Ekonomia rozwoju wykład 7 – Rola instytucji w rozwoju - E-SGH

Ekonomia rozwoju
wykład 7 – Rola instytucji w rozwoju
ekonomicznym. Prawa własności,
ryzyka ekonomiczne, polityczne i
prawne.
dr Piotr Białowolski
Katedra Ekonomii I
http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
Efekt Balassy-Samuelsona (1)
• Poziom cen w krajach wysokorozwiniętych jest
stale wyższy – Big-Mac index
• Waluty krajów szybko rozwijających się
aprecjonują
• Efekt ten może przejawiać się dwojako:
▫ Waluta kraju rozwijającego się umacnia się wobec
walut krajów rozwiniętych
▫ W kraju rozwijającym się dochodzi do znacznej
inflacji (czyli de facto wzrostu wynagrodzeń)
Efekt Balassy-Samuelsona – działanie (1)
• (1) Wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych
P = (P
) (P )
T α
N 1−α
• (2) Konkurencja światowa wymusza zrównanie
cen dóbr wymiennych
T
T*
P = EP
• (3) Płaca realna w sektorze dóbr wymiennych jest
w kraju i na świecie równa krańcowemu
produktowi
T
T*
T
T*
W
P
T
= MPL ∧ W
P
T*
= MPL
Efekt Balassy-Samuelsona – działanie (2)
• Połączenie (2) i (3) daje zależność
WT
PT MPLT
MPLT
=
=
T*
T*
T*
EW
EP MPL
MPLT *
• Swobodny przepływ siły roboczej w ramach
kraju wymusza zrównanie płac
W = W T = W N ∧ W * = W T* = W N*
Efekt Balassy-Samuelsona – działanie (3)
• Oczywiście w sektorze dóbr niewymiennych
płaca również równa się krańcowej
produktywności
W N = P N MPLN ∧ W N * = P N * MPLN *
• Dodatkowo można przyjąć, że produktywność
pracy w sektorze dóbr niewymiennych jest
wszędzie taka sama
MPLN = MPLN *
Efekt Balassy-Samuelsona – działanie (4)
• Ostatecznie relacja poziomów cen wynosi
P ) (P )
(
P
=
EP * E ( P ) ( P )
T α
N 1−α
T* α
N * 1−α
α
=1
1−α




N*
N
 MPL W 
=
N
N* 
MPL
EW


WT
 ≈1

T*
EW


1−α
 P   P 
=  T*  
N* 
EP   EP 

T
1−α
 MPL 
=
T* 
MPL


T
N
=
Jak dokonać wielkiego pchnięcia?
• Do tej pory odpowiadaliśmy na pytanie, co
trzeba zrobić, teraz powiemy, jak można to
zrobić.
• North twierdzi, że podstawą jest motywacja:
▫ Inwestowanie w nowsze technologie,
▫ Zwiększanie umiejętności,
▫ Organizowanie sprawnych rynków.
Funkcje instytucji
• Obniżanie kosztów transakcyjnych
▫ szybkie rozwiązywanie sporów i egzekucja
należności z tytułu zrealizowanych umów
• Obniżanie kosztów wchodzenia na rynek
▫ preferencyjne warunki wejścia na rynek dla
nowego operatora telefonicznego
• Ułatwianie dostępu do informacji
▫ rola Biur Informacji Gospodarczej i Biura
Informacji Kredytowej
Warunki konieczne do spełnienia
celem osiągnięcia efektywności
• Przebieg gry popytu i podaży (czyli zdolność do
efektywnego ustalenia ceny równowagi) zależy
od:
▫
▫
▫
▫
Zaufania społecznego,
Przejrzystości warunków działania,
Zasad moralnych,
Mentalności podmiotów gospodarczych.
Podział na instytucje publiczne i
prywatne (1)
• A. Smith widział rolę państwa w następujących
czterech obszarach:
▫
▫
▫
▫
Bezpieczeństwo wewnętrzne,
Bezpieczeństwo zewnętrzne,
Administracja,
Sądownictwo.
Podział na instytucje publiczne i
prywatne (2)
Wymiana o
ograniczonej
efektywności
Efektywna
wymiana
Instytucje
publiczne
Instytucje
prywatne
Tworzenie
mechanizmów
zachęcających do
samoregulacji
Podział na instytucje publiczne i
prywatne (3)
• Instytucje publiczne
▫
▫
▫
▫
▫
▫
Prawo i systemy sądowe,
Prawa własności,
Prawa intelektualne,
Prawa spadkowe,
Prawa regulujące i chroniące konkurencję,
Przejrzystość instytucji rządowych i
przedsiębiorstw prywatnych.
Podział na instytucje publiczne i
prywatne (4)
• Instytucje prywatne:
▫ Izby handlowe,
▫ Rejestry kredytów i zobowiązań.
Rodzaje instytucji
• Instytucje tworzące rynek np. prawa własności,
prawa umożliwiające skuteczne egzekwowanie
umów
• Instytucje sfery regulacyjnej np. regulowanie
monopoli naturalnych, wspieranie dodatnich
efektów zewnętrznych, itp.
• Instytucje stabilizujące rynek np. polityka
pieniężna, polityka fiskalna (podatkowa)
• Instytucje osłonowe np. ubezpieczenia
społeczne, służba zdrowia
Prawa własności i skuteczne
egzekwowanie umów
• Silne instytucje są szczególnie ważne dla firm
małych.
• W ramach kreowania rozwoju szczególną rolę
odgrywa kredyt kupiecki
• Słaba egzekucja długów zdecydowanie zwiększa
koszty transakcyjne.
Rola kredytu kupieckiego
• Przewaga informacyjna dostawców (Burkart i
Ellingsen 2004)
• Komplementarność kredytu kupieckiego i
bankowego (Burkart i Ellingsen 2004)
• Przewaga kosztowa – handel i kredyt z jednego
źródła mogą być tańsze (Mian i Smith 1992)
Kredyt kupiecki a sprawne instytucje
• Kiedy kredyt kupiecki ewoluuje do
przeterminowanej płatności to:
– Może doprowadzić do utraty płynności finansowej i
niewypłacalności nawet w przypadku firm o dobrej pozycji
rynkowej (Bojnec 2002)
– Problemy z płatnościami mogą się rozprzestrzeniać na skutek
powstawania zatorów płatniczych w ramach branży, a często całej
gospodarki – zmniejsza się poziom kapitału społecznego
– Hamowany jest proces powstawania i rozwoju przedsiębiorstw w
gospodarce
– Problemy z płatnościami mogą w różny sposób dotykać różnych
typów przedsiębiorstw i stąd stać się podstawą do zaburzeń
rozwoju całej gospodarki.
Brak sprawnych instytucji w wypadku
kredytu kupieckiego to …
• Firmy ponoszą znaczące koszty związane z
przeterminowanymi płatnościami, które nie są
uwzględnione w księgach (Cramer 1972). Te koszty
uwzględniają:
– Utrzymywanie struktur wewnątrz firm, które są
zorientowane na monitorowanie długów i ich
odzyskiwanie – utrzymywanie baz danych o
płatnościach,
– Koszty ubezpieczeń i faktoringu,
– Koszty uzyskiwania informacji z BIGów,
– Koszty zatrudnienia firm windykacyjnych lub
odzyskiwania należności na drodze sądowej.
Koszty związane z nieterminowością w
Polsce
Przeciętny koszt
wyrażony w % kosztów
całkowitych
Cała gospodarka
Branża
Zatrudnienie
10.68
Przemysł przetwórczy
7.54
Budownictwo
13.20
Handel
9.03
Finanse
10.83
Telekomunikacja
11.55
Inne usługi
11.93
do 49
10.90
50 – 249
5.94
powyżej 249
4.44
Źródło: Obliczenia własne oparte na badaniu „Portfel należności polskich przedsiębiorstw”
Niekorzystne efekty zewnętrzne
nieterminowości
• Odsetek przedsiębiorstw mających problemy z
regulowaniem własnych płatności na skutek problemów
z należnościami w zależności od branży.
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
30,4%
31,7%
29,7%
22,0%
7,4%
23,7%
Następny wykład 06.12.2010
http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er