Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia
Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć
w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.
Więcej informacji:
http://www.kodekswalkizrakiem.pl
2
j
a
d
a
B
!
ę
si
AXA - PROFILAKTYKA ANTYNOWOTWOROWA
W Polsce około 140 tysięcy ludzi rocznie dowiaduje się, że ma nowotwór. 90 tysięcy z powodu
tej choroby umiera. Te statystyki mogłyby się obniżyć, gdybyśmy regularnie korzystali z badań
profilaktycznych i co najmniej raz w roku badali krew.
W naszym kraju wciąż u zbyt wielu pacjentów chorobę nowotworową diagnozuje się w jej zaawansowanym stadium,
kiedy szanse na całkowite wyleczenie są już niewielkie – mówi
dr Leszek Kraj z Kliniki Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego w Warszawie. Dlaczego tak późno? Przede wszystkim dlatego, że się nie badamy lub badamy się zbyt późno. Większość
z nas uważa, że nowotwór to sprawa innych. A tymczasem
mamy do dyspozycji stosunkowo proste narzędzia w postaci badań przesiewowych by znacznie zwiększyć swoje szanse na wczesne wykrycie nowotworu i całkowite wyleczenie.
Ponadto, zapominamy na co dzień o podstawowych zasadach profilaktyki przeciwnowotworowej.
Poznaj listę badań, których regularne wykonywanie zwiększy
nasze szanse w walce z chorobą nowotworową. Zaś podstawowe zasady profilaktyki przeciwnowotworowej znacznie
zmniejszą prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu.
Badania przesiewowe w onkologi
Badania przesiewowe skierowane są do osób zdrowych
(czyli bez objawów sugerujących chorobę nowotworową),
ze standardowym ryzykiem zachorowania, w celu wczesnego
wykrycia nowotworu albo stanu przedrakowego. Głównym
celem badań przesiewowych jest zmniejszenie umieralności
z powodu choroby nowotworowej. Współcześnie twarde
dowody naukowe odnośnie skuteczności badań przesiewowych mamy w odniesieniu do raka piersi, raka szyjki macicy
i raka jelita grubego. Odnośnie raka prostaty i wykonywania standardowo badania PSA istnieje wiele kontrowersji.
W najbliższej przyszłości najpewniej dołączy do badań przesiewowych tzw. niskodawkowa tomografia komputerowa
w odniesieniu do wczesnego wykrywania raka płuca u palaczy tytoniu.
4
AXA - PROFILAKTYKA ANTYNOWOTWOROWA
Po pierwsze: mammografia
Rak piersi jest w Polsce najczęstszym nowotworem u kobiet.
Dane statystyczne mówią o ponad 16 500 zachorowaniach
rocznie, z czego wciąż zbyt wiele pacjentek jest diagnozowanych w zaawansowanym stadium choroby. A tymczasem
wcześnie wykryty nowotwór piersi daje ogromne szanse na
całkowite wyleczenia. Problem w tym, że z bezpłatnej mammografii korzysta tylko 25% Polek.
Jak często się badać i w jakim wieku?
Realizowany w Polsce Program Wczesnego Wykrywania
Raka Piersi adresowany jest do kobiet w wieku 50-69 lat,
które nie korzystały z badania mammograficznego w ciągu
ostatnich 24 miesięcy. Czyli mammografię powinno się wykonywać, przy standardowym ryzyku, co dwa lata. Kiedy
wykryto u danej kobiety czynniki ryzyka, takie jak np.: rak
piersi wśród członków rodziny (u matki, siostry lub córki)
oraz mutacje w obrębie genów BRCA 1 lub/i BRCA 2 badanie wykonuje się co 12 miesięcy. Wtedy też rodzaj i zakres
badań przesiewowych powinien być ustalany indywidualnie.
Kobieta na badanie mammograficzne może się zgłosić się
sama lub po otrzymaniu zaproszenia. Na badanie należy
przynieść poprzednio wykonane zdjęcia mammograficzne
w celu porównania.
Po drugie: badania cytologiczne szyjki macicy
Co roku w Polsce około 3 000 kobiet dowiaduje się, że ma
raka szyjki macicy a 1 700 z nich umiera. Tymczasem w innych krajach europejskich nastąpił znaczny spadek liczby
zgonów spowodowanych tą chorobą (nawet o 80%). Stało
się tak właśnie dzięki powszechnie dostępnym i masowo wykonywanym przez kobiety badaniom przesiewowym. Niestety w Polsce z bezpłatnego badania cytologicznego korzysta
około 20% kobiet. Rak szyjki macicy wykryty we wczesnym
etapie rozwoju daje do 95% szans na przeżycie, podczas gdy
pięcioletnia przeżywalność z rakiem szyjki macicy w IV stadium wynosi od 0 do 19%.
Jak często się badać i w jakim wieku?
Program profilaktyki raka szyjki macicy w naszym kraju adresowany jest do kobiet w wieku 25-59 lat, które nie
wykonały badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat.
U kobiet obciążonych czynnikami ryzyka: zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immmunosupresyjne, zakażonych wirusem HPV – typem wysokiego ryzyka, badanie
to powinno być wykonywane co 12 miesięcy.
Gdzie wykonać badanie?
Adresy placówek, w których można zrobić bezpłatną cytologię, znajdują się na stronie internetowej oddziałów NFZ.
Możesz też poszukać prywatnych placówek, które robią badania w ramach programu badań przesiewowych. Zaproszenie na takie badania powinnaś też dostawać pocztą do
domu – wykorzystaj je! Najlepszy czas na zrobienie cytologii
to środek cyklu, między 10. a 20. dniem. Dzień wcześniej
nie powinno się współżyć.
Ważne!
Jedną z metod zapobiegania rakowi szyjki macicy jest szczepionka przeciwko HPV (wirusowi brodawczaka). Szczepionka jest skuteczna tylko w przypadku dziewcząt i kobiet,
które nie rozpoczęły jeszcze współżycia.
Po trzecie: test na zawartość krwi utajonej w kale lub
kolonoskopia
Rak jelita grubego, jako jeden z najczęściej występujących
nowotworów złośliwych, stanowi istotny problem współczesnej onkologii. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce notuje się rocznie około 14 000 nowych
zachorowań i ponad 9 000 zgonów spowodowanych tym
nowotworem (to druga przyczyna zgonów spowodowanych chorobą nowotworową u obu płci w Polsce). W Europie jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym.
W ramach badań przesiewowych zaleca się wykonywanie badania kału na krew utajoną, a w Polsce jest realizowany program wczesnego wykrywania raka jelita grubego, w ramach
którego wykonuje się badanie kolonoskopowe. Kolonoskopia umożliwia obejrzenie od środka całego jelita grubego.
Lekarz wprowadza przez odbyt specjalny wziernik zakończo-
5
AXA - PROFILAKTYKA ANTYNOWOTWOROWA
ny kamerą. Podczas kolonoskopii możliwe jest także pobieranie wycinków czy usuwanie polipów jelita grubego.
Jak często się badać i w jakim wieku?
Badanie kału na krew utajoną (ang. faecal occult blood test,
FOBT) powinno być wykonywane co roku lub co 2 lata,
u osób po 50 roku życia. W przypadku wyniku dodatniego
(pojawia się u 3-5% poddających się badaniu) obowiązuje
wykonanie badania weryfikującego, którym jest kolonoskopia. Warto podkreślić, że aby prawidłowo wykonać to badanie, należy pobrać 6 próbek kału – 2 próbki z 3 kolejnych
stolców). Wynik pozytywny w co najmniej 1/6 próbek jest
wskazaniem do kolonoskopii.
Od 2000 roku, w ramach Programu Badań Przesiewowych
finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia, istnieje w
Polsce możliwość wykonania diagnostycznej kolonoskopii
w ponad 80 ośrodkach realizujących ten program na terenie
całego kraju. Adresy ośrodków dostępne na stronach internetowych NFZ. Program skierowany jest do osób bez objawów wskazujących na istnienie raka jelita grubego:
w wieku 50-65 lat (niezależnie od wywiadu rodzinnego),
w wieku 40-65 lat (w wywiadzie krewny I stopnia
z rozpoznanym rakiem jelita grubego),
w wieku 25-65 lat (rodziny z dziedzicznym rakiem jelita
grubego niezwiązanym z polipowatością).
Warto podkreślić, że by móc wziąć udział w Programie nie
jest wymagane żadne skierowanie, pacjent wypełnia jedynie odpowiednią ankietę. Dużym atutem kolonoskopii
jest nie tylko możliwość wczesnego wykrycia nowotworu,
ale poprzez możliwość usuwania w trakcie badania polipów,
z których może rozwinąć się nowotwór, może wręcz zapobiec powstaniu raka.
Po czwarte: Badanie krwi (co najmniej raz w roku)
Po co? Wiele schorzeń może powodować zmiany w składzie
i obrazie krwi, więc regularne jej badanie jest dobrym sposobem na kontrolowanie swojego stanu zdrowia.
Co należy zbadać?
OB (Odczyn Biernackiego, wskaźnik opadania erytrocytów). Parametr niespecyficzny, ale gdy jest podwyższony
powinien skłonić do poszukiwania przyczyny. Podwyższone
OB obserwujemy w procesach zapalnych, reumatycznych
czy właśnie nowotworowych.
Morfologia krwi obwodowej. W odniesieniu do chorób nowotworowych badanie szczególnie przydatne we wczesnej
diagnostyce białaczek. Ponadto wiele nowotworów prowadzi do zaburzeń w morfologii krwi, najczęściej do niedokrwistości czy podwyższonego poziomu białych krwinek.
Gdzie wykonać badanie?
Poproś swojego lekarza rodzinnego o skierowanie. Badanie możesz również wykonać odpłatnie w niepublicznych
laboratoriach w całej Polsce. Musisz być na czczo, w dniu
poprzedzającym badanie nie należy spożywać alkoholu.
Co ważne w przypadku kobiet – nie powinny robić sobie
badań w czasie miesiączki. Wyniki dostajesz jeszcze tego samego dnia (jeśli wybierasz opcję na CITO) albo następnego
dnia po południu.
Konsultacja: dr Leszek Kraj z Kliniki Hematologii Onkologii
i Chorób Wewnętrznych z Samodzielnego Publicznego Szpitala
Klinicznego w Warszawie
Ważne!
Większość osób nie wykonuje prawidłowo testów na krew
utajoną w kale. Należy pobrać dwie próbki z trzech kolejnych
wypróżnień. Wystarczy, że dodatni jest tylko jeden z nich.
6