program ochrony środowiska dla gminy świebodzin na lata 2015
Transkrypt
program ochrony środowiska dla gminy świebodzin na lata 2015
Gmina Świebodzin PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŚWIEBODZIN NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2019-2022 Świebodzin, 2015 rok PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŚWIEBODZIN NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2019-2022 ZAMAWIAJĄCY: Gmina Świebodzin ul. Rynkowa 2 66-200 Świebodzin WYKONAWCA: TERRA PROJEKT s.c. Danuta Mazurczak Joanna Witkowska ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Poznań tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Spis treści 1. WSTĘP ....................................................................................................................................................................... 9 1.1. 1.2. 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ......................................................................................................................... 9 METODYKA SPORZĄDZANIA PROGRAMU .................................................................................................................... 9 PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU .............................................................................................................. 9 2.1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE PROGRAMU ...................................................................................... 9 2.1.1. VI Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego ................................................... 10 2.1.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 .................................................................... 11 2.1.3. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE) .................................................................................. 12 2.1.4. Polityka Ekologiczna Państwa ................................................................................................................... 12 2.1.5. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (KPGO 2014) ......................................................................... 13 2.1.6. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) ........................................................... 15 2.1.7. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ............................................................................................... 16 2.1.8. Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 ........................................................................................................................................ 16 2.1.9. Program Ochrony Środowiska Województwa dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 ........................................................................................................................................ 17 2.1.10. Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektywą do 2020 r. .. 22 2.1.11. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego ........................................................................................... 24 2.1.12. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 ................................................................................... 25 2.1.13. Program ochrony środowiska przed hałasem ............................................................................................ 26 2.1.14. Program ochrony powietrza ....................................................................................................................... 26 2.1.15. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Świebodzińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 26 2.1.16. Uwarunkowania wewnętrzne ..................................................................................................................... 27 2.2. NADRZĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY ŚWIEBODZIN ................................................................ 27 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ŚWIEBODZIN ........................................................................................ 27 3.1. POŁOŻENIE GMINY ................................................................................................................................................ 27 3.2. PODSTAWOWE DANE O LUDNOŚCI .......................................................................................................................... 29 3.3. GOSPODARKA ...................................................................................................................................................... 30 3.4. ROLNICTWO......................................................................................................................................................... 31 3.5. TURYSTYKA ......................................................................................................................................................... 32 3.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA .............................................................................................................................. 32 3.6.1. Komunikacja .............................................................................................................................................. 32 3.6.2. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę .......................................................................................................... 33 3.6.3. Odprowadzanie ścieków komunalnych ..................................................................................................... 35 3.6.4. Zaopatrzenie mieszkańców w ciepło i zapotrzebowanie na ciepło ............................................................ 37 3.6.5. Zaopatrzenie mieszkańców w energię elektryczną ................................................................................... 37 3.6.6. Zaopatrzenie mieszkańców w gaz sieciowy .............................................................................................. 38 3.7. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI TERENU ............................................................................................................... 38 3.8. BUDOWA GEOLOGICZNA ........................................................................................................................................ 39 3.9. KLIMAT ................................................................................................................................................................ 39 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ................................................................................................................ 39 4.1. OCHRONA PRZYRODY ........................................................................................................................................... 39 4.1.1. Rezerwat przyrody .................................................................................................................................... 40 4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu ............................................................................................................... 41 4.1.3. Pomniki przyrody ....................................................................................................................................... 41 4.1.4. Użytki ekologiczne ..................................................................................................................................... 42 4.2. NATURA 2000 ..................................................................................................................................................... 42 4.3. TERENY ZIELENI ................................................................................................................................................... 44 4.4. SZATA ROŚLINNA I ZWIERZĘCA ............................................................................................................................... 45 4.5. INNE OBSZARY CENNE PRZYRODNICZO PROPONOWANE DO OBJĘCIA OCHRONĄ ............................................................ 46 4.6. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ......................................................................................................... 46 4.7. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ............................................................................................................................... 47 4.8. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ....................................................................................................... 49 5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ................................................ 51 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ................................................................................................................... 51 OCHRONA PRZED HAŁASEM ................................................................................................................................... 62 ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ..................................................................................................... 66 OCHRONA WÓD .................................................................................................................................................... 68 5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 5.4.1. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych ................................................................. 76 5.4.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ...................................................................................... 76 5.4.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom ....................................................................................................... 77 5.5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ............................................................................................................................... 79 5.6. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI ................................................................................................................... 85 5.6.1. Systemy gospodarki odpadami ................................................................................................................. 85 5.6.2. Rodzaje, źródła powstawania, ilość i jakość wytworzonych odpadów ....................................................... 85 5.6.1. Odbiór odpadów z terenu gminy ................................................................................................................ 87 5.6.2. Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów .................................................................. 88 5.6.3. Odpady azbestowe .................................................................................................................................... 89 5.7. PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM ............................................................................................................... 89 5.8. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZEŃSTWA ............................................................................................................ 90 6. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ....................................................................................... 91 7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY ŚWIEBODZIN ............................................................................ 94 7.1. 7.2. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE ......................................................................................................................... 94 HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁAŃ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2019-2022 ................................. 95 ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ................................................................................ 105 8. 8.1. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU .................................................................................................................. 105 8.2.1. Instrumenty prawne ................................................................................................................................. 105 8.2.1. Instrumenty strukturalne .......................................................................................................................... 107 8.1.2. Instrumenty społeczne............................................................................................................................. 107 8.2.1. Instrumenty finansowe............................................................................................................................. 108 8.2.1. Analiza źródeł finansowania Programu ochrony środowiska ................................................................... 108 8.2. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ......................................................................................................... 112 8.3. SYSTEMY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ......................................................................................................... 112 9. MIERNIKI REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA....................................................................... 112 10. PODSUMOWANIE .............................................................................................................................................. 117 11. LITERATURA I ŹRÓDŁA DANYCH ................................................................................................................... 119 Spis tabel Tabela 1 Użytkowanie gruntów w gminie Świebodzin ....................................................................................................... 28 Tabela 2 Liczba stałych mieszkańców w poszczególnych miejscowościach – stan na 31.12.2014 r. ............................... 29 Tabela 3 Stan i zmiany liczby ludności zamieszkującej gminę Świebodzin w latach 2009-2013 ...................................... 29 Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Świebodzin (dane z dnia 30.10.2014 r.) 30 Tabela 5 Ilość gospodarstw rolnych na terenie gminy Świebodzin ................................................................................... 31 Tabela 6 Charakterystyka komunalnych ujęć wody na terenie gminy Świebodzin ............................................................ 33 Tabela 7 Infrastruktura wodociągowa w gminie Świebodzin w latach 2009-2013 ............................................................. 34 Tabela 8. Sieć kanalizacyjna w gminie Świebodzin w latach 2009-2013 .......................................................................... 35 Tabela 9 Charakterystyka aglomeracji Świebodzin (według sprawozdania z KPOŚK za 2013 r.) .................................... 36 Tabela 10 Jakość ścieków surowych i jakość ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w Świebodzinie ......................... 36 Tabela 11 Charakterystyka kotłowni administrowanych przez Dalkia Poznań sp. z o.o. ................................................... 37 Tabela 12 Odbiorcy i zużycie energii w latach 2009 i 2013 ............................................................................................... 38 Tabela 13 Zaopatrzenie mieszkańców gminy w gaz ......................................................................................................... 38 Tabela 14 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Świebodzin ................................................................................ 42 Tabela 15 Wykaz użytków ekologicznych na terenie gminy Świebodzin .......................................................................... 42 Tabela 16 Powierzchnia odnowień lasu na terenie gminy Świebodzin w latach 2010-2014 ............................................. 47 Tabela 17 Klasy bonitacyjne gleb na terenie gminy Świebodzin ....................................................................................... 48 Tabela 18 Wyniki badań odczynu gleby i potrzeby ich wapnowania na terenie gminy Świebodzin w latach 2012-2014. 49 Tabela 19 Wyniki badań zasobności gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie gminy Świebodzin w latach 2012-2014. ....................................................................................................................................... 49 Tabela 20 Zasoby złóż naturalnych na terenie gminy Świebodzin .................................................................................... 50 Tabela 21 Wykaz obowiązujących koncesji na eksploatację kopalin na terenie gminy Świebodzin .................................. 50 Tabela 22 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu świebodzińskiego w latach 2010 i 2013 r. .......................................................................................................................................................... 52 Tabela 23 Wielkość emisji zanieczyszczeń na podstawie wydanych pozwoleń zintegrowanych i decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza ............................................................................................................................................... 52 Tabela 24 Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie gminy Świebodzin w 2013 r. na podstawie Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska ........................................................................................................ 53 Tabela 25 Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia........................................ 60 Tabela 26 Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin ........................................... 61 Tabela 27 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie 6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq Di LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby ............................................................................... 63 Tabela 28 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LDWNi LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem ............................................................................................. 63 Tabela 29 Ruch kołowy na drogach krajowych nr 3, 92 (dawna 2), w 2010 r. – Generalny Pomiar Ruchu..................... 64 Tabela 30 Wyniki pomiaru hałasu w m. Wityń DK nr 2 – 2010 r........................................................................................ 65 Tabela 31 Zmierzone wartości poziomu dźwięku L AeqD oraz LAeqN: w puncie pomiarowym w Świebodzinie przy ul. Poznańskiej – grudzień 2014 r. ......................................................................................................................................... 65 Tabela 32 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie gminy Świebodzin w 2012 r. ............................................... 70 Tabela 33 Jednolite części wód płynących na terenie gminy Świebodzin ......................................................................... 72 Tabela 34 Wyniki badań stanu ekologicznego JCWP w latach 2010-2013 ....................................................................... 73 Tabela 35 Wykaz jezior na terenie gminy Świebodzin ...................................................................................................... 74 Tabela 36 Charakterystyka jednolitych części wód jeziornych na terenie gminy Świebodzin ........................................... 75 Tabela 37 Ocena stanu ekologicznego jezior na terenie gminy Świebodzin ..................................................................... 75 Tabela 38 Zużycie wody na cele gospodarki w gminie Świebodzin na tle powiatu świebodzińskiego .............................. 77 Tabela 39 Zmiany zużycia wody w przeliczeniu na 1 osobę w gospodarstwach domowych w gminie Świebodzin na tle powiatu i województwa ...................................................................................................................................................... 77 Tabela 40 Wykaz budowli piętrzących na rzekach w gminie Świebodzin ......................................................................... 78 Tabela 41 Energetyczność materiałów.............................................................................................................................. 83 Tabela 42 Rodzaj i ilość zebranych odpadów z terenu gminy Świebodzin w latach 2012-2013 ...................................... 86 Tabela 43 Harmonogram działań na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022................................................... 96 Tabela 44 Mierniki monitorowania efektywności Programu ............................................................................................. 113 Spis rysunków Rysunek 1 Położenie Gminy Świebodzin (źródło: www.gminy.pl) ..................................................................................... 28 Rysunek 2 Zmiany liczby ludności gminy Świebodzin w latach 2009-2013 (Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzień 31.12.2013 r.) ................................................................................................................. 30 Rysunek 3 Obszary Natura 2000 na terenie gminy Świebodzin........................................................................................ 43 Rysunek 4 Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie gminy Świebodzin (źródło: http://beta.btsearch.pl/)...................................................................................................................................................... 67 Rysunek 5 Główny zbiornik wód podziemnych na obszarze gminy Świebodzin (źródło: psh.gov.pl) ................................ 69 Rysunek 6 Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych JCWPd nr 60 i 61 ............................................................... 70 Rysunek 7 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc ................................................................................................... 81 Rysunek 8 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na jednostkę 2 powierzchni poziomej w kWh/m /rok ................................................................................................................................. 82 7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 1. Wstęp 1.1. Podstawa prawna opracowania Podstawą prawną opracowania Programu ochrony środowiska dla gminy Świebodzin jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), która zobowiązuje gminy (w tym wypadku Burmistrza Świebodzina) do opracowania i uchwalania Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W związku z ustawą z dnia 21 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) politykę ekologiczna państwa, zgodnie z którą opracowywane były programy ochrony środowiska, zastąpiono polityką ochrony środowiska, która mi.in. winna być prowadzona za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, ze zm.). Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarząd powiatu uchwalany jest przez radę gminy (w tym przypadku Radę Miejską w Świebodzinie). Poprzedni dokument pn. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Świebodzin na lata 2004-2011 został przyjęty Uchwałą Nr XXIII/241/04 z dnia 30.09.2004 r., oraz zmianą Uchwały Nr IX/102/07 z dnia 31.05.2007 r. 1.2. Metodyka sporządzania Programu Prace nad pierwszym etapem opracowania polegały na przeglądzie dokumentów i opracowań w przedmiotowym zakresie i dokonaniu oceny stanu środowiska gminy. Ocena zawiera analizę stanu środowiska na obszarze gminy w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikację i rejonizację zagrożeń w kontekście polityki ekologicznej państwa i województwa, a także w kontekście wymagań i standardów Unii Europejskiej. Wykonano także przegląd dokumentów i opracowań strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, które mają istotne znaczenie dla konstrukcji niniejszego Programu. Drugi etap prac miał na celu określenie celów i priorytetów ekologicznych, poziomów celów długoterminowych, harmonogramu przedsięwzięć ekologicznych na terenie gminy oraz środków niezbędnych do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych. Program ochrony środowiska dla gminy Świebodzin jest podstawowym instrumentem do realizacji zadań własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które będą w całości lub w części finansowane ze środków będących w dyspozycji gminy. Przedstawiono również zasady monitorowania Programu przez określenie wskaźników, w zakresie których realizacja poszczególnych działań powinna wpłynąć na poprawę stanu środowiska. 2. Podstawowe założenia Programu 2.1. Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne Programu Kierunki działań w zakresie wszystkich komponentów środowiska będą zmierzały do spełnienia celów uwzględnionych w strategiach, programach i dokumentach programowych kraju, województwa i powiatu. Projekt Programu Ochrony Środowiska dla gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 jest spójny m.in. z: VI Wspólnotowym Programem Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego, Programem Operacyjnym infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Narodową Strategią Edukacji Ekologicznej (NSEE) Polityką Ekologiczną Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektywą do roku 2016; Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2014 Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) Polityką energetyczna Polski do 2030 roku Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 –2032 (POKzA). 9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Strategicznym Planem Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019, Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektywą do 2020 r. Strategią rozwoju województwa lubuskiego do 2020 r. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Świebodzińskiego na lata 2012-2015 z perspektywa na lata 2016-2019 Na poziomie lokalnym Program nawiązuje do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Świebodzin. 2.1.1. VI Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego Podstawowym dokumentem określającym cele ochrony środowiska na szczeblu Unii Europejskiej jest VI Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego. Na najbardziej ogólnym poziomie zostały w nim określone następujące priorytetowe pola aktywności: zmiany klimatu; przyroda i różnorodność biologiczna; środowisko i zdrowie; zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami. System prawny Unii Europejskiej obejmuje szeroki zestaw przepisów z zakresu ochrony środowiska, których realizacja, w związku z trwającym procesem dostosowywania się Polski do wymogów unijnych, powinna także być traktowana jako priorytet. O ile VI Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego, podobnie jak poprzednie programy, spełni rolę katalizatora dla działalności organizacyjnej i legislacyjnej Wspólnoty w zakresie ochrony środowiska, to proces harmonizacji polskiego prawa i standardów środowiskowych z regulacjami unijnymi trwa już wiele lat i będzie w przyszłości przebiegać w drodze dalszej implementacji zapisów dyrektyw Unii Europejskiej. Najpoważniejsze konsekwencje dziś i w przyszłości dla ochrony środowiska, ale i dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych, samorządów, administracji mają dyrektywy odnoszące się do: standardów imisji SO2, NOX, pyłów zawieszonych i dopuszczalnych emisji tych substancji przez instalacje przemysłowe, energetyczne (w tym spalarnie odpadów) oraz transport, zanieczyszczeń emitowanych przez silniki (samochodów, pociągów, samolotów), jakości wody pitnej, redukcji zanieczyszczeń wód powierzchniowych przez nawozy i pestycydy, ochrony zasobów wodnych i ekosystemów od wody zależnych, oczyszczania i odprowadzania ścieków, instalacji do przerobu lub utylizacji odpadów, gospodarowania odpadami przemysłowymi, użytkowania i składania odpadów niebezpiecznych i toksycznych, opakowań i gospodarki odpadami opakowaniowymi, ograniczania różnych rodzajów hałasu, zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń oraz zarządzania ryzykiem ekologicznym, ochrony przyrody, w tym powstrzymania utraty różnorodności biologicznej, m. in. utworzenia europejskiej sieci obszarów Natura 2000. Traktat Akcesyjny nawiązuje do priorytetów polityki środowiskowej Unii Europejskiej, ale w wielu przypadkach wykracza poza ten zakres. W dziedzinie zrównoważonego wykorzystania surowców, podstawowym problemem w zakresie zaopatrzenia ludności w wodę jest mała dostępność wody o dobrej jakości. Perspektywicznym zagrożeniem mogą natomiast stać się zjawiska o charakterze globalnym, z możliwym, wpływem zmian klimatycznych na dyspozycyjność zasobów wodnych. Zużycie nośników energii obniża się, lecz nie uda się osiągnąć wzrostu gospodarczego bez przyrostu zużycia energii. W odniesieniu do priorytetu dotyczącego różnorodności biologicznej będzie rosnąć nacisk na zwiększoną ochroną obszarów o znaczeniu wspólnotowym i włączanie cennych obszarów 10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 do europejskiej sieci Natura 2000. Przewiduje się konieczność ochrony obszarów wodno-błotnych oraz skutecznej rekultywacji terenów zdegradowanych. W przypadku priorytetu dotyczącego wpływu środowiska na zdrowie konieczne będzie dostosowanie emisji zanieczyszczeń powietrza do ostrych limitów emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, amoniaku i pyłu zawieszonego z obiektów energetycznych, przemysłu i transportu drogowego. Konieczne będzie przestrzeganie limitów emisyjnych gazów cieplarnianych oraz węglowodorów z przeładunków paliw płynnych. Ze względu na wpływ zasobów wodnych na równoważenie rozwoju, zapewnienie poprawy jakości zasobów wód powierzchniowych i podziemnych oraz ekosystemów od wody zależnych należy uwzględnić wymagania związane z wdrażaniem ustaleń Ramowej Dyrektywy Wodnej. 2.1.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 Przedstawiona koncepcja Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 jest odpowiedzią na wyzwania związane z przyjęciem ambitnych celów rozwojowych zaadresowanych do Polityki Spójności w zakresie infrastruktury rozwoju zrównoważonego, przy jednoczesnym dostosowaniu tych celów do krajowych uwarunkowań. Zgodnie ze strategią Europa 2020, rozwój zrównoważony oznacza budowanie zrównoważonej i konkurencyjnej gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, tj. jednocześnie uwzględniającej wymiar środowiskowy, społeczny i gospodarczy prowadzonych działań. Program wskazuje krajowe cele w obszarze rozwoju zrównoważonego przy zachowaniu spójności i równowagi pomiędzy działaniami inwestycyjnymi w zakresie niezbędnej infrastruktury oraz wsparcia skierowanego do wybranych obszarów gospodarki. Osie priorytetowe i priorytety inwestycyjne POIiS: Oś Priorytetowa I: Zmniejszenie emisyjności gospodarki PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.2 Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.3 Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.4 Rozwijanie i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji działających na niskich i średnich poziomach napięcia PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.5 Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.7 Promowanie wykorzystywania wysokosprawnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe OP.II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu PRIORYTET INWESTYCYJNY 5.2 Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.1 Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.2. Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.4. Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program „Natura 2000” i zieloną infrastrukturę PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.5 Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i propagowanie działań służących zmniejszeniu hałasu 11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 III: Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali europejskiej PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.5. Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.1 Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.3 Rozwój i usprawnianie przyjaznych środowisku (w tym o obniżonej emisji hałasu) i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródlądowych dróg wodnych i transportu morskiego, portów, połączeń multimodalnych oraz infrastruktury portów lotniczych, w celu promowania zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.4 Rozwój i rehabilitacja kompleksowych, wysokiej jakości i interoperacyjnych systemów transportu kolejowego wysokiej jakości oraz propagowanie działań służących zmniejszaniu hałasu IV: Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.1 Wspieranie multimodalnego jednolitego europejskiego obszaru transportu poprzez inwestycje w TEN-T PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.2 Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi V: Poprawa bezpieczeństwa energetycznego PRIORYTET INWESTYCYJNY 7.5 Zwiększenie efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw poprzez rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii oraz poprzez integrację rozproszonego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych VI: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego PRIORYTET INWESTYCYJNY 6.3 Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego 2.1.3. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE) Jest dokumentem strategicznym, zaktualizowanym w latach 1999-2000, przedstawiającym oraz porządkującym główne cele edukacji środowiskowej, wskazującym jednocześnie możliwości ich realizacji. Do podstawowych celów Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej należą więc: upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie permanentną edukacją ekologiczną wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej, wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwiniecie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczności, promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej. 2.1.4. Polityka Ekologiczna Państwa Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym, określającym cele i priorytety ekologiczne, a poprzez to wskazującym kierunek działań koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowisku przyrodniczemu. Do realizacji tych założeń władze samorządowe przygotowują odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. Cele pośrednie, to przede wszystkim nacisk na ochronę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz spełnianie standardów określonych przez UE w tym temacie. Dla terenów, które ich nie spełniają muszą zostać opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna także położyć duży nacisk na promocję energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a także modernizację przemysłu energetycznego. 12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Wypełnianie założeń Polityki Ekologicznej stało się bodźcem do powołania nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok mający na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur środowiskowych. Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów NATURA 2000, jak również kontynuacja zalesień i zadrzewień w celu tworzenia korytarzy ekologicznych łączących kompleksy leśne. Ma to ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej fauny i flory. Wszystkie państwa, w tym także Polska muszą pamiętać o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególności wodą. Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i poprawę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieniędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno być bardziej efektywne i w dużej mierze skupić się na wyposażaniu kolejnych aglomeracji w oczyszczalnie ścieków i systemy wodno-kanalizacyjne. Ponadto do głównych wyzwań podjętych w Polityce Ekologicznej Państwa zaliczyć należy: realizację założeń dyrektywy unijnej CAFE, dotyczącej ograniczenia emisji pyłów, realizację założeń Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalny, w tym konieczności redukcji o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych; sporządzanie map akustycznych dla wszystkich miast powyżej 100 tys. mieszkańców i opracowywanie planów walki z hałasem; prace nad dokumentem dotyczącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek (wdrażanie unijnego rozporządzenia REACH). Polityka Ekologiczna zawsze kładzie duży nacisk na podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą - „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadbać również o opracowanie programów strategicznych dotyczących ryzyka powodziowego, ochrony gleb, rekultywacji terenów zdegradowanych i ochrony przed hałasem. 2.1.5. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (KPGO 2014) Krajowy plan gospodarki odpadami jest nadrzędnym dokumentem w zakresie gospodarki odpadami, z którym muszą być zgodne plany gospodarki odpadami opracowywane na niższych szczeblach administracji. Celem KPGO 2014 jest osiągnięcie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a w szczególności hierarchia postępowania z odpadami czyli po pierwsze zapobieganie powstawaniu odpadów, a następnie przygotowanie do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku, unieszkodliwianie, przy czym najmniej pożądanym sposobem ich zagospodarowanie jest składowanie. Główne cele strategiczne wynikające z KPGO to: uniezależnienie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju; zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów; zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów; wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów; utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach, i gospodarce odpadami (BDO). KPGO formułuje również dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W gospodarce odpadami komunalnymi przyjęto następujące cele: zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r.; zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: o w 2013 r. więcej niż 50%, o w 2020 r. więcej niż 35%, o masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.; przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50 % masy do 2020 roku. 13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 W gospodarce odpadami niebezpiecznymi przyjęto następujące cele: Oleje odpadowe - utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%; Odpady medyczne i weterynaryjne - w okresie do 2022 r. celem będzie podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych; Zużyte baterie i akumulatory - rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, który pozwoli na osiągnięcie następujących poziomów zbierania: o do 2012 r. – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych w wysokości 25%, o do 2016 r. i w latach następnych – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, w wysokości 45%. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny - w okresie od 2011 r. do 2022 r. wyznacza się następujące cele: o ograniczenie istnienia szarej strefy, o rozbudowa systemu odzysku oraz unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania, utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości: o dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: poziomu odzysku w wysokości 80 % masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75 % masy zużytego sprzętu. o dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości 70 % masy zużytego sprzętu; poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 50 % masy zużytego sprzętu; o osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji - celem nadrzędnym jest zapewnienie pełnej skuteczności działania systemu zbierania i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu odpadów powstających z pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz ograniczenie istnienia szarej strefy. Wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: o 85% i 80% do końca 2014 r., o 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. Odpady zawierające azbest - w okresie do 2032 r. zakłada się sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Radę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”. Odpady pozostałe. W gospodarce pozostałymi odpadami przyjęto następujące cele: Zużyte opony - w perspektywie do 2022 r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%; Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej - w okresie do 2022 r. głównym celem jest rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Do 2020 r. poziom przygotowania do ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosić minimum 70% wagowo; Komunalne osady ściekowe - w perspektywie do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące: o ograniczenie składowania osadów ściekowych, 14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, o maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego, o zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych wykorzystywanych w biogazowniach w celach energetycznych, o wzrost masy komunalnych osadów ściekowych przekształcanych termicznie w cementowniach, kotłach energetycznych oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne - w okresie do 2022 r. zakłada się zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie więcej niż 40% masy wytworzonych odpadów; Odpady opakowaniowe - celem nadrzędnym jest ograniczenie istnienia szarej strefy. Jako cel na rok 2014 przyjęto osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu: o Lp. 1 2 3 4 5 6 7 Odpad powstały z: rodzaj opakowań opakowania razem opakowania z tworzyw sztucznych opakowania z aluminium opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej opakowania z papieru i tektury opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami opakowania z drewna Poziom w % odzysku recyklingu 1) 1) 60 55 1) 2) 22,5 1) 50 1) 50 1) 60 1) 60 1) 15 Natomiast w latach następnych należy utrzymać te poziomy. ________ 1) 2) Nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach Prawa farmaceutycznego, Do poziomu recyklingu zalicza się wyłącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje się produkt wykonany z tworzywa sztucznego. Kierunki działań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami: minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz wdrożenie nowoczesnych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania; objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców; redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawartości składników ulegających biodegradacji; wdrażanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych. 2.1.6. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone zostały w szczególności w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku, dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. W Traktacie Akcesyjnym przewidziano, że przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone ww. dyrektywą będą w Polsce w pełni obowiązywały od 31 grudnia 2015 r., do tego czasu: wszystkie aglomeracje ≥ 2000 RLM muszą być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków o efekcie oczyszczania uzależnionym od wielkości oczyszczalni, aglomeracje < 2000 RLM wyposażone w dniu wejścia Polski do Unii w systemy kanalizacyjne powinny posiadać do tego terminu oczyszczalnie zapewniające odpowiednie oczyszczanie, zakłady przemysłu rolno-spożywczego o wielkości > 4000 RLM są zobowiązane do redukcji zanieczyszczeń biodegradowalnych. KPOŚK określa działania, które będą podejmowane do końca okresu przejściowego, wynegocjowanego dla tej dyrektywy tj. do końca 2015 r. Program stanowi spis przedsięwzięć zaplanowanych do realizacji w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych (budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej) w aglomeracjach w celu prawidłowego i uporządkowanego procesu implementacji dyrektywy 91/271/EWG. 15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 2.1.7. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument określa podstawowe kierunki polityki energetycznej. Są nimi: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Cele te mają zostać zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi złożami węgla oraz dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje również przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach. Zgodnie z Polityką energetyczną Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii w Polsce ma wzrosnąć do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030. Zadania wynikające z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalająca obniżyć poziom awaryjności o 50%, rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalający na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zużywanej w kraju, ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy, zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem, wdrożenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy założeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w każdej gminie, ograniczenie emisji CO2 w wielkości możliwej technicznie do osiągnięcia bez naruszania bezpieczeństwa energetycznego, ograniczenie emisji SO2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym, ograniczenie emisji NOx poczynając od 2016 roku zgodnie ze zobowiązaniami przyjętymi przy akcesji do Unii Europejskiej, likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia się hałd poprzez pozyskanie węgla z odpadów pogórniczych zalegających na składowiskach, rozszerzenie zakresu założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy, wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dostępnych technologii w przemyśle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków, obowiązek przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w celu zastąpienia wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi. Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 POŚ nawiązuje również do dokumentu opracowywanego przez Ministerstwo Środowiska dotyczącego „Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”. Głównym celem Strategii jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Plan zakłada następujące kierunki działań w odniesieniu do poszczególnych sektorów (z zaznaczeniem uszczegółowienia ich i wdrożenia na poziomie regionalnym i lokalnym): 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska: dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu, dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu, ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu, adaptacja do zamian klimatu w gospodarce przestrzennej i budownictwie, 2.1.8. 16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 zapewnienie funkcjonowania skutecznego systemu ochrony zdrowia w warunkach zmian klimatu. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich: stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami, organizacyjne i techniczne dostosowanie działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu: wypracowywanie standardów konstrukcyjnych uwzględniających zmiany klimatu, zarządzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu: monitoring stanu środowiska i systemy wczesnego ostrzegania w kontekście zmian klimatu (miasta i obszary wiejskie), miejska polityka przestrzenna uwzględniająca zmiany klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu: promowanie innowacji na poziomie działań organizacyjnych i zarządczych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu, budowa systemu wsparcia polskich innowacyjnych technologii sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu: zwiększenie świadomości odnośnie do ryzyk związanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu, ochrona grup szczególnie narażonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych. Program Ochrony Środowiska Województwa dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019 Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, która umożliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochroną walorów środowiska. W związku z tym jako nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla Województwa Lubuskiego przyjęto: 2.1.9. „Zrównoważony rozwój województwa lubuskiego uwzględniający poprawę i właściwe wykorzystanie środowiska naturalnego” 1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego (PA) Cel długoterminowy do roku 2019 KONTYNUACJA DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z POPRAWĄ JAKOŚCI POWIETRZA Cele krótkoterminowe do roku 2015 P1. Wdrażanie i realizacja założeń programów służących ochronie powietrza Miary realizacji celu: obniżenie stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, opracowanie i uchwalenie przez Sejmik Województwa koniecznych programów ochrony powietrza dla stref, w których stwierdzono przekroczenia norm jakości powietrza, realizacja działań wskazanych w programach ochrony powietrza skutkująca osiągnięciem obniżenia stężeń zanieczyszczeń w powietrzu do poziomów określonych prawem, ograniczenie liczby stref z przekroczeniami norm jakości powietrza poprzez sukcesywne ograniczenie emisji do powietrza ze wszystkich źródeł. P2. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych Miary realizacji celu: ograniczenie liczby stref z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. 2. Gospodarka wodna (W) Cel długoterminowy do roku 2019 OSIĄGNIĘCIE I UTRZYMANIE DOBREGO STANU WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH ORAZ OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA Cele krótkoterminowe do roku 2015 W1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Miary realizacji celu: 17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 opracowanie i wdrożenie warunków korzystania z wód regionu wodnego, warunków korzystania z wód zlewni, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód rzecznych i jeziornych, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych, zmniejszenie trofii wód powierzchniowych. W2. Dobra jakości wód użytkowych i racjonalizacja ich wykorzystywania Miary realizacji celu: osiągnięcie przez wody użytkowe obowiązujących standardów jakościowych w zakresie spełnienia warunków przydatności do picia, kąpieli oraz do bytowania ryb w warunkach naturalnych, kontynuacja działań zmierzających do racjonalizacji zużycia pobranej wody, kontynuacja działań zmierzających do ograniczania wykorzystania wód podziemnych do celów przemysłowych. W3. Zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami powodzi Miary realizacji celu: opracowanie map zagrożenia powodzią, map ryzyka powodzi oraz przyjęcie i realizacja planów zarządzania ryzykiem powodzi sukcesywna realizacja obiektów służących retencji wodnej W4. Przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej rzek Miary realizacji celu: podjęcie działań mających na celu udrożnienie rzek, w szczególności dla ryb dwuśrodowiskowych, liczba zmodernizowanych urządzeń piętrzących, wybudowanych przepławek, ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów i naturalnych siedlisk przyrodniczych, związanych z wodami i od wód zależnych. 3. Gospodarka odpadami (GO) Cel długoterminowy do roku 2019 STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI, ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU ORAZ HIERARCHIĄ SPOSOBÓW POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI Cele krótkoterminowe do roku 2015 GO1. Utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB Gospodarka odpadami komunalnymi Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: o w 2013 r. więcej niż 50%, o w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości, odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 roku. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi Odpady zawierające PCB W okresie od 2011 r. należy dokonywać likwidacji odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm. 18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Oleje odpadowe Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych. Odpady medyczne i weterynaryjne W okresie do 2022 r. celem będzie podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Zużyte baterie i akumulatory Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, który pozwoli na osiągnięcie następujących poziomów zbierania: o do 2016 r. i w latach następnych – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, w wysokości 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych. Osiągnięcie poziomów wydajności recyklingu: o do 26 września 2011 r. - zużytych baterii niklowo – kadmowych i zużytych akumulatorów niklowo - kadmowych – co najmniej 75% ich masy; o do 26 września 2011 r. – pozostałych zużytych baterii i zużytych akumulatorów – co najmniej 50% ich masy. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości: osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji Wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: 85% i 80% do końca 2014 r., 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. Odpady zawierające azbest W okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada się sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Radę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”. Zbędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych W okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada się sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych, poprzez kontynuację dotychczasowego sposobu zagospodarowania zbędnych środków bojowych. 4. Ochrona przyrody i krajobrazu (OP) Cel długoterminowy do roku 2019 OCHRONA, ODTWARZANIE I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ I GEORÓŻNORODNOŚCI Cele krótkoterminowe do roku 2015 OP1. Pogłębianie wiedzy o zasobach przyrodniczych województwa Miary realizacji celu: liczba przeprowadzonych inwentaryzacji przyrodniczych, liczba przeprowadzonych szkoleń z zakresu ochrony przyrody. OP2. Stworzenie organizacyjnych i prawnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody Miary realizacji celu: liczba opracowanych i uchwalonych planów ochrony/zadań ochronnych, liczba utworzonych form ochrony przyrody. OP3. Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej poprzez zachowanie lub odtworzenie właściwego stanu ekosystemów i siedlisk oraz populacji gatunków zagrożonych Miary realizacji celu: 19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 liczba zrealizowanych projektów dotyczących ochrony siedlisk i gatunków, właściwy stan gatunków i siedlisk będących przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 zgodnie z wytycznymi Dyrektywy Siedliskowej, liczba wdrożonych programów rolno-środowiskowych. OP4. Ochrona i odtwarzanie różnorodności biologicznej systemów leśnych Miary realizacji celu: Wskazanie powierzchni zalesionej Wskazanie powierzchni, na której prowadzono waloryzację przyrodniczą obszarów leśnych wykonanie przebudowy drzewostanów i odnowień po rębni, wskazanie terenów poddanych rekultywacji, realizacja zadań zwiększających retencję, realizacja zadań służących ochronie przed skutkami suszy i powodzi, utrzymanie poziomu pozyskania drewna z hektara użytków leśnych. OP5. Zmiana struktury gatunkowej i wiekowej lasów, odnowienie uszkodzonych ekosystemów leśnych Miary realizacji celu: właściwy stan terenów leśnych, określonych w planach urządzenia lasów. OP6. Edukacja leśna społeczeństwa, dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych Miary realizacji celu: prowadzenie przez leśników edukacji przyrodniczej, liczba szkoleń mających na celu możliwości pozyskania funduszy unijnych dla działań związanych z leśnictwem, liczba obiektów udostępnionych do korzystania z lasu w celach rekreacyjnych (pola biwakowe, parkingi leśne, szlaki turystyczne, zadaszenia i miejsca wypoczynku) OP7. Identyfikacja zagrożeń lasów i zapobiegania ich skutkom Miary realizacji celu: działania mające na celu ograniczenie występowania szkodników owadzich w lasach, liczba podjętych działań dotyczących ograniczenia zagrożeń pożarowych w lasach, liczba zmodernizowanych dróg leśnych uznanych za drogi pożarowe, działania mające na celu zwalczanie kłusownictwa, zaśmiecania i dewastacji terenów leśnych. 5. Ochrona przed hałasem (H) Cel długoterminowy do roku 2019 ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU POPRZEZ OBNIŻENIE JEGO NATĘŻENIA DO POZIOMU OBOWIĄZUJĄCYCH STANDARDÓW Cele krótkoterminowe do roku 2015 H1. Monitoring hałasu i ocena stopnia narażenia mieszkańców województwa na ponadnormatywny hałas Miary realizacji celu: opracowanie map akustycznych dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców, dróg, linii kolejowych i lotnisk (jeśli są wymagane), opracowanie i realizacja programów ochrony przed hałasem. H2.Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Miary realizacji celu: obniżenie oddziaływania hałasu na środowisko do poziomów dopuszczalnych w miejscach przekroczeń. 6. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi (PEM) Cel długoterminowy do roku 2019 OCHRONA PRZED NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Cele krótkoterminowe do roku 2015 PEM1. Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poniżej wartości dopuszczalnych Miary realizacji celu: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, 20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są dotrzymane. 7. Odnawialne źródła energii (OZE) Cel długoterminowy do roku 2019 OGRANICZANIE ZUŻYCIA ENERGII ORAZ ZWIĘKSZENIE WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Cele krótkoterminowe do roku 2015 OZE1. Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii Miary realizacji celu: wzrost zainstalowanej mocy elektrycznej ze źródeł odnawialnych w MW, % produkcji energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem – tendencja rosnąca, długość wybudowanej sieci gazowej [km] – tendencja rosnąca, długość wybudowanych i zmodernizowanych ciepłociągów [km] – tendencja rosnąca, wzrost liczby zmodernizowanych źródeł energii. 8. Przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym (PAP) Cel długoterminowy do roku 2019 OGRANICZENIE RYZYKA WYSTĄPIENIA POWAŻNYCH AWARII PRZEMYSŁOWYCH ORAZ MINIMALIZACJA ICH SKUTKÓW Cele krótkoterminowe do roku 2015 PAP1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnych awarii Miary realizacji celu: liczba awarii na obszarze województwa w porównaniu do roku poprzedniego, liczba kontroli w transporcie substancji niebezpiecznych w stosunku do roku poprzedniego, zrealizowanie minimum 75% zadań określonych w planie operacyjnym Programu. PAP2. Minimalizacja skutków wystąpienia poważnych awarii liczba prawidłowo przeprowadzonych akcji likwidacji skutków wszystkich awarii, zrealizowanie minimum 75% zadań określonych w planie operacyjnym Programu. 9. Kopaliny (K) Cel długoterminowy do roku 2019 ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI Cele krótkoterminowe do roku 2015 K1. Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego Miary realizacji celu: wprowadzenie odpowiednich zapisów do planów zagospodarowania przestrzennego, obowiązujących na terenie województwa, prowadzenie eksploatacji złóż zgodnie z przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz przy zastosowaniu norm dotyczących techniki górniczej, ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin poprzez zwiększenie zastosowania nowoczesnych technologii wydobywczych w województwie. 10. Degradacja powierzchni ziemi i gleb (GL) Cel długoterminowy do roku 2019 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI PRZED NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Cele krótkoterminowe do roku 2015 GL1. Zagospodarowanie powierzchni ziemi zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju Miary realizacji celu: przeprowadzenie szkoleń promujących dobre praktyki rolne i leśne, wskazanie gleb, którym przywrócono wartości użytkowe i przyrodnicze (po zdegradowaniu i zdewastowaniu przez działalność człowieka), zwiększona liczba gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych. GL2. Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych Miary realizacji celu: 21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 wskazanie obszarów zanieczyszczonych i zdegradowanych, wskazanie terenów poddanych rekultywacji, przedstawienie prowadzonego monitoringu zanieczyszczeń gleb. GL3. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Miary realizacji celu: liczba przeprowadzonych szkoleń rolników promujących rolnictwo ekologiczne, działania zapobiegające zanieczyszczeniu gleb zwłaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi, działania zmierzające do odkwaszenia gleb. 11. Współpraca transgraniczna (WT) Cel długoterminowy do roku 2019 PROWADZENIE WSPÓLNYCH, TRANSGRANICZNYCH DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA I OCHRONĄ PRZECIWPOWODZIOWĄ Cele krótkoterminowe do roku 2015 WT1. Realizacja działań z zakresu ochrony środowiska i ochrony przeciwpowodziowej w ramach podpisanych umów o współpracy transgranicznej Miary realizacji celu: liczba spotkań dotyczących zagadnień związanych z ochroną środowiska i ochrona przeciwpowodziową 12. Edukacja ekologiczna (EE) Cel długoterminowy do roku 2019 PROPAGOWANIE WŁAŚCIWYCH ZACHOWAŃ I POSTAW DOTYCZĄCYCH ŚRODOWISKA NATURALNEGO Cele krótkoterminowe do roku 2015 EE1. Promowanie właściwych zachowań w zakresie zużycia i zanieczyszczeń wody, gospodarki odpadami oraz ochrony przyrody Miary realizacji celu: liczba przeprowadzonych szkoleń, warsztatów i spotkań dotyczących tej tematyki, liczba zorganizowanych akcji, kampanii promocyjnych oraz konkursów wiedzy dotyczących tej tematyki, liczba zorganizowanych konferencji i seminariów, liczba wydanych tytułów publikacji. EE2. Rozwijanie działań z edukacji ekologicznej na obszarach cennych przyrodniczo Miary realizacji celu: liczba przeprowadzonych zajęć w terenie, liczba przeprowadzonych warsztatów i szkoleń. EE3. Stworzenie warunków dla rozwoju bazy edukacji ekologicznej Miary realizacji celu: liczba utworzonych ścieżek edukacyjnych, liczba zrealizowanych inwestycji w zakresie edukacji ekologicznej (np. budowa, modernizacja lub doposażenie ośrodków). 2.1.10. Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektywą do 2020 r. Nadrzędnym celem Planu jest: Stworzenie systemu gospodarki odpadami opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami przyjmuje się następujące główne cele w zakresie gospodarki odpadami: Cel 1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów przy wzroście gospodarczym województwa. Cel 2. Zwiększenie udziału recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. Cel 3. Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów. Cel 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Odpady komunalne, w tym odpady ulegające biodegradacji 22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cel 1. Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 1 lipca 2013 r. Cel 2. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów: w 2013 r. nie więcej niż 50%, w 2020 r. nie więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cel 3. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Cel 4. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, (papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło) z gospodarstw domowych oraz odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 r. Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne Odpady zawierające PCB Cel 1. Likwidowanie odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm. Oleje odpadowe Cel 1. Utrzymanie odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Odpady medyczne i weterynaryjne Cel 1. Podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych w okresie do 2022 r., uwzględniającej segregację odpadów u źródła powstawania, zmniejszając tym samym ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Zużyte baterie i akumulatory Cel 1. Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych pozwalająca na osiągnięcie następujących poziomów zbierania: 40% poziom zbierania masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych do 2016 r. Cel 2. Utrzymanie wydajności recyklingu z 2011 r. na poziomie nie mniejszym niż: co najmniej 75% masy zużytych baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, co najmniej 50% masy pozostałych zużytych baterii i akumulatorów. Cel 3. Utrzymanie poziomów wydajności recyklingu – co najmniej 65% masy zużytych baterii i akumulatorów poprzez dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Cel 1. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysokości dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego: poziomu odzysku w wysokości 80% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75% masy zużytego sprzętu. Cel 2. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysokości dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości 70% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 50% masy zużytego sprzętu. Cel 3. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysokości dla zużytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości co najmniej 80% masy tych zużytych lamp Cel 4. Utrzymanie do roku 2022 poziomów odzysku i recyklingu w wysokości osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji Cel 1. Osiągnięcie minimalnych poziomów odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: 85% i 80% do końca 2014 r., 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. Odpady zawierające azbest Cel 1 Sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Radę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” w okresie od 2012 r. do 2032 r. Zbędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych 23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cel 1. W okresie do 2022 r. zakłada się sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych poprzez kontynuację dotychczasowego sposobu zagospodarowania zbędnych środków bojowych. Odpady pozostałe Zużyte opony Cel 1. Utrzymanie w perspektywie do 2022 r. dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej Cel 1. Osiągnięcie do 2020 r. poziomu 70% wagowo przygotowania do ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych. Komunalne osady ściekowe Cel 1. Ograniczenie w perspektywie do 2022 r., składowania osadów ściekowych z uwzględnieniem ograniczenia od 2013 r. składowania tych odpadów, które nie spełniają wymagań prawnych* *wymagania określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. 2013, poz. 38) Cel 2. Zwiększenie w perspektywie do 2022 r. ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, jak również wykorzystania osadów do rekultywacji. Cel 3. Maksymalizacja, w perspektywie do 2022 r., stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego oraz środowiskowego. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne Cel 1. Zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie więcej niż 40% masy wytworzonych odpadów do roku 2022. Odpady opakowaniowe Cel 1. Osiągnięcie do roku 2014 poziomów odzysku i recyklingu odpadów powstałych z opakowań oraz utrzymanie poziomów w latach następnych: opakowania razem: 60% odzysku*, 55% recyklingu*, opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu*, **, opakowania z aluminium: 50% recyklingu*, opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu*, opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu*, opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu*, opakowania z drewna: 15% recyklingu.* Odpady z wybranych gałęzi gospodarki odpadami, których zagospodarowanie stwarza problemy * Nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271, z późn. zm.). ** Do poziomu recyklingu zalicza się wyłącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje się produkt wykonany z tworzywa sztucznego. 2.1.11. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego Głównym celem Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 jest „Wykorzystanie potencjałów województwa lubuskiego do wzrostu jakości życia, dynamizowania konkurencyjnej gospodarki, zwiększenia spójności regionu oraz efektywnego zarządzania jego rozwojem” W Strategii zaplanowano zawarcie czterech celów strategicznych 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka regionalna 2. Wysoka dostępność transportowa i teleinformatyczna 3. Społeczna i terytorialna spójność regionu 4. Region efektywnie zarządzany. Założenia związane z ochroną środowiska realizowane będą w zakresie następujących celów: Cel 1.6 Udoskonalenie oraz rozbudowa infrastruktury energetycznej i ochrony środowiska a. Optymalizacja rozwoju infrastruktury energetycznej województwa, b. Racjonalizacja wykorzystania energii, c. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza poprzez, d. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz zapewnienie wszystkim mieszkańcom województwa odpowiedniej jakości wody do picia, e. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, Cel 1.7 Rozwój potencjału turystycznego województwa Rozwój różnych rodzajów turystyki, 24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 a. Upowszechnienie wizerunku województwa jako regionu o wysokiej atrakcyjności turystycznej poprzez sprawną, skuteczną i nowoczesną promocję oraz informację turystyczną, b. Rozbudowa infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, c. Podniesienie jakości ruchu turystycznego, d. Wspieranie instytucji i organizacji zajmujących się turystyką, różnych form ich współpracy oraz kształcenia wykwalifikowanej kadry turystycznej. Cel 1.8 Poprawa jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej a. Rozwój produkcji rolniczej wysokiej jakości, b. Wspieranie przedsięwzięć środowiskowych, c. Wykorzystanie wód śródlądowych do chowu i hodowli ryb, d. Poprawa jakości gleb i zapobieganie ich degradacji, e. Polepszenie jakości dróg transportu rolniczego, w tym remonty i odtwarzanie dróg f. uszkodzonych oraz budowa nowych dróg w ramach projektów poscaleniowych. Cel 2.1: Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury komunikacyjnej a. Poprawa stanu technicznego infrastruktury komunikacyjnej w celu zapewnienia sprawnych połączeń pomiędzy strategicznymi ośrodkami i obszarami rozwoju gospodarczego województwa (miasta, port lotniczy, strefy gospodarcze, parki przemysłowe i naukowotechnologiczne, bazy logistyczno-magazynowe, węzły komunikacyjne) b. Rozwój infrastruktury drogowej, c. Rozwój transportu wodnego, Cel 2.2: Usprawnienie systemu transportu publicznego a. Rozwój połączeń transportowych, b. Działania na rzecz poprawy zarządzania komunikacją. Cel 3.6 Wsparcie budowy oraz modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania zagrożeniom a. Usprawnienie zarządzania środowiskiem w zakresie retencjonowania wód i zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego b. Zapobieganie i ograniczanie skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie poważnym awariom poprzez budowę lub remonty infrastruktury technicznej c. Promowanie działań dostosowawczych do zmian klimatycznych oraz zapobiegania i zarządzania ryzykiem d. Zwiększenie bezpieczeństwa i ciągłości dostaw energii elektrycznej i innych mediów energetycznych e. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służb ratowniczych i porządkowych oraz systemu ratowniczo–gaśniczego. 2.1.12. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 Obowiązkiem wszelkich projektów realizowanych w ramach Lubuskiego „Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020” jest zgodność z celami sformułowanymi w przyjętej w 2010 roku „Strategii Europa 2020”, a wcześniej w „Strategii Lizbońskiej”. Strategia „Europa 2020" to Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest nowym, długookresowym dokumentem strategicznym rozwoju społecznogospodarczego Unii Europejskiej. Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 będzie stanowił narzędzie realizacji polityki spójności na obszarze województwa lubuskiego w perspektywie finansowej UE na lata 2014 – 2020. Program realizuje cele województwa określone w zaktualizowanej 19 listopada 2012 r. Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020, zgodnie z kluczowymi kierunkami rozwoju regionu, poprzez wdrażanie projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 uwzględnia następujące osie priorytetowe: Oś Priorytetowa 3. Gospodarka niskoemisyjna Celem głównym OP 3. jest przejście na gospodarkę niskoemisyjną poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i wzrost efektywności energetycznej, cele szczegółowe: 25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Zwiększony udział produkcji energii z OZE na terenie województwa lubuskiego Zwiększona efektywność energetyczna budynków w sektorze publicznym i mieszkaniowy Ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń z sektora transportu oraz ograniczenie odpływu pasażerów komunikacji publicznej Zwiększony udział energii wytwarzanej w kogeneracji Oś Priorytetowa 4. Środowisko i kultura Celem głównym OP 4. jest poprawa stanu środowiska przyrodniczego oraz przeciwdziałanie zagrożeniom wynikającym ze zmian klimatu i ochrona dziedzictwa kulturowego. Cele szczegółowe: Zwiększone bezpieczeństwo powodziowe w regionie Zmniejszony poziom odpadów komunalnych podlegających składowaniu na terenie województwa lubuskiego Zwiększona liczba mieszkańców regionu korzystających z oczyszczalni ścieków Zwiększona liczba mieszkańców regionu korzystających z dóbr dziedzictwa kulturowego województwa lubuskiego Ochrona różnorodności biologicznej regionu Oś Priorytetowa 5. Transport Celem głównym OP 5. jest wzrost atrakcyjności inwestycyjnej województwa lubuskiego poprzez poprawę przepustowości i sprawności infrastruktury transportowej w regionie. Cele szczegółowe: Poprawiona zewnętrzna i wewnętrzna dostępność transportowa regionu w ruchu drogowym Poprawiona zewnętrzna i wewnętrzna dostępność transportowa regionu w ruchu kolejowym 2.1.13. Program ochrony środowiska przed hałasem Obowiązek określania programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż dróg, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach wynika z art. 119 ust 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.). Programy mają na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej lub na poziomie wartości dopuszczalnej. Natomiast na obszarach gdzie normy nie są dotrzymane należy dążyć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego. Podstawą do opracowania programów są mapy akustyczne, które zarządzający drogą sporządza co 5 lat i przedkłada marszałkowi województwa. 2.1.14. Program ochrony powietrza Obowiązek określania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.). Programy określa się dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy mają na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. 2.1.15. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Świebodzińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Świebodzińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 przyjęty został Uchwałą nr XIII/104/11 Rady Powiatu Świebodzińskiego z dnia 22 grudnia 2011 r. W Programie wyodrębniono następujące priorytety: Priorytet pierwszy – ochrona powietrza i obniżenie poziomu hałasu Priorytet drugi – optymalizacja gospodarki wodno-ściekowej i ochrona wód Priorytet trzeci – optymalizacja gospodarki odpadami Priorytet czwarty – racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, ochrona gleb i powierzchni ziemi Priorytet piąty – ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody Priorytet szósty – edukacja ekologiczna 26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 2.1.16. Uwarunkowania wewnętrzne Na poziomie lokalnym Program ochrony środowiska dla gminy Świebodzin spójny jest ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Świebodzin. 2.2. Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska Gminy Świebodzin Nadrzędnym celem Programu ochrony środowiska jest długotrwały, zrównoważony rozwój gminy oraz stworzenie spójnej polityki środowiskowej gminy. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Radę Miejską pozwoli na wypełnienie ustawowego obowiązku oraz przyczyni się do poprawy i uporządkowania zarządzania środowiskiem na terenie gminy, poprawy jakości środowiska naturalnego, poprawy jakości życia jego mieszkańców oraz przyczyni się do zrównoważonego rozwoju. Aby osiągnąć wyznaczony nadrzędny cel przeprowadzono ocenę stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Świebodzin, zdiagnozowano główne problemy ekologiczne oraz sposoby ich rozwiązania. Zaproponowano konkretny harmonogram działania łącznie z źródłami ich finansowania. 3. Ogólna charakterystyka Gminy Świebodzin 3.1. Położenie gminy Gmina miejsko-wiejska Świebodzin leży w środkowo-wschodniej części województwa lubuskiego, w powiecie świebodzińskim i graniczy: z trzema gminami powiatu świebodzińskiego - Lubrza, Szczaniec i Skąpe, gminą Międzyrzecz i gminą Trzciel (na północy), gminą Sulechów ( na południu), W skład gminy wchodzą miasto Świebodzin i 23 sołectwa: Jordanowo, Gościkowo, Nowy Dworek, Glińsk, Witosław, Rusinów, Ługów, Wilkowo, Borów, Rozłogi, Lubogóra, Chociule, Rudgerzowice, Osogóra, Rosin, Raków, Kępsko, Jeziory, Lubinicko, Kupieninio, Rzeczyca i Grodziszcze. Gmina leży na przecięciu trzech ważnych szlaków komunikacyjnych obejmujących drogi międzynarodowe: E-30 (autostrada A2 Berlin-Warszawa-Moskwa) oraz E-65 (droga ekspresowa S3 SzczecinJakuszyce), i drogę krajową DK nr 92 Rzepin – Poznań - Warszawa oraz przebiegającą przez teren zarówno miasta jak i gminy ważną międzynarodową magistralę kolejową E-20 (Warszawa ZachodniaKunowice-Berlin). Ponadto przez teren gminy przebiegają drogi wojewódzkie: nr 276 (Świebodzin-Krosno Odrzańskie) i nr 303 (Świebodzin-Babimost) 27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rysunek 1 Położenie Gminy Świebodzin (źródło: www.gminy.pl) Gmina zajmuje powierzchnię 22 641 ha, w tym 1 693 ha - miasto Świebodzin. Pod względem powierzchni sytuuje ją na 20 miejscu wśród gmin województwa lubuskiego (na 83 jednostki terytorialne). W strukturze przestrzennej Świebodzina dominuje udział użytków rolnych – 60,9% (13 806 ha) powierzchni gminy. Tereny zurbanizowane i zabudowane stanowią ok. 5,7% łącznej powierzchni gminy i miasta, przy czym na obszarze miasta stanowią ponad 41%, zaś na obszarach wiejskich zaledwie 4%. Lesistość gminy wynosi 28,1% (6 374 ha). W tabeli 1 przedstawiono szczegółową strukturę użytkowania gruntów w gminie Świebodzin. 837 183 6335 1693 1078 776 165 95 20 39 526 22641 13806 Źródło: Urząd Miejski w Świebodzinie 11895 369 932 203 6374 1617 miasto Świebodzin Gmina Świebodzin - ogółem 28 pastwiska trwałe [ha] 204 łąki trwałe [ha] 11119 sady [ha] grunty orne [ha] 12728 obszar wiejski Użytki rolne Pow. ogólna [ha] 20948 Pozostałe grunty (pod zabudowaniami, podwórzami, drogi, wody i inne grunty użytkowe oraz nieużytki [ha] 1091 Wyszczególnienie razem [ha] Tabela 1 Użytkowanie gruntów w gminie Świebodzin Lasy i grunty leśne [ha] Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 3.2. Podstawowe dane o ludności Według danych z Urzędu miejskiego w Świebodzinie w 2014 r. gminę zamieszkiwało 29 375 mieszkańców, w tym w mieście – 21 223, a na terenach wiejskich 8 152 mieszkańców. Największymi miejscowościami poza Świebodzinem są: Wilkowo, Jordanowo i Chociule. Tabela 2 Liczba stałych mieszkańców w poszczególnych miejscowościach – stan na 31.12.2014 r. Lp. Miejscowość 1 Borów 2 Chociule 3 Glińsk 4 Gościkowo 5 Grodziszcze 6 Jeziory 7 Jordanowo 8 Kępsko 9 Kupienino 10 Leniwka 11 Lubinicko 12 Lubogóra 13 Ługów 14 Nowy Dworek 15 Osogóra 16 Podlesie 17 Raków 18 Rosin 19 Rozłogi 20 Rudgerzowice 21 Rusinów 22 Rzeczyca 23 Świebodzin 24 Wilkowo 25 Witosław 26 Wityń 27 Wygon Gmina Miasto Razem liczba mieszkańców 299 589 522 353 366 295 633 121 261 3 577 344 274 217 51 40 341 210 251 159 481 458 21 223 1 003 243 52 9 8 152 21 223 29 375 Źródło: Urząd Miejski w Świebodzinie Tabela 3 Stan i zmiany liczby ludności zamieszkującej gminę Świebodzin w latach 2009-2013 Liczba ludności w latach Jednostka administracyjna 2009 2010 2011 2012 Gmina Świebodzin 29728 30506 30520 30485 Świebodzin – miasto 21714 22178 22138 22109 Obszar wiejski 8014 8328 8382 8376 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL GUS wg stanu na 31 grudnia 2013 r. 2013 30405 22064 8341 W ostatnich pięciu latach w gminie Świebodzin nastąpił wzrost liczby ludności. W stosunku do roku 2009 liczba mieszkańców w gminie wzrosła o 2,2%. Najdynamiczniej pod tym względem rozwijają się miejscowości wiejskie, gdzie w badanym okresie odnotowano wzrost na poziomie 3,9%, natomiast na terenie miasta Świebodzin przybyło 1,9% mieszkańców. W tym samym czasie liczba ludności w całym powiecie świebodzińskim wzrosła zaledwie o 0,9%. Począwszy od roku 2011 liczba mieszkańców gminy systematycznie spada. Na negatywne zmiany w strukturze ludności przyczyniają się niski 29 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 przyrost naturalny (0,6 na 1000 mieszkańców) oraz ujemne saldo migracji (- 4,0 osób na 1000 mieszkańców), co oznacza, że więcej osób wymeldowało się z gminy, aniżeli zameldowało. Należy zaznaczyć, że przyrost naturalny dla całego województwa wynosi -0,3 na 1000 osób, a dla powiatu 0,7 na 1000 osób. Z kolei saldo migracji zarówno dla województwa lubuskiego jak i dla powiatu świebodzińskiego jest ujemne i wynosi odpowiednio -1,3 i -2,9 na 1000 osób. Rysunek 2 Zmiany liczby ludności gminy Świebodzin w latach 2009-2013 (Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzień 31.12.2013 r.) 2 Wskaźnik gęstości zaludnienia w gminie jest wyższy niż średnia dla powiatu (60 os./km ) 2 i województwa (73 os./km2) i kształtuje się na poziomie 134 os./km . Z danych GUS wynika również, że w 2013 r. 19% ludności gminy stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, 63,6% w wieku produkcyjnym, a 17,3% w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok spada udział liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, wzrasta przede wszystkim liczba osób w grupie poprodukcyjnej. Wyraźna jest tendencja starzenia się społeczeństwa. 3.3. Gospodarka Pod koniec października 2014 r. roku na terenie gminy w rejestrze CEIDG zarejestrowanych było 2240 podmiotów gospodarczych. W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje. Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Świebodzin (dane z dnia 30.10.2014 r.) Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 A – rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo B – Górnictwo i wydobywanie C – Przetwórstwo przemysłowe D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych E – dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 30 Liczba podmiotów gosp. Miasto Obsz.wiejski 18 33 1 0 182 57 0 2 1 1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 F - Budownictwo G- Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H - Transport i gospodarka magazynowa I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J - Informacja i komunikacja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne P - Edukacja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją S i T - Pozostała działalność usługowa, oraz Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Ogółem Źródło: GUS 228 492 75 122 152 57 43 56 16 149 38 0 39 13 2 11 5 22 15 0 43 190 14 97 4 25 2 25 1787 453 Atrakcyjne położenie komunikacyjne ma bezpośredni wpływ na rozwój gospodarczy. Duże znaczenie posiadają także przemysłowe tradycje Świebodzina, datujące się na początek XIX w. (1818 r.). Najwięcej mieszkańców zatrudniona jest w sektorze usług i handlu – ok. 73%, sektor przemysłowy i budowlany oferuje 24% miejsc pracy, w rolnictwie zatrudnionych jest 2,3%. Wśród podmiotów gospodarczych największe to: RECARO Aircraft Seating Polska Sp. z o.o. - producent foteli do samolotów, SECO/WARWICK Europe Sp. z o.o. - producentów urządzeń do procesów cieplnych SPRICK ROWERY Sp. z o.o. – producent rowerów, Johnson Controls Polska Sp. z o.o. - lider w zakresie produkcji systemów do inteligentnych budynków oraz systemów wnętrz i akumulatorów samochodowych, Lubuskie Zakłady Drobiarskie Eldrob S.A. - producent mięsa, wędlin i drobiu. Ze względu na dostępność danych, problem bezrobocia przeanalizowano w stosunku do populacji całego powiatu świebodzińskiego. Stopa bezrobocia na koniec grudnia 2014 r. kształtowała się na analizowanym terenie na poziomie 10,6% - była niższa niż średnia dla województwa (12,6%). Ponad połowa zarejestrowanych bezrobotnych na terenie powiatu świebodzińskiego stanowiły kobiety (50,7%). Na terenie gminy Świebodzin zarejestrowane były 1262 osoby bezrobotne. Pod względem wysokości bezrobocia powiat świebodziński zajmował 5 miejsce w gronie wszystkich powiatów 3 w województwie . 3.4. Rolnictwo W przestrzeni całej gminy Świebodzin dominują tereny rolnicze. Użytki rolne zajmują powierzchnię 13 806 ha, (stanowiąc 60,9% powierzchni gminy). Według danych z Narodowego spisu rolnego z 2010 r. funkcjonowało tu 519 gospodarstw rolnych. Dominują małe gospodarstwa rolne do 10 ha, które stanowią ponad 69,5% wszystkich gospodarstw. Średnia wielkość gospodarstwa rolnego w gminie wynosiła w 2010 roku około 25,4 ha użytków rolnych. Jest to powierzchnia większa niż średnia w województwie lubuskim, która kształtowała się na poziomie 12,1 ha. Tabela 5 Ilość gospodarstw rolnych na terenie gminy Świebodzin gospodarstwa rolne ogółem <1 ha 1-5 ha 5-10 ha 10-15 ha >15 ha 519 102 183 76 45 113 Źródło: GUS. 3 dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Zielonej Górze [http://www.wup.zgora.pl] 31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Wśród roślin najczęściej uprawia się zboża podstawowe, stanowią one ok. 69% powierzchni zasiewów. Najwięcej zajmuje uprawa pszenicy ozimej, ponad 42% powierzchni przeznaczonej pod uprawy zbóż podstawowych i blisko 30% powierzchni przeznaczonej pod wszystkie zboża uprawne. Znaczną powierzchnię uprawną stanowią również: pszenżyto ozime (12,7%) oraz kukurydza na ziarno (12,3% powierzchni zasiewów). Duży udział gospodarstw rolnych zajmuje się uprawą ziemniaków (43,3%), jednak powierzchnia ich uprawy jest niewielka. 3.5. Turystyka Gmina posiada bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki wypoczynkowej. Przez tereny gminy przechodzą następujące szlaki: zielony szlak turystyczny, przebiegający trasą: Świebodzin - Rozłogi - Wilkowo camping nad jeziorem Tyczyno leśniczówka - Grodzisko nad jeziorem Niesłysz - Ołobok - Niesulice – Przełazy. Dalej biegnie przez Łagów do Gościkowa. Trasa łącznie wynosi ok. 60 km. Lubrzański Szlak Kajakowy, przebiega od Lubrzy do Gościkowa, ma ok. 15 km długości. Ścieżka przyrodnicza prowadząca wschodnim brzegiem jeziora Niesłysz, przez Grodzisko do leśniczówki Tyczyno o dł. 6 km. Brukowana ścieżka pieszo-rowerowa ze Świebodzina do Wilkowa dł. 2,5 km. Turystyka rowerowa odbywa się głównie po drogach kołowych. Na terenie gminy brakuje oznakowanych ścieżek rowerowych niekolidujących z ruchem kołowym. Głównym kierunkiem poruszania się turystów na terenie gminy jest trasa ze Świebodzina nad jezioro Niesłysz przez Ołobok do Niesulic. Inną trasą prowadzącą nad jeziora ze Świebodzina jest trasa przez Wilkowo-Borów do Niesulic lub do Tyczyna (Krzeczkowa). Młodzieżowe grupy rowerowe korzystają także z nieoznaczonych tras rowerowych prowadzących ze Świebodzina przez Ługów do Lubrzy lub dalej przez Bucze i Żelechów do Łagowa. Na terenie miasta znajdują się liczne zabytki architektoniczne, w tym m.in.: kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Świebodzinie, z XV w., fragmenty murów obronnych, pochodzące z XIV szkoła parafialna przy kościele Św. Michała, pochodzącą z 1602 r., park miejski im. F. Chopina, pochodzący z przełomu XIX-XX wieku, cmentarz miejski z kaplicą pochodzącą z II połowy XIX stulecia z zachowanymi nielicznymi nagrobkami z II połowy XIX w., Wśród atrakcji wymienić można również figurę Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, która nawiązuje do pomnika Chrystusa Odkupiciela w Rio de Janeiro, od którego jest o 3 metry wyższa. Obecnie statua pomnika w Świebodzinie jest najwyższą rzeźbą przedstawiającą Jezusa Chrystusa na świecie. Ponadto w Świebodzinie znajduje się ławeczka Czesława Niemena, który przez lata związany był z miastem. 3.6. Infrastruktura techniczna 3.6.1. Komunikacja Na sieć drogową na terenie gminy Świebodzin składają się: autostrada A2 – 8,159 km; relacji Berlin-Warszawa, droga ekspresowa S3 – o łącznej długości 24,889 km, relacji Świnoujście – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Lubin – Legnica – Bolków – Jelenia Góra – Jakuszyce – granica państwa, droga krajowa DK 92 – o długości 14,674 km, relacji granica państwa – Świecko – Nowy Tomyśl – Poznań – Konin – Warszawa – Siedlce – Terespol – granica państwa, droga wojewódzka nr 276 – o długości 7,63 o przebiegu Krosno Odrzańskie – Świebodzin, łącząca Świebodzin z powiatem krośnieńskim i terenami po południowej stronie miasta, droga wojewódzka nr 303 – o długości 8,38 km, relacji Świebodzin – Brudzewo – Babimost – Powodowo, łącząca Świebodzin ze wschodnią częścią powiatu zielonogórskiego i terenami po południowo-wschodniej miasta, drogi powiatowe o łącznej długości 95,4 km, w tym: 1202F Wityń-Ojerzyce-Jeziory-Raków-Buków, 1205F Pomorsko-Brzezie-Pałck-Niekarzyn-Kępsko, 1209F Rosin-Raków-Szczaniec, 1217F Jordanowo-Wilenko-Szczaniec, 32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 1218F Jordanowo-Glińsk-Rzeczyca, 1219F Lubrza-Rusinów-Glińsk, 1220F Jordanowo-Lubrza, 1221F Jordanowo-Staropole-Sieniawa, 1222F Skape-Darnawa-Rosin, 1228F Świebodzin-Ołobok-Rokitnica, 1229F Skąpe-Łąkie-Chociule-Rudgerzowice, 1230F Rudgerzowice-Lubinicko, 1231F Wilkowo-Borów-Ołobok, 1232F Radoszyn-Rudgerzowice, 1242F Pieski-Zarzyń-Lubrza-Świebodzin, 1243F Wilkowo-Ługów, 1245F Mostki-Tyczyno-Wilkowo, 19,87 km dróg powiatowych miejskich drogi gminne o łącznej długości 129 km. Przez teren gminy przebiegają następujące linie kolejowe: nr 3 Warszawa Zachodnia – Kunowice, jest to linia magistralna, dwutorowa, zelektryfikowana, nr 375 Międzyrzecz - Toporów, linia znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana. 3.6.2. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę Według danych GUS (stan na 31.12.2013 r.) Gminę Świebodzin obsługuje sieć wodociągową o łącznej długości 90,4 km. Do budynków doprowadzonych jest łącznie 2389 sztuk przyłączy. Z sieci wodociągowej korzysta 90,1% mieszkańców gminy tj. 27 409 osób, w tym 21 717 mieszkańców Świebodzina i 5 692 mieszkańców terenów wiejskich. Z kolei według informacji Zakładu Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych sp. z o.o. w Świebodzinie długość sieci wodociągowej bez przyłączy wynosi 119,5 km, a stopień zwodociągowania gminy wynosi 99%. Podstawę zaopatrzenia w wodę dla gminy Świebodzin stanowi 11 wodociągów publicznych zaopatrujących miejscowości: wodociąg publiczny w Świebodzinie - ok 22850 osób (obsługuje Świebodzin, Lubinicko, Jeziory, Ługów, Grodziszcze), wodociąg publiczny w Rusinowie - ok 820 osób (Rusinów, Witosław, Glińsk) wodociąg publiczny w Gościkowie - ok 1120 osób (Gościkowo, Jordanowo, Nowy Dworek) wodociąg publiczny w Rakowie - ok 330 osób wodociąg publiczny w Borowie - ok 310 osób wodociąg publiczny w Wilkowie - ok 1020 osób wodociąg publiczny w Rosinie - ok 375 osób (Rosin, Podlesie, Kępsko) wodociąg publiczny w Lubogórze - ok 345 osób wodociąg publiczny w Rzeczycy- ok 770 osób (Rzeczyca, Wityń, Kupienino) wodociąg publiczny w Chociulach - ok 780 osób ( Chociule, Osogóra, Rudgierzowice) wodociąg lokalny Świebodzin II przy ul. Gen. Świerczewskiego w Świebodzinie - ok 4000 osób Ponadto rezerwę stanowią 2 wodociągi w m. Grodziszcze i Jeziory. Stan techniczny urządzeń oraz doprowadzanej wody oceniany jest jako dobry. Charakterystykę publicznych ujęć wody przedstawia poniższa tabela. Tabela 6 Charakterystyka komunalnych ujęć wody na terenie gminy Świebodzin Lp. miejsce ujęcia wody liczba stud ni 1. Świebodzin, ul. Wodociągowa 11 wydajność ujęcia wody m3/h 300 czy ujęcie posiada miejscowości obsługiwane stację przez wodociąg uzdatniania Świebodzin, Ługów, Grotak dziszcze, Lubinicko, Jeziory 33 pobór wody na koniec 2012 r. tys.m3 1282,3 pobór wody na koniec 2013 r. tys. m3 1241,3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 3. 4. Świebodzin, ul. Świerczewskiego Borów Chociule 5. Gościkowo 2. 2 32 tak Świebodzin, Rozłogi 73,8 122,0 2 2 7 57 tak tak 8,5 23,5 14 34,8 2 51 tak 29,1 31,8 32,5 75 10 21 53 14 75 50 tak tak tak tak tak tak tak tak Borów Chociule Gościkowo, Jordanowo Nowy Dworek rezerwa rezerwa Lubogóra Raków Rosin, Podlesie, Kępsko Rusinów, Witosław, Glińsk Rzeczyca, Wityn, Kupienino Wilkowo 0,3 0,4 10,3 12,4 11,5 29,7 23,6 43,3 0,3 0,2 14,2 21,8 38,9 38,2 42,6 66,1 6. Grodziszcze 2 7. Jeziory 2 8. Lubogóra 2 9. Raków 2 10. Rosin 2 11. Rusinów 2 12. Rzeczyca 2 13. Wilkowo 2 Źródło: Urząd Miejski w Świebodzinie Na terenie gminy Świebodzin znajdują się również wodociągi lokalne, będące pod nadzorem sanitarnym Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Świebodzinie: wodociąg lokalny w Lubuskich Zakładach Drobiarskich „ Eldrob” w Świebodzinie, wodociąg lokalny w Ośrodku Wypoczynkowym „ Nowy Dworek” w Nowym Dworku, wodociąg lokalny w Wyższym Seminarium Duchownym w Gościkowie, wodociąg lokalny przy ul. Słonecznej działka nr 586/12 w Świebodzinie. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów ujęcia, ustanawiane są strefy ochronne ujęć wody. Strefa ochronna stanowi obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony: bezpośredniej i pośredniej. Strefę ochronną ustanawia, w drodze rozporządzenia, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody, wskazując zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązują. Dopuszcza się ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, jeżeli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę ujmowanej wody. Jeśli wniosek dotyczy ustanowienia jedynie terenu ochrony bezpośredniej decyzję administracyjną wydaje organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego - starosta lub marszałek. Strefy ochronne ujęć wody ustanowione przed dniem 1 stycznia 2002 r. wygasły z dniem 31 grudnia 2012 r. (zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 32, poz.159). Zarządcy ujęć wód podziemnych zobowiązani są do sformalizowania stanu prawnego i wystąpienie z wnioskiem do Starosty lub dyrektora RZGW o ustanowienie nowych stref ochronnych. Powyższe ujęcia wody nie posiadają formalnie ustanowionych stref ochronnych, jedynie wygrodzone strefy bezpieczeństwa. W stosunku do roku 2009 długość sieci wodociągowej wzrosła o ponad 30%, natomiast liczba przyłączy wzrosła o 15%. Pomimo rozwoju infrastruktury wodociągowej i liczby korzystających z sieci, 3 zużycie wody spadło o 2,5%. Średnie zużycie wody na mieszkańca gminy wyniosło 25,3 m . Tabela 7 Infrastruktura wodociągowa w gminie Świebodzin w latach 2009-2013 Parametr długość czynnej sieci rozdzielczej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym ludność korzystająca z sieci wodociągowej -ogółem ludność korzystająca z sieci wodociągowej - w mieście ludność korzystająca z sieci Jedn. km 2009 62,9 2010 88,6 2011 91,4 2012 91,0 2013 90,4 2013 2220 2314 2357 2389 791,3 769,7 786,0 797,2 771,3 26448 27373 27461 27478 27409 21361 5087 21816 5557 21778 5683 21752 5726 21717 5692 szt. dam 3 osoba osoba osoba 34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 wodociągowej - na terenach wiejskich korzystający z sieci wodociągowej Źródło: GUS % 89,0 89,7 90,0 90,1 90,1 3.6.3. Odprowadzanie ścieków komunalnych Według danych GUS z 2013 r. na terenie gminy Świebodzin znajduje się sieć kanalizacyjna o długości 133,3 km. Liczba przyłączy do budynków wynosi 2 267 sztuk. Z sieci kanalizacyjnej korzysta około 85,4% mieszkańców gminy, łącznie 25 971 mieszkańców, w tym 95,4% mieszkańców Świebodzina i 58,9% mieszkańców terenów wiejskich. Infrastrukturą kanalizacyjną na terenie gminy zajmuje się Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych sp. z o.o. w Świebodzinie, który administruje 131,7 km sieci kanalizacyjnej. Zgodnie z informacją ZWKiUK sp. z o.o. liczba przyłączy kanalizacyjnych wynosi 2163 sztuki, do kanalizacji podłączone są wszystkie miejscowości w gminie, łącznie 28 959 mieszkańców. Stopień skanalizowania wynosi 99%. Systemem doprowadzania ścieków funkcjonuje jako grawitacyjno – tłoczny. Stan techniczny urządzeń odprowadzających ścieki oceniany jest jako dobry. W ostatnich latach dzięki m.in. funduszom unijnym zrealizowane zostały przedsięwzięcia poprawiające dostęp do infrastruktury kanalizacyjnej. W stosunku do roku 2009 przybyło 71,4 km sieci oraz 369 nowych przyłączy. Liczba korzystających z sieci kanalizacyjnej wzrosła o 6%, najwięcej na terenach wiejskich – o 23%. Poniższa tabela przedstawia stan infrastruktury kanalizacyjnej w gminie Świebodzin w latach 20092013. Tabela 8. Sieć kanalizacyjna w gminie Świebodzin w latach 2009-2013 Parametr Jedn. 2009 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 61,9 połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego szt. zamieszkania 1898 3 ścieki odprowadzone dam 1133,8 ludność korzystająca z sieci osoba kanalizacyjnej - ogółem 24440 ludność korzystająca z sieci osoba kanalizacyjnej w mieście 20688 ludność korzystająca z sieci osoba kanalizacyjnej na terenach wiejskich 3752 Korzystający z kanalizacji % 82,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS 2010 132,1 2011 133,0 2012 132,9 2013 133,3 2166 1080 2213 1193 2232 1108 2267 1080,0 25537 26021 26006 25971 21131 21096 21076 21056 4406 83,7 4925 85,3 4930 85,3 4915 85,4 Mieszkańcy, którzy nie są podłączeni do sieci kanalizacyjnej, ścieki gromadzą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Efektywność tych rozwiązań może być bardzo duża, jednak istnieje niebezpieczeństwo związane ze świadomą niewłaściwą eksploatacją tego rodzaju urządzeń i instalacji prowadzącą do emisji zanieczyszczeń do środowiska (problem celowo rozszczelnionych zbiorników na nieczystości ciekłe, związane z tym nielegalne pozbywanie się nieczystości ciekłych przez ich zrzut do gruntu lub wód). Zgodnie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2013 poz. 1399 ze zm.) gminy mają obowiązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się nieczystości ciekłych oraz komunalnych osadów ściekowych. Według danych będących w posiadaniu Urzędu Gminy na indywidualnych posesjach znajduje się 110 sztuk zbiorników bezodpływowych oraz 20 przydomowych oczyszczalni ścieków. Podstawowym instrumentem wdrożenia postanowień tzw. „dyrektywy ściekowej” jest „Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych” (KPOŚK). W KPOŚK ujęte zostały inwestycje, których celem jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPOŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i określono działania na rzecz wyposażenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM większej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordynuje działania gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w realizacji infra- 35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 struktury sanitacji na ich terenach. Ustanowionym terminem do osiągnięcia założonych w Programie celów jest rok 2015. Na terenie gminy utworzona została Aglomeracja Świebodzin (kod PLLU007), którą tworzą również gminy Trzciel, Szczaniec i Lubrza. Aglomeracja utworzona została na podstawie rozporządzenia Wojewody Lubuskiego Nr 16/2005 z dnia 1 sierpnia 2005 r. Obecnie trwają zmiany granic oraz wielkości RLM w związku z odłączeniem się gminy Szczaniec Trzciel. miejscowości Z gminy Świebodzin: Świebodzin, Gościkowo, Jordanowo, Glińsk, Rusinów, Grodziszcze, Świebodzin, Lubogóra, Lubinicko, PLLU007 Trzciel, Borów, Chociule, Jeziory, 39607 Świebodzin Szczaniec, Kępsko, Kupienino, Ługów, Lubrza Nowy Dworek, Osogóra, Podlesie, Raków, Rosin, Rozłogi, Rudgierzowice, Rzeczyca, Wilkowo, Wityń, Witosław, 36957 liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego liczba mieszkańców obsługiwanych przez tabor asenizacyjny Gminy w aglomeracji liczba rzeczywistych mieszkańców w aglomeracji Id. nazwa aglomeracji *liczba RLM Tabela 9 Charakterystyka aglomeracji Świebodzin (według sprawozdania z KPOŚK za 2013 r.) 31013 liczba mieszkańców obsługiwanych czy są już przez systemy spełnione indywidualne wymagania (przydomowe KPOSK oczyszczalnie ścieków) 5773 171 tak *RLM aglomeracji zgodnie z rozporządzeniem (uchwałą) ustanawiającym aglomerację Ścieki wytworzone w aglomeracji trafiają do oczyszczalni w Świebodzinie, przy ul. Młyńskiej. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów o średniej 3 przepustowości 6250 m /dobę i równoważnej liczbie mieszkańców RLM = 36114. Bezpośrednim odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Struga Świebodzińska. W ciągu roku oczyszczanych jest 3 1145 tys. m ścieków komunalnych. Oczyszczalnia obsługuje ok. 62% aglomeracji. Jakość ścieków surowych, które wpływają do oczyszczalni i jakość ścieków oczyszczonych, jakie z nich wypływają przedstawia poniższa tabela. Tabela 10 Jakość ścieków surowych i jakość ścieków oczyszczonych na oczyszczalni w Świebodzinie średnie roczne wartości wskaźników za rok 2012 wskaźnik w ściekach dopływających do oczyszczalni w ściekach odpływających z oczyszczalni Normy* 15 mgO2/l 125 mgO2/l 35 mg/l 15 mgN/l azot ogólny 2 mgP/l fosfor ogólny *Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń przy RLM od 15.000 do 99.999 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1800) BZT5 [mgO2/l] ChZT [mgO2/l] zawiesina ogólna [mg/l] 313 731 302 94,5 9,5 2,3 33 5,7 12,5 0,5 Źródło: ZWKiUK sp. z o.o. w Świebodzinie Wszystkie badane wskaźniki w ściekach odpływających z oczyszczalni w Świebodzinie spełniają normy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, 36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1800). 3.6.4. Zaopatrzenie mieszkańców w ciepło i zapotrzebowanie na ciepło Na terenie gminy występują dwa odrębne system ciepła sieciowego z niezależnymi źródłami ciepła. Sieciowy system cieplny znajduje się w posiadaniu Dalkia Poznań S.A.. Również do tej spółki należy szereg kotłowni, które zaopatrują w ciepło budynki, w których się one znajdują. Systemy ciepłownicze pracują na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej odbiorców a źródła ciepła zlokalizowane są: przy ulicy Świerczewskiego 76 (kotłownia c12), przy ulicy os. Łużyckie 63 (kotłownia c13). Oba te źródła pracują na wydzielone sieci. Od kilku lat moc zamówiona ze względu na potrzeby odbiorców wynikające z centralnego ogrzewania regularnie maleją. Trend taki oznacza, że zmniejszenia mocy zamówionej wynikają z działań termomodernizacyjnych, które w następnych latach niewątpliwie będą kontynuowane. Największą grupę odbiorców ciepła z systemu ciepłowniczego stanowią budynki wielorodzinne, których udział w zapotrzebowaniu ciepła z systemów wynosi około 69%. Systemy ciepłownicze nie zasilają budynków jednorodzinnych. Łączna długość sieci ciepłowniczej wyprowadzonych z kotłowni C12 i C13 wynosi ok. 11160 m. Dalkia na terenie Świebodzina eksploatuje, poza dwoma powyżej opisanymi źródłami systemowymi, również szeregiem kotłowni lokalnych, które to opalane są gazem ziemnym zaazotowanym. Stan techniczny tych kotłowni jest bardzo różny (od bardzo dobrego do dostatecznego) i wymaga ciągłej kontroli, a także prowadzenia działań remontowo-naprawczych, tak by zapewnione zostały potrzeby cieplne odbiorców ciepła z tych źródeł. Łączna moc zainstalowana w tych źródłach wynosi niemal 3,5MW. Tabela 11 Charakterystyka kotłowni administrowanych przez Dalkia Poznań sp. z o.o. Lp Nazwa właściciela/ adres kotłowni 1 Dalkia Poznań S.A., ul. Świerczewskiego 76 Świebodzin Kotłownia c12 2 Dalkia Poznań S.A. Os. Łużyckie 63 Kotłownia c13 Moc zainstalowana (wykorzystanie) [MW] 2,5 11,6 10,0 2,8 5,815 5,815 Wyposażenie (ilość i typ kotłów) 3 kotły: WR 2,5 WR 10 WRp 12 3 kotły: WRm 2,2 WR5.0-022 WR5.0-022 Sprawność kotłów [%] Rodzaj paliwa Produkcja ciepła w roku [GJ] 84 78 84 Węgiel kamienny 63 000 82 82 82 Węgiel kamienny 61 000 Uwagi Źródło: Aktualizacja projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Świebodzin na lata 2013-2028 Według autorów „Aktualizacji projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Świebodzin na lata 2013-2028” największy udział w pokryciu potrzeb cieplnych w gminie przypada na paliwo węglowe – 38,8%. Produkcja ciepła w oparciu o paliwo gazowe pokrywa zapotrzebowania gminy w ilości około 38,6%, energia elektryczna to około 4,2%, olej opałowy i gaz płynny stanowią około 1,7%, natomiast udokumentowane wykorzystanie energii odnawialnej wynosi ok. 0,2%. Prowadzone w gminie działania w zakresie zaopatrzenia w ciepło powinny być ukierunkowane na zwiększanie udziału paliw ekologicznych w produkcji ciepła w szczególności w miarę możliwości systemu gazowniczego i ciepłowniczego, a także promowanie i zwiększanie pokrycia potrzeb cieplnych bazujących na energetyce odnawialnej. 3.6.5. Zaopatrzenie mieszkańców w energię elektryczną Dystrybucja energii elektrycznej bezpośrednio do odbiorców odbywa się siecią rozdzielczą w przeważającej części liniami napowietrznymi. Przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej na terenie gminy Świebodzin zajmuje się spółka ENEA Operator S.A. Oddział dystrybucji w Zielonej Górze. W kierunku gminy Świebodzin wyprowadzone są linie napowietrzne o napięciu 110kV będącymi odej2 ściami od linii elektroenergetycznej relacji: Leśniów – Plewiska, o przekrojach linii 240 mm . Linie te biorą czynny udział w zasilaniu gminy Świebodzin w energię elektryczną i kierowane są do dwóch stacji GPZ zlokalizowanych na terenie Gminy Świebodzin – GPZ Sobieskiego i GPZ Międzyrzecka, 37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 gdzie energia elektryczna transformowana jest do poziomu średniego napięcia. Linie wysokiego napięcia 110 kV przesyłające energię elektryczną do stacji GPZ w Świebodzinie, jak i sama stacja, są eksploatowane przez Enea Operator Sp. z o.o. Na terenie Gminy Świebodzin występują również źródła energii elektrycznej w postaci uruchomionych w sierpniu 2012 roku wiatraków w rejonie Glińska, o mocy 6 MW. W 2013 r. w Świebodzinie było 8 232 odbiorców energii elektrycznej na niskim napięciu, natomiast zużycie energii wyniosło 13 790 MWh. Od 2009 r. liczba odbiorców wzrosła o 2,4%, natomiast zużycie energii wzrosło o 0,7%. Tabela 12 Odbiorcy i zużycie energii w latach 2009 i 2013 Parametr odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu Jedn. szt. MWh 2009 2013 8034 13683 8232 13790 Źródło: BDL GUS 3.6.6. Zaopatrzenie mieszkańców w gaz sieciowy Na terenie Gminy Świebodzin do miejscowości Jordanowo i Gościkowo dostarczany jest gaz ziemny wysokometanowy typu E, który dostarczany jest przez spółkę EWE Energia. Realizacja dostaw gazu na teren gminy odbywa się za pomocą gazociągów średniego ciśnienia. Gaz ten pobierany jest ze stacji redukcyjno pomiarowej I stopnia leżącej w Międzyrzeczu a dostarczany do miejscowości Jordanowo i Gościkowo, zlokalizowanych w północnym obszarze gminy. Dodatkowo na teren miasta dostarczany jest gaz ziemny zaazotowany Lw. Przesył gazu grupy Lw realizowany jest poprzez Dolnośląską Spółkę Gazowniczą. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia, należące do spółki GAZ-System, a transportowany jest nimi gaz typu Lw. Gazociąg przesyłowy gazu posiada na terenie gminy dwa odgałęzienia: Świebodzin (DN 150/100) oraz Skąpe (DN100). Długość sieci gazowej na terenie gminy wynosi 62,1 km, liczba czynnych przyłączy wynosi 1238 szt. a liczba osób korzystająca z sieci wynosiła 20 926. Z sieci gazowej w gminie korzysta 68,8% mieszkańców. W 2013 r. gaz sieciowy dostarczany był do 7543 gospodarstw domowych. Gaz dostarczany jest dla celów komunalno-bytowych i ogrzewania mieszkań w budownictwie jednoro3 dzinnym, oraz na potrzeby drobnego przemysłu i usług. W 2013 r. zużyto 5947,8 tys. m gazu, z tego niemal 76% na cele ogrzewania. W porównaniu z rokiem 2009 ogólne zużycie gazu wzrosło o 12%. Tabela 13 Zaopatrzenie mieszkańców gminy w gaz Sieć gazowa jednostka długość czynnej sieci ogółem 2009 2013 km szt. gosp.dom. 61,1 62,1 czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych odbiorcy gazu 1146 7455 1238 7543 odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem Odbiorcy gazu w mieście gosp.dom. gosp.dom. 2437 7400 2853 7478 3 zużycie gazu w tys. m3 3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m tys.m 3 tys.m 5216,70 2725,9 5947,8 4518,8 ludność korzystająca z sieci gazowej Korzystający z gazu osoba % 20283 68,2 20926 68,8 92,5 2,5 93,8 2,9 Korzystający z gazu w mieście Korzystający z gazu na wsi % % Źródło: BDL GUS 3.7. Ukształtowanie powierzchni terenu Zgodnie z regionalizacją fizyczno-geograficzną (wg J. Kondrackiego 1988 r.), gmina znajduje się w obrębie prowincji: Niż Środkowoeuropejski, podprowincji: Pojezierza Południowobałtyckie, makroregionu: Pojezierze Lubuskie oraz mezoregionu: Pojezierze Łagowskie i Równina Torzymska. 38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Na obszarze gminy dominuje krajobraz młodoglacjalny. Rzeźba terenu jest urozmaicona - ukształtowana przede wszystkim przez poznańską fazę zlodowacenia bałtyckiego. Przeważa zróżnicowany krajobraz pagórkowaty i sandrowy, tylko miejscami równinno - morenowy (okolice Rzeczycy, Kupienina). Charakterystyczne jest występowanie jezior. 3.8. Budowa geologiczna Najstarszymi utworami nawierconymi na terenie gminy są osady trzeciorzędowe wieku mioceńskiego, wykształcone w postaci piasków drobnych (kwarcowych), iłów i mułków oraz węgla brunatnego (ułożonych naprzemianlegle). W wyniku silnych zaburzeń glacitektonicznych spoczywające na trzeciorzędzie osady plejstoceńskie zostały silnie zaburzone, w następstwie, czego strop osadów mioceńskich występuje na różnej głębokości (Świebodzin 100 m, Rzeczyce 2 m). Plejstocen z kolei, reprezentują przede wszystkim osady glacjalne i fluwioglacjalne (glina zwałowa, piaski i żwiry fluwioglacjalne, osady zastoiskowe, piaski, mułki i iły). Ich grubość waha się od kilku do około 100 metrów. Liczne zagłębienia w stropie plejstocenu wyścielają holoceńskie utwory bagienno-aluwialne: namuły, torfy, gytie jeziorne, piaski i lokalnie żwiry. Utwory antropogeniczne, głównie nasypy gruzowo – mineralne o składzie w postaci gleby, cegły, kamieni, osadów organicznych, udokumentowano na obszarach zabudowanych, praktycznie w zasięgu starej zabudowy. Miąższość ich waha się od 1,0 do 3,0 m (maksymalnie dochodzi do 7 m). Główne utwory geologiczne na terenie gminy reprezentowane są przez powierzchnie czwartorzędowe, związane z cofaniem się lądolodu oraz akumulacyjno-erozyjną działalnością wiatru i wody. 3.9. Klimat Gmina Świebodzin położona jest w śląsko-wielkopolskim regionie klimatycznym (wg. W. Okołowicza i D. Martyn), dla której charakterystycznymi cechami jest dominujący wpływ mas powietrza polarnomorskiego, co znacząco wpływa na rozkład temperatury i opadów atmosferycznych w ciągu roku. Zimy są łagodne i krótkie, ze średnią temperaturą powietrza w najchłodniejszym miesiącu styczniu nieprzekraczającą -2°C, lata są wczesne, długie i ciepłe. Najcieplejszym miesiącem jest sierpień ze średnią temperaturą powyżej 18°C. Amplitudy temperatur są mniejsze od przeciętnych. Mimo znacznych wpływów wilgotnych, oceanicznych mas powietrza na kształtowanie się klimatu, rejon ten należy do mało zasobnych w opady atmosferyczne. Średnia suma opadów z wielolecia 1981-2000 wyniosła 527 mm dla Gorzowa Wielkopolskiego i 581 mm dla Zielonej Góry. Liczba dni z opadem wynosi średnio 152 w ciągu roku, przy czym opady śnieżne pojawiają się przeciętnie w drugiej połowie listopada, ostatnie w drugiej dekadzie kwietnia. Wiatry przeważają z kierunków zachodnich, południowo- zachodnich i północno- zachodnich (ok. 52%). W obrębie gminy, w konsekwencji jej urzeźbienia, można wydzielić dwa generalne typy klimatu lokalnego: klimat wysoczyzn i klimat rynien subglacjalnych. Klimat wysoczyzn obejmuje najbardziej wzniesione partie gminy i jest bardzo korzystny dla osadnictwa. Nie obserwuje się tu zastoisk chłodnych mas powietrza, które spływa ku rynnom subglacjalnym. Korzystnie prezentują się także warunki solarne, zwłaszcza w obrębie stoków eksponowanych ku południowi, które przyjmują największą ilość promieniowania. Jedynie lokalnie, w obrębie stoków eksponowanych w kierunku północnym, warunki topoklimatyczne są pogorszone - otrzymują mniej promieniowania, są częściej zacieniane, stąd chłodniejsze i wilgotniejsze. Klimat rynien subglacjalnych jest generalnie niekorzystny dla osadnictwa. Można go porównać z klimatem dolin. Zaznaczają się tu często inwersje termiczne powodujące wzrost częstotliwości występowania mgieł i opadów, a zimą przymrozków. Występują złe warunki przewietrzania, co powoduje kumulację zanieczyszczeń. Występowanie jezior, obszarów z płytką wodą gruntową dodatkowo podnosi wilgotność powietrza. Miasto Świebodzin jest generalnie niekorzystnie położone pod względem klimatycznym (w znacznej części leży na dnie rynny, która jest typowym obszarem inwersyjnym). 4. Ochrona zasobów naturalnych 4.1. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski są ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.). 39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 W myśl zapisów pierwszego z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; 2) roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; 3) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; 6) tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewień. Z kolei ochrona środowiska w myśl Prawa ochrony środowiska oznacza: podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Według podziału geobotanicznego Polski J. M. Matuszkiewicza (2008) obszar gminy Świebodzin leży w Krainie Notecko-Lubuskiej, w okręgu Pojezierza Łagowskiego – podokręgu sulechowskim. W celu zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych obszaru gminy zgodnie z wymogami prawa ochrony przyrody cenne tereny objęte zostały obszarową ochroną prawną. Na terenie gminy Świebodzin znajduje się 5891,3 ha obszarów objętych ochroną prawną, co stanowi 26% powierzchni gminy. 4.1.1. Rezerwat przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony może być całość 40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki - fauna, flora lub obiekty przyrody nieożywionej. Na ternie gminy znajduje się Rezerwat Przyrody: „DĘBOWY OSTRÓW”, utworzony w 1970 r. na podstawie aktów prawnych obejmujących rezerwat ochroną: Zarządzenie Ministra Leśnictwa Przemysłu Drzewnego z dnia 31 marca 1970 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. Nr 12 poz. 106 z 1970 r. ), Zarządzenie Nr 37/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Dębowy Ostrów” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 81 poz. 1569 z dn. 26.07.2011 r.) Jest to rezerwat leśny, ze względu na dominujący przedmiot ochrony: typ – PFi (fitocenotyczny), podtyp – zl (zbiorowisk leśnych); ze względu na główny typ ekosystemu: typ - EL (leśny i borowy) , podtyp – lni (lasów nizinnych) Położony jest w Obr. ewidencyjnym - Nowy Dworek Właścicielem jest Skarb Państwa, w zarządzie Nadleśnictwa Świebodzin Powierzchnia objęta ochrona wynosi 1,8447 ha. Rezerwat otoczony jest ze wszystkich stron łąkami przeznaczonymi do zalesień. Stanowi go fragment naturalnego lasu mieszanego o charakterze dąbrowy wielogatunkowej. W części północno-zachodniej rezerwatu występuje osika w wieku około 30 lat. Podszyt tworzy leszczyna, trzmielina, kruszyna. W runie występuje konwalia majowa, szczawik zajęczy, poziomka, przylaszczka, kostrzewa, turzyce. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu dębowego o naturalnym charakterze. Objęty ochroną czynną. Rezerwat posiada opracowany plan ochrony, ustanowiony Zarządzeniem Nr 67/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Dębowy Ostrów” (Dz. U. Woj. Lub. z dnia 13.01.2012 r. poz. 142). Rezerwat nie podlega ochronie międzynarodowej. Bezpośrednio z gminą Świebodzin graniczą dwa inne rezerwaty położone sąsiednich gminach: Trzciel i Lubrza tj. odpowiednio rezerwat „Czarna Droga” oraz rezerwat „Pniewski Ług”. 4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. (Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013r. poz. 627, ze zm.) Obszary chronionego krajobrazu występujące na terenie województwa lubuskiego zostały powołane na podstawie uchwały Nr XLV/534/14 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24 lutego 2014 r. zmieniająca rozporządzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urzędowy Woj. Lubuskiego z dnia 3 marca 2014r., poz. 564). Na terenie gminy Świebodzin znajdują się fragmenty dwóch obszarów chronionego krajobrazu: „13-Rynna Paklicy i Ołoboku” obszar o powierzchni całkowitej 20 505,30 ha, z czego w gminie Świebodzin 5 445,30 ha. Są to tereny w północnej części gminy w rejonie Nowego Dworku i Gościkowa oraz w zachodniej części gminy w rejonie jezior: Wilkowo, Księżno, Lubich, Ołobok i Niesłysz. Celem ochrony jest zachowanie korytarza ekologicznego oraz leśno-polnojeziornej mozaiki krajobrazowej. „17-Rynny Obrzycko-Obrzańskie” obszar o powierzchni 23.375 ha, w tym na terenie gminy Świebodzin 446 ha. Celem jego ustanowienia jest ochrona i zachowanie korytarzy ekologicznych rynien terenowych systemu Obry i Obrzycy. 4.1.3. Pomniki przyrody Według definicji prawa ochrony przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. (Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013 r. poz. 627, ze zm.) Na terenie gminy Świebodzin znajdują się 3 pomniki przyrody, są to 2 pojedyncze drzewa oraz jedna grupa drzew. Ustanowione zostały na podstawie uchwały R.W.L Nr 29 z 19 maja 2006 r. (Dz.Urz.Woj.Lub. Nr 38 poz.829 z dn. 5.06.2006 r.). 41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tabela 14 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Świebodzin Lp. 1. 2. 3. Nazwa Lokalizacja Dąb szypułkowy Dział nr 182 obr. Rzeczyca Miłorząb dwuklapowy Dz. nr 167/3 obr. Świebodzina Dąb szypułkowy 6 szt. Dz. nr 334/1 obr. Jordanowo Źródło: Urząd Miejski w Świebodzinie Akt prawny RWL Nr 18 z 19.05.2006r. RWL Nr 18 z 19.05.2006r. RWL Nr 18 z 19.05.2006r. 4.1.4. Użytki ekologiczne Użytki ekologiczne tworzy się w celu zachowania fragmentów przyrody o charakterze naturalnym lub dla ochrony określonych ekosystemów. Zazwyczaj są to obszary, które ze względu na małą powierzchnię lub mniejszą rangę przyrodniczą nie mogą być rezerwatem przyrody. Są to pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Zalicza się do nich: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze, a także stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Powierzchnie te najczęściej byty zaliczane do nieużytków leśnych lub rolniczych. Na terenie gminy Świebodzin znajdują się 2 użytki ekologiczne o łącznej powierzchni 20,24 ha. Wykaz użytków ekologicznych przedstawia poniższa tabela. Tabela 15 Wykaz użytków ekologicznych na terenie gminy Świebodzin Nazwa użytku ekologicznego (jak w akcie prawnym o ustanowieniu) Jezioro Księżno Klipa Data utworzenia 23.05.1994 r. 26.06.2009 r. Pow. [ha] Obowiązująca podstawa prawna wraz z oznaczeniem miejsca ogłoszenia aktu prawnego 18,91 Uchwała Nr XLV/40/94 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 23 maja 1994 r. /niepublikowana/ 1,34 Obręb ewid. Borów Nr działki ewidencyjnej Opis lokalizacji Opis 286 i 191 Obszar jeziora Księżno wraz z przyległym terenem Ochrona jezioro Księżno wraz z przyległym terenem Uchwała Nr XXXIII/416/09 rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 26 czerwca Jeziory 73/1, 87 2009 r. (Dz.U.Woj.Lub. Nr 84 poz. 1138 z Dn. 30.07.2009 r.) Ochrona zbiornika wodnego oraz otaczającej szaty roślinnej Nadleśnictwo porastającej Babimost, ruiny starego L-ctwo gospodarstwa Smardzewo będących miejoddz. 73m, Lscem występoctwo Osagóra wania, rozmna87c, d, f żania się, odpoczynku i żerowania ptaków oraz płazów Źródło: RDOŚ Gorzów Wlkp. 4.2. Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 % powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dla obszarów specjalnej ochrony ptaków obowiązuje rozporządzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. nr 25 poz. 133). Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Proponowane obszary ochrony siedlisk oczekujące na ich zatwierdzenie przez Komisję Europejską i ich formalne wyznaczenie na terenie danego kraju określane są mianem „obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty” w skrócie OZW. Na terenie gminy Świebodzin znajdują się fragmenty dwóch obszarów siedliskowych: PLH080003 Nietoperek i PLH080001 Dolina Leniwej Obry. Rysunek 3 Obszary Natura 2000 na terenie gminy Świebodzin PLH080003 Nietoperek – został zatwierdzony jako OZW w listopadzie 2007 roku. Obszar o powierzchni 7 377,4 ha leży na terenie czterech gmin: Międzyrzecz, Sulęcin, Lubrza i Świebodzin. Teren urozmaicony morfologicznie. Na niewielkich obszarach sąsiadują ze sobą strefy wysoczyznowe oraz obniżenia rynien i dolin rzecznych. Ostoja należy do najcieplejszych terenów województwa lubuskiego. Obejmuje rozległą sieć starych fortyfikacji podziemnych tj. 30 km żelbetonowych podziemi, 3050 m pod powierzchnią ziemi. Tworzą one część tzw. Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego zbudowanego przez hitlerowców w latach 1933 - 1945. Podziemia łączą się z powierzchnią ziemi kilkoma 43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 pionowymi szybami wentylacyjnymi, korytarzami prowadzącymi do bunkrów. Dodatkowo do ostoi włączono Tunel w Wysokiej. W skład ostoi wchodzą także naziemne tereny żerowiskowe nietoperzy, odpowiadające mniej więcej granicom Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego "Uroczyska MRU", stanowiącego otulinę podziemnych rezerwatów nietoperzy "Nietoperek" i "Nietoperek II". Obszar obejmuje najważniejsze zimowisko nietoperzy w środkowej Europie i ich tereny żerowiskowe. Zimuje tu nawet 34 000 osobników, należących do co najmniej 13 gatunków. Najliczniej występują: nocek rudy, nocek duży, gacek wielkouch i nocek Natterera. Głównym celem ochrony jest zachowanie występujących w tej części ostoi populacji czterech gatunków nietoperzy wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: nocek duży, mopek, nocek Bechsteina i nocek łydko włosy oraz ich siedlisk. Obszar nie posiada ustanowionego planu zadań ochronnych. PLH080001 Dolina Leniwej Obry – powierzchnia całkowita 7137,7 ha, częściowo położony na terenie gminy Świebodzin. Obszar obejmuje rozległą dolinę Leniwej Obry między miejscowościami Babimost i Międzyrzecz, a w północnej części również dolinę Paklicy. Ma ona charakter rozległej, zatorfionej doliny rzeki nizinnej, która została zmeliorowana w XIX wieku, a następnie zagospodarowana rolniczo. Obecnie odznacza się bardzo niską antropopresją i podlega spontanicznej renaturyzacji. Stanowi mozaikę ekstensywnie użytkowanych, zarastających łąk, zarośli łęgowych i lasów, z najcenniejszymi tutaj starodrzewiami liściastymi. W północnej części ostoi zlokalizowane są eutroficzne, przepływowe jeziora. Sośniny zajmują dużą część terenu. Ukształtowanie terenu jest bardzo zróżnicowane, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Wody śródlądowe zajmują 2% obszaru, łąki - 37%, a lasy - 42%. Obszar jest wykorzystywany rolniczo – 18% powierzchni. Występuje tu ponad 20 gatunków roślin zagrożonych i chronionych w Polsce. Znajduje się tu jedyne w Polsce stanowisko kaldesii dziewięciornikowatej. Obszar ma równie duże znaczenie dla ochrony ptaków. Występuje tu 14 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej i 6 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 2 gatunki w Załączniku II Dyrektywy. Do najpoważniejszych zagrożeń ostoi zalicza się zmiany stosunków wodnych w wyniku odnowienia lub kontynuacji melioracji. Obszar posiada ustanowiony plan zadań ochronnych (Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 24 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Leniwej Obry PLH080001 (DZ. URZ. WOJ. LUB 2014.778). 4.3. Tereny zieleni Na tereny zieleni w gminie Świebodzin składają się: parki, zieleńce i zieleń osiedlowa, w sumie 42 ha. Na terenie gmin znajduje się również 11 cmentarzy o łącznej powierzchni 13 ha. Wśród parków najcenniejsze są te wpisane w rejestr Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, mianowicie: park klasztorny z XVIII i XIX w Gościkowie, położony w południowo – zachodniej części wsi na powierzchni 8,39 ha (w drzewostanie występuje lipa, świerk, świerk srebrzysty, cis, jesion, platan oraz bluszcz pospolity - okazy kwitnące; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków, park krajobrazowy w Lubinicku, położony w południowo – zachodniej części wsi na powierzchni 11,71 ha (w drzewostanie dominuje lipa szerokolistna, klony, kępy świerków i robinia, pojedynczo występuje cis, świerk kłujący, wiąz syberyjski i topola kanadyjska o znacznych rozmiarach; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków); park krajobrazowy przy byłym Państwowym Domem Dziecka w Chociulach, położony w północnej części wsi na powierzchni 4,6 ha (jest to park z XIX w., otoczony aleją lip uznanych za pomnik przyrody; dominujące gatunki to: świerk, klon, jesion, lipa szerokolistna i robinia; z innych drzew rosną tu cisy, wiązy, platany; w podszycie rośnie tu bez koralowy; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków); park krajobrazowy w Rosinie, położony w południowo – zachodniej części wsi na powierzchni 2,15 ha (w drzewostanie dominuje: dąb szypułkowy, lipa szerokolistna i drobnolistna w tym okazy o charakterze pomnikowym, klony, buki, jesiony, świerki, cis i robinia; zarejestrowany w rejestrze Woj. Konserwatora Zabytków). W mieście ochroną objęty jest park miejski im. F. Chopina ze starym różnorodnym drzewostanem; tereny przyległe do cmentarza z wiekowym drzewostanem oraz tzw. park zamkowy (ul. Zamkowa 1). Na terenie gminy parki znajdują się również w: Jeziorach, Nowym Dworku (krajobrazowy), Rakowie (krajobrazowy) i Wityniu (krajobrazowy). Wszystkie znajdują się w ewidencji konserwatorskiej. 44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tworzenie nowych założeń parkowych oraz kształtowane zieleni urządzonej wpłynie na poprawę struktury przyrodniczej gminy. Szczególnie ważna będzie rewitalizacja parków, ochrona zieleni urządzonej oraz użytków zielonych 4.4. Szata roślinna i zwierzęca Potencjalnie w gminie największą powierzchnię zajmują siedliska lasów dębowo-grabowych (grądów). Obejmujących centralną część gminy od Rusinowa po Chociule. W rzeczywistości przeważająca większość siedlisk gradowych została wykorzystana na grunty orne, a lasy gradowe nie zachowały się w większych fragmentach W południowej i południowo – zachodniej części gminy, na sandrach dominują siedliska borowe. W regionie jeziora Paklicko Wielkie przeważają siedliska boru suchego, a w okolicach jeziora Niesłusz (Niesulickie) siedliska boru mieszanego. W tym regionie rosną interesujące drzewostany bukowo-sosnowe. Na jeziorze Paklicko znaleziono ponad 20 zespołów i zbiorowisk roślinnych roślinności oczeretowej, szuwarowej i podwodnej. Pod względem botanicznym interesująca roślinność znajduje się w jeziorze Księżno. Nad jeziorem Niesłysz stwierdzono torfowisko wysokie z wieloma rzadkimi gatunkami. W dolinach cieków i obrzeżach jezior występują siedliska łęgów olszowo-jesionowych. Większość z nich przekształcono na użytki zielone. Wartościowym pod względem przyrodniczym obszarem jest także teren leśny koło Nowego Dworku o powierzchni ok. 25 ha., położony w dolinie rzeki Paklica, nad brzegiem Jeziora Paklicko Wielkie. W yróżniającymi walorami odznacza się występujący tu las liściasty i łęg olszowo – jesionowy o naturalnym charakterze (rosną tu 3 gatunki storczyków; nad rzeką Paklica znajdują się fragmenty naturalnych torfowisk niskich). Do najcenniejszych pod względem przyrodniczym ekosystemów łąkowych zaliczają się, występujące często w kompleksach przestrzennych, zmienno wilgotne łąki trzęślicowe, a także ekstensywnie użytkowane, wilgotne łąki ostrożeniowe. Na terenie gminy największe kompleksy łąk, niestety z zaawansowaną już sukcesją, występują w dolinie Strugi Świebodzińskiej, Paklicy i Borowianki. Mniejsze, często jeszcze koszone lub ekstensywnie wypasane, interesujące przyrodniczo fragmenty łąk zachowały się we wszystkich wsiach gminy w obniżeniach terenu. Na terenie gminy Świebodzin występują gatunki roślin wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1409): Gatunki roślin objętych ochroną ścisłą: kłóć wiechowata - w pasie roślinności wynurzonej nad jeziorem Księżno; kaldezja dziewięciornikowata buławnik czerwony, goździk pyszny, rosiczka okrągłolistna, mieczyk dachówkowaty, lilia złotogłów, storczyk kukawka, pełnik europejski – na terenie obszaru Natura 2000 PLH080001 Dolina Leniwej Obry, Gatunki objęte ochroną częściową: widłak jałowcowaty, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna - na terenie torfowiska nad jeziorem Niesłysz; widłak goździsty (szczególnie na południe jeziora) - jezioro Paklicko Wielkie; dziewięćsił bezłodygowy - kilkadziesiąt osobników w borze sosnowym na pn. od Rzeczycy; storczyk plamisty w lasach nad jeziorem Paklicko i Niesłysz. kukułka (storczyk) krwista, kukułka (storczyk) szerokolistna, wawrzynek wilczełyko, kruszczyk szerokolistny, śnieżyczka przebiśnieg, listera jajowata – obszar Natura 2000 PLH080001 Dolina Leniwej Obry. Gatunki objęte ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane: bobrek trójlistkowy - nad jeziorem Księżno i na terenie torfowiska nad jeziorem Niesłysz; Świat zwierzęcy nie jest dobrze rozpoznany. Spośród zwierząt kręgowych najlepiej rozpoznane są ptaki. Na terenie gminy występuje ponad 150 gatunków, z czego 120 gatunków lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych. Najcenniejsze obszary lęgowe ptaków to jeziora i okoliczne lasy nad jeziorami: Paklicko Wielkie, Niesłysz, Lubienickie i Wilkowskie (pd. część). Wśród gatunków objętych ochroną stwierdzono występowanie następujących: 45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG: bąk, bocian biały, kania czarna, kania ruda, bielik, (błotniak stawowy, derkacz, żuraw, zimorodek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, jarzębatka, gąsiorek, ortolan, ssaków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: wydra, oraz na obszarze PLH080003 Nietoperek: mopek, nocek łydkowłosy, nocek Bechsteina, nocek duży, płazów wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: kumak nizinny oraz na obszarze PLH080003 – Nietoperek: traszka grzebieniasta. Inne ważne gatunki zwierząt wskazane w standardowym formularzu danych obszaru Natura 2000 „Nietoperek”, które wymienione zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 poz. 1348): wśród gatunków ssaków objętych ochroną ścisłą, wymienić można: mroczek późny, nocek Brandta, nocek rudy, nocek wąsatek, nocek Natterera, karlik malutki, gacek brunatny, gacek szary; ochroną ścisłą objęte są następujące płazy i gady: rzekotka drzewna, żaba moczarowa, żaba wodna, żaba jeziorowa, żaba śmieszka, żaba trawna, traszka zwyczajna, żmija zygzakowata wśród płazów i gadów objętych ochroną częściową należy wymienić: ropuchę szarą. 4.5. Inne obszary cenne przyrodniczo proponowane do objęcia ochroną Na terenie gminy znajdują się również obszary cenne przyrodniczo, nieobjęte do tej pory ochroną prawną. Tereny te wyodrębnione zostały na podstawie opracowania ekofizjograficznego i wpisane do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Świebodzin. Według Studium proponuje się utworzenie: użytku ekologicznego, zespołu przyrodniczokrajobrazowego oraz dwa stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej. Do tych obszarów zaliczają się: Jezioro Lubinieckie wraz z przyległymi terenami łąkowymi, szczególnie na północ od jeziora, ze względu na występowanie wielu rzadkich ptaków związanych z siedliskami wilgotnymi i wodnymi oraz rzadkie gatunki roślin, np. pełnik europejski – pod ochroną ścisłą w Polsce według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1409). Proponuje się utworzenie użytku ekologicznego, Teren grodziska w krajobrazie leśno – torfowiskowym, położony nad Jeziorem Niesłysz 2 km na południe od Tyczyna (Krzeczkowa) (powierzchnia 9,02 ha w Nadleśnictwie Świebodzin, w oddziałach 255h, i, j oraz 256h). Na jego walory przyrodniczo – kulturowe składają się wczesnośredniowieczne grodzisko z VII – VIII wieku i XIV – XVI wieku oraz torfowisko przejściowe. Grodzisko jest porośnięte lasem bukowym, natomiast torfowisko olchą, sosną i brzozą. Na torfowisku rośnie bagno zwyczajne. Na jego skraju – liczne stanowiska widlicza (widłaka) jałowcowatego - pod ochroną częściową. Proponowana forma ochrony: zespół przyrodniczo – krajobrazowy. Tereny po byłej cegielni w Rusinowie, z udokumentowanymi osadami organogenicznymi wieku emskiego. Proponowana forma ochrony: stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej, Teren po byłej żwirowni w Rosinie, z występowaniem klinów mrozowych do głębokości 6 m (w piaszczystych osadach sandrowych). Proponowana forma ochrony: stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej. 4.6. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Obszary leśne wraz gruntami leśnymi zajmują powierzchnię 6 374 ha, stanowiąc 28,1% powierzchni gminy Świebodzin. Wskaźnik lesistości gminy jest niższy od lesistości w powiecie świebodzińskim (42%) i w całym województwie lubuskim (49,2%). Największe kompleksy leśne występują w północnej części gminy. Ważne znaczenie mają również lasy znajdujące się w zachodniej oraz południowej części gminy. Lasy te włączają się w istniejące ciągi przyrodnicze gminy i regionu, umożliwiając przemieszczanie się zwierząt. Nieco mniejsze obszarowo kompleksy występują w obrębie jeziora Lubinieckiego. Na pozostałych obszarach znajdują się niewielkie, drobne powierzchnie lasów położone często w sąsiedztwie łąk, pastwisk lub pól uprawnych. Ze względu na małą powierzchnię ich powiązania przyrodnicze są ograniczone, nie występują w 46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 nich wrażliwe gatunki typowe dla danego siedliska lasu. Są to jednak obszary istotne dla funkcjonowania przyrodniczego gminy. Mozaika mniejszych i większych kompleksów leśnych, na przemian z łąkami i pastwiskami, tworzy urozmaicony, bogaty przyrodniczo obszar zasilający w krajobrazie, stanowiący często ostoje dla drobnej zwierzyny i ptactwa. Wśród lasów publicznych największe obszary stanowią lasy będące w zarządzie Lasów Państwowych (98%). W prywatnych rękach znajduje się zaledwie 2,5% ogólnej powierzchni lasów. Nadzór nad lasami zgodnie z ustawą o lasach sprawuje Starosta, który te uprawnienia przekazał na mocy porozumień poszczególnym nadleśnictwom. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa objęte są inwentaryzacją lub planem urządzenia lasów. Na obszarze gminy lasy Skarbu Państwa znajdują się w zarządzie: Nadleśnictwa Świebodzin – 4 182,28 ha (północnozachodnia część gminy, 75,2% powierzchni gminy), Nadleśnictwa Babimost – 1 856,24 ha (południowo-wschodnia część gminy, 22,6% powierzchni gminy) Nadleśnictwa Sulechów (południowa część gminy, 2,2%). Najliczniejszym i najważniejszym gospodarczo gatunkiem na terenie gminy jest sosna, która zajmuje blisko 85% powierzchni leśnej. Na siedliskach borowych wytworzyły się przeważnie drzewostany jednogatunkowe, często bezpodszytowe, a na żyźniejszych wielogatunkowe, w większości z dobrze rozwiniętą warstwą podszytów. Drzewostany sosnowe zajmują siedliska żyźniejszych borów świeżych i mieszanych świeżych. Sosna tworzy drzewostany lite, a na siedliskach żyźniejszych często mieszane z udziałem dębu, brzozy, miejscami świerka, akacji i buka. Drzewostany innych gatunków występują na niewielkich powierzchniach: iglaste (modrzew, świerk, daglezja) na ok. 1% powierzchni leśnej, liściaste (w tym: brzoza, olsza czarna i dąb) łącznie na ok. 12%. Łączny udział gatunków iglastych w Nadleśnictwie Świebodzin wynosi 90,2%, natomiast gatunków liściastych 9,8%. W strukturze wiekowej zdecydowanie przeważają drzewostany młode do 40 lat, które zajmują 51,2% powierzchni leśnej zalesionej. Wśród nich dominują lasy z przedziału 31-40 lat, stanowiące ok. 20% wszystkich lasów. Drzewostany w wieku od 41 do 80 lat zajmują 33,9% tej powierzchni. Na terenie Nadleśnictwa Świebodzin część lasów została uznana jako lasy ochronne. Powołane zostały na podstawie Zarządzenia Nr 132 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i leśnictwa z Dn. 9.05.1995 r. Ogółem ich powierzchnia w gminie wynosi 1 114,64 ha, w tym: lasy wodochronne: 1 034,15 ha, lasy glebochronne – 80,49 ha. Nadleśnictwa w ramach swej działalności prowadzą zalesienia i odnowienia lasów. Efektem prowadzonych działań jest powstanie nowej uprawy leśnej, jednak zalesiając wprowadzany jest las na grunt, który wcześniej lasem nie był. Zalesienie gruntów zwłaszcza niskich klas bonitacyjnych podnosi ich wartość ekonomiczną, zwiększa udział lasów, a ściśle określone sposoby zakładania upraw leśnych i dobór gatunków drzew, wpływają korzystnie na zwiększenie bioróżnorodności. Prace odnowieniowe polegają na ponownym wprowadzeniu roślinności leśnej na gruncie będącym niedawno również lasem. Na terenie gminy Świebodzin prowadzone były odnowienia lasów. Zalesień nie prowadziło żadne z nadleśnictw. Tabela 16 Powierzchnia odnowień lasu na terenie gminy Świebodzin w latach 2010-2014 Lp. Nadleśnictwo 1. Nadleśnictwo Świebodzin 2. Nadleśnictwo Babimost Źródło: Nadleśnictwa Powierzchnia odnowień lasu [ha] 2010 2011 2012 39,0 31,0 43,0 14,02 12,07 14,52 2013 40,0 24,47 2014 51,0 8,62 Razem 204,0 73,7 4.7. Ochrona powierzchni ziemi Gleby gminy Świebodzin wytworzone zostały z plejstoceńskich glin zwałowych i należą w większości do typu gleb brunatnych, w znacznej mierze wyługowanych i kwaśnych oraz do typu gleb bielicowych właściwych i pseudobielicowych. Największą powierzchnię w gminie zajmują gleby brunatne właściwe (B), które razem z typem wyługowane i kwaśne (Bw)) oraz pozostałymi podtypami rodzajami gleb brunatnych występujących w gmi- 47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 nie (Bd, Bwd) pokrywają ponad 70% jej ogólnej powierzchni. Występują tu również czarne ziemie (D) i czarne ziemie zdegradowane (Dz) wraz z ich podtypami oraz gleby bielicowe i pseudobielicowe. W lasach gminy przeważają gleby bielicowe kwaśne lub skrytobielicowe świeże, wytworzone z piasków i żwirów polodowcowych, przede wszystkim piasków luźnych i słabogliniastych. W północno zachodniej części gminy dominują żyźniejsze gleby bielicowe na podłożu gliniastym oraz gleby brunatne właściwe, wytworzone z piasków gliniastych lekkich. Dla obszarów powytopiskowych obniżeń terenu charakterystyczne jest występowanie gleb semihydrogenicznych i hydrogenicznych związanych m.in. z wysokim poziomem wód gruntowych. Gleby murszowe zajmują łącznie ok. 8% powierzchni gminy. Ich największy kompleks porośnięty trzciną występuje w dolinie rz. Paklicy k. Nowego Dworku przy jeziorze Białe. Obszary o uboższych glebach, najczęściej wytworzonych z piasków lub na terenach o znacznych spadkach, porastają lasy, gleby żyźniejsze wykorzystywane są w większości jako grunty rolne. Wśród gruntów ornych na terenie gminy dominują gleby kompleksu 4 żytniego dobrego, zajmujące ok. 34% areału, przy dużym udziale kompleksu 5 żytniego słabego (ok. 25%) i 6 żytniego bardzo dobrego (ok. 19%) oraz przy mniejszym udziale kompleksu 2 żytniego bardzo słabego (11%) oraz pszennego dobrego (ok. 7%). Pozostałe 4% to łącznie kompleksy 3 pszenny wadliwy (2,2%), 8 zbożowopastewny mocny (1,4%) i 9 zbożowopastewny słaby (0,47%). W przestrzeni rolniczej dominują gleby średniej klasy bonitacyjnej (IVa i IVb), stanowiąc niemal 42% gruntów ornych. Gleby średnio dobre (klasa IIIa i IIIb) stanowią 26%. Gleby gorszych klas zajmują 32% obszarów rolnych. Najmniej zajmują gleby II klasy – zaledwie 0,2%. Tabela 17 Klasy bonitacyjne gleb na terenie gminy Świebodzin Gmina Gmina Świebodzin Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach II IIIa IIIb IVa IVb V VI VIz 0,2 12,0 14,1 25,4 16,2 22,8 8,9 0,4 Źródło: na podstawie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Świebodzin Na degradację gleb w gminie Świebodzin mają przede wszystkim wpływ: rolnictwo, przemysł, transport i budownictwo. Najczęstszą przyczyną zanieczyszczenia gleb jest degradacja chemiczna i fizyczna. Do degradacji fizycznej dochodzi w skutek utrzymującej się dominacji przemysłu w strukturze przestrzennej miasta oraz wzrostu urbanizacji (rozwój budownictwa i towarzyszącej mu infrastruktury) zarówno na terenie miasta jak i całej gminy. Erozja wodna i wąwozowa oraz eksploatacja kruszywa to najczęstsze przyczyny degradacji fizycznej w Świebodzinie. Wynikiem koncentracji przemysłu jest zakwaszenie lub nadmierna alkalizacja gleb. Degradacja chemiczna jest efektem intensywnego nawożenia mineralnego i organicznego zanieczyszczenia przemysłowego oraz wzmożonym natężeniem ruchu kołowego. W ostatnim czasie nasila się również problem wymierania pszczół, jedną z przyczyn tego faktu jest nadmierne i bezmyślne stosowania pestycydów przez rolników, co powoduje zmniejszenie odporności pszczół na choroby i pasożyty. Dlatego tak istotne jest prowadzenie edukacji ekologicznej wśród rolników, aby właściwie stosowali pestycydy. Coraz częściej, zwłaszcza w krajach zachodnich używane są pestycydy nowej generacji – tak zwane neonikotynoidy. Stosowane w niskich dawkach, nie trują bezpośrednio pszczół, ale blokują ich pamięć, przez co pszczoła wylatuje z ula i nie wraca. W Polsce nie są jeszcze tak szeroko stosowane. W latach 2012-2014 r. Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp. przeprowadzała badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawartości w makroelementy: fosforu, potasu i magnezu. W omawianym zakresie pobrano 1015 próbek glebowych łącznie z 2 670 ha użytków rolnych na terenie gminy Świebodzin. W tym samym okresie Stacja przeprowadziła pojedyncze badania na zawartość w glebie metali ciężkich i siarki siarczanowej, jednak nie są one reprezentatywne dla całej powierzchni gminy. Jednym z podstawowych wskaźników oceny gleb jest ich odczyn. Zależy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. W latach 2012-2014 w przebadanych próbkach stwierdzono 81% gleb kwaśnych (odczyn pH odpowiednio do 4,5 i 4,6÷5,5). Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywności 48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 biologicznej gleby. Częściej spotykane kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania roślin jak również ułatwiają przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Z odczynem gleb ściśle związana jest potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawiające właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym, który powinien być stosowany na terenie gminy, gdzie procentowy udział gleb wymagających wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym wynosił 19%. Natomiast dla 61% przebadanych gleb nie dostrzeżono potrzeby wapnowania. Tabela 18 Wyniki badań odczynu gleby i potrzeby ich wapnowania na terenie Świebodzin w latach 2012-2014. gminy Gmina Świebodzin Odczyn pH % Potrzeby wapnowania % Bardzo kwaśny 5 Konieczne 7 Kwaśny 28 Potrzebne 12 Lekko kwaśny 48 Wskazane 20 Obojętny 10 Ograniczone 25 Zasadowy 9 Zbędne 36 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Gorzowie Wlkp. Zawartość w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest ważnym wskaźnikiem pozwalającym ustalić poziom racjonalnego nawożenia. Procentowy udział zbadanych próbek gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości fosforu (P2O5) na terenie gminy dla użytków rolnych wynosiła 17%. Udział gleb o zawartości potasu (K2O) bardzo niskiej i niskiej wynosił 25%, a magnezu - 29%. Tabela 19 Wyniki badań zasobności gleby w makroelementy w przebadanych próbkach gleb na terenie gminy Świebodzin w latach 2012-2014. Gmina Świebodzin Zawartość fosforu Bardzo niska Niska 1 16 Bardzo niska Niska 3 22 Zawartość magnezu Bardzo niska Niska Średnia Wysoka 41 22 Średnia Wysoka 40 20 Średnia Wysoka 34 28 Bardzo wysoka 20 Bardzo wysoka 15 Bardzo wysoka 9 % Zawartość potasu % % 8 21 Źródło: Na podstawie danych z OSCh-R w Gorzowie Wlkp. Niedobór fosforu powoduje zahamowanie wzrostu łodyg i liści, karłowacenie roślin, słaby rozwój kwiatów; nie wytwarzają się prawidłowo nasiona. Rośliny stają się drobne, strzeliste, o cienkich łodygach i słabym systemie korzeniowym. Zwalnia się proces ukorzenienia i krzewienia rośliny. Ograniczone jest kwitnienie, tworzy się mniej nasion i owoców o gorszej jakości, a przy głębokim niedoborze roślina nie wytwarza nasion i owoców. Potas jest niezbędny dla produkcji cukru w liściach, jego transportu do korzenia i magazynowania. Reguluje gospodarką wodną, dzięki czemu roślina traci mniej wody podczas parowania, a produkcja suchej masy zostaje zwiększona. Niedobór magnezu podczas wzrostu roślin powoduje spadek jakości i obniżenie plonów. 4.8. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Gmina Świebodzin uboga jest w surowce mineralne. Najczęściej występują kruszywa naturalne w okolicach m. Jeziory, Rosin i Glińsk. Udokumentowane zasoby złóż kopalin na terenie gminy Świebodzin według opracowanego przez Państwowy Instytut Geologiczny Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na dzień 31.12.2013 r. znajdują się w poniższej tabeli. 49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tabela 20 Zasoby złóż naturalnych na terenie gminy Świebodzin Nazwa złoża Glińsk Gościkowo Jeziory Raków Raków I Rosin Rudgerzowice Stan zagospodarowania złoża T Z R M T R T Zasoby (tys. ton) Geologiczne przemysłowe bilansowe Piaski i żwiry 267 256 106 1499 1499 534 518 3056 2583 211 205 wydobycie - R - złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo, T- złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo Z – złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane M - złoże skreślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na dzień 31.12.2013 r. Starosta udziela koncesji na wydobycie kopaliny z obszaru udokumentowanego złoża o powierzchni 3 nie przekraczającej 2 ha i wydobycia nie przekraczającego 20 000 m na rok, a działalność będzie prowadzona metodą odkrywkową oraz bez użycia środków strzałowych. Na większe powierzchnie złoża koncesji udziela Marszałek Województwa. Ponadto Marszałek Województwa udziela koncesji 3 dla złóż o powierzchni poniżej 2 ha, w przypadku, kiedy planowane wydobycie przekracza 20 000 m na rok. Legalna eksploatacja złóż kopalin daje szansę na zminimalizowanie strat w środowisku i właściwą rekultywację terenu. Wykaz koncesji na eksploatację kopalin na terenie gminy Świebodzin wydanych przez Marszałka Województwa Lubuskiego znajduje się w poniższej tabeli. Tabela 21 Wykaz obowiązujących koncesji na eksploatację kopalin na terenie gminy Świebodzin Powierzchnia Numer oraz data objęta Rodzaj wydania decyzji Lp. Nazwa złoża Położenie eksploatacją kopaliny udzielającej [ha] koncesji Koncesje wydane przez Marszałka Województwa Lubuskiego Kruszywo DW.III.7512-102/10 z 2. Rudgerzowice Rudgerzowice 3,6 naturalne 10.11.2010 r. Kruszywo DW.III.7512-85/10 z 3. Rosin Rosin 11,9 naturalne 10.11.2010 r. ze zm. Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Termin ważności koncesji 10.11.2015 31.12.2017 Ponadto na terenie gminy Świebodzin znajdują się tereny po eksploatacji surowców mineralnych, są to: na działce nr 143/1 w obrębie Rudgerzowice, na działce nr 53/1 w obrębie Raków, na działce nr 400/6 i 400/5 w obrębie Glińsk, na działce nr 21/1 i 21/2 w obrębie miasta Świebodzina, stanowiącej własność Gminy Świebodzin. powierzchnia działki wynosi 3,8675 ha, z czego użytek kopalniany (wg ewidencji gruntów „K”) ma powierzchnię 2,8680 ha. Pozostałe użytki w obrębie działki zostały skwalifikowane jako grunty orne klasy IVa, IVb i V oraz zadrzewienia (Lz). Grunty wokół wyrobiska po eksploatacji surowców nie są użytkowane rolniczo. Teren usytuowany jest na północno-zachodnim skraju miasta Świebodzina. Od strony południowej sąsiaduje z terenami przemysłowymi, a od północnego-zachodu z enklawą gruntów leśnych. Od północnego-wschodu znajdują się grunty orne – użytkowane rolniczo. Droga dojazdowa do terenu składowiska przebiega przez osiedle mieszkaniowe Widok. Jest to droga gruntowa, przebiegająca wzdłuż południowej granicy działki. Ok. 200 m od wjazdu do wysypiska znajduje się kamienna wieża widokowa zwana „Wieżą Bismarcka”. Pod względem morfologicznym, wyrobisko po eksploatacji surowców mineralnych – obecnie użytkowane jako składowisko mas ziemnych – stanowi wcięcie w południowe zbocze wierzchowiny morenowej. Teren łagodnie opada ku południowi. Rzędne w północnej części oma- 50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 wianego terenu wynoszą 114,8 m npm, a w części południowej, przy wjeździe do składowiska rzędna ma wartość ok. 110 m npm. Deniwelacje terenu w otoczeniu składowiska wynoszą 4,8 m. Wyrobisko obecnie użytkowane jako składowisko mas ziemnych zostało częściowo zapełnione odpadami takimi jak: gruz budowlany, grunt z wykopów itp. Rekultywacja terenu po wyrobisku powstałym w wyniku eksploatacji surowców mineralnych i składowaniu w jego niecce odpadów nieaktywnych w stosunku do środowiska, wykonywana będzie wieloetapowo, poprzez: wypełnienie odpadami inertnymi niecki wyrobiska do poziomu otaczającego terenu; docelowe ukształtowanie wierzchowiny i przykrycie jej warstwą nieaktywną w postaci gruntu mineralnego lub gleby, zabudowa biologiczną wcześniej ukształtowanej wierzchowiny składowiska; utworzenie enklaw drzew i krzewów stanowiących miejsce bytowania pożytecznych owadów i ptaków. Rekultywacja prowadzona jest w kierunku ekologicznego użytku rolnego zadrzewionego i zakrzewionego, stanowiącego ostoję zwierzyny, ptactwa oraz pożytecznych owadów. Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2013 r. poz.1205 ze zm.) w odniesieniu do działalności górniczej, starosta po wcześniejszym uzyskaniu opinii właściwego dyrektora okręgowego urzędu górniczego wydaje decyzje o uznaniu rekultywacji za zakończoną. Zakończenie rekultywacji składowiska określone zostało w decyzji Starosty Powiatu Świebodzińskiego znak: OŚR.I.6019-2/03 z dnia 04 sierpnia 2009 r. tj. 31 grudnia 2015 roku. Marszałek Województwa Lubuskiego decyzją znak: DW.II.7244.3.9.2014 z dnia 14 listopada 2014 r. udzielił Gminie Świebodzin zezwolenia na przetwarzanie odpadów innych niż niebezpiecznych poddawanych odzyskowi w procesie odzysku polegającym na wypełnieniu wyrobiska po eksploatacji kruszywa naturalnego. 5. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 5.1. Stan powietrza atmosferycznego Źródła zanieczyszczeń powietrza możemy podzielić na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. Wśród zanieczyszczeń powietrza wyróżnia się między innymi: pyły, sadze, aerozole, gazy i pary, substancje aromatyczne (odory), a także różnego rodzaju energie (hałas i wibracje, promieniowanie elektromagnetyczne). O jakości powietrza decyduje wielkość i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł z uwzględnieniem przepływów transgranicznych i przemian fizykochemicznych zachodzących w atmosferze. Największe skupiska emitorów punktowych, jak i znaczna emisja liniowa związane są z obszarami zurbanizowanymi dużych miast. Emisja punktowa dotyczy emisji zorganizowanej z zakładów, powstającej w wyniku energetycznego spalania paliw oraz przemysłowych procesów technologicznych. Emisja liniowa to głównie emisja komunikacyjna z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego. Emisja powierzchniowa jest sumą emisji z palenisk domowych, oczyszczania ścieków w otwartych urządzeniach oczyszczających i składowania odpadów. Szkodliwymi substancjami pochodzenia antropogenicznego najczęściej emitowanymi do powietrza są przede wszystkim: tlenek siarki, tlenek węgla, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), benzo(α)piren, sadza, kadm oraz drobne pyły powstające w wyniku spalania węgla, oleju opałowego oraz materiałów pędnych. Zanieczyszczenie powietrza powyżej wymienionymi substancjami chemicznymi ma negatywny wpływ na jakość życia i zdrowie człowieka, a także zaburza prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów. Według danych Urzędu Statystycznego w 2013 r. emisja pyłów na obszarze województwa lubuskiego z zakładów zaliczanych do szczególnie uciążliwych wyniosła 1,1 tys. ton. Wielkość emisji gazów w województwie lubuskim w 2013 r. osiągnęła poziom 2009,504 tys. ton. Porównując ostatnie cztery lata zauważalny jest systematyczny spadek zarówno zanieczyszczeń pyłowych jak i gazowych. Nieco odmienna sytuacja występuje na terenie powiatu świebodzińskiego, gdzie w stosunku do roku 2010 emisja zanieczyszczeń pyłowych wzrosła o 57% - głównie ze spalania paliw. Spadła z kolei o 27% emisja zanieczyszczeń gazowych, głównie dzięki zmniejszeniu udziału dwutlenku węgla. W 2013 r. na urządzeniach do redukcji i neutralizacji zanieczyszczeń udało się zatrzymać 87,2% zanieczyszczeń pyłowych. Powiat charakteryzuje się stosunkowo niską emisją zanieczyszczeń w województwie, zajmując 9 i 11 miejsce pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. 51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Poniższa tabela przedstawia emisję zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu świebodzińskiego. Tabela 22 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu świebodzińskiego w latach 2010 i 2013 r. Emisja zanieczyszczeń 2010 Emisja zanieczyszczeń pyłowych [t/rok] ogółem ze spalania paliw 2013 16 12 38 35 23180 276 73 186 29 59 22904 16906 388 25 89 25 265 16518 Emisja zanieczyszczeń gazowych [t/rok] ogółem ogółem (bez dwutlenku węgla) niezorganizowana dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla dwutlenek węgla Źródło: GUS BDL W wyniku energetycznego spalania paliw ze źródeł punktowych powstają zanieczyszczenia, które ze względu na sposób wprowadzania do powietrza (wysokość emitora oraz prędkość wylotowa gazów), oddziałują na stan jakości powietrza zwykle w mniejszym stopniu niż spalanie paliw w indywidualnych systemach grzewczych. W powiecie świebodzińskim występują zakłady przemysłowe z procesami technologicznymi, które emitują pewne ilości substancji do powietrza atmosferycznego. Emisja substancji zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarze gminy Świebodzin odbywa się na podstawie wydanych pozwoleń zintegrowanych, decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza oraz zgłoszenia instalacji niewymagającego pozwolenia. Wielkość zanieczyszczeń z zakładów na terenie gminy Świebodzin w 2013 r. przedstawia poniższa tabela, przygotowana na podstawie raportu z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska. Tabela 23 Wielkość emisji zanieczyszczeń na podstawie wydanych pozwoleń zintegrowanych i decyzji na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza Lp Zakład, adres 1. Ferma Trzody Chlewnej w m. Niedźwiady Johnson Controls Polska sp. z o.o., ul. Świerczewskiego 78, Świebodzin Rodzaj zanieczyszczeń Emisja roczna [Mg/rok] Termin obowiązywania pozwolenia Pozwolenia zintegrowane Amoniak Siarkowodór 25,53 0,22 czas nieoznaczony Pył PM10 0,00252 Dwutlenek siarki 0,0134 Dwutlenek azotu 0,216 czas Tlenek węgla 0,054 nieoznaczony LZO (w przeliczeniu na całkowity węgiel 5,688 organiczny) Pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza – wydane przez Marszałka Województwa Lubuskiego 1. KEIPER Polska sp. z o.o. Dwutlenek azotu 2,1002 30.03.2022 ul. Świerczewskiego Aceton 0,0030 78, Świebodzin 2. Gospodarstwo Specjalistyczne w Amoniak 4,377 Produkcji Siarkowodór 0,156 23.09.2024 Drobiarskiej Dorota Pył zawieszony PM10 0,401 Konstanty-Zaremba Chociule 36b 3. Ferma Indyków Aleksandra i Tomasz Amoniak 2,448 Gaweł 7.08.2022 Pył zawieszony PM10 4,385 Ul. Polna 16b Świebodzin 2. 52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 4. 5. 6. 1. 2. 3. Ferma Indyków Barbara Amoniak 2,957 Marcinkowska 12.11.2022 Pył zawieszony PM10 5,298 Os. Słoneczne 65 Świebodzin Gospodarstwo Rolne Krzysztof, Krystyna, Amoniak 10,3229 Chryzostom 27.11.2022 Pył zawieszony PM10 2,4358 Wołyniak, Rosin 18a, Świebodzin Ferma Indyków Jan Marcinkowski Amoniak 4,016 17.12.2022 Os. Słoneczne 65, Pył zawieszony PM10 3,975 Świebodzin Pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza - wydane przez Starostę Świebodzińskiego Budimex S.A. Oddział Usług Sprzętowych Suma zanieczyszczeń 67,34 ul. Przejazdowa 24, 05-800 Pruszków BT TOPBETON Sp. z o.o. Suma zanieczyszczeń 0,003924 ul. Bierzarina 45, 66400 Gorzów Wlkp. SECO/WARWICK EUROPE S.A. z siedzibą: 6 Suma zanieczyszczeń 2,8504124 6-200 Świebodzin, ul. Świerczewskiego 76, Źródło: Starostwo Powiatowe w Świebodzinie, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Wielkość zanieczyszczeń z zakładów na terenie gminy Świebodzin w 2013 r. przedstawia poniższa tabela, przygotowana na podstawie raportu z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska. Tabela 24 Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie gminy Świebodzin w 2013 r. na podstawie Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska Lp. Ładunek całkowity wszystkich substancji [Mg] Substancje Ilość [Mg/rok] Nazwa jednostki RAZEM 1. 2. 3. 4. 5. Świebodziński Dom Kultury, Piłsudskiego 39/41 , 66-200 Świebodzin Sąd Rejonowy, Park Chopina 3, 66-200 Świebodzin Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Świebodzin, Ul. Okrężna 4, 66-200 Świebodzin Ośrodek Sportu I Rekreacji Sikorskiego 25 , 66-200 Świebodzin Zespół Szkół Ogólnokształcących Im. H. Sienkiewicza, Park Chopina 2, 66-200 Świebodzin 76,84478 Suma gazów 76,8442 Suma pyłów 0,000586 pyły ze spalania paliw 0,000586 RAZEM 69,27466 Suma gazów 69,27413 Suma pyłów 0,000529 pyły ze spalania paliw 0,000529 RAZEM 316,9557 Suma gazów 316,9532 Suma pyłów 0,002418 pyły ze spalania paliw 0,002418 RAZEM 251,5457 Suma gazów 251,5369 Suma pyłów 0,008836 pyły ze spalania paliw 0,008836 RAZEM 265,9818 Suma gazów 265,9818 53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 6. Lumberg Polska Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością Spółka Komandytowa, Świebodzin, Ul. Sobieskiego 20b, 66-200 Świebodzin RAZEM 48,54593 Suma gazów 48,54556 Suma pyłów 0,00037 pyły ze spalania paliw 0,00037 207,2408 7. 8. Dom Pomocy Społecznej w Jordanowie, Jordanowo 3 , 66-200 Świebodzin Dom Pomocy Społecznej w Glińsku, Glińsk , Glińsk , 66-200 Świebodzin RAZEM Suma gazów 207,2408 RAZEM 109,9962 Suma gazów 109,8767 Suma pyłów 0,11946 pyły ze spalania paliw 0,11946 RAZEM 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Ośrodek Dla Osób Uzależnionych Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Nowy Dworek", Nowy Dworek, Adama Mickiewicza 31, 66-200 Świebodzin Przedsiębiorstwo " PRODACH " Bekier Augustyniak Sp. J. W Upadłości Likwidacyjnej, Jordanowo 11, 66-200 Świebodzin Kim Sp. z o.o., Świerczewskiego 82 , 66-200 Świebodzin Kico-Polska Sp. z o.o. Świebodzin, Ul. Łużycka 50, 66-200 Świebodzin Drogbud Przedsiębiorstwo Robót Sp. z o.o., Ul. Sobieskiego 14, 66-200 Świebodzin Recaro Aircraft Seating Polska Sp. z o. o., Sobieskiego 20 A , 66-200 Świebodzin Madjas Fenster S.C. Tomasz Madera, Krzysztof Jasiński, Kupienino , Kupienino , 66-200 Świebodzin Suma gazów Suma pyłów pyły ze spalania paliw 16. 17. Powiatowy Zespół Szkół Technicznych I Zawodowych, Ul. Generała Świerczewskiego 76a, 66-200 Świebodzin 47,51572 0,05166 0,05166 RAZEM 106,2002 Suma gazów 106,2002 RAZEM 145,4211 Suma gazów 145,4171 Suma pyłów 0,004036 pyły ze spalania paliw 0,004036 RAZEM 118,7665 Suma gazów 118,7656 Suma pyłów 0,000957 pyły ze spalania paliw 0,000906 pyły pozostałe 0,000051 RAZEM 445,5935 Suma gazów 445,3205 Suma pyłów 0,272972 pyły ze spalania paliw 0,272972 RAZEM 550,3207 Suma gazów 550,3165 Suma pyłów 0,004199 pyły ze spalania paliw 0,004199 RAZEM 2,979596 Suma gazów 2,97636 Suma pyłów 0,003236 pyły ze spalania paliw 0,003236 RAZEM Wspólnota Mieszkaniowa, Świebodzin, Ul. Matejki 1, 66-200 Świebodzin 47,56738 33,2323 Suma gazów 33,23204 Suma pyłów 0,000254 pyły ze spalania paliw 0,000254 RAZEM 200,4273 Suma gazów 200,4257 Suma pyłów 0,001529 54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 18. 19. 20. 21. 22. Wspólnota Mieszkaniowa " Za Groblą ", Za Groblą 11 , 66-200 Świebodzin Rotometal Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością Spółka Komandytowa, Świebodzin, Ul. Sobieskiego 14, 66-200 Świebodzin Ośrodek Szkolenia Kierowców "DAŻAR" Dawidowicz Wojciech, Kupiecka 3 , 66-200 Świebodzin Wspólnota Mieszkaniowa, Rzeczyca 56 , Rzeczyca 56 , 66-200 Świebodzin DRAFT 6 Sp. z o.o., Świebodzin, Oś. Łużyckie 51, 66-200 Świebodzin pyły ze spalania paliw 0,001529 RAZEM 170,4699 Suma gazów 170,4687 Suma pyłów 0,001257 pyły ze spalania paliw 0,001257 RAZEM 37,17217 Suma gazów 37,17189 Suma pyłów 0,000284 pyły ze spalania paliw 0,000284 RAZEM 0,678435 Suma gazów 0,67843 Suma pyłów 0,000005 pyły ze spalania paliw 0,000005 RAZEM 137,1164 Suma gazów 137,1164 RAZEM 31,70525 Suma gazów 31,69959 Suma pyłów 0,005658 pyły ze spalania paliw 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Docdata Fulfilment Sp. z o.o., Świebodzin, Sobieskiego 20/A, 66-200 Świebodzin Świebodzin Fabryka Okien Drewnianych Line Sp. z o.o. Wilkowo 75 , Wilkowo 75 , 66-200 Świebodzin Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej " Nowy Szpital w Świebodzinie", Młyńska 6 , 66-200 Świebodzin Polmax Spółka Komandytowo - Akcyjna, Poznań-Grunwald, Wołczyńska 18 50, 60-003 Poznań Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej Józef Szymański, Poznańska 29, 66-200 Świebodzin Urząd Skarbowy, ul. Sobieskiego 6, 66-200 Świebodzin Piekarnia Wilkowo S.C Stanisław, Stefania, Przemysław Król, 0,00024 pyły pozostałe 0,005418 RAZEM 24,65934 Suma gazów 24,65915 Suma pyłów 0,000188 pyły ze spalania paliw 0,000188 RAZEM 0,557021 Suma gazów 0,557021 RAZEM 214,6771 Suma gazów 214,6755 Suma pyłów 0,001638 pyły ze spalania paliw 0,001638 RAZEM 269,1938 Suma gazów 268,9379 Suma pyłów 0,255923 pyły ze spalania paliw 0,255923 RAZEM 89,77191 Suma gazów 89,75103 Suma pyłów 0,020885 RAZEM 29,36123 Suma gazów 29,361 Suma pyłów 0,000224 pyły ze spalania paliw 0,000224 RAZEM 76,06927 Suma gazów 76,02743 Suma pyłów 0,04184 55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 RAZEM 30. Nadleśnictwo Świebodzin, Wojska Polskiego 3, 66-200 Świebodzin 143,684 Suma gazów 143,6607 Suma pyłów 0,023322 pyły ze spalania paliw 0,023322 RAZEM 31. Lasy Państwowe Ośrodek Transportu Leśnego Ul. Poznańska 10, 66-200 Świebodzin Suma gazów Suma pyłów pyły ze spalania paliw RAZEM 32. 33. 34. Gospodarstwo Rolno-Drobiarskie Jan Marcinkowski, Wilkowo , 66-200 ŚWIEBODZIN Przedsiebiorstwo T-H-W " Witra" S.C. T. Witka, P.J. Witka, Świerczewskiego 10 , 66-200 Świebodzin Przedsiębiorstwo Handlowe "ABIS" Barbara Lewandowska, Młyńska 2 , 66-200 Świebodzin 36. 37. 38. Spółdzielnia Mieszkaniowa "Wilkowo", Wilkowo 27, 66-200 Świebodzin Zakład Wodociągów Kanalizacji I Usług Komunalnych Sp. z o.o., Młyńska 37, 66-200 Świebodzin Fermpol PHP Spółka z o.o.., Wojska Polskiego 2, 66-200 Świebodzin. Parys Spółka Akcyjna, Ul. Łąki Zamkowe 12, 66-200 Świebodzin 40. 41. Przedsiębiorstwo "Koimex" Henryk Kowalczyk, Kozia 3, 66-200 Świebodzin Spółdzielnia Mieszkaniowa " Słoneczna ", 0,000973 0,367633 Suma pyłów 0,085943 pyły pozostałe 0,085943 RAZEM 11,25308 Suma gazów 11,25308 RAZEM 2,840371 Suma gazów 2,84035 Suma pyłów 0,000022 pyły ze spalania paliw 0,000022 10,0538 Suma gazów 9,887538 Suma pyłów 0,16626 pyły ze spalania paliw 0,16626 RAZEM 17,24711 Suma gazów 17,24698 Suma pyłów 0,000132 pyły ze spalania paliw 0,000132 RAZEM 174,9769 Suma gazów 174,9769 RAZEM 225,1792 Suma gazów 224,0619 Suma pyłów 1,11725 pyły węglowo-grafitowe,sadza Drogowe Centrum Produkcyjno-Handlowe "Big" Sp. z o.o., Ługów 18, 66-200 Świebodzin 0,000973 0,28169 pyły ze spalania paliw 39. 151,5111 Suma gazów RAZEM 35. 151,5121 1,09 0,02725 RAZEM 45,88986 Suma gazów 45,83724 Suma pyłów 0,052624 pyły ze spalania paliw 0,049835 pyły krzemowe 0,000292 pyły pozostałe 0,002497 RAZEM 244,6741 Suma gazów 244,6723 Suma pyłów 0,001867 pyły ze spalania paliw 0,001867 RAZEM 375,5267 56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Słoneczna 44 D , 66-200 Świebodzin 42. Lubuskie Zakłady Drobiarskie "Eldrob" S.A., Poznańska 56, 66-200 Świebodzin Suma gazów 375,5239 Suma pyłów 0,002865 pyły ze spalania paliw 0,002865 RAZEM 1832,561 Suma gazów 1832,548 Suma pyłów 0,013428 pyły ze spalania paliw 0,013428 RAZEM 43. Euro Box Sp. z o.o., Ługów 36, 66-200 Świebodzin Suma gazów 217,1462 Suma pyłów 0,275538 mangan Seco/Warwick Europe S.A., Świerczewskiego 76, 66-200 Świebodzin 0,000075 pyły ze spalania paliw 0,236085 pyły pozostałe 0,037515 pierwiastki metaliczne i ich zw. 44. 217,4217 0,001862 RAZEM 186,0747 Suma gazów 185,9856 Suma pyłów 0,089115 pyły ze spalania paliw 0,001368 pyły cem-wap i mat.ogniotrw. 0,008646 pyły pozostałe 0,0791 RAZEM Suma gazów 45. K.S. Olszewscy Sebastian Olszewski, Ul. Sulechowska 13a, 66-200 Świebodzin Suma pyłów pyły ze spalania paliw 10,39679 10,39676 0,000026 0,000026 46. Firma Handlowo Usługowa "Agro" Dariusz Neryng, Poznańska 52 , 66-200 Świebodzin RAZEM 6,751846 Suma gazów 6,751846 RAZEM 47. 48. 49. 50. 51. Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 2 Im.Fryderyka Chopina, Park Chopina 1, 66-200 Świebodzin Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 6, Osiedle Łużyckie 28 , 66-200 Świebodzin Zootex Lech Janek,Stanisława ŻaguńMakowska Spółka Jawna, Chociule 11a, 66-200 Świebodzin PPH "Postęp" S.A. , Strzelecka 1, 66-200 Świebodzin Prywatny Gabinet Stomatologiczny Ewa WeberWojewódka, Głogowska 5/1 , Suma gazów Suma pyłów pyły ze spalania paliw 228,8012 228,8009 0,000317 0,000317 RAZEM 2,536218 Suma gazów 2,536198 Suma pyłów 0,000019 pyły ze spalania paliw 0,000019 RAZEM 68,54147 Suma gazów 68,54147 RAZEM 34,56164 Suma gazów 34,56138 Suma pyłów 0,000264 pyły ze spalania paliw 0,000264 RAZEM 0,850452 57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 66-200 Świebodzin Suma gazów 0,850445 Suma pyłów 0,000006 pyły ze spalania paliw 0,000006 RAZEM 52. Lubuskie Fabryki Mebli S.A., Wojska Polskiego 2, 66-200 Świebodzin Suma gazów Suma pyłów pyły ze spalania paliw 46,30048 46,30014 0,000336 0,000336 RAZEM 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 70. 71. Lubuska Spółdzielnia MieszkaniowoEksploatacyjna, Os. Łużyckie 39n, 66-200 Świebodzin Starostwo Powiatowe, Kolejowa 2, 66-200 Świebodzin Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, Cegielniana 13, 66-200 Świebodzin Remix S.A., Poznańska 36 , 66-200 Świebodzin Publiczne Przedszkole Nr 3 Im. Czesława Janczarskiego, Świerczewskiego 2 , 66-200 Świebodzin Publiczne Przedszkole Nr 4, Wałowa 20 , 66-200 Świebodzin Publiczne Gimnazjum Nr 1, Sikorskiego 11, 66-200 Świebodzin Publiczne Gimnazjum Nr 3, Łużycka 33 , 66-200 Świebodzin Powiatowy Urząd Pracy, Studencka 8, 66-200 Świebodzin Skup Złomu "Rejmar" Mariusz Rejman, Ługów 2, 66-200 Świebodzin Suma gazów Suma pyłów pyły ze spalania paliw 2394,003 2394,002 0,001002 0,001002 RAZEM 65,50938 Suma gazów 65,50888 Suma pyłów 0,0005 pyły ze spalania paliw 0,0005 RAZEM 28,64977 Suma gazów 28,64955 Suma pyłów 0,000219 pyły ze spalania paliw 0,000219 RAZEM 62,73802 Suma gazów 62,73754 Suma pyłów 0,000479 pyły ze spalania paliw 0,000479 RAZEM 47,29915 Suma gazów 47,29879 Suma pyłów 0,000361 pyły ze spalania paliw 0,000361 RAZEM 24,03008 Suma gazów 24,0299 Suma pyłów 0,000183 pyły ze spalania paliw 0,000183 RAZEM 97,52397 Suma gazów 97,52323 Suma pyłów 0,000744 pyły ze spalania paliw 0,000744 RAZEM 2,086221 Suma gazów 2,086206 Suma pyłów 0,000016 pyły ze spalania paliw 0,000016 RAZEM 6,152702 Suma gazów 6,152655 Suma pyłów 0,000047 pyły ze spalania paliw 0,000047 RAZEM 7,164499 58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 72. 73. 74. 75. Ośrodek Pomocy Społecznej W Świebodzinie, Plac Wolności 14 , 66-200 Świebodzin Przemysł Drzewny Świebodzin Sp. z o.o. Sobieskiego 20, 66-200 Świebodzin Keiper Polska Sp. z o.o., Świerczewskiego 78, 66-200 Świebodzin Computec S.A., Sikorskiego 9 , 66-200 Świebodzin Suma gazów 7,161419 Suma pyłów 0,00308 pyły pozostałe 0,00308 RAZEM 36,15246 Suma gazów 36,15218 Suma pyłów 0,000276 pyły ze spalania paliw 0,000276 RAZEM 46,99916 Suma gazów 46,9988 Suma pyłów 0,000359 pyły ze spalania paliw 0,000359 RAZEM 577,4141 Suma gazów 577,3501 Suma pyłów 0,06401 chrom 0,000046 mangan 0,000026 pyły ze spalania paliw 0,004193 pyły pozostałe 0,059744 RAZEM 6,040458 Suma gazów 6,040412 Suma pyłów 0,000046 pyły ze spalania paliw 0,000046 RAZEM 76. 77. Riva Sp. z o.o., Gen. Świerczewskiego 23 , 66-200 Świebodzin Amp Sp. z o.o., Chociule 36 D. , 66-200 Świebodzin 0,085606 Suma gazów 0,08409 Suma pyłów 0,001516 mangan 0,000073 pyły pozostałe 0,001443 RAZEM 0,008978 Suma gazów 0,005197 Suma pyłów 0,00378 RAZEM OGÓŁEM: Suma gazów Suma pyłów Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego 11553,06 11550,35 2,706134 W ramach swej działalności WIOŚ w latach 2012-2014 przeprowadził 20 kontroli podmiotów gospodarczych w zakresie ochrony powietrza, w których w 4 przypadkach stwierdzono nieprawidłowości. Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Świebodzin jest tzw. emisja niska, związana oraz z ogrzewaniem budynków, głównie przestarzałymi piecami, oraz palenie złej jakości węglem, a nawet odpadami. Podobnie na stan powietrza ma wpływ działalność małych zakładów, nie podlegających obowiązkowi posiadania pozwolenia na emisję do powietrza gazów i pyłów. Dla terenów wiejskich jej uciążliwość wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych). W znacznej części są to źródła opalane węglem. Problem ten widoczny jest zwłaszcza w okresie grzewczym. Na niską emisję składają się również zanieczyszczenia pochodzące z transportu drogowego, zwłaszcza na terenach przyległych do DK 92, S3, A2. Ponadto z transportem drogowym związane są również firmy magazynowe, logistyczne oraz stacje paliw. Na skutek czynności eksploatacyjnych do atmosfery emitowane są: zanieczyszczenia gazowe: tlenki 59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory aromatyczne oraz zanieczyszczenia pyłowe w postaci związków: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze co roku dokonuje oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie województwa lubuskiego. W 2013 roku ocenę dokonano w oparciu o wyniki badań imisji zanieczyszczeń uzyskanych z pomiarów przeprowadzonych na stacjach monitoringu powietrza w Zielonej Górze, Wschowie, Smolarach, Bytnickich, Gorzowie Wlkp., w Sulęcinie oraz w Żarach. Ww. stacje wyposażone są w panele meteorologiczne. WIOŚ w Zielonej Górze w 2014 r. opracował ocenę roczną jakości powietrza w województwie lubuskim dotyczącą roku 2013. Ocena jakości powietrza i wynikające z nich działania odnoszone są do obszarów nazywanych strefami. Ocenę za rok 2013 wykonano w układzie stref zgodnym z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. z 2012 r. poz. 914). W przypadku województwa lubuskiego wyróżniono trzy strefy: miasto Gorzów Wlkp., miasto Zielona Góra oraz pozostały teren województwa stanowiący tzw. strefę lubuską, do której zalicza się gmina Świebodzin. Roczna ocena jakości powietrza pozwoliła uzyskać informacje na temat stężeń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu z uwzględnieniem kryteriów ochrony zdrowia. Uzyskane informacje umożliwiły sklasyfikować strefy w oparciu o przyjęte kryteria, ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r.). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do jednej z poniżej wymienionych klas: klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych, klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych, powiększonych o margines tolerancji, klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, albo przekraczają poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas: klasa D1 – jeżeli stężenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego, klasa D2 – jeżeli stężenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego. Pomiary imisji wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, że głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza w Lubuskim są wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w nim zawartego. W sezonie grzewczym wielkości stężeń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wyższe niż okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczytać można wyraźną sezonową zmienność stężeń pyłu. Jego głównym źródłem są przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi często złej jakości. Dodatkowo pomiary arsenu prowadzone w 2013 r. potwierdziły występowanie wysokiego stężenia i przekroczenie jego wartości docelowej na obszarze miasta Wschowa i Żary, przez co całą strefę zakwalifikowano do klasy C. Tabela 25 Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy SO2 NO2 PM10 Pb benzen CO O3 Strefa A A C A A A A lubuska Źródło: WIOŚ Zielona Góra. As Cd Ni B(a)P PM2,5 C A A C A Rezultatem końcowym oceny stref pod kątem ochrony roślin, podobnie jak pod kątem ochrony zdrowia, jest określenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w danej strefie. W efekcie oceny przeprowadzonej dla 2013 roku dla dwutlenku siarki, tlenku azotu i poziomu docelowego dla ozonu w strefie lubuskiej przypisano klasę A. 60 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tabela 26 Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin Nazwa strefy Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji SO2 NOx Strefa A lubuska Źródło: WIOŚ Zielona Góra. A O3 A Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczność wyznaczenia obszarów przekroczeń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowiązek określania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.). Programy określa się dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy mają na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. W wyniku wykonanej oceny w 2013 r. wyodrębniono sześć obszarów przekroczeń w województwie lubuskim, dla których wymagany jest program ochrony powietrza, w tym dla obszaru gminy Świebodzin ze względu na przekroczenie średniorocznych wartości stężeń docelowych dla benzo(a)pirenu. 24 marca 2014 roku uchwałą Sejmiku Województwa Lubuskiego (Lubus.2014.769) przyjęty został „Programu ochrony powietrza dla strefy lubuskiej”. Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, stąd zaproponowane w nim działania muszą być zintegrowane z istniejącymi planami, programami, strategiami, które wpisują się w realizację celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Program zawiera analizę rozkładu i wielkości stężeń zanieczyszczeń oraz kierunki i zakres niezbędnych działań, które doprowadzą do przywrócenia obowiązujących norm, na wytypowanym obszarze. Głównym celem sporządzenia programu ochrony powietrza jest przywrócenie naruszonych standardów jakości powietrza, a przez to poprawa jakości życia mieszkańców, podwyższenie standardów cywilizacyjnych oraz poprawa atrakcyjności miast. Program określa zadania w zakresie ochrony powietrza dla jednostek poszczególnych szczebli, w tym samorządów gminnych: Koordynacja realizacji działań naprawczych określonych w POP wykonywanych przez poszczególne jednostki, Likwidacja ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej należących do mienia wojewódzkiego, starostw, gmin, Obniżenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez realizację systemu zachęt do ich likwidacji lub wymiany na niskoemisyjne, w szczególności na obszarach przekroczeń standardów imisyjnych, Stworzenie bazy służącej do zarządzania źródłami niskiej emisji na terenie gmin Rozwój sieci gazowych na obszarach wiejskich, Rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych zapewniająca podłączenie nowych użytkowników Dobrowolne prowadzenie działań ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza z indywidualnych systemów grzewczych, w obszarach nienarażonych na wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (preferowane działania w gminach należących do powiatów sąsiadujących z obszarami przekroczeń), Współpraca z organizacjami ekologicznymi w zakresie opracowania i prowadzenia akcji promocyjno-edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza (jedna kampania rocznie, przed sezonem grzewczym uświadamiające wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie oraz szkodliwość spalania odpadów w piecach domowych; ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje). Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników niepowodujących nadmiernej emisji zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz zwiększenie powierzchni terenów zielonych (nasadzanie drzew i krzewów). Rozwój komunikacji publicznej oraz wdrożenie energooszczędnych i niskoemisyjnych rozwiązań w transporcie publicznym, Prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach miast wymuszającej ograniczenia w korzystaniu z samochodów, Wprowadzenie systemu zniżek w strefach parkowania wyznaczonych w miastach dla samochodów spełniających EURO 6 oraz z napędem hybrydowym i elektrycznym, 61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rozwój systemów ścieżek rowerowych lub komunikacji rowerowej w miastach i gminach. Uchwałą Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24 marca 2014 r. (Lubus.2014.770) został przyjęty „Plan działań krótkoterminowych”. Plan wskazuje sposób monitorowania stanu jakości powietrza oraz określa procedurę informowania społeczeństwa o prognozowanym lub występującym ponadnormatywnym stężeniu pyłu PM10 lub/i występującym w pyle stężeniu benzo(a)pirenu i arsenu wraz ze wskazaniem sytuacji, w których należy wprowadzić określone działania obniżające zagrożenia. Dokumentem wyznaczającym konkretne cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminach jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN). Plan powinien być ściśle związany z realizacją zapisów Programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych. PGN to strategiczny dokument, który wyznacza kierunki dla gminy co najmniej do 2020 r., w zakresie działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych w takich obszarach jak: transport publiczny i prywatny, budownictwo publiczne, gospodarka przestrzenna, zaopatrzenie w ciepło i energię, gospodarka odpadami. Gmina Świebodzin przystąpiła do opracowania swojego Planu gospodarki niskoemisyjnej. 5.2. Ochrona przed hałasem Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak: emisja, przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi, energie, takie jak hałas czy wibracje, hałas, przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz, poziom hałasu przez który rozumie się równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq), wyrażonego w decybelach [dB], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Dla poszczególnych terenów wyróżnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje podany został dopuszczalny równoważny poziom hałasu L LAeq D w porze dziennej (od godz: 6:00 do 22:00) i LAeq N w prze nocnej (od godz. 22:00 do 6:00) oraz dopuszczalne wartości wskaźników długookresowych LDWN i LN dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu i określonych przedziałów czasu. Podstawą określenia dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu dla danego terenu jest zakwalifikowanie go do określonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania. Nowelizacja rozporządzenia podnosi limity dopuszczalnego hałasu, po przekroczeniu których konieczne jest wykonanie zabezpieczeń akustycznych. Obecnie obowiązujące wartości wskaźników długookresowych mieszczą się w przedziałach: w przypadku wskaźników krótkookresowych: dla poziomu równoważnego hałasu w porze dnia LLAeq D 50-68 dB, dla poziomu równoważnego hałasu w porze nocy LAeq N 45-60 dB, W przypadku wskaźników długookresowych: dla poziomu dzienno-wieczorno-nocnego LDWN 50-70 dB, dla długookresowego poziomu hałasu w porze nocy L N 45-65 dB. 62 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tabela 27 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L Aeq Di LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D przedział czasu LAeq N odniesienia przedział czasu LAeq N równy 8 odniesienia przedział czasu najmniej równy 1 odniesienia korzystnym najmniej równy 8 godz. godzinom dnia korzystnej kolejno po sobie godzinie nocy następującym Drogi lub linie kolejowe L.p 1. 2. 3. 4. Rodzaj terenu a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej c. tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców LLAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godz. 50 45 45 40 61 56 50 40 65 56 55 45 68 60 55 45 Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Tabela 28 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LDWNi LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem L.p 1. 2. 3. 4. Rodzaj terenu a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej c. tereny rekreacyjno - wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB Pozostałe obiekty i działalność Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu LDWN LN LDWN LN przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy równy równy równy wszystkim wszystkim wszystkim wszystkim dobom w roku porom nocy dobom w roku porom nocy 50 45 45 40 64 59 50 40 68 59 55 45 70 65 55 45 Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). 63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Przez teren gminy Świebodzin przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, co niewątpliwie korzystnie wpływa na rozwój gospodarczy gminy i ułatwia komunikację pomiędzy miastami w regionie. Dodatkowo pozytywnie na bezpieczeństwo i klimat akustyczny wpłynęły oddane do użytku autostrada A2 w 2011, która odciążyła drogę krajową nr 92 i poprawiła warunki życia mieszkańców miejscowości Wilkowo i Wityń. Oddana do użytku doga ekspresowa S3 wraz z węzłem Jordanowo w 2013 r. wyprowadziła ruch tranzytowy z miejscowości przyległych do starej DK 3 tj. Świebodzina, Gościkowa, Jordanowa i Rosina. Oprócz samej budowy drogi S3 wykonane zostały ekrany akustyczne oraz dogęszczenie zieleni w celu zmniejszenia oddziaływania hałasu na pobliskie miejscowości. Istotny wpływ na klimat akustyczny wywiera również transport kolejowy zwłaszcza na magistrali nr 3 (E20) łączącej Berlin z Moskwą oraz na linii kolejowej nr 375 łączącej Międzyrzecz, Łagów i Toporów. Linia kolejowa E20, będąca częścią II Paneuropejskiego Korytarza Transportowego obsługuje ruch osobowy i towarowy, jest intensywnie użytkowana i w związku z tym generuje większe poziomy hałasu. Mniejszy wpływ na generowanie hałasu ma linia kolejowa nr 375, która od 2008 roku ponownie obsługuje ruch towarowy. Ww. linie kolejowe stanowią uciążliwość przede wszystkim dla mieszkańców budynków położonych w jej pobliżu. Mimo niewątpliwych osiągnięć przemysłu samochodowego, pozwalających na stosowanie rozwiązań konstrukcyjnych zmniejszających uciążliwość akustyczną pojazdów, rozbudowa sieci dróg i rosnące natężenie ruchu powodują coraz większą presję na środowisko. Wieloletnie badania wskazują na zwiększanie się obszarów poddanych nadmiernemu oddziaływaniu hałasu i niepokojące zmniejszanie powierzchni terenów o korzystnych warunkach akustycznych. Analiza danych GUS na przestrzeni lat 2001 – 2013 wykazuje stały wzrost ogólnej liczby pojazdów, w tym liczby pojazdów osobowych. W 2013 r. w Polsce zarejestrowanych było 19,38 mln samochodów osobowych, co 4 oznacza wzrost o ponad 60% w stosunku do roku 2001. Podczas przeprowadzonego w 2010 r. Generalnego Pomiaru Ruchu Drogowego zlokalizowano punkt pomiarowy na terenie gminy Świebodzin. Generalny pomiar ruchu posłużyć może pośrednio do oceny narażenia na hałas z ze źródeł komunikacyjnych na danym obszarze. Pomiary przeprowadzane są co 5 lat. Kolejne pomiary przeprowadzone zostaną w 2015 r. W poniższej tabeli przedstawiono informacje na temat zbadanego ruchu kołowego. Tabela 29 Ruch kołowy na drogach krajowych nr 3, 92 (dawna 2), Pomiar Ruchu Droga DK DK DK DK DK DK Opis odcinka Dł. Nazwa (km) Nr drogi 3 3 3 2 2 2 8,6 2,8 15,7 4,4 7,6 15,3 DW 276 11,2 DW 276 0,8 DW 276 0,9 DW 303 14,8 Kaława – Świebodzin Świebodzin/obwodnica Świebodzin-Sulechów Mostki-Świebodzin Świebodzin/obwodnica Świebodzin-Lutol Suchy DW277/SkąpeŚwiebodzin Świebodzin/łącznik Świebodzin-DK 3/Świebodzin DK2/Świebodzin-DW 302 Brudzewo w 2010 r. – Generalny Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych O M SoM Lsc Scbp Sczp A C R 9240 9679 13334 17985 21547 17553 41 24 46 49 33 34 6339 5676 9038 8150 9651 7675 743 807 961 1873 2139 1777 314 418 569 576 777 513 1702 2706 2583 7223 8826 7442 91 42 131 107 115 99 10 6 6 7 6 13 14 4 18 3 1 1 2931 47 2286 226 82 240 21 29 - 2415 14 1906 188 65 232 5 5 - 5307 32 4458 345 106 287 74 5 - 1362 23 1059 121 60 74 14 11 - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA w Warszawie, WZDW w Zielonej Górze O - ogółem; M - motocykle; SoM - samochody osobowe (mikrobusy); Lsc - lekkie samochody ciężarowe; Scbp samochody ciężarowe bez przyczepy; Sczp - samochody ciężarowe z przyczepą; A - autobusy; C - ciągniki rolnicze; R - rowery Powyższe pomiary przeprowadzone były przed oddaniem do użytku fragmentu A2 i S3, dlatego rzeczywisty obraz sytuacji przedstawi kolejne badanie ruchu zaplanowane na 2015 r. Porównując jednak zestawienie z wcześniejszymi pomiarami należy zaznaczyć, że systematycznie wzrasta ilość pojazdów poruszających się po drogach w gminie. Średnio na drogach krajowych przejechało o 14% 4 Źródło: Transport - wyniki działalności w 2012 r., GUS 64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 więcej pojazdów niż w 2005 r. Samochody osobowe stanowiły ok. 45% pojazdów, natomiast ponad 50% strumienia pojazdów stanowiły samochody ciężarowe. Rodzaj pojazdu ma duże znaczenie dla emisji hałasu, można powiedzieć, że zachodzi tutaj zależność: im większy pojazd tym wyższy poziom hałasu jest przez niego generowany. Można stwierdzić, że budowa S3 oraz A2 była słusznym rozwiązaniem i przyczyniła się do zmniejszenia uciążliwości związanej z tranzytem samochodów ciężarowych. Ostatnie pomiary poziomu hałasu na terenie gminy Świebodzin wykonane zostały w 2010 r. w ramach realizacji ustawowego obowiązku okresowych pomiarów hałasu przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad – w punkcie pomiarowym w m. Wityń DK nr 2 oraz w grudniu 2014 r. po oddaniu do użytku drogi ekspresowej S3 w Świebodzinie przy ul. Poznańskiej 50. Tabela 30 Wyniki pomiaru hałasu w m. Wityń DK nr 2 – 2010 r. Pora doby Dnia (6.0022.00) Nocy (22.006.00) Rodzaj punktu pomiarowego Wartości równoważnego poziomu dźwięku, [dB] (zmierzone) Wartości równoważnego poziomu dźwięku, [dB] (obliczone) PPH* 74,5 73,9 PDH** 72,1 71,4 PPH 72,4 71,0 PDH 70,1 68,7 Niepewność oszacowania wyników pomiarów [dB] Odległość punktu pomiarowego od krawędzi jezdni [m] 10 0,9 20 10 0,9 20 *Punkt pomiarowy oddalony od źródła hałasu o 10 metrów. ** Punkt pomiarowy oddalony od źródła hałasu o 20 metrów. Źródło: GDDKiA w Zielonej Górze Pomiary hałasu na drodze krajowej nr 2 (obecnie nr 92) zostały wykonane przed oddaniem do użytkowania Autostrady A2. Natomiast w dniu 14.05.2014 r. w m. Mostki przeprowadzono pomiar ruchu pojazdów i okazało się, że średnie natężenie ruchu na drodze DK nr 92 jest blisko o połowę niższe niż natężenie ruchu drogowego w chwili wykonywania pomiarów hałasu w 2010 roku. Zatem powyższe wartości hałasu obecnie będą miały niższy poziom. Tabela 31 Zmierzone wartości poziomu dźwięku L AeqD oraz LAeqN: w punkcie pomiarowym w Świebodzinie przy ul. Poznańskiej – grudzień 2014 r. Nr punktu pomiarowego PDH01 Świebodzin ul. Poznańska 50 Wartość dopuszczalna [dB] 65 Wynik pomiarów i przekroczenie wartości dopuszczalnych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14.06.2007 r. Wyniki Wyniki badań NiepewWartość badań NiepewPrzekropora ność dopuszpora ność Przekroczenie dzienna Pomiaru czalna nocna pomiaru czenie [dB] [dB] LAeq D U95 [dB] [dB] LAeq N U95 [dB] [dB] [dB] 62,6 1,3 - 56 56,0 1,2 - Źródło: GDDKiA w Zielonej Górze Przeprowadzone pomiary hałasu w ramach analizy porealizacyjnej przy drodze ekspresowej S3 w Świebodzinie, przy ul. Poznańskiej 50 nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu. Wyniki pomiaru w porze dziennej wyniosły 62,6 dB, w porze nocnej 56 dB. Dla autostrady A2 rok po oddaniu do użytku również przeprowadzona została analiza porealizacyjna, jednak punkty pomiarowe zlokalizowane były poza terenem gminy Świebodzin. Na drogach wojewódzkich nie prowadzono w ostatnich latach pomiarów hałasu. W 2016 r. zostaną wykonane przez zarządcę autostrady A2, Świecko – Nowy Tomyśl, spółkę Autostrada Wielkopolska II S.A. mapy akustyczne, na których przedstawiona zostanie propagacja hałasu m.in. na terenie Gminy Świebodzin. 65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Przed oddaniem do użytku fragmentu A2 i S3, uchwałą Nr VI/43/11 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 14 lutego 2011 roku przyjęty został „Program ochrony przed hałasem dla dwóch odcinków dróg województwa lubuskiego (droga nr 2, odcinek 2_62_3 – powiat świebodziński oraz nr 3, odcinek 3_305_0 – powiat nowosolski)”. Analizowany odcinek znajdował się w granicach administracyjnych gminy Świebodzin i rozpoczynał się w pobliżu m. Wilkowo a kończył na skrzyżowaniu z drogą krajową nr 3. Organem właściwym do kontroli realizacji programu ochrony przed hałasem jest Marszałek województwa lubuskiego. Na podstawie art.179 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzenie map akustycznych, oraz sposobu określenia granic terenów objętych tymi mapami (Dz. U. z 2007r. Nr 1, poz.8), drogi, po których przejeżdża ponad 3 mln pojazdów rocznie, obejmuje obowiązek wykonania mapy akustycznej. Kwalifikacja odcinków dróg do wykonania mapy akustycznej przeprowadzona została na podstawie wyników generalnego pomiaru ruchu w roku 2010. Na podstawie wykonanych map określono liczbę mieszkańców narażonych na hałas pochodzący z dróg krajowych na terenie całego powiatu świebodzińskiego dla wartości przekroczeń w zakresie od 5 dB do powyżej 20 dB. Wskazano stan warunków akustycznych na obszarach narażonych hałasem, liczbę lokali mieszkalnych oraz innych obiektów budowlanych objętych ochroną przed hałasem. Stwierdzono, że liczba mieszkańców narażonych na hałas pochodzący z dróg krajowych na terenie powiatu świebodzińskiego wynosiła niemal 4,3 tys. Przekroczenia hałasu wymagają podjęcia działań naprawczych. Mapy powinny też służyć do tworzenia właściwych zapisów w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dotyczących terenów położonych w otoczeniu dróg. Na terenie gminy Świebodzin zrealizowano wiele przedsięwzięć drogowych i komunikacyjnych. Oprócz oddanej do użytku autostrady A2 oraz drogi ekspresowej S3, zrealizowana został przebudowa drogi wojewódzkiej nr 303 w m. Lubnicko oraz przebudowa drogi wojewódzkiej nr 276 w zakresie budowy ścieżki pieszo rowerowej w Świebodzinie (od km 39_950 do km 40+450). Uciążliwość akustyczną powodują również obiekty prowadzące działalność gospodarczą (hałas przemysłowy). Większość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie gminy powoduje emisję hałasu uciążliwą tylko dla najbliższego otoczenia. WIOŚ prowadzi działalność kontrolną w zakresie hałasu przemysłowego. Przeprowadzane kontrole wynikają z planowej działalności oraz zgłoszonych interwencji. Uciążliwości najczęściej dotykają ograniczoną liczbę mieszkańców i są stosunkowo łatwiejsze do ograniczenia, zarówno na podstawie działań administracyjno-prawnych, jak i technicznych. W latach 2012-2014 WIOS przeprowadził pięć kontroli w zakładach pod względem przestrzegania przepisów w zakresie ochrony przed hałasem, w trzech przypadkach stwierdzono nieprawidłowości. 5.3. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Do najpowszechniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego należą linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia (110 kV i więcej), stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz stacje bazowe telefonii komórkowej. W kierunku gminy Świebodzin wyprowadzone są linie napowietrzne o napięciu 110kV będącymi odej2 ściami od linii elektroenergetycznej relacji: Leśniów – Plewiska, o przekrojach linii 240 mm . Linie te biorą czynny udział w zasilaniu gminy Świebodzin w energię elektryczną i kierowane są do dwóch stacji GPZ zlokalizowanych na terenie Gminy Świebodzin – GPZ Sobieskiego i GPZ Międzyrzecka, gdzie energia elektryczna transformowana jest do poziomu średniego napięcia. Linie wysokiego napięcia 110 kV przesyłające energię elektryczną do stacji GPZ w Świebodzinie, jak i sama stacja, są eksploatowane przez Enea Operator Sp. z o.o. Najbardziej rozpowszechnione źródła promieniowania to m. in. - nadajniki baz telefonii komórkowej, które pracują w paśmie 900 MHz, 1800 MHz i w wyższych częstotliwościach; - nadajniki stacji radiowych, emitujący w sposób ciągły w paśmie częstotliwości od 88 MHz do 107 MHz, - nadajniki radiostacji telewizyjnych emitujących w paśmie częstotliwości od 181 MHz do 694 MHz. Na terenie gminy zlokalizowanych jest ok. 15 nadajników sieci komórkowej. Wszystkie nadajniki sieci komórkowych podlegają zgłoszeniu Staroście Świebodzińskiemu. Do takiego zgłoszenia dołączane są wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. 66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rysunek 4 Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie gminy Świebodzin (źródło: http://beta.btsearch.pl/) Urządzenia Wi-Fi i inne umożliwiające radiowy dostęp do sieci internetowej są nowym źródłem emitującym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze względu na bardzo szybki wzrost liczby tych urządzeń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska może znacząco wzrosnąć. System jest praktycznie otwarty dla każdego i nie można ocenić liczby urządzeń (każdy, kto chce mieć radiowy dostęp do Internetu, może go kupić i użytkować). Sposób prowadzenia badań poziomów pól elektromagnetycznych określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), które obowiązuje od 01.01.2008 r. Rozporządzenie obliguje do wyznaczenia na terenie każdego województwa po 135 punktów pomiarowych z podziałem po 45 w każdym roku 3-letniego cyklu pomiarowego, w tym po 15 punktów dla 3 kategorii obszarów dostępnych dla ludności tj.: centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., pozostałych miast, terenów wiejskich. Pomiary wykonuje się w odległości nie mniejszej niż 100 metrów od źródeł emitujących pola elektromagnetyczne. W ostatnich latach pomiary PEM prowadzone były w Świebodzinie przy Placu Jana Pawła II oraz w Gościkowie. Zmierzone poziomy składowej elektrycznej pola wyniósł odpowiednio 0,4 i <0,4 V/m. W badanych punktach jak i w pozostałych na terenie województwa nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej wartości poziomu pól elektromagnetycznych, określonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883), zgodnie z którym dopuszczalny poziom PEM dla miejsc dostępnych dla ludności, w zakresie częstotliwości PEM od 3 MHz do 300 MHz wynosi 7 V/m (składowa elektryczna). 67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 5.4. Ochrona wód Wody podziemne W obrębie gminy występują dwa poziomy wodonośne – trzeciorzędowy i czwartorzędowy, z których znaczenie użytkowe posiada ten ostatni. Poziom trzeciorzędowy wodonośny charakteryzuje się niewielkim rozpoznaniem hydrogeologicznym. Kolektorem tego poziomu są piaszczyste przewarstwienia w iłach. Miąższość warstw wodonośnych sięga rzędu kilku metrów o nierozpoznanej wydajności. Poziom nie jest eksploatowany w granicach gminy. Poziom czwartorzędowy wodonośny związany jest z rynnami jeziornymi oraz rozległymi obszarami zbudowanymi z przepuszczalnych osadów plejstoceńskich. Miąższość warstwy wodonośnej jest zróżnicowana i waha się od kilku do kilkunastu metrów. Średnia wydajność z jednego otworu tego poziomu waha się od 5 do 70 m³/h. Czwartorzędowy poziom wodonośny jest podstawowym rezerwuarem zaopatrzenia ludności w wodę pitną i do celów gospodarczych. Na obszarze gminy Świebodzin występują dwa zbiorniki wód podziemnych ujęte w bilansie wodnym jako Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 144 - Wielkopolska Dolina Kopalna, którego cechą charakterystyczną jest częściowa lub całkowita izolacja od powierzchni utworami słabo przepuszczalnymi, przeważnie iłami lub glinami. Strop zbiornika przebiega na rzędnej ca 20,0 m p.p.t., a miąższość utworów wodonośnych wynosi od kilkunastu do około 30,0 m. Moduł zasobów wodnych wynosi 1,39 2 3 l/sek/km lub 120,1 m /dobę/km. Ponadto GZWP nr 148 – Sandr rzeki Pliszka – zbiornik o powierzchni 506 km2 i zasobach dyspozycyjnych równych 242 880 m 3 /d. Charakteryzuje się silną podatnością na zanieczyszczenia antropogeniczne i na całym obszarze posiada status najwyższej ochrony. We wschodniej części użytkowe poziomy wodonośne, o charakterze subartezyjskim, występują między glinami. Są to wody dobrej jakości. Horyzonty śródglinowe kontaktują się z wodami powierzchniowymi w rejonach kopalnych rynien hydrogeologicznych, np. w rejonie Świebodzina. Z uwagi na duże znaczenie wód podziemnych powyższego zbiornika, stanowiącego główne źródło zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia ludności oraz w celu zapewnienia odpowiedniej jej jakości, niezbędne jest ciągłe podejmowanie działań zapewniających ich ochronę. W pierwszej kolejności powinny one obejmować właściwe planowanie przestrzenne uwzględniające lokalizację GZWP oraz ustanowionych dla nich obszarów ochronnych, tak aby zapobiec lokalizacji obiektów mogących negatywnie wpływać na jakość wód. 68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rysunek 5 Główny zbiornik wód podziemnych na obszarze gminy Świebodzin (źródło: psh.gov.pl) Obecnie przedmiotem badań monitoringowych jakości wód podziemnych są jednolite części wód. Ramowa Dyrektywa Wodna przewiduje dla wód podziemnych następujące główne cele środowiskowe: zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych, zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych, zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych, wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalności człowieka. W granicach gminy Świebodzin znajdują się 2 Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd) o numerach 60 - Regionu Środkowej Odry i 61 - Regionu wodnego Warty. Zgodnie z zapisami „Planu gospodarowania wodami na dorzeczu Odry” stan ilościowy i chemiczny wód oceniany jest jako dobry, a osiągnięcie dobrego stanu do końca 2015 r. nie jest zagrożone. Jednolite części wód podziemnych są podstawowymi, jednostkowymi obszarami ochrony i gospodarowania wodami podziemnymi, które wyznaczono dla warstw wodonośnych o porowatości i przepuszczalności umożliwiającej pobór znaczący dla zaopatrzenia ludności w wodę, lub w których ma miejsce przepływ podziemny o natężeniu znaczącym dla utrzymania pożądanego, dobrego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Od 2016 r. po akceptacji KZGW obowiązywać będzie nowa wersja podziału obszaru Polski na 172 jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Zgodnie z nowym podziałem gmina Świebodzin położona będzie w obrębie JCWPd nr 59 Regionu Warty oraz JCWPd nr 68 i 69 regionu Środkowej Odry. 69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rysunek 6 Lokalizacja jednolitych części wód podziemnych JCWPd nr 60 i 61 Źródło: psh.gov.pl Stan wód podziemnych Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych związanych z osiągnięciem dobrego stanu ekologicznego, określonego przez Ramową Dyrektywę Wodną (RDW). Konieczność osiągnięcia celów ramowej Dyrektywy Wodnej w zakresie ochrony i poprawy stanu wód podziemnych oraz ekosystemów bezpośrednio od nich zależnych, a także w zakresie zaopatrzenia ludności w dobrą wodę w jednolitych częściach wód podziemnych wyznaczono na rok 2015. Ostatnie badania wód podziemnych w ramach monitoringu krajowego w granicach gminy Świebodzin przeprowadzono w 2012 w roku w 3 punktach pomiarowych (m. Świebodzin – 2 punkty, m. Jeziory – 1 punkt) w ramach monitoringu diagnostycznego. Wody podziemne zlokalizowane w punktach na obszarze m. Świebodzin zakwalifikowano do wód o zadowalającej jakości – klasa III, natomiast w punkcie zlokalizowanym na obszarze m. Jeziory wody podziemne zaklasyfikowano do wód niezadowalającej jakości – klasa IV Tabela 32 Wyniki monitoringu wód podziemnych na terenie gminy Świebodzin w 2012 r. Identyfikator UE Miejscowość JCWPd Klasa jakości wody w punkcie Wskaźniki w granicach stężeń III klasy jakości Ca, Fe O2, Fe O2, Ca, Fe Wskaźniki w granicach stężeń IV klasy jakości III 60 PL02G060_003 Świebodzin III 60 PL02G060_002 Świebodzin IV 60 PL02G060_001 Jeziory Źródło: Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych WIOŚ 2012, 70 Wskaźniki w granicach stężeń V klasy jakości Mn Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Jedną z przyczyn zmian jakości w obrębie wód o dobrych i średnich walorach użytkowych są wahania poziomu wód gruntowych, a nawet tendencja obniżania się poziomu zwierciadła wody, związana z brakiem dostatecznej ilości opadów. Obniżanie się zwierciadła wody w warstwach wodonośnych powoduje przeważnie wzmożony dopływ związków żelaza i manganu do ujęć. Monitoring wód podziemnych w oparciu o istniejącą sieć piezometrów oraz badania wód odciekowych prowadzone jest na zrekultywowanym składowisku w m. Jeziory. Monitoring prowadzony będzie przez 30 lat od momentu zamknięcia i rekultywacji składowiska. Wody przeznaczone do spożycia przez mieszkańców Warunki i zasady zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi określa ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze. zm.). Wymagania, jakim powinna odpowiadać jakość wody i sposób sprawowania nadzoru zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporządzeniu zmieniającym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466). Badania jakości wód przeznaczonych do spożycia prowadzi Powiatowy Inspektor Sanitarny w Świebodzinie. W badanych próbkach wody w latach 2013 oraz 2014 parametry dla których stwierdzono wartości nie odpowiadające normatywom pod względem mikrobiologicznym to: bakterie grupy coli, pod względem fizykochemicznym najczęściej kwestionowanym wskaźnikiem był parametr mętności wody. Stwierdzone przekroczenia parametrów mikrobiologicznych miały charakter krótkotrwały i nie spowodowały one bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzi. Woda o zawyżonych parametrach fizykochemicznych mogła charakteryzować się zmianą smaku i zapachu oraz powodować powstawanie przebarwień na urządzeniach sanitarnych i pranej bieliźnie. W analizowanym okresie nie odnotowano chorób i zatruć wodozależnych. Wody płynące Gmina Świebodzin położona jest w całości w dorzeczu Odry, na wododziale między rzeką Odrą i Wartą, przebiegającym grzbietami wzgórz na południe od wsi Glińsk i Rusinów. Przepływające przez gminę cieki są uregulowane i ujęte w ewidencji urządzeń wodno- melioracyjnych jako cieki melioracji podstawowych, do których utrzymania i konserwacji z mocy prawa zobowiązany jest Skarb Państwa, w imieniu którego działa Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze. Podstawowy układ hydrograficzny gminy tworzą: rzeka Paklica (lewobrzeżny dopływ Obry z ujściem do tej rzeki na terenie miasta Międzyrzecza; długość głównego cieku wynosi 40,0 km, na terenie gminy przepływa od kilometra 17 + 800 do 32 + 300; rzeka Struga Świebodzińska (wypływająca z jeziora Wilkowo i płynąca poprzez jezioro Zamecko i Lubich (Lubogóra) do zlewni rzeki Obrzycy; na terenie gminy przepływa do kilometra 20+300). Układ uzupełniają: rzeka Borowianka (lewobrzeżny dopływ rzeki Ołobok o całkowitej długości = 5,6 km; na terenie gminy płynie od kilometra 3 + 900 do końca) rzeka Jabłonna (prawobrzeżny dopływ rzeki Odry wpadający do niej w km 478 + 000; całkowita długość cieku wynosi 18,0 km. na terenie gminy płynie od km 15 + 500 do końca; rzeka Lisica (o długości całkowitej 12,0 km; na terenie gminy płynie od km 6 + 000 do końca, rzeka Słomka (o długości całkowitej 16,0 km; na terenie gminy płynie od km 13 + 800 do końca; rzeka Świebodka (o długości całkowitej 9,4 km; na terenie gminy płynie od km 8 + 000 do końca; Wsie Gościkowo i Jordanowo leżą bezpośrednio nad brzegami Paklicy, której wody odprowadzane są do zlewni Warty, wsie Rusinów, Glińsk położone są nad małymi potokami będącymi jej dopływani. Miasto Świebodzin położone jest w rynnie polodowcowej odwadnianej przez rzekę Lubiniecką Strugę, która również przepływa przez jeziora Zamecko i Lubienickie. Pozostałe wsie gminy np.: Borów, Rozłogi leżą nad jeziorami lub nad ciekami odwadniającymi rynny polodowcowe. 71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) określa zasady gospodarowania wodą w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Na jej podstawie wszystkie kraje członkowskie zobowiązane są do osiągnięcia do końca roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych. W Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW) wyznaczono następujące cele środowiskowe dla wód powierzchniowych: zapobieganie pogorszaniu się stanu wszystkich części wód powierzchniowych, ochrona i poprawa wszystkich sztucznych i silnie zmienionych części wód w celu osiągnięcia dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych najpóźniej w ciągu 15 lat od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy, wdrażanie koniecznych środków w celu stopniowego redukowania zanieczyszczenia substancjami priorytetowymi i zaprzestanie lub stopniowe eliminowanie emisji, zrzutów i strat niebezpiecznych substancji priorytetowych. Transpozycji przepisów RDW do prawodawstwa polskiego dokonano przede wszystkim poprzez ustawę Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 ze. zm.) oraz rozporządzenia wykonawcze. Ustawa ta stanowi podstawę prawną i merytoryczną do realizacji Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie badania wód powierzchniowych. Podstawowymi dokumentami planistycznymi według RDW są plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy i programy działań. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (PGW) stanowi podstawowy dokument planistyczny w zakresie gospodarowania wodami w celu zapewnienia utrzymania lub poprawy jakości wszystkich wód do 2015 r., a w uzasadnionych przypadkach w terminie późniejszym. PGW przedstawia m.in. cele środowiskowe dla jednolitych części wód i obszarów chronionych. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) to oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro, lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne. Stanowią one podstawowy element podziału hydrograficznego obszaru dorzecza i tym samym procesu planowania w gospodarowaniu wodami. JCWP zostały zidentyfikowane m.in. w celu umożliwienia dokładnego opisu ich charakterystyki oraz określenia ich obecnego stanu, określenia dla ich typów warunków referencyjnych (tzw. wzorca dobrego stanu), określenia celów środowiskowych oraz wyznaczenia działań służących osiągnięcie zakładanych celów środowiskowych do roku 2015. Na terenie gminy Świebodzin wyznaczone zostały 3 jednolite części wód rzecznych (JCWP). Tabela 33 Jednolite części wód płynących na terenie gminy Świebodzin Nr JCWP PLRW600025187889 PLRW60001715859 PLRW6000191589 Nazwa JCWP Typ JCWP Status Ocena Stanu Ocena Ryzyka Nieosiągnięcia Celów Środowiskowych Paklica Cieki łączące jeziora (25) Naturalna część wód umiarkowany niezagrożona Potok nizinny piaszczysty (17) Silnie zmieniona część wód Zły niezagrożona Rzeka nizinna piaszczystogliniasta (19) Silnie zmieniona część wód Zły niezagrożona Ołobok do Świebodki z jez. Niesłysz i Wilkowskim Ołobok od zal. Skąpe (z zalewem) do Odry Źródło: Plan gospodarowania wodami na dorzeczu Odry Zgodnie z powyższym zestawieniem wszystkie JCWP wydzielone na terenie gminy Świebodzin wykazują zły lub umiarkowany stan ekologiczny, jednak osiągnięcie dobrego stanu do końca 2015 r. nie jest zagrożone. Stan wód płynących Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych wykonywany jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Obowiązek wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145) przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jakości wód 72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Ocena stanu wód rzecznych w latach 2010-2013 została wykonana w oparciu o ówczesny projekt nowelizacji rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych - obecnie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. (Dz. U. 2014 poz. 1482) oraz w oparciu wytyczne opracowane przez GIOŚ. Wytyczne te opisują m.in. procedurę dziedziczenia oceny, przez którą rozumie się przeniesienie wyników oceny elementów biologicznych (z dokładnością do pojedynczego elementu), fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy dana jcwp nie była objęta monitoringiem. Dziedziczenie oceny jest procesem aktualizacji wykonanej oceny o wyniki uzyskane w kolejnym roku realizacji monitoringu wód powierzchniowych. Celem wykonywania badań jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego zgodnie z cyklem gospodarowania wodami, wynikającym z przepisów prawa krajowego, transponujących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Do głównych czynników, które negatywnie wpływają na środowisko wodne, zaliczamy: źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodzące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich, zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych, nieposiadających systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i leśnych, zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodzące z rurociągów, gazociągów, kanałów ściekowych, osadowych. W latach 2010-2013 objęto badaniami 106 z 205 JCWP rzecznych, w tym 57 naturalnych, 44 silnie zmienionych i 5 sztucznych. Program monitoringu wód płynących objął również JCWP na terenie gminy gminę Świebodzin. W 2011 r. monitoring wód powierzchniowych obejmował następujące JCWP: Paklica, Ołobok do Świebodki z jez. Niesłysz i Wilkowskim, Ołobok od zalewu Skąpe (z zalewem) do Odry. W poniższej tabeli przedstawiono wyniki z monitoringu jednolitych wód płynących. Tabela 34 Wyniki badań stanu ekologicznego JCWP w latach 2010-2013 Nazwa JCW Paklica Ołobok do Świebodki z jez. Niesłysz i Wilkowskim Ołobok od zal. Skąpe (z zalewem) do Odry Nazwa punktu pomiarowokontrolnego /gmina Paklica – m. Międzyrzecz Klasa elementów biologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Stan /potencjał ekologiczny STAN WÓD III PSD I umiarkowany Zły Ołobok powyżej ujścia Świebodki II II I dobry - Ołobok ujście do Odry (most drogowy w rejonie m. Bródki) I II I dobry - PSD – poniżej stanu dobrego Źródło: WIOŚ Zielona Góra 2013 Punkty JCW objęte zostały monitoringiem operacyjnym, który ma na celu określenie stanu jcwp, w przypadku, których uznano, że istnieje ryzyko nieosiągnięcia wyznaczonych dla nich celów środowiskowych. Zakres pomiarowy MO obejmuje: badania elementów biologicznych, 73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 hydromorfologicznych, fizykochemicznych oraz wskaźników chemicznych, które są odprowadzane do zlewni. W dwóch skontrolowanych punktach na rz. Ołobok stwierdzono dobry stan/potencjał ekologiczny. Klasa elementów biologicznych wykazała od bardzo dobrego (I klasa) do umiarkowanego (III klasa). Elementy hydromorfologiczne we wszystkich punktach uzyskały maksymalną ocenę i zakwalifikowane zostały do klasy I, elementy fizykochemiczne w dwóch przypadkach oceniono jako dobre (II klasa), w jednym przypadku (Ołobok od zal. Skąpe (z zalewem) do Odry) ze względu na przekroczenia wartości ogólnego węgla organicznego uzyskał wynik poniżej stanu dobrego. Wody w punktach zostały ocenione pod względem spełnienia wymagań dodatkowych dla obszarów chronionych. W przypadku rzeki Ołobok wymagania te zostały spełnione, w przypadku Paklicy ze względu na przekroczenia wartości ogólnego węgla organicznego wymagania dla dodatkowe dla obszarów chronionych nie zostały spełnione. Pozostałe cieki wodne gminy Świebodzin nie są regularnie badane, co uniemożliwia ich szczegółowe rozpoznanie hydrologiczne. Zbiorniki wodne Gmina Świebodzin położona jest na Pojezierzu Lubuskim. Krajobraz Pojezierza Lubuskiego został ukształtowany przez cofający się lodowiec (zlodowacenie bałtyckie) i związaną z tym procesem działalność wód roztopowych. Jeziora powstały na tym terenie w licznych zagłębieniach terenu, są wśród nich głębokie jeziora rynnowe, jak i duże jeziora poligenetyczne, płytkie polimiktyczne, małe kociołki i oczka oraz – rzadki typ – meromiktyczne. Jeziora i rzeki wchodzące w zasoby wód powierzchniowych gminy Świebodzin stanowią jego istotny walor krajobrazowy i w zasadniczy sposób przyczyniają się do atrakcyjności turystycznej tego regionu, co z kolei ma konkretny wymiar gospodarczy. Wykaz naturalnych zbiorników wodnych znajduje się w poniższej tabeli. Tabela 35 Wykaz jezior na terenie gminy Świebodzin Lp. Nazwa jeziora Powierzchnia zalewu [ha] 1. Radno 3,26 2. Jordanowskie 1,90 3. Białe 17,45 4. Tymień 10,95 5. Paklicko Wielkie 209,0 6. Kociołek 5,46 7. Lubinieckie 87,57 8. Grodziszcze 2,00 9. Zamecko 18,15 10. Trzcinno 7,68 11. Wilkowskie 129,70 12. Lubich 14,00 Razem 507,12 Źródło: LZMiUW w Zielonej Górze W bezpośrednim sąsiedztwie gminy znajduje się Jezioro Niesłysz (Niesulickie), o powierzchni 496,6 3 ha (w tym 10,4 ha wysp), maksymalnej głębokości 34,7 m. i objętości 345 mln m . Jezioro położone jest na wododziale między zlewnią Odry i Warty i zasilane głównie przez wody podziemne. Nadmiar wody odprowadzany jest ku południowi przez kanał Ołobok do rzeki Odry. Jezioro Niesłysz należy do najbardziej atrakcyjnych ze względu na dużą powierzchnię lustra wody, bardzo długą i rozczłonkowaną linię brzegową, piękne plaże i najlepszą jakość wody. Nadaje się ono do sportów żeglarskich, kąpieli oraz spacerów wokół jeziora. Dla mieszkańców Świebodzina duże znaczenie wypoczynkowe ma również jezioro Wilkowskie ze względu na małą odległość od miasta Zgodnie z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej na terenie gminy Świebodzin wydzielono 4 jednolite części wód stojących – Jez. Lubinieckie, Jez. Niesłysz, jez. Wilkowskie i Jez. Paklicko. 74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tabela 36 Charakterystyka jednolitych części wód jeziornych na terenie gminy Świebodzin Nr JCWP Nazwa JCWP PLLW 10033 Lubinieckie (Poznańskie) PLLW 10038 Niesłysz (Niesulickie) PLLW 10039 Wilkowskie (Wilkowo) PLLW 10374 Paklicko Wielkie Typ JCWP O dużej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane (3b) O dużej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane (2a) O dużej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane (2a) O dużej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, stratyfikowane (3a) Status Ocena Stanu Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Naturalna część wód Zły zagrożona Naturalna część wód Dobry zagrożona Naturalna część wód Dobry zagrożona Naturalna część wód Zły zagrożona Uzasadnienie derogacji Derogacja ze względu na zanieczyszczenia kumulujące się w osadach dennych, które przez wiele lat gromadzą się nawet po zaprzestaniu dopływu zanieczyszczeń Źródło: Plan gospodarowania wodami na dorzeczu Odry Stan jezior Wody jezior z obszaru województwa lubuskiego, w okresie ostatnich lat wykazały w wielu przypadkach polepszenie jakości, wzrósł także udział procentowy ilości jezior najczystszych, niestety zwiększył się też procentowy udział wód zdegradowanych. W dalszym ciągu największym zagrożeniem dla jezior są wprowadzane do nich nadmierne ładunki zanieczyszczeń antropogenicznych. W nielicznych przypadkach ścieki wprowadzane są do jezior bezpośrednio, najczęściej przedostają się do nich z wodami dopływów. Dotkliwym zagrożeniem dla stanu czystości jezior jest rolnicze użytkowanie terenów, zwłaszcza jeśli nad jeziorami znajdują się fermy hodowli zwierząt, a gnojowica jest wykorzystywana do nawożenia pól. Często pola uprawne przylegają bezpośrednio do obrzeży zbiorników i rzek, co sprzyja przenikaniu do wód substancji biogennych, które wpływają na przyspieszenie eutrofizacji jezior. Kolejnym zagrożeniem jest intensywne rekreacyjne użytkowanie jezior. Do zbiorników wodnych mogą przedostawać się zanieczyszczenia z ośrodków wypoczynkowych nieposiadających prawidłowo rozwiązanej gospodarki ściekowej i odpadowej. Na obszarze gminy w 2013 r. nie prowadzono monitoringu wód jeziornych. Ostatnie badania w 2011 r. przeprowadzono oraz wykonano ocenę klasyfikacji dla 4 jezior: Lubinieckiego, Niesłysz, Wilkowskiego i Paklicko Wielkie. Ocena stanu ekologicznego przeprowadzona została na podstawie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 257, poz. 1545) wraz z uwzględnieniem projektu nowelizacji ww. rozporządzenia. Wstępna ocena została wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, natomiast jej weryfikacja została przeprowadzona przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Badania przeprowadzono w głównie w ramach monitoringu operacyjnego, w związku z czym nie badano substancji szczególnie szkodliwych i priorytetowych, na podstawie których można ocenić stan chemiczny wód, a tym samym dokonać oceny jednolitej części wód. Dokonano jedynie oceny stanu ekologicznego na podstawie wyników badań elementów biologicznych i fizykochemicznych. Dla jednego jeziora przeprowadzono badania w ramach monitoringu operacyjnego i diagnostycznego. Tabela 37 Ocena stanu ekologicznego jezior na terenie gminy Świebodzin Jezioro Lubinieckie μS/cm Nasycenie hypolimnionu tlenem % 538 - Przewodność Widzialność Azot całk. Fosfor całk. Chlorofil „a” m mgN/l mgP/l μg/l 0,7 3,13 0,319 124,6 75 Fitobentos Ocena stanu ekolog. 0,590 Zły Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Niesłysz 283 0,0 2,9 0,99 0,048 9,5 0,750 Dobry Wilkowskie 229 0,0 3,8 0,76 0,042 2,6 0,740 Bardzo dobry Paklicko 414 0,0 1,2 1,16 0,076 18,9 0,790 umiarkowany Źródło: Ocena stanu jednolitych części wód jeziornych na obszarze województwa lubuskiego w latach 2010-2012 – WIOŚ Zielona Góra. W efekcie przeprowadzonych badań stwierdzono, że stan ekologiczny bardzo dobry osiągnęło jezioro Wilkowskie, stan dobry Jezioro Niesłysz, stan umiarkowany Jezioro Paklicko, stan zły Jezioro Lubinieckie. Wśród wskaźników biologicznych najczęściej występujące wartości poniżej stanu dobrego odnotowano dla chlorofilu „a”, natomiast wśród wskaźników fizykochemicznych wartości te dotyczyły głównie warunków tlenowych. Dodatkowo dla Jeziora Lubinieckiego określono zły stan jednolitych części wód jeziornych. Stan kąpielisk Na terenie gminy Świebodzin nie zorganizowano w latach 2013/14 kąpielisk spełniających wymogi ustawy z dnia 18 lipca 2001r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2012r. poz. 145). W sezonie letnim 2014 Powiatowy Inspektor sanitarny w Świebodzinie objął nadzorem 2 miejsca wykorzystywane do kąpieli: O.W. „Nowy Dworek” nad Jez. Paklicko - Nowy Dworek Ośrodek-Wypoczynkowy s.c. Tomasz Bińczycki, Dorota Bińczycka ul. Świerkowa 7, 66-200 Świebodzin plaża gminna Wilkowo nad Jez. Wilkowskim - Ośrodek Sportu i Rekreacji ul. Sikorskiego 25 66-200 Świebodzin Próbki wody z miejsc wykorzystywanych do kąpieli pobierano na zlecenie w ramach kontroli wewnętrznych organizatorów. Jakość wody w miejscach wykorzystywanych do kąpieli spełniała wymagania mikrobiologiczne określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011r.Nr 86 poz. 478). W trakcie bieżącej oceny wizualnej nie stwierdzono zakwitów sinic oraz obecności innych zanieczyszczeń (materiały smoliste, szkło, guma, inne odpady). Organizatorzy miejsca wykorzystywanego do kąpieli zapewnili tablice informacyjne usytuowane w obrębie plaży, zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi. W sezonie letnim pobrano do analiz mikrobiologicznych, w ramach kontroli wewnętrznej prowadzonej przez organizatorów, próbki wody (przed rozpoczęciem sezonu, w trakcie trwania sezonu kąpielowego). Próbki wody pobrano w punktach wyznaczonych w obrębie miejsca wykorzystywanego do kąpieli (prawa i lewa strona) o największym zagęszczeniu osób korzystających z kąpieli. Skontrolowane plaże pod względem stanu sanitarnego nie budziły zastrzeżeń. 5.4.1. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych Analizując powyższe wyniki należy stwierdzić, że zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych na terenie gminy Świebodzin mogą nadal stanowić: nieszczelne zbiorniki bezodpływowe powodujące skażenie wód podziemnych, rolnicze wykorzystywanie ścieków i spływ zanieczyszczeń bezpośrednio do przylegających jezior, zanieczyszczenia z ferm zwierząt, odprowadzanie bezpośrednio do gruntu wód opadowych i roztopowych, intensywne rekreacyjne użytkowanie jezior oraz brak odpowiednich rozwiązań gospodarki ściekowej w ośrodkach wypoczynkowych. 5.4.2. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. jest dokumentem ustanawiającym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Określa ramy ochrony wód w celu racjonalnego gospodarowania ich zasobami, które ma służyć m.in. zaspokojeniu zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu. W 2013 r. zużycie wody na potrzeby ludności na terenie gminy Świebodzin kształtowało się na 3 poziomie 1192,1 dam i było niższe niż w 2009 roku o 6,7%. Na ogólny spadek zużycia wody w gminie 76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 przyczyniło się mniejsze zapotrzebowaniem na wodę w przemyśle – spadek o 21%, przy eksploatacji sieci wodociągowej – spadek o 3,8%, w gospodarstwach domowych – spadek o 2,5%. Mniejsze zużycie wody w przemyśle spowodowane jest realizacją inwestycji w bardziej efektywne korzystanie z wody, które prowadzą jednocześnie do oszczędności energii oraz zmniejszania odprowadzanych zanieczyszczeń. W gospodarstwach domowych mniejsze zużycie wody wynika z rachunku ekonomicznego oraz wprowadzaniem prostych rozwiązań w codziennym użytkowaniu wody takich jak zmiana złych nawyków w korzystaniu z wody, wymiana niesprawnej armatury, podlewanie roślin wodą z deszczówki itp. Tabela 38 Zużycie wody na cele gospodarki w gminie Świebodzin na tle powiatu świebodzińskiego Gmina 1 3 [dam ] 2009 2 3 3 3 [dam ] [dam ] 4 3 [dam ] 5 3 [dam ] 2013 1 2 3 4 5 3 3 3 3 3 [dam ] [dam ] [dam ] [dam ] [dam ] Gmina Świebodzin 1278,2 213 - 1065,2 791,3 1192,1 168 - 1024,1 771,3 Powiat Świebodziński 2888,4 378 488 2022,4 1535,1 2895,5 388 451 2056,5 1513,0 wzrost zużycia w stosunku do roku 2009 spadek zużycia w stosunku do roku 2009 1 – zużycie ogółem, 2 – w przemyśle, 3 – na rolnictwo i leśnictwa, 4 - eksploatacja sieci wodociągowej, 5 eksploatacja sieci wodociągowej - gospodarstwa domowe Źródło: BDL GUS Średnie zużycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy 3 Świebodzin w 2013 r. wyniosło 51,2 m i było wyższe od średniej dla powiatu świebodzińskiego (39,2 3 3 m /os.), jednak zdecydowanie niższe niż średnia dla województwa lubuskiego (87,1 m /os.). Tabela 39 Zmiany zużycia wody w przeliczeniu na 1 osobę w gospodarstwach domowych w gminie Świebodzin na tle powiatu i województwa Wskaźnik zużycia wody na 1 mieszkańca w 2009 r. Gmina Świebodzin 51,5 Powiat Świebodziński 43,0 Woj. lubuskie 88,5 wzrost zużycia w stosunku do roku 2009 spadek zużycia w stosunku do roku 2009 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS. Jednostka terytorialna Wskaźnik zużycia wody na 1 mieszkańca w 2013 r. 51,2 39,2 87,1 5.4.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne (Dz. U. z 2012 poz. 145 ze zm.) ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Przepisy w sprawie ochrony przed powodzią zostały przetransponowane z Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie ocen ryzyka powodziowego i zarządzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa), która wymaga sporządzenia: wstępnej oceny ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2011 r.). Na tej podstawie określone zostały obszary, na których stwierdza się istnienie dużego ryzyka powodziowego lub jego wystąpienie jest prawdopodobne map zagrożenia i map ryzyka powodziowego (do 22 grudnia 2013 r.) dla obszarów, na których stwierdzono istnienie dużego ryzyka powodziowego, wyznaczonych na podstawie wstępnej oceny ryzyka powodziowego. Mapy wskazują obszary, w których prawdopodobieństwo powodzi jest: niskie (lub na których powódź będzie miała charakter zdarzenia ekstremalnego); średnie (występowanie powodzi nie częściej niż co 100 lat), a także wysokie. Planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy (do 22 grudnia 2015 r.) opracowywanych na podstawie ww. map. Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stanowią podstawę dla racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagrożonych powodzią, a tym samym dla ograniczania negatywnych skutków powodzi. Głównym celem opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego jest stworzenie podstaw do opracowania planów zarządzania ryzykiem 77 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 powodziowym – ostatniego etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej. Mapy te będą skutecznym narzędziem pozyskiwania danych, podstawą ustanawiania priorytetów i podejmowania dalszych decyzji o charakterze technicznym, finansowym i politycznym dotyczących zarządzania ryzykiem powodziowym. Przez obszar gminy Świebodzin przepływają rzeki Paklica i Struga Świebodzińska oraz mniejsze cieki wodne o łącznej długości 31,5 km. Według wstępnej oceny ryzyka powodziowego nie stwierdzono na terenie gminy obszarów szczególnie zagrożonych powodzią. Przyczyną występowania okresowych wezbrań wody w rzekach są niewielkie wcięcia części cieków w powierzchnię utworów wysoczyznowych, zbudowanych z glin zwałowych. W czasie wezbrań zasięg wód powodziowych na obszarze wysoczyznowym nie przekracza jednak dolin rzecznych. Występowanie większych powierzchni obszarów podmokłych związane jest z przebiegiem dolin rzecznych. Ze względu na widoczne zmiany klimatu mogą jedynie wystąpić lokalne podtopienia spowodowane intensywnymi opadami deszczu. Wszystkie cieki podstawowe przepływające przez teren gminy Świebodzin są uregulowane. Ostatnią inwestycyjnie uregulowaną rzeką była Lisica w latach 1986-1989. Stan techniczny wszystkich uregulowanych cieków określany jest przez lubuski zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych jako zadowalający. Na ciekach przepływających przez gminę Świebodzin nie występują urządzenia przeciwpowodziowe, są jednak zamontowane inne urządzenia regulujące przepływ wód, będące w administracji Lubuskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze. Wykaz znajduje się w poniższej tabeli. Tabela 40 Wykaz budowli piętrzących na rzekach w gminie Świebodzin Lp. Rodzaj budowli 1. Przepust z zastawką 2. Zastawka 3. Przepust z zastawką 4. Przepust z zastawką 5. Zastawka Wysokość piętrzenia 1,25 Informacja o stanie technicznymi dobry 1,25 dobry 1,25 Dobry 1,25 Dobry 1,00 Dobry Lokalizacja Rz. Świebodka w km 7+700 Rz. Borowianka w km 2+600 Rz. Borowianka w km 3+492 Rz. Borowianka w km 4+030 Rz. Borowianka w km 5+630 Źródło: LZMiUW w Zielonej Górze Budowa urządzeń piętrzących w rowach i ciekach pozwala na zgromadzenie znacznych rezerw wody, które w naturalny sposób wpływają na podniesienie zwierciadła wód gruntowych. Tworzone są w ten sposób określone zasoby dyspozycyjne, możliwe do wykorzystania dla nawodnień głównie użytków zielonych. Przegrodzenie rzeki wiąże się jednak z ingerencją w naturalny ekosystem wodny, skala takich przedsięwzięć nie ogranicza się tylko do samych koryt cieków, ale dotyczy również obszarów leżących w ich zlewniach, proces ten powoduje zakłócenie swobodnego przepływu ryb. Budowa i odbudowa większości urządzeń piętrzących związana jest z wykonaniem przy nich przepławek dla ryb. Wykonanie urządzeń piętrzących realizowane jest od ujścia w górę rzeki, w celu sukcesywnego udrożnienia rzeki dla migracji ryb, zwłaszcza dwuśrodowiskowych. W celu poprawy stanu bezpieczeństwa na przepływających rzekach LZMiUW w Zielonej Górze w miarę dostępnych środków finansowych realizuje przedsięwzięcia polegające na konserwacji cieków. W latach 2012-2014 wykonano konserwację melioracji podstawowej: rz. Świebodka, rz. Lisica, Słomka, Borowianka, Struga Świebodzińska, Lubinica, Jabłonna, Ołobok i Paklica na łącznej długości 21,3 km. Rolę odbiorników nadmiaru wody na obszarach użytków rolnych pełnią również rowy melioracyjne. Łączna długość urządzeń melioracji szczegółowej na terenie gminy Świebodzin wynosi 116,191 km. Ocena stanu technicznego, jak również utrzymanie urządzeń melioracji szczegółowych na terenie gminy leży w gestii Miejsko Gminnej Spółki Wodnej w Świebodzinie. Stan techniczny oceniany jest jako zły – w 60%, dostateczny – 30%, dobry – 10%. 78 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Powierzchnia gruntów zmeliorowanych wynosi 1254 ha, w tym gruntów ornych 584 ha, trwałych użytków zielonych – 670 ha. Rowy melioracyjne pełnią bardzo ważną rolę w regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz w ochronie użytków rolnych przed powodziami ze względu na prawidłowe funkcjonowanie niezbędna jest ich konserwacja co najmniej dwa razy do roku tj. wiosną i jesienią. Co roku MGSW przeprowadza konserwację ok. 27,7-29,5 km rowów melioracyjnych, w zależności od przyznanych środków finansowych. Brak konserwacji rowów melioracyjnych może doprowadzić do podtopień oraz całkowitego ich zaniku. Właściwa melioracja gruntów rolniczych przynosi w bardzo krótkim czasie wymierne korzyści dla wszystkich. Prawidłowe stosunki wodne w glebie dają poprawę plonów, natomiast dobrze rozwinięta eksploatacja melioracji podstawowej i szczegółowej zapobiega zalewaniu gruntów. Działania związane z naprawą systemów melioracyjnych i drenarskich mogą również nieść negatywne skutki. Mogą wiązać się z osuszaniem terenów chronionych w tym siedlisk przyrodniczych czy siedlisk roślin i zwierząt chronionych. Szczególne zagrożenie stwarza to dla lasów bagiennych i zarośli łęgowych występujących w dolinach rzecznych. Zaniechanie wykaszania i wypasu jest natomiast dodatkowym czynnikiem przyspieszającym to zjawisko. Zauważalne zmiany klimatu mogą mieć duży wpływ na gospodarkę wodną zwłaszcza w rolnictwie w wyniku zwiększenia ewapotranspiracji przy jednoczesnym zmniejszeniu opadów w okresie wegetacyjnym. Jednym z podstawowych działań dla poprawy struktury bilansu wodnego powinno być zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni między innymi poprzez realizację programu małej retencji. Głównym celem działań z zakresu małej retencji wodnej jest zwiększenie zdolności retencyjnych małych zlewni w celu ochrony przed powodzią i suszą z jednoczesną poprawą walorów przyrodniczych środowiska naturalnego. Retencja wody na terenie gminy Świebodzin oprócz naturalnych zbiorników wodnych odbywa się w licznych małych zbiornikach retencyjnych o powierzchni 0,03-1 ha, które przy okazji urozmaicają krajobraz gminy. Łącznie na terenie gminy znajduje się ok. 6,55 ha powierzchni pod zbiornikami retencyjnymi. Wykaz małych zbiorników prowadzi LZMiUW w Zielonej Górze. 5.5. Odnawialne źródła energii Najważniejszym i najbardziej aktualnym dokumentem dla energetyki w Unii Europejskiej jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, która nakłada na Polskę obowiązek uzyskania 15% udziału energii z OZE w bilansie zużycia energii finalnej w 2020 roku. Końcowe zużycie energii brutto ze źródeł odnawialnych w Polsce w 2013 r. wyniosło 312 204 TJ, natomiast udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto stanowiło 11,25% i było o 0,36% wyższe niż w 2012 r. Energia geotermalna Według opracowanego Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025” wynika, że wszystkie gminy na terenie województwa lubuskiego posiadają warunki geologiczne i zasobowe pozwalające na wykorzystanie energii wód termalnych. Temperatura wód na tym terenie na głębokości ok. 2000 m wynosi w przedziale 50-110 ºC. Geotermia daje szerokie możliwości zarówno w zakresie przedsięwzięć własnych gmin, jak i przede wszystkim w zakresie inicjatyw sektora prywatnego zainteresowanego realizacją instalacji pozyskujących energię na potrzeby własne lub do celów komercyjnych. Możliwy jest również rozwój geotermii do celów rekreacyjnych. Z punktu widzenia użytkowania gospodarczego lub przemysłowego zakres temperatur wód geotermalnych daje bogaty wachlarz zastosowań od hodowli ryb czy upraw hydroponicznych przy temperaturach z zakresu 20ºC do 35ºC po suszenie produktów rolnych i browarnictwo z temperaturami wymaganymi powyżej 70ºC. Ze względu na kapitałochłonność - obecnie brak instalacji geotermalnych w województwie lubuskim. W przyszłości, w przypadku znaczącego spadku kosztów budowy i eksploatacji takich technologii, należałoby się spodziewać rozwoju tego podsektora OZE. Niezależnie od występowania naturalnych basenów sedymentacyjnych wypełnionych gorącymi wodami podziemnymi coraz powszechniej stosowane są pompy ciepła. Pompy ciepła to urządzenia proekologiczne pozwalające na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów. Umożliwiają wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej 79 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 wody użytkowej. Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energię (ciepło) z powietrza lub ziemi z zewnątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysokości i przekazuje do wymiennika ciepła. Pozyskana energia może być przeznaczona na ogrzanie wody użytkowej lub budynku. Podstawową zaletą wyróżniającą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, że 75% energii potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi prąd elektryczny. Powoduje to, że pompy ciepła, w obecnej chwili są najtańszymi w eksploatacji urządzeniami w porównaniu z innymi urządzenia 5 i grzewczymi . Zaleca się promowanie wykorzystania energii geotermalnej tzw. płytkiej wykorzystującej pompy ciepła dla obszarów zabudowy małych domów mieszkalnych i jednorodzinnej, gdzie występują możliwości terenowe dla lokalizacji ww. urządzeń. Energia wiatru Dla uzyskania realnych wielkości energii użytecznej z wiatru wymagane jest występowanie odpowiednio silnych wiatrów (o prędkości powyżej 4 m/s) o stałym natężeniu. Znaczna część obszaru województwa lubuskiego jak i gmina Świebodzin posiada korzystne warunki wiatrowe dla pozyskiwania energii wiatrowej. Jednak do elementów decydujących o możliwości lokalizacji elektrowni wiatrowych należą również inne uwarunkowania, w tym przyrodnicze, kulturowe, infrastruktura techniczna oraz komunikacja. Dla rozwoju energetyki wiatrowej istotne znaczenie ma rozmieszczenie form ochrony przyrody. Na terenie gminy Świebodzin wśród wielkoobszarowych form ochrony znajdują się: Obszar chronionego krajobrazu „13-Rynna Paklicy i Ołoboku” , Obszar chronionego krajobrazu „17-Rynny ObrzyckoObrzańskie” , rezerwat przyrody Dębowy Ostrów, fragmenty dwóch obszarów siedliskowych: PLH080003 Nietoperek i PLH080001 Dolina Leniwej Obry. Łącznie obszary chronione zajmują powierzchnię 5891,3 ha, co stanowi 26% obszaru gminy. Ponadto lesistość gminy wynosi 28,1%. Lokalizacja elektrowni wiatrowych w Polsce odbywa się pod hasłem wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Proekologiczność elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji gazowych, ciekłych i stałych, zanieczyszczeń do środowiska. Są to jednak zarazem obiekty, które stwarzają problemy z zakresu ochrony środowiska, zwłaszcza w aspekcie ochrony przyrody (głównie ptaków) i krajobrazu oraz emisji hałasu. Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze muszą zostać określone w sporządzonym dla planowanej inwestycji raporcie oddziaływania na środowisko. Zapis wytycznych do sporządzenia takiego raportu został określony w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz.1235 ze zm.). Rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko zostały szczegółowo określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1397 ze zm.) 5 www.energiaodnawialna.net 80 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rysunek 7 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc Źródło: Ośrodek Meteorologii IMiGW) Obecne regulacje prawne nie określają w sposób metryczny odległości, jakie powinny być zachowywane przy sytuowaniu farm wiatrowych. Czynią to pośrednio regulacje dotyczące ochrony środowiska, m.in. rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Wyznacza ono poziomy hałasu, jakie mogą być emitowane na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Regulacje znajdują się także w rozporządzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r. nr 192, poz. 1883 ze zm.). Ograniczenia tworzone przez te akty brane są pod uwagę w postępowaniu środowiskowym, a więc w procesie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia. W opracowanym przez Zarząd Województwa Lubuskiego „Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie lubuskim do roku 2025” zidentyfikowano następujące problemy w zakresie energetyki wiatrowej: braki rezerw mocy i przepustowości sieci, mocno rozwinięta w województwie sieć obszarów chronionych (w tym Natura 2000 oraz inne obszary przyrodniczo wartościowe); rozbudowane i długotrwałe procedury administracyjne przygotowania inwestycji tego typu (3÷4 lat); brak szczegółowych badań lokalnych warunków wiatrowych (kilkuletnich), które należy wykonać przed przystąpieniem do realizacji inwestycji. Również regulacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012, poz. 647 ze zm.) w zakresie sytuowania farm wiatrowych mają charakter bardzo ogólny. Stanowią jedynie, że jeżeli na obszarze gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW, lokalizacja tych obszarów musi być przesądzona zarówno w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, jak i w miejscowym planie zagospodarowania. Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy Świebodzin wskazuje tereny rolne z dopuszczeniem lokalizowania elektrowni wiatrowych, zgodnie z obowiązującym planem miejscowym. Obecnie na terenie gminy zlokalizowana jest jedna farma wiatrowa składająca się z 3 wiatraków o mocy 2 MW każdy, na działkach o nr 469/4, 469/5 i 469/6 w obrębie Glińsk. 81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Dla farmy wiatrowej składającej się z 18 wiatraków o mocy 2 MW każdy zlokalizowanej na działkach o nr 18/2, 18/3, 18/5, 18/6, 19/1, 10/1 w obrębie Rzeczyca oraz działkach 313/5, 133/6, 313/7, 313/8, 313/9, 566/2, 566/3, 566/4, 2/2, 2/5 i 570/2 w obrębie Glińsk, wydane jest pozwolenie na budowę. Energia słoneczna W Polsce istnieją dość dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. 2 Średnia gęstość energii słonecznej na terenie województwa lubuskiego wynosi do 1 022 kWh/m /rok. Średnie nasłonecznienie w województwie wynosi około 1 600 godzin na rok. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na 6 miesięcy sezonu wiosenno letniego. Natężenie promieniowania słonecznego w całym obszarze województwa lubuskiego i występujących warunkach klimatycznych zapewnia ekonomiczne przetwarzanie go w energię użyteczną. Potencjał ten jest wystarczający do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszkańców, do podgrzewania ciepłej wody, choć koszty inwestycji są często zbyt duże w stosunku do możliwości osób fizycznych. Ze względu na dużą zmienność sezonową i dobową potencjał ten nie zaspokoi potrzeb produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno-spożywczego. Do najbardziej powszechnych zastosowań energetyki słonecznej należą: konwersja fotowoltaiczna – tzw. baterie słoneczne, wytwarzające energię elektryczną: - urządzenia słaboprądowe, - słoneczne elektrownie fotowoltaiczne, energia fototermiczna - wytwarzanie ciepła niskotemperaturowego (temperatura do 100°C) – kolektory słoneczne: - ogrzewanie pomieszczeń mieszkalnych, - ogrzewanie wody użytkowej, - podgrzewanie gruntów szklarniowych, - suszenie płodów rolnych i ziół, - podgrzewanie stawów hodowlanych, basenów. Sprawność kolektorów słonecznych wynosi przeciętnie około 80%. Jednak całkowita sprawność układu podgrzewającego wodę ze względu na sprawność całej instalacji, a głównie wymienników 6 ciepła, wynosi od 50% do 70% . Rysunek 8 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego 2 padającego na jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m /rok 2 Potencjalna energia użyteczna w kWh/m /rok w wyróżnionych rejonach Polski 6 www.cire.pl 82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rok (I-XII) Rejon Pas nadmorski Wschodnia część Polski Centralna część Polski Zachodnia część Polski z górnym dorzeczem Odry Południowa część polski Południowo-zachodnia część polski obejmująca obszar Sudetów z Tuchowem Źródło: ekoenergia.pl Półrocze letnie (IV-IX) Sezon letni (VI-VIII) Półrocze zimowe (X-III) 1076 1081 985 985 962 881 821 785 785 682 497 461 449 438 373 195 260 200 204 280 950 712 393 238 Coraz częściej wykorzystuje się energię słoneczną, dzięki możliwości pozyskania funduszy zewnętrznych na ten cel. W 2014 r. NFOŚiGW uruchomił Program Prosument, z którego można uzyskać dofinansowanie na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii dla osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, oraz spółdzielni mieszkaniowych. Finansowanie obejmuje systemy fotowoltaiczne o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Wysokość dofinansowania wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji w tym 40% w formie dotacji. Coraz częściej kolektory słoneczne oraz instalacje fotowoltaiczne montowane są przez osoby fizyczne. Na terenie gminy Świebodzin planowane są dwie farmy fotowoltaiczne: Farma fotowoltaiczna zlokalizowana na działkach o nr 209/1, 207/1, 208 i części działki 209/2 w obrębie Wilkowo (wydana decyzja środowiskowa i warunki zabudowy, brak pozwolenia na budowę), Farma fotowoltaiczna zlokalizowana na działkach o nr 405/1 i 405/2 w II obrębie Świebodzina (wydana decyzja środowiskowa). Gmina posiada duży potencjał rozwoju systemów energetycznych opartych na energetyce słonecznej i możliwa jest dalsza zabudowa farm fotowoltaicznych w przyszłych latach. Wykorzystanie ogniw fotowoltaicznych może znaleźć miejsce również w zasilaniu znaków ostrzegawczych ustawionych przy 7 drogach przebiegających przez Gminę . Energia z biomasy i biogazu Biomasa to najstarsze i najszerzej współcześnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Należą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostałości po przycinaniu zieleni miejskiej. Biomasa to cała istniejąca na Ziemi materia organiczna, wszystkie substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego ulegające biodegradacji. Biomasą są resztki z produkcji rolnej, pozostałości z leśnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. W poniższej tabeli przedstawiono różne sposoby pozyskiwania energii z biomasy. Tabela 41 Energetyczność materiałów Materiał Słoma żółta Słoma szara Drewno opałowe Trzcina Źródło: www.cire.pl Energetyczność 14,3 MJ/kg 15,2 MJ/kg 13,0 MJ/kg 14,5 MJ/kg Pod względem energetycznym 2 tony biomasy równoważne są 1 tonie węgla kamiennego. Także pod względem ekologicznym biomasa jest lepsza niż węgiel gdyż podczas spalania emituje mniej SO 2 niż węgiel. Bilans emisji dwutlenku węgla jest zerowy ponieważ podczas spalania do atmosfery oddawane jest tyle CO2 ile wcześniej rośliny pobrały z otoczenia. Ogrzewanie biomasą staje się opłacalne - ceny biomasy są konkurencyjne na rynku paliw. Wykorzystanie biomasy pozwala wreszcie zagospodarować nieużytki i spożytkować odpady. Biomasa jest zatem o wiele bardziej wydajna niż węgiel, a w dodatku jest stale odnawialna w procesie fotosyntezy. Możliwości terenowe gminy dla pozyskania biomasy są stosunkowo duże. Łączna powierzchnia lasów i gruntów leśnych, które też stanowią istotne źródło pozyskania biomasy wynosi 6 374 ha (ok. 28,1% 7 Źródło: Aktualizacja projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Świebodzin na lata 2013 - 2028 83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 powierzchni gminy). Gmina posiada również ok. 11 895 ha (ok. 52,5% powierzchni gminy) ziem gruntów rolnych, w tym ok. 32% gleby niskich klas bonitacyjnych V-VIz na których to można uprawiać rośliny przeznaczone do spalania jako biomasa Na terenie gminy zidentyfikowana jest jedna plantacja, na której uprawiana jest wierzba energetyczna, o powierzchni ok. 2 ha. Biomasa z terenów gminy może być przygotowywana z przeznaczeniem do spalenia w źródle ciepła opalanym biomasą, źródło ciepła takie jednak nie występuje na terenie gminy. W zasadzie każdy rodzaj biomasy roślinnej, z wyjątkiem roślin zdrewniałych, może być wykorzystany w procesie produkcji biogazu. To, co decyduje o wyborze konkretnego gatunku, to względy ekonomiczne i ekologiczne jego uprawy. Obecność biogazowni może być odczuwalna w środowisku. Podstawowym problemem jest niechęć lokalnej społeczności, ze względu na intensywność zapachową, która bywa bardzo dokuczliwa zwłaszcza podczas załadunku biomasy do komór. Rozwiązania techniczne mogą poprawić pracę systemu na tyle, że zapachy związane z eksploatacją występują jedynie w pobliżu biogazowni, niemniej lokalne warunki klimatyczne i fizjograficzne mogą przyczyniać się do rozprzestrzeniania się nieprzyjemnych odorów na relatywnie duże odległości. Na terenie gminy znajduje się instalacja wytwarzająca energię z biogazu przy Oczyszczalni ścieków na ul. Młyńskiej 37 – produkowany biogaz wykorzystywany jest do wytworzenia ciepła na potrzeby własne oczyszczalni (300 kW mocy cieplnej zainstalowanej). Planuje się realizację dwóch biogazowi, dla których wydane zostały decyzje środowiskowe: Biogazownia rolnicza Niedźwiady zlokalizowana na działkach o nr 23/1 i 24/1 w obrębie Lubogóra. Podstawowym surowcem wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej będzie gnojowica świńska i obornik świński, Elektrociepłownia o mocy 1 MW na bazie biogazowni rolniczej zlokalizowana na działce 103/12 w obrębie Rzeczyca. Bazowy surowiec to kiszonka z kukurydzy, Ograniczenia wykorzystania energii odnawialnej Wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduje zanieczyszczeń, ogranicza emisję gazów cieplarnianych, a jednak powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko. Ograniczenia rozwoju energetyki wiatrowej w gminie Świebodzin z uwagi na uwarunkowania przestrzenne wynikają głownie z występowaniem: obszarów leśnych, obszarów chronionych, układów dolinnych rzek, terenów zabudowanych, stref rolno-leśnych, ograniczeń społecznych – niechęć przed instalacjami w sąsiedztwie, Zgodnie z „Tymczasowymi wytycznymi dotyczącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” elektrowni wiatrowe nie należy lokalizować w odległości mniejszej niż 200 m od granicy lasu i niebędących lasem skupisk drzew o powierzchni 0,1 ha lub większej oraz odległości mniejszej niż 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze. Ograniczeniem dla rozwoju energetyki z pozyskiwania biomasy, biogazu i biopaliw tak jak w przypadku energetyki wiatrowej mogą być obszary objęte ochroną prawną. Rozwój jest także uwarunkowany występowaniem i możliwością pozyskiwania zasobów surowcowych, ograniczony jest czynnikami ekonomicznymi oraz sytuacją na rynku żywnościowym. Ograniczeniem dla lokalizowania kolektorów słonecznych i instalacji fotowoltaicznych jest jedynie ich miejsce usytuowania na obiekcie. W przypadku dużych powierzchni instalacji przemysłowych niezbędne jest ich umieszczenie w gminnych dokumentach planistycznych. Ograniczeniem dla pozyskania energii geotermalnej są w głównej mierze wysokie koszty wierceń. Brak realizacji przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem energii odnawialnej związane są głównie z niską świadomością ekologiczną mieszkańców, nieuzasadnionym strachem przed lokalizacją instalacji energetycznych. Brakuje działań związanych z promocją możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Niewątpliwie należy wzmocnić propagowanie postaw ekologicznych oraz podjąć radykalne działania zmierzające do wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców. 84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 5.6. Racjonalna gospodarka odpadami 5.6.1. Systemy gospodarki odpadami Znowelizowane przepisy odnoszące się do tworzenia systemów organizacyjno-prawnych w zakresie postępowania z odpadami komunalnymi zakładają, że powinny być one dwuszczeblowe. Na poziomie województwa zostały skonstruowane regiony gospodarki odpadami komunalnymi, zaś na szczeblu gminy został zbudowany system w ramach regionu, do którego została ona przyporządkowana. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektywą do 2020 w województwie utworzonych zostało 5 regionów gospodarowania odpadami (RGO). Zgodnie z nowym systemem gospodarki opadami komunalnymi, w każdym z wyznaczonych regionów powinny docelowo funkcjonować regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Szczegółowe wymagania, jakie powinna spełniać instalacja RIPOK, wynikają z: ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1052). Według „Planu…” gmina Świebodzin należy do Regionu Wschodniego, w skład którego wchodzą 32 gminy, a ogólna liczba mieszkańców wynosi ok. 424,3 tys. Regionalne instalacje stanowią: Instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych SITA ZACHÓD Sp. z o.o. Kartowice 37, gm. Szprotawa Instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, produkcja paliwa alternatywnego WEXPOOL Sp. z o.o., ul. Poznańska 14A, Dąbrówka Wlkp., 66- 210 Zbąszynek Instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej ul. Al. Zjednoczenia 110, 65-120 Zielona Góra. Ponadto w regionie znajduje się kompostownia odpadów zielonych w Szprotawie, pięć składowisk odpadów komunalnych w: Szprotawie, Raculi, Kiełczu, Sulechowie i Kożuchowie. W regionie wyznaczono dwie instalacje zastępcze do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych w Kiełczu i Sulechowie oraz dwie zastępcze kompostownie odpadów zielonych w Sulechowie i Kiełczu. 5.6.2. Rodzaje, źródła powstawania, ilość i jakość wytworzonych odpadów Odpady komunalne, zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Odpady komunalne powstają przede wszystkim w gospodarstwach domowych oraz w obiektach infrastruktury, takich jak: handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, szkolnictwo, targowiska, zakłady produkcyjne w części socjalnej i inne. Ilość wytwarzanych odpadów, jak również zawartość poszczególnych frakcji jest ściśle związana z miejscem powstawania tych odpadów (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru, na którym powstają (teren miejski lub wiejski). Zgodnie z podanymi w KPGO 2014 wskaźnikami wytwarzania odpadów na jednego mieszkańca w zależności od miejsca zamieszkania przyjmuje się, że jeden mieszkaniec terenów wiejskich wytwarza rocznie średnio 238 kg odpadów komunalnych, mieszkaniec małego miasta (poniżej 50 tys. osób) 352 kg tego rodzaju odpadów. Zatem całkowita potencjalna masa odpadów komunalnych wytworzonych na terenie gminy Świebodzin w 2014 r. kształtowała się na poziomie ok. 9 752 Mg. Główny strumień odpadów komunalnych stanowią niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, które pod względem składu morfologicznego często zawierają różne rodzaje odpadów niebezpiecznych. Według dostępnych sprawozdań w 2013 r. z terenu gminy Świebodzin zebrano łącznie 12 797 Mg odpadów, w tym 11 946,4 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01). W porównaniu z poprzednim okresem ilość zmieszanych odpadów komunalnych spadła o 20%. Odpady odebrane zostały od 26 068 mieszkańców. Należy zaznaczyć, że nowym systemem gospodarowania odpadami objętych jest ok. 89% mieszkańców gminy Świebodzin, z kolei zaledwie 0,6% mieszkańców gminy zadeklarowało prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów. 85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Wśród odebranych odpadów największy udział miały odpady komunalne z grupy 20. W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowe informacje na temat rodzajów i ilości odpadów komunalnych odebranych od mieszkańców gminy Świebodzin w latach 2012-2013. Tabela 42 Rodzaj i ilość zebranych odpadów z terenu gminy Świebodzin w latach 2012-2013 Rodzaje zebranych odpadów rodzaj Ilość zebranych odpadów kod masa [Mg] 2012 rok 2013 rok Opakowania z tworzyw sztucznych 15 01 02 31,0 Opakowania wielomateriałowe 15 01 05 2,0 Zmieszane odpady opakowaniowe 15 01 06 326,7 Opakowania ze szkła 15 01 07 79,5 Odpady z betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek 17 01 01 15,4 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 17 09 04 44,3 Inne odpady ulegające biodegradacji 20 02 03 193,6 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 20 03 01 Odpady wielkogabarytowe 20 03 07 RAZEM 15 010,16 11 946,4 157,9 15 010,16 12 796,8 Źródło: Urząd Miejski w Świebodzinie Odpady niesegregowane (zmieszane) w 2013 r. stanowiły 93% wszystkich odpadów komunalnych, natomiast rok wcześniej, przed wprowadzeniem zmian w systemie gospodarki odpadami wszystkie odebrane odpady zakwalifikowano do grupy 20 03 01. Z terenu miasta Świebodzin odebrano 10 551,2 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01), natomiast z terenów wiejskich – 1 395,2 Mg. Wszystkie odebrane odpady zanim trafiły na składowisko, zostały poddane procesom odzysku lub recyklingu. Znaczną część odpadów komunalnych zawierają odpady ulegające biodegradacji. Większość jest bezpośrednio zagospodarowywana u źródła, zwłaszcza na terenach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej, gdzie powstające odpady często są kompostowane w kompostownikach lub są wykorzystywane do karmienia zwierząt gospodarskich. Mieszkańcy gminy Świebodzin nie mają obowiązku zgłaszać możliwości gospodarowania odpadów zielonych w przydomowych kompostownikach, dlatego ze względu na brak prowadzonej ewidencji trudno oszacować ilość kompostowników na terenie gminy. W 2013 r. odebrano około 22,3 Mg odpadów ulegających biodegradacji. Według wykonanego sprawozdania gmina Świebodzin osiągnęła poziom ograniczania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w wysokości 7,57%, natomiast według KPGO, dopuszczalny poziom masy odpadów bio może wynieść max. 50%. W 2013 r. do recyklingu i ponownego użycia poddano 531,9 Mg odpadów papieru, metali, tworzyw sztucznych i szła. Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia wyniósł 16,24%. Według KPGO zakłada się przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu minimum 12% masy w 2013 roku, zatem gminie udało się osiągnąć zakładany poziom. KPGO zakłada również osiągnięcie w 2013 r. minimum 36% odzysku odpadów budowlanych i rozbiórkowych. W gminie Świebodzin w 2013 r. odebrano i poddano recyklingowi 384,5 Mg odpadów budowlanych. Osiągnięty poziom wyniósł 100%. Minimalne założenia KPGO wynoszą 36% w 2013 r. zatem gmina spełni. Zdecydowana większość odpadów zebranych z terenu gminy Świebodzin poddawana jest procesom sortowania, recyklingu i kompostowania. W 2013 r. bezpośrednio na składowisko trafiło tylko 2 Mg tj. 0,01% wszystkich zebranych odpadów. Statystycznie na jednego mieszkańca gminy Świebodzin w 86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 2013 r. przypadało 420 kg odpadów komunalnych, w tym 393 kg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01) oraz 14,4 kg odpadów zebranych selektywnie (papier, plastik, szkło, metal). 5.6.1. Odbiór odpadów z terenu gminy Od 1 lipca 2013 obowiązek wyposażenia nieruchomości w pojemniki do gromadzenia odpadów komunalnych, oraz utrzymanie tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym spoczywa na właścicielach nieruchomości. Koszty funkcjonowania systemu pokrywane są z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uiszczanymi przez właścicieli nieruchomości. Uchwałą Nr XXVII/345/2012 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 27 grudnia 2012 roku przyjęty został Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Świebodzin. Zbieranie odpadów w sposób selektywny stanowi podstawowy element systemu gospodarki odpadami. W sposób selektywny zbierane są odpady: ulegające biodegradacji oraz odpady zielone; papier, metal, tworzywa sztuczne, szkła, opakowania oraz opakowania wielomateriałowe; meble i inne odpady wielkogabarytowe; budowlane i rozbiórkowe; przeterminowane leki; zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny; zużyte baterie i akumulatory, zużyte opony i chemikalia. Na terenie gminy Świebodzin obowiązuje selektywna zbiórka odpadów w systemie dwupojemnikowym z podziałem na odpady tzw. „suche” oraz tzw. „mokre”. Oznacza to, iż do jednego pojemnika wrzucane są takie odpady jak np. papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, opakowania wielomateriałowe itp., a do drugiego pojemnika (lub worka w przypadku zabudowy jednorodzinnej) wrzucane są odpady ulegające biodegradacji oraz odpady zielone. Mieszkańcy w ramach selektywnej zbiórki odpadów mają możliwość na terenie swoich nieruchomości kompostowania odpadów zielonych. Ponadto Gmina corocznie organizuje punkty mobilnej zbiórki odpadów komunalnych, podczas których na okres dwóch dni podstawiany jest kontener, do którego mieszkańcy mogą dostarczyć zużyte opony, chemikalia, meble i inne odpady wielkogabarytowe oraz zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Gmina od 2013 r. posiada również zorganizowany stały punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK). Decyzja w sprawie uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania odpadów wydana została przez Starostwo Powiatowe w Świebodzinie z dnia 10.07.2014 r. Nr BOŚ.6233.13.2014.RN. PSZOK zlokalizowany jest na działce nr 166/12 na Międzygminnym Wysypisku Odpadów Komunalnych w Jeziorach. Został otwarty w dniu 1 lipca 2013 r. dla mieszkańców gminy Świebodzin, którzy nieodpłatnie mogą dostarczać tam odpady pochodzące z gospodarstw domowych, w przypadku, gdy pozbycie się tych odpadów jest konieczne poza harmonogramem określonym przez uprawnionego przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne z terenu gminy. W PSZOK odbywa się odbieranie następujących odpadów komunalnych selektywnie zbieranych: odpady mokre (odpady ulegające biodegradacji oraz zielone) odpady suche (odpady z papieru, szkła, metalu, tworzyw sztucznych, opakowania oraz opakowania wielomateriałowe), przeterminowane leki, zużyte baterie i akumulatory odpady wielkogabarytowe Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych funkcjonuje w dni powszednie przez 8 godzin dziennie. Działalnością związaną ze zbieraniem odpadów z terenu gminy Świebodzin mogą zajmować się firmy wpisane do rejestru działalności regulowanej, są to: Tonsmeier Zachód Sp. z o.o., ul. Szosa Bytomska 1, 67-100 Kiełcz, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe LS-PLUS Sp. z o. o., ul. Szałwiowa 34 A/2, 62-064 Plewiska TRANS-FORMACJA Marcin Wijatyk, Ołobok ul. Słoneczna 17, 66-213 Skąpe, VEOLIA Usługi Dla Środowiska S.A. Oddział w Gorzowie Wlkp., ul. Podmiejska 19, 66- 400 Gorzów Wlkp., Zakład Uslugowy "PAJMA" Łukasz Pajdzik, ul. Kazimierza Wielkiego 79/13, 66 - 400 Gorzów Wlkp, Sulechowskie Przedsiębiorstwo Komunalne "SuPeKom" Sp. z o.o., 66-100 Sulechów, ul. Poznańska 18, 87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-HandlowoUsługowe "NIEWIADOMSKI" Władysław Niewiadomski, ul. Pamiątkowa 32, 66-300 Międzyrzecz, USŁUGI TRANSPORTOWE Jan Mackojć ul. Młyńska 11, 66-600 Krosno Odrzańskie, A.S.A Eko Polska Sp. z o.o. 41-800 Zabrze, ul. Lecha 10. Zbieraniem i zagospodarowaniem odpadów z terenu gminy Świebodzin z nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy w latach 2015-2017 wykonywać będzie firma: Tonsmeier Zachód sp. z o.o. z siedzibą w Kiełczu ul. Szosa Bytomska 1. Świadczenie kompleksowe usługi odbioru odpadów komunalnych z gminnych obiektów w roku 2015 wykonywać będzie firma: TRANS-FORMACJA Marcin Wijatyk, Ołobok ul. Słoneczna 17. Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach i ustawą o odpadach w kompetencji organów gmin leżą kwestie związane z likwidacją dzikich wysypisk odpadów. Po przeprowadzeniu przez pracowników Urzędu wizji lokalnej stwierdzono występowanie odpadów na działkach nie przeznaczonych do ich składowania. Morfologia odpadów jest zróżnicowana, występują odpady z wielu grup katalogów odpadów. Tereny najczęściej narażone na nielegalne deponowanie odpadów oznaczone są jako nieużytki, nieruchomości zalesione oraz drogi nieutwardzone zakwalifikowane jako drogi dojazdowe do pól uprawnych. Likwidacja dzikich wysypisk śmieci polega na usunięciu z nich masy odpadowej i pozostawienie miejsca w takim stanie jak było przed zanieczyszczeniem. W przypadku składowania odpadów na terenie nieruchomości nieprzeznaczonych do tego właściciel nieruchomości lub osoba będąca właścicielem odpadu jest zobowiązana niezwłocznie dokonać ich usunięcia zgodnie z obowiązującymi przepisami. 5.6.2. Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów Na terenie gminy Świebodzin zlokalizowane jest nieczynne Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych w Jeziorach. Położone jest w odległości około l km na południowy zachód od miejscowości Jeziory i ok. 6 km na południowy wschód od Świebodzina. Znajduje się ono w obrębie gruntów wsi Jeziory na działce nr 166/12 stanowiącej własność Gminy Świebodzin. Składowisko zajmuje południową część działki o powierzchni 8,1914 ha. W przeszłości teren ten był użytkowany rolniczo, jako grunty orne IV i V klasy bonitacyjnej. Teren składowiska usytuowany jest pomiędzy kompleksami leśnymi graniczącymi z nim od strony północno-zachodniej i południowo-wschodniej, natomiast od strony północno-wschodniej znajdują się grunty orne obrębu Jeziory, a od strony południowej grunty orne obrębu Lubinicko, działka nr 168, która miała stanowić rezerwę terenu dla rozbudowy składowania odpadów w perspektywie. Dojazd do wysypiska odbywa się drogą gminna relacji Zielona Góra - Gorzów poprzez drogę dojazdową oraz tzw. drogę technologiczną na plac wyładunkowy. Droga dojazdowa wykonana została z płyt betonowych. Ogólna powierzchnia terenu przeznaczonego pod urządzenia i budowle związane ze składowaniem odpadów wynosiła na etapie projektowania 15,74 ha, z czego kwatera nr.1-o pow. l,77 ha, planowano do wybudowania i eksploatowania kolejne kwatery oznaczone Nr 2 –(1,86 ha), Nr 3 – (2,06 ha) i Nr.4 – (2,05 ha). Pojemność całkowita międzygminnego 3 składowiska wynosić miała 315 000 m , przewidywany czas eksploatacji szacowany był na okres 30 lat. Na podstawie Decyzji Urzędu Rejonowego w Świebodzinie nr 57/97 z 04.03.1998r. i udzielonym pozwoleniem na budowę I etapu budowy składowiska , wykonana została Kwatera nr.1 o pow. 1.77 3 ha, oraz obiekty i urządzenia projektowane na docelową pojemność składowania tj. 315 000 m . Wyposażenie techniczne składowiska stanowią: droga dojazdowa i system dróg wewnętrznych, budynek socjalno administracyjny, system ewidencji i ważenia odpadów, brodzik dezynfekcyjny, garaż, magazyn paliw, wiata na pojemniki surowców wtórnych i kontenery specjalne, płyta kompostową, zieleń izolacyjną, ogrodzenie z siatki stalowej o wysokości ponad 2 m, rów opaskowy, piezometry służące do kontrolowania poziomu zwierciadła wody podziemnej, oraz do poboru prób wody do badań laboratoryjnych, system ujmowania biogazu, wewnętrzna sieć wodno kanalizacyjna, bezodpływowy zbiornik na ścieki socjalno-bytowe, sieć drenażu do odprowadzenia odcieków z Kwatery 1, bezodpływowy żelbetowy zbiornik na odcieki. Teren składowiska odpadów w m. Jeziory charakteryzuje się znacznym urozmaiceniem morfologicznym z deniwelacją terenu przekraczającą 10 m. Spadek terenu w rejonie składowiska: południowo- zachodni. Poniżej wymieniono obiekty i urządzenia, które muszą być utrzymane po wykonaniu rekultywacji Kwatery 1 w pełnej sprawności przez okres 30 lat to jest przez okres prowadzenia obowiązkowego monitoringu poeksploatacyjnego) rów opaskowy Nr 1 , Nr 2 piezometry P-1, P-1a, P-3, P-3a, P-4, P-5 służące do kontrolowania poziomu i jakości wód podziemnych 88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 system ujmowania biogazu - studnie odgazowujące S1, S2, S3, S4, S5, S6 – wykonane na Kwaterze 1 sieć drenażu do odprowadzenia odcieków z Kwatery 1, bezodpływowy żelbetowy zbiornik na odcieki z Kwatery 1 zieleń izolacyjna. Zgodnie z Decyzją znak: DW.II.7241.2.2.2011 z dnia 29 listopada 2011r. Marszałek Województwa Lubuskiego udzielił Gminie Świebodzin zgody na zamknięcie kwatery nr 1 Międzygminnego Składowiska Odpadów Komunalnych zlokalizowanego na dz. nr 166/12 w m. Jeziory gm. Świebodzin. Zgodnie z Decyzją znak: DW.II.7241.2.2.2011 z dnia 29 listopada 2011 r. Marszałka Województwa Lubuskie zakończenie rekultywacji I kwatery Składowiska planuje się na koniec grudnia 2015 r. Monitoring składowiska jest prowadzony w oparciu o rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. 2013 r. poz. 523) oraz Decyzję: DW.II.7241.2.2.2011 z dnia 29 listopada 2011 r. Zakres badanych parametrów: badanie poziomu i jakości wód podziemnych, badanie wód odciekowych, badanie składu i emisji gazu, badanie sprawności systemu odprowadzania gazu składowiskowego, kontrola osiadania składowiska i stateczności zboczy wraz z wykonaniem mapy opracowanie dokumentacji rocznej z monitoringu składowiska wraz z porównaniem wyników za rok ubiegły, pomiary opadów atmosferycznych. Ponadto na terenie gminy znajdują się również zamknięte wysypiska odpadów komunalnych: Grodziszcze działka oznaczona geodezyjnie nr 23/7, 25/2 Kępsko działka oznaczona geodezyjnie nr 115 Kupienino działka oznaczona geodezyjnie nr 139/6 Jeziory działka oznaczona geodezyjnie nr 137 Jordanowo działka oznaczona geodezyjnie nr 111/3 Ługów działka oznaczona geodezyjnie nr 283 Rosin działka oznaczona geodezyjnie nr 26 Borów działka oznaczona geodezyjnie nr 338 Świebodzin działka oznaczona geodezyjnie nr 21/1 i 21/2. 5.6.3. Odpady azbestowe Szczególną uwagę na terenie gminy Świebodzin należy przywiązać do problemu odpadów zawierających azbest należących do odpadów budowlanych (grupa 17). W związku z obowiązkiem usunięcia wyrobów zawierających azbest do 2032 r. Uchwałą Nr XXVIII/353/2012 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 27 grudnia 2012 r. przyjęty został Program usuwania azbestu z terenu Gminy Świebodzin na lata 2012-2032. 2 Na terenie gminy Świebodzin występuje 134 407 m płyt azbestowo-cementowych, z czego 133 167 2 2 m należy do osób fizycznych i przedsiębiorców, natomiast 1240 m jest własnością samorządów. Od 2013 r. gmina dofinansowuje 100% kosztów związanych z demontażem transportem i utylizacją azbestu. Środki finansowe pochodziły z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w formie dotacji. Dzięki dofinansowaniu udało dotychczas usunąć 284,063 Mg odpadów azbestowych. Niezbędna jest dalsza pomoc w zakresie odpadów azbestowych. 5.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom Poważną awarią w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagrożenia z opóźnieniem. Do potencjalnych zagrożeń mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowych należy zaliczyć przede 89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 wszystkim: pożary, katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie różnych substancji do środowiska naturalnego, transport kolejowy – ryzyko skażenia toksycznymi środkami przemysłowymi, tj. amoniakiem, chlorem, kwasem siarkowym, kwasem azotowym transport drogowy – ryzyko skażenia przez rozszczelnienie cystern z substancjami ropopochodnymi i gazem płynnym oraz amoniakiem i chlorem, awarie urządzeń technicznych w zakładach przemysłowych, klęski żywiołowe, anomalie pogodowe (susze, huragany, intensywne opady, powodzie). Na terenie gminy obecnie nie ma firmy o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej (ZoZR), ani zakładów o dużym ryzyku (ZoDR) które podlegałyby kontroli Państwowej Straży Pożarnej. W ostatnich latach KP PSP w Świebodzinie przeprowadziła kontrolę w zakładzie, gdzie stosowany był amoniak, jednak stwierdzone nieprawidłowości nie miały negatywnego wpływu na środowisko. Kontrole zakładów przeprowadzane są przez WIOŚ, który również realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych. W latach 2010-2014 KP PSP w Świebodzinie odnotowała 158 zdarzeń związanych z anomaliami pogodowymi, tj. z silnymi wiatrami i huraganami oraz 30 podtopień związanych z intensywnymi opadami deszczu. 5.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa W Polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016 celem średniookresowym w omawianym zakresie jest stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. W „Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 roku” problematyka edukacji społeczeństwa zajmuje znaczące miejsce, zwraca szczególną uwagę i podkreśla znaczenie edukacji ekologicznej społeczeństwa lokalnego. Istotne miejsce edukacji ekologicznej na oraz kierunki w tym zakresie wpisują się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Ukazuje zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby poziom świadomości ekologicznej został osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkolną edukację ekologiczną”. Przedsięwzięcia edukacyjne społeczności lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu strategicznych dokumentów lokalnych. Bogactwo otaczającej przyrody oraz rozwój gospodarczo-społeczny wymaga zrównoważonego podejścia do zasobów naturalnych, istnieje zatem konieczność położenia większego nacisku na edukację ekologiczną, by móc jak najdłużej cieszyć się nieskażonym pięknem przyrody. Istotną rolę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie gminy Świebodzin odgrywają m.in.: Urząd Miejski w Świebodzinie, jednostki oświaty: szkoły, przedszkola, organizacje społeczne: koła łowieckie, kluby wędkarskie, itp. Nadleśnictwa, Działania Urzędu Miejskiego w Świebodzinie w zakresie edukacji ekologicznej: Kampania antyazbestowa – poradnik dla właścicieli i zarządców nieruchomości, Akcja Sprzątanie Świata we współpracy ze szkołami, Zamieszczanie informacji o tematyce ekologicznej na stronie internetowej gminy, Działania informacyjno- edukacyjne w sprawie wdrażania nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi poprzez emisje audycji w lokalnej telewizji, oraz artykułów w prasie 90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Nadleśnictwo Świebodzin: Prowadzi działania w ramach Programu Edukacji Leśnej społeczeństwa, które są realizowane przez Lasy Państwowe na podstawie Zarządzenia Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 9 maja 2003 r. Celem działań edukacyjnych jest przekazanie i upowszechnianie społeczeństwu wiedzy o środowisku leśnym prowadzonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej oraz podnoszenia świadomości społeczeństwa w zakresie racjonalnego i odpowiedzialnego korzystania ze wszystkich funkcji lasu. Działania edukacyjne prowadzone są w formie organizowanych na terenie gminy wspólnych przedsięwzięć, w ramach których nadleśnictwo Świebodzin, jako jednostka organizacyjna Lasów Państwowych przygotowuje materiały o tematyce przyrodniczo-leśnej, promujące Państwowe Gospodarstwo Leśne – Lasy Państwowe. Przedsięwzięciami organizowanymi na terenie gminy Świebodzin są m.in.: Konkurs „Świebodzin – Moje Miasto” – organizowany corocznie przez Burmistrza miasta Świebodzina. Nadleśnictwo fundując corocznie nagrodę wyłonionym jego laureatom promuje PGL LP. Kampania wiosenna „Czym Bór Darzy” – w ramach której pracownicy Służby Leśnej Nadleśnictwa Świebodzin prowadza corocznie pogadanki w siedzibach szkół i przedszkoli, jak również spotkania terenowe w środowisku leśnym na terenie leśnictw. Głównym tematem spotkań są przede wszystkim sprawy związane z ochrona środowiska przyrodniczo-leśnego, jego funkcja oraz zagrożeniem, ze szczególnym uwzględnieniem lasów, ich funkcji oraz prowadzonej w nich racjonalnej gospodarki leśnej. Prowadzoną kampanią objęte są wszystkie placówki oświatowe na terenie Gminy Świebodzin, począwszy od przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich, jak również spotkania leśników w siedzibie samorządu lokalnego oraz w siedzibach sołectw. Akcja „Czysty Las” – przedsięwzięcie, w którym czynny udział biorą uczniowie szkół z terenu gminy Świebodzin. Akcja mająca na celu porządkowanie terenów leśnych ze śmieci i odpadów, połączonej z elementami edukacyjnymi, gdzie pracownicy służby leśnej prowadzący akcje przekazują uczniom szeroką wiedzę na tematy związane z ochroną środowiska, w tym zaśmiecaniem terenów leśnych. Corocznie udział bierze około 250 uczniów wraz z opiekunami szkolnymi. Funkcje edukacyjną mają również ścieżki turystyczne: Szlak turystyczny pieszo-rowerowy wokół J. Wilkowskiego – szlak utworzony i oddany do użytku w 2012 r., inwestorem jest Gmina Świebodzin. Trasa szlaku przebiega linią brzegową jeziora z wykorzystaniem nieruchomości leśnych będących w zarządzie Nadleśnictwa Świebodzin. Długość utworzonego szlaku wynosi 6 km. Rowerowa ścieżka turystyczna Lubogóra – Ołobok – do granicy z gminą Skąpe – ścieżka oddana do użytku w 2014 r., której inwestorem jest Gmina Świebodzin. Odcinek ścieżki rowerowej jest przedłużeniem wcześniej oddanego odcinka ścieżki rowerowej od Świebodzina do Lubogóry. Trasa ścieżki, której długość wynosi 1,5 km graniczy z drogą publiczną do miejscowości Ołobok i ma w szczególności zapewnić bezpieczeństwo osób korzystających z tego odcinka drogi. Nadleśnictwo Babimost: Na terenie nadleśnictwa znajduje się ścieżka dydaktyczna, z której korzystają m.in. mieszkańcy gminy Świebodzin. 6. Identyfikacja problemów środowiskowych Przedstawione wnioski w zakresie poszczególnych komponentów, pomogą wyznaczyć priorytety i cele w zakresie Programu ochrony środowiska dla gminy Świebodzin. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Pomiary emisji w 2013 r. wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, że głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza w Lubuskim są wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w nim zawartego. W sezonie grzewczym wielkości stężeń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wyższe niż okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczytać można wyraźną sezonową zmienność stężeń pyłu. Jego głównym źródłem są przestarzałe, 91 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi często złej jakości oraz odpadami. Na poziomy stężeń zanieczyszczeń wpływ mają niewątpliwie także emisje liniowe (transport drogowy). Zanieczyszczenia przemysłowe mogą być istotne w przypadku nie stosowania się do obowiązujących wymagań prawnych. Działania W celu zmniejszenia emisji niskiej pochodzącej z domowych palenisk i obiektów użyteczności publicznej, powinno dążyć się do zmiany systemów grzewczych, wykonania termomodernizacji budynków, rozbudowy sieci gazowej, zachęcania do podłączenia do sieci ciepłowniczej, a także promować stosowanie alternatywnych źródeł ciepła (pompy ciepła, kolektory słoneczne, itp.). Pomocne będzie opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Świebodzin, obliczony bilans zanieczyszczeń CO2, oraz możliwość zaplanowania działań zmierzających do eliminacji zanieczyszczeń. W celu zachęcenia mieszkańców gminy do zmiany nośników na bardziej przyjazne środowisku, należy realizować kampanie edukacyjne na temat szkodliwości niskiej emisji oraz o informować możliwościach finansowania działań termomodernizacyjnych i odnawialnych źródeł energii. W zakresie transportu i komunikacji najważniejsze kierunki działań to: budowa funkcjonalnego i spójnego układu drogowego, dalsza poprawa stanu technicznego dróg i ulic, budowa sieci bezpiecznych dróg rowerowych oraz działania edukacyjne. Podjęte działania przyczynią się do ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych pochodzących ze środków transportu. Gospodarka wodno-ściekowa Problem jest nieprawidłowe pozbywanie się ścieków przez właścicieli nieruchomości posiadających nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Niewłaściwa eksploatacja tego rodzaju urządzeń i instalacji prowadzi do emisji zanieczyszczeń gruntu i wód. Jednym z problemów jest również wyrównanie dysproporcji pomiędzy liczbą ludności korzystającą z wodociągu i ludności korzystającej z kanalizacji na terenach wiejskich. Nieoczyszczone ścieki komunalne trafiają do wód lub do ziemi powodując ich zanieczyszczenie. Również wprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych wiąże się ze zwiększaniem ich trofii (żyzności), a co za tym idzie pogorszeniem jakości wód, co wpływa na zły stan fizykochemiczny i biologiczny wód płynących, przejawiający się słabym stanem wód płynących i wód jeziornych. Negatywny wpływ na wody mają również tereny rolnicze, gdzie stosowane są nawozy. Gmina Świebodzin położona jest w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych: Wielkopolskiej Doliny Kopalnej (GZWP nr 144). Wszelkie zanieczyszczenia przedostające się do wód gruntowych mogą infiltrować w głąb podłoża geologicznego stwarzając zagrożenie dla zasobów wodnych GZWP. Wzrost liczby ludności prowadzi do zwiększonego korzystania z zasobów wodnych, co w powiązaniu z występującymi niskimi opadami może prowadzić do nadmiernej eksploatacji zasobów wód pitnych oraz stwarza potrzebę podnoszenia świadomości w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą. Rozwój mieszkalnictwa wpływa na ilość wody retencjonowanej w glebie. Wody opadowe i roztopowe z terenów utwardzonych i zabudowanych trafiają często do sieci kanalizacyjnej bądź bezpośrednio do cieków wodnych. W ten sposób przyczynia się do zmniejszenia ilości wody zasilającej wody podziemne, a co za tym idzie zmniejszenia zasobów tych wód. Działania W celu poprawy stanu środowiska wodnego działania powinny się koncentrować na kontroli częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych oraz egzekucji obowiązku przyłączania nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej. Należy pamiętać, że rozwój sieci kanalizacyjnej na obszarach słabo zaludnionych jest w większości nieopłacalny ekonomicznie, w związku z czym można stosować rozwiązania alternatywne, polegające na budowie przydomowych oczyszczalni ścieków. W dalszym ciągu niezbędna jest modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludności w wodę oraz zapewnienie najwyższej jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Działaniem ciągłym jest również rozpowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej. Gospodarka odpadami Największym wyzwaniem dla gminy jest osiąganie odpowiednich poziomów odzysku surowców, zgodnie z zapisami w planach gospodarki odpadami, objęcie zorganizowanym systemem wszystkich mieszkańców gminy oraz dążenie do wprowadzenie selektywnej zbiórki we wszystkich nieruchomościach. Zadaniem gminy jest również wywiązywanie się z nałożonych na gminę obowiązków określonych w ustawie o odpadach i w ustawie o utrzymaniu porządku i czystości. 92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Ze względu na ilość wyrobów azbestowych oraz wysokie koszty związane z usuwaniem tych odpadów niezbędna jest pomoc finansowa przez udzielanie dotacji z funduszy ochrony środowiska. Tempo usuwania wyrobów azbestowych jest zbyt wolne i termin całkowitego wyeliminowania wyrobów azbestowych jest zagrożony. Zagrożenie podtopieniami i suszą Na terenie gminy Świebodzin nie występują obszary zagrożone powodzią. W skutek intensywnych opadów może dojść jedynie do podtopień obszarów znajdujących się w obniżeniach. Coraz częściej występujące susze wpływają na niedobór wód w glebach użytkowanych rolniczo. Odbiorem nadmiaru wody oraz utrzymaniem odpowiedniego poziomu wilgoci w gruntach rolniczych zajmują się rowy melioracyjne, w większości będące na utrzymaniu spółki wodnej. Działania W celu utrzymania prawidłowych stosunków wodnych niezbędne są regularne prace konserwacyjne na rowach melioracyjnych, ciekach naturalnych oraz budowa zbiorników pełniących funkcje małej retencji. Ochrona przyrody Występujące w obrębie gminy obszary cenne przyrodniczo pod względem występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt wymagają podejścia planistycznego, aby nie utraciły swych wartości przyrodniczych. Głównymi zagrożeniami dla przyrody gminy są: zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zła gospodarka wodna, nielegalne wycinanie roślin, „dzikie wysypiska odpadów”, rozwój infrastruktury i mieszkalnictwa, kłusownictwo, nieprawidłowa gospodarka leśna, zmiany użytkowania gruntów. Problemem może być niedostateczna wiedza na temat stanu drzew pomnikowych, co może skutkować nie wykonaniem niezbędnych prac pielęgnacyjnych i w konsekwencji doprowadzić do utraty walorów przyrodniczych. Działania Niezbędne jest całościowe ujmowanie w procedurze planowania przestrzennego i dokumentach planistycznych problematyki ochrony przyrody, w tym gatunków chronionych. Stan drzew będących pomnikami przyrody winien być zdiagnozowany, a drzewa w zależności od potrzeb poddane zabiegom pielęgnacyjnym, zapewniającym ich utrzymanie w odpowiednim stanie fitosanitarnym. W dalszym ciągu należy utrzymać, ale też wzbogacić o nowe obszary zieleni urządzonej, zwłaszcza wzdłuż ulic i dróg, a także poza granicami miasta. Potrzebne są również działania na rzecz tworzenia spójnego systemu korytarzy zieleni w gminie, tworzenie zadrzewień śródpolnych oraz nowych obszarów zielonych. Hałas Największe zagrożenie hałasem oraz emisją spalin ze strony systemu komunikacyjnego na terenie gminy Świebodzin występowało wzdłuż DK 92 i starej DK 3. Wymienione drogi charakteryzowały się bardzo dużym natężeniu ruchu, co wpływało na pogorszenie klimatu akustycznego na przyległych obszarach zurbanizowanych. Po wybudowaniu autostrady A2 i drogi ekspresowej S3 w gminie doszło do zmian w natężeniu ruchu na powyższych trasach. Tranzyt głównie pojazdów ciężarowych został skierowany na nowe trasy. Najprawdopodobniej zmniejszyło się oddziaływanie hałasu w miejscach gdzie jego wartości były wcześniej przekroczone. Działania Niezbędne jest przeprowadzenie pomiarów hałasu w otoczeniu nowych dróg tj. autostrady A2 i drogi ekspresowej S3. Konieczna jest modernizacja pozostałych dróg wraz z uwzględnieniem budowy chodników i ścieżek rowerowych oraz rozwojem komunikacji zbiorowej. Przy projektowaniu budowy ścieżek rowerowych należy pamiętać o zapewnieniu pieszym odpowiedniej szerokości chodnika. Promieniowanie elektromagnetyczne Liczba urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne bardzo szybko wzrasta, dlatego istotna jest kontrola wpływających zgłoszeń i wyników pomiaru promieniowania elektromagnetycznego. Występujące konflikty związane z rozwojem instalacji wytwarzających promieniowanie 93 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 elektromagnetyczne powinny być uwzględniane w zapisach w studium i planach zagospodarowania przestrzennego gminy. Odnawialne źródła energii Z uwagi na uwarunkowania klimatyczne, gospodarcze i przestrzenne, zwłaszcza rozwój obszarów mieszkalnych, występowanie obszarów chronionych, sprzyjają rozwojowi małych indywidualnych instalacji wykorzystujących OZE (instalacje fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, pompy ciepła). Gmina posiada wyznaczone obszary pod rozwój odnawialnych źródeł energii. Możliwa jest również budowa większych instalacji tj. farm wiatrowych i fotowoltaicznych, jednak ze względu na możliwe oddziaływania każda inwestycja wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Obecnie na terenie gminy wykorzystuje się odnawialne źródła energii, a w najbliższej perspektywie możliwy jest jej dalszy rozwój. Ze względu na dużą lesistość województwa w przypadku biomasy drewno odpadowe stanowi obecnie podstawowe paliwo wykorzystywane do celów energetycznych. W kolejnych latach nadal można się spodziewać rozwoju instalacji wykorzystania biomasy do produkcji ciepła – przede wszystkim w niewielkich lokalnych kotłowniach czy rozwiązaniach indywidualnych. Należy dążyć do osiągnięcia założonych poziomów zużycia energii odnawialnej – co najmniej 15% do końca 2020 r. Na poziomie gminnych działania te polegać będą na podnoszeniu poziomu świadomości mieszkańców oraz stworzeniu dogodnych warunków lokalizacyjnych dla potencjalnych inwestorów. Ochrona gleb i kopalin Największym zagrożeniem dla gleb są nielegalne składowiska odpadów, proces przekształcania gruntów rolnych pod zabudowę w związku z rozbudową zabudowy mieszkaniowej. Z uwagi na eksploatację kopalin działania mogą dotyczyć racjonalnego wydobycia oraz przywracania terenu do stanu naturalnego po zakończonej eksploatacji. Ochrona przed skutkami poważnej awarii Awarie są zdarzeniami trudnymi do przewidzenia, stąd konieczne jest doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego, wpojenie zasad postępowania mieszkańcom na wypadek wystąpienia awarii oraz utrzymanie infrastruktury umożliwiającej podjęcie działań w przypadku zaistnienia awarii. Edukacja ekologiczna Problemem może być brak poszanowania dla środowiska wśród jego użytkowników oraz obojętność w stosunku do zagrożeń środowiska. Jednak za pośrednictwem Internetu, nawet niewielkim kosztem można zorganizować ciekawe akcje edukacyjne, które podniosą poziom świadomości mieszkańców. 7. Strategia ochrony środowiska Gminy Świebodzin 7.1. Cele i priorytety ekologiczne Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju gminy wymuszają konieczność zrównoważonego rozwoju poprzez realizację przedsięwzięć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru celów długoterminowych i krótkoterminowych na podstawie zidentyfikowanych znaczących aspektów środowiskowych. Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska pozostają w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wyższym oraz, uwzględniają cele zawarte w innych strategiach, programach i dokumentach programowych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Cele długoterminowe wyznaczają stan jaki należy osiągnąć w 2022 r. Cele długoterminowe są identyfikowane na podstawie analizy obszarów problemowych występujących na terenie gminy. Powinny być mierzalne, realistyczne i terminowe. Na poszczególne cele długoterminowe składają się cele krótkoterminowe, (do 2018 r.) Cele krótkoterminowe wyznaczają stan, jaki należy osiągnąć w określonym horyzoncie czasowym. W celu realizacji założeń strategii ochrony środowiska we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono następujące cele długoterminowe do 2022 r. oraz krótkoterminowe do 2018 r.: I Powietrze atmosferyczne I.1 Cel długoterminowy do 2022 r.: I.1. Osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza Cele krótkoterminowe do 2018 r.: I.1.1. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń pochodzących z niskiej emisji 94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 I.1.2. Poprawa efektywności energetycznej I.1.3. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii II Zasoby wód II.1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz uregulowanie sytuacji hydrologicznej II.1.1. Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i podziemnych II.1.2. Racjonalna gospodarka zasobami wód podziemnych oraz zapewnienie mieszkańcom odpowiedniej jakości wody do spożycia II.1.3. Ochrona przed podtopieniami oraz skutkami suszy III Gospodarka odpadami III.1. Racjonalna gospodarka odpadami zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju III.1.1. Ograniczenie ilości odpadów trafiających bezpośrednio na składowisko oraz zmniejszenie uciążliwości odpadów III.1.2. Eliminacja wyrobów azbestowych IV Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne IV. 1. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego IV.1.1. Ochrona przed hałasem IV.1.2. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka V Przyroda V.I. Zachowanie i rozwój walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy V.I.1. Zachowanie różnorodności biologicznej i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych V.1.2. Rozwój obszarów zieleni oraz utrzymanie terenów już istniejących V.1.3. Zrównoważony rozwój turystyki i rekreacji VI Powierzchnia ziemi i surowce mineralne VI.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej VI.1.1. Zapobieganie degradacji gleb VI.1.2. Ochrona przed nielegalnym wydobywaniem surowców VII Poważne awarie VII.1. Ochrona przed skutkami poważnej awarii VII.1.1. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnych zagrożeń środowiska VIII Edukacja ekologiczna VIII.1. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców VIII.1.1. Pobudzenie u mieszkańców gminy odpowiedzialności za otaczające środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowań VIII.1.2. Promowanie walorów przyrodniczych gminy 7.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 W Programie zostały uwzględnione: zadania własne gminy (przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy); zadania koordynowane (pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego). 95 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Tabela 43 Harmonogram działań na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe Działanie do 2019 r. I Obszar priorytetowy: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Cel długoterminowy: I.1. Osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza I.1.1. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń pochodzących z Modernizacja systemów grzewczych i eliminacja niskiej emisji niskiej emisji w budynkach użyteczności publicznej Gmina Świebodzin Dolnośląska Spółka Gazownictwa, Dalkia Gmina Świebodzin Dalszy rozwój sieci gazowniczej i ciepłowniczej Opracowanie i wdrożenie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Świebodzin Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników niepowodujących nadmiernej emisji zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz zwiększenie powierzchni terenów zielonych (nasadzanie drzew i krzewów). Kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów oraz pozostałości roślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi Kontrola przestrzegania zakazu wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów I.1.2. Poprawa efektywności energetycznej Jednostka odpowiedzialna 2015-2022 2015-2022 Szacunkowe koszty PLN W zależności od potrzeb i posiadanych środków finansowych W zależności od posiadanych środków finansowych Potencjalne źródła finansowania Budżet Gminy, środki UE Środki spółki gazowniczej i ciepłowniczej 2015-2022 b.d. Budżet Gminy, POIiŚ Gmina Świebodzin 2015-2022 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2022 Zadanie własne Budżet Gminy 2015-2022 Zadanie własne Budżet Gminy 2015-2018 W zależności od posiadanych środków finansowych Budżet Gminy 2015-2018 3000 zł/rok Budżet Gminy 2015-2022 W zależności od posiadanych Budżet Gminy Gmina Świebodzin Promowanie korzystania z rowerów i środków transportu wykorzystujących napędy przyjazne środowisku Gmina Świebodzin Promowanie zmian nośników energii na bardziej efektywne i przyjazne środowisku Termomodernizacja budynków należących do gminy, Gmina Świebodzin Gmina Świebodzin 96 Okres realizacji Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. Działanie Jednostka odpowiedzialna Budowa i modernizacja oświetlenia na terenie gminy Świebodzin, w tym: Gmina Świebodzin, Zarządcy dróg Budowa oświetlenia zewnętrznego (drogowego) w miejscowości Wilkowo - Poprawa warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców Budowa oświetlenia zewnętrznego (drogowego) w miejscowości Rosin - Poprawa warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców I.1.4. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Promowanie korzystania z odnawialnych źródeł energii Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN środków finansowych Budżet Gminy, NFOŚiGW Gmina Świebodzin Do 2016 748 173,00 Budżet Gminy Gmina Świebodzin Do 2016 303 646,00 Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 3000 zł/rok Budżet gminy Wspieranie przedsięwzięć związanych W miarę z wykorzystaniem instalacji solarnych, pomp ciepła Gmina posiadanych 2015-2018 oraz wymianą starych kotłów na nowe ekologiczne Świebodzin środków źródła ciepła w budynkach finansowych Tworzenie warunków dla rozwoju odnawialnych źródeł energii w tym budowa farm wiatrowych i Gmina 2015-2022 Wydatki bieżące solarnych poprzez odpowiednie zapisy w studium i Świebodzin planach miejscowych II. Obszar priorytetowy: ZASOBY WÓD II.1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz uregulowanie sytuacji hydrologicznej II.1.1. Ograniczenie dopływu Gmina Dalszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy zanieczyszczeń do wód Świebodzin, Zgodnie z Świebodzin oraz utrzymanie w odpowiednim stanie 2015-2018 powierzchniowych i ZWKiUK sp. z planami technicznym podziemnych o.o. Likwidacja nieczynnych i rzadko używanych studni W miarę przydomowych w gospodarstwach zwodociągowaGmina posiadanych 2015-2018 nych oraz kontrola właściwej eksploatacji ujęć Świebodzin środków czynnych finansowych Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływoGmina wych i przydomowych oczyszczalni ścieków Świebodzin 2015-2018 w.b. Zachęcanie mieszkańców zwłaszcza terenów wiejskich do likwidacji zbiorników bezodpływowych i podłączanie do sieci kanalizacyjnej Kontrola zawartych umów na odbiór nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych 97 Potencjalne źródła finansowania Budżet Gminy, WFOŚiGW, NFOŚiGW Budżet Gminy Budżet Gminy Budżet Gminy Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. II.1.2. Racjonalna gospodarka zasobami wód podziemnych oraz zapewnienie mieszkańcom odpowiedniej jakości wody do spożycia II.1.3. Ochrona przed podtopieniami oraz skutkami suszy Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN Potencjalne źródła finansowania 2015-2022 w.b. Środki własne Zarządcy ujęć, Powiat, RZGW 2015-2018 w.b. Środki własne Gmina Świebodzin, ZWKiUK sp. z o.o. 2015-2022 W zależności od zaplanowanych zadań Budżet Gminy Gmina Świebodzin, MGSW, LZMiUW 2015-2018 W zależności od zaplanowanych zadań LZMiUW 2015-2022 b.d. Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy 2015 w.b. Budżet Gminy 2015 w.b. Budżet Gminy 2015-2022 w.b. Budżet Gminy 2015-2018 w.b. Budżet Gminy, 2015-2018 w.b. Budżet Gminy 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Jednostka odpowiedzialna WIOŚ Zielona Góra Działanie Prowadzenie monitoringu wód podziemnych i powierzchniowych Ustanawianie strefy ochronnej ujęć wody obejmującej teren ochrony bezpośredniej i pośredniej Dalsza rozbudowa sieci wodociągowych i stacji uzdatnia oraz utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym istniejących instalacji Bieżące utrzymanie i konserwacja melioracji podstawowej i szczegółowej Struga Świebodzińska - odbudowa Tworzenie odpowiednich zapisów w decyzjach i planach zagospodarowania przestrzennego odnośnie lokalizacji mikro i małej retencji wody III. Obszar priorytetowy: GOSPODARKA ODPADAMI III.1. Racjonalna gospodarka odpadami zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju III.1.1. Ograniczenie ilości odpadów trafiających Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym Gmina bezpośrednio na składowisko systemem zbiórki odpadów Świebodzin oraz zmniejszenie uciążliwości odpadów Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selekGmina tywnego zbierania odpadów Świebodzin Ograniczanie masy odpadów przekazanych do składowania oraz uzyskanie odpowiednich pozioGmina mów recyklingu wybranych frakcji odpadów i przyŚwiebodzin, gotowania do ponownego użycia Organizowanie zbiórek: zużytego sprzętu elekGmina trycznego i elektronicznego, odpadów niebezpieczŚwiebodzin, nych , wielkogabarytowych i budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych, Gmina Organizowanie zbiórek zużytych baterii Świebodzin Gmina ŚwieboOrganizowanie zbiórek przeterminowanych leków dzin 98 Budżet Gminy, Składki członkowskie spółki, Dotacje wojewódzkie, Budżet Państwa Środki własne, środki zewnętrzne Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. Jednostka odpowiedzialna Gmina Świebodzin Działanie Kontrole składanych deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie: działań ograniczających powstawanie odpadów, ponowne ich użycie oraz metody przywracające im wartość oraz selektywnego zbierania odpadów komunalnych Kontrola podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów Wykonywanie rocznych sprawozdań z realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów tzw. „dzikich” wysypisk Rekultywacja oraz monitoring na składowisku odpadów komunalnych w Jeziorach III.1.2. Eliminacja wyrobów azbestowych Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest w bazie danych azbestowych www.bazaazbestowa.gov.pl Aktualizacja Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Świebodzin Dofinansowanie do usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest IV. obszar priorytetowy: HAŁAS I PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE IV. 1. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów sprzyjających IV.1.1. Ochrona przed hałasem ograniczeniu zagrożenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zróżnicowanej funkcji) Tworzenie zabezpieczeń przed oddziaływaniem hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie odpowiednich zapisów w SIWZ uwzględniające montowanie dźwiękoszczelnych okien i kładzenie 99 Potencjalne źródła finansowania Budżet Gminy Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN 2015-2018 w.b. Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin Zadanie ciągłe Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2022 w razie wystąpienia zdarzenia 61 500,00 – rekultywacja 9 000,00 /rok monitoring 2015-2032 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2019 20 000,00 Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2022 W zależności od potrzeb Budżet Gminy, Środki WFOŚiGW, NFOŚiGW 2015-2022 w.b. Budżet gminy 2015-2022 W zależności od potrzeb Budżet Gminy środki własne Gmina Świebodzin Gmina Świebodzin Gmina Świebodzin, Zarządcy dróg Budżet Gminy Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. Jednostka odpowiedzialna Działanie Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN Potencjalne źródła finansowania cichej nawierzchni Gmina Świebodzin Zarządcy dróg Poprawa stanu technicznego dróg, w tym: „Remont drogi krajowej 92 na odcinku WilkowoŚwiebodzin od km 67+000 do km 69+000” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 210 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku WilkowoŚwiebodzin od km 63+300 do km 66+090” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 221 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku MostkiWilkowo od km 58+000 do km 62+700” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 233 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku Wityń-Lutol Suchy od km 73+000 do km 75+500” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 289 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku ŚwiebodzinWityń od km 70+320 do km 73+000” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 312 Budowa sygnalizacji świetlnej wzbudzanej na przejściu dla pieszych na drodze nr 92 od km 63+140 w m. Wilkowo Pozycja w Program redukcji liczby ofiar śmiertelnych - 393 Poprawa BRD poprzez zmianę geometrii skrzyżowania drogi nr 92 z dr. gminną 0309F w m. Wilkowo w km od 62+975 do km 63+230 Pozycja w Program redukcji liczby ofiar śmiertelnych - 607 Budowa obwodnicy jezior w ciągu drogi wojewódzkiej nr 303 – połączenie węzłów na drodze ekspresowej S3 z Portem Lotniczym Zielona Góra Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 276 w m. Chociule uzależnione od finansowych nych na ten cel uzależnione od finansowych nych na ten cel uzależnione od finansowych nych na ten cel uzależnione od finansowych nych na ten cel uzależnione od finansowych nych na ten cel środków przyzna- 2015-2022 GDDKiA Zielona Góra 2015-2022 GDDKiA Zielona Góra 2015-2022 GDDKiA Zielona Góra 2015-2022 GDDKiA Zielona Góra 2015-2022 GDDKiA Zielona Góra 2015-2022 Szacowany koszt ok.: 115 tys. zł uzależnione od środków finansowych przyznanych na ten cel GDDKiA Zielona Góra 2015-2022 Szacowany koszt ok.: 765 tys. zł uzależnione od środków finansowych przyznanych na ten cel ZDW w Zielonej Górze Do 2015 6 090 000,00 LRPO 2007-2013 2016-2017 5 000 000,00 RPO 2015-2022 w.b. Budżet gminy, środki zarządców dróg WIOŚ, GDDKiA 2015-2016 w.b. Środki własne Gmina 2015-2018 w.b. Budżet gminy Wprowadzanie nasadzeń ochronnych wzdłuż ciągów komunikacyjnych Przeprowadzenie monitoringu hałasu drogowego w granicach gminy IV.1.2. Minimalizacja oddziały- Szacowany koszt ok.: 1,5 mln zł Szacowany koszt ok.: 2 mln zł Szacowany koszt ok.: 3,5 mln zł Szacowany koszt ok.: 1,8 mln zł Szacowany koszt ok.: 2 mln zł GDDKiA Zielona Góra Wprowadzanie zapisów do miejscowych planów 100 ZDW w Zielonej Górze Gmina Świebodzin zarządcy dróg środków przyznaśrodków przyznaśrodków przyznaśrodków przyzna- Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. wania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka Działanie zagospodarowania przestrzennego w zakresie możliwości lokalizacji urządzeń emitujących promieniowanie elektromagnetyczne Prowadzenie pomiarów promieniowania elektromagnetycznego V. obszar priorytetowy: PRZYRODA V.I. Zachowanie i rozwój walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy Utrzymanie i rozwijanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej w gminie poprzez objęcie ochroną V.I.1. Zachowanie terenów o dużych wartościach przyrodniczych, w różnorodności biologicznej i jej tym pomników przyrody racjonalne użytkowanie oraz Uwzględnianie w miejscowych planach stworzenie spójnego systemu zagospodarowania przestrzennego obszarów obszarów chronionych chronionych oraz zasad ochrony przyrody i krajobrazu Bieżąca ochrona istniejących pomników przyrody V.1.2. Rozwój obszarów zieleni oraz utrzymanie terenów już istniejących Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN Potencjalne źródła finansowania WIOŚ 2015-2018 w.b. Środki własne Gmina Świebodzin 2015-2022 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin do 2017 38 674,00 Budżet gminy 2015-2018 5 000,00 /rok Budżet Gminy, środki własne 2015-2018 5 000,00 /rok Budżet Gminy, środki własne 2015-2022 W zależności od dostępnych środków finansowych Budżet Gminy, Środki zewnętrzne 2015 50 000,00 Środki własne Jednostka odpowiedzialna Świebodzin Pielęgnacja zieleni na zadaniu "Przebudowa ul. Walki Młodych i Al. 700- lecia oraz budowa sieci dróg i miejsc postojowych w kwartale ulic; Kawaleryjska, 30-go stycznia, Wałowa w Świebodzinie" Utrzymanie i pielęgnacja miejsc zielonych przy nowo powstałych parkingach i drodze. Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydrożnej i śródpolnej z maksymalnie możliwym udziałem drzewostanu miododajnego Powiększanie zasobów leśnych i zalesienie gruntów nie użytkowanych rolniczo Gmina Świebodzin, zarządcy dróg Gmina Świebodzin, Powiat Świebodziński Rewitalizacja parków na terenie gminy Gmina Świebodzin V.1.3. Zrównoważony rozwój turystyki i rekreacji Realizacja zadań z zakresu rozwoju bezpiecznej dla środowiska nowoczesnej infrastruktury rekreacyjnej zapewniającej wzrost potencjału turystycznego i rekreacyjnego gminy: Gmina Świebodzin Nadleśnictwa Remont drogi w Leśnictwie Myszęcin (oddz. 307) Nadleśnictwo Świebodzin 101 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN Potencjalne źródła finansowania 2015 150 000,00 Środki własne Zadanie ciągłe Bez kosztów - 2015-2018 W zależności od posiadanych środków finansowych Budżet Gminy, środki zewnętrzne Gmina Świebodzin Do 2018 2 667,00 Budżet Gminy Gmina Świebodzin Do 2019 9 330,00 Budżet Gminy 2015-2018 W zależności od posiadanych środków finansowych Budżet Gminy Jednostka odpowiedzialna Nadleśnictwo Świebodzin Działanie Remont drogi w Leśnictwie Myszęcin (oddz. 304,305, 306, 310, 311) Współpraca z organizacjami turystycznymi w regionie Rozbudowa szlaków rowerowych i turystycznych na terenie gminy, w tym: Dzierżawa gruntu pod budowę ścieżki turystycznej Lubogóra - Ołobok od Nadleśnictwa Świebodzin Podniesienie atrakcyjności turystycznej Gminy Świebodzin Dzierżawa gruntu pod szlak turystyczny rowerowo pieszy wokół jeziora Wilkowskiego od Nadleśnictwa Świebodzin - Podniesienie atrakcyjności turystycznej miejscowości Wilkowo Budowa ścieżki rowerowej do m. Grodziszcze Organizacje pozarządowe, PTTK Gmina Świebodzin, zarządcy dróg, Nadleśnictwa Gmina Świebodzin VI obszar priorytetowy: POWIERZCHNIA ZIEMI I SUROWCE MINERALNE VI.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Gmina Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolniczych Świebodzin, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego Zadanie ciągłe w.b. ODR, OSChR Ochrona gleb wysokich klas bonitacyjnych przed Gmina VI.1.1. Zapobieganie degradacji zmianą przeznaczenia na cele nierolnicze, zwłaszŚwiebodzin 2015-2018 w.b. gleb cza gleb chronionych Przeprowadzanie okresowych badań jakości gleb, Powiat W zależności od Świebodziński, posiadanych 2015-2018 indywidualni środków rolnicy finansowych Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego VI.1.2. Ochrona przed nielegalGmina 2015-2018 w.b. nym wydobywaniem surowców Świebodzin 102 Środki własne Budżet Gminy Środki własne Budżet Gminy Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe Działanie do 2019 r. VII. obszar priorytetowy: POWAŻNE AWARIE VII.1. Ochrona przed skutkami poważnej awarii VII.1.1. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnych zagroMonitoring i kontrola podmiotów gospodarczych żeń środowiska korzystających ze środowiska Jednostka odpowiedzialna Okres realizacji Szacunkowe koszty PLN Potencjalne źródła finansowania WIOŚ Zadanie ciągłe w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet Gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet gminy 2015-2018 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin 2015-2018 w.b. Budżet gminy Gmina Świebodzin 2015-2019 w.b. Budżet gminy Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia awarii VIII. obszar priorytetowy: EDUKACJA EKOLOGICZNA VIII.1. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców Organizowanie imprez pobudzających aktywność dzieci i młodzieży w dziedzinie ochrony przyrody VIII.1.1. Pobudzenie u mieszi środowiska naturalnego ("Dni Ziemi" i "Sprzątanie kańców gminy odpowiedzialnoŚwiata") ści za otaczające środowisko i wyeliminowanie negatywnych Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej zachowań właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Edukacja ekologiczna mieszkańców na rzecz upowszechniania proekologicznych postaw i wykształcenia u mieszkańców odpowiedzialności za środowisko – organizacja seminariów, wykładów, konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej, np.: odnawialne źródła energii, gospodarka niskoemisyjna, oszczędność energii, w zakresie szkodliwości ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery (np. wypalanie traw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków bezpośrednio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Bieżąca aktualizacja gminnych serwisów InternetoVIII.1.2. Promowanie walorów wych z położeniem nacisku na walory przyrodnicze przyrodniczych gminy i turystyczne gminy Informowanie mieszkańców o stanie środowiska na terenie gminy oraz działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony przez portal internetowy gminy 103 Gmina Świebodzin Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Cele krótkoterminowe do 2019 r. Działanie Jednostka odpowiedzialna Okres realizacji Użyte skróty: b.d.- brak danych w.b.- wydatki bieżące RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Zielonej Górze LZMiUW – Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Zielonej Górze ZDP PTTK – Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego OSChR – Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp. ZWKiUK sp. z o.o. – Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych sp. z o.o. w Świebodzinie ZDW – Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze MGSW – Miejsko Gminna Spółka Wodna 104 Szacunkowe koszty PLN Potencjalne źródła finansowania Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 8. Zarządzanie Programem ochrony środowiska 8.1. Instrumenty realizacji programu Polityka ekologiczna opiera się na ustawach, wśród których najważniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Instrumenty realizacji programu ochrony środowiska wynikające z zapisów ustawowych można podzielić na: prawne, społeczne, strukturalne. finansowe, 8.2.1. Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce mają plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorządowych, przedsiębiorstw i innych podmiotów związane z ochroną środowiska muszą być osadzone w realiach obowiązującego planu wojewódzkiego i planów miejscowych. Zgodnie z ustawą z dnia 8 marca z 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2014 poz. 594 ze zm.) organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy. Ponadto ustawa przedstawia katalog zadań własnych gminy. Wśród nich są między innymi sprawy: ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, składowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zieleni gminnej i zadrzewień. Zadania gminy w zakresie ochrony środowiska zawarte w ustawie są przedstawione ogólnikowo, jednakże każde z tych zadań jest uszczegółowione w szeregu innych aktów prawnych, do których przestrzegania gmina jest zobowiązana. Poniżej wymienione zostały ważniejsze kompetencje organów gminy. Do kompetencji burmistrza w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa zaliczyć można: sporządzanie programów ochrony środowiska, możliwość nakazania w drodze decyzji, osobie fizycznej eksploatującej instalacje w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko; możliwość wstrzymania, w drodze decyzji, użytkowania instalacji lub urządzenia, jeżeli osoba fizyczna nie dostosowała się do powyższych wymagań; występowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli burmistrza miasta stwierdził naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, ze takie naruszenie mogło nastąpić; uprawnienie do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska; udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie, znajdujących się w posiadaniu władz gminy, przeprowadzanie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, przeprowadzanie postępowań w sprawie zmiany stanu wody na gruntach, wydawanie decyzji na usunięcie drzew lub krzewów, przyjmowanie informacji od podmiotów zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, wydawanie zezwoleń na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, nadzorowanie utrzymania czystości i porządku w gminie, nakazywanie posiadaczowi odpadów, w drodze decyzji burmistrza, usunięcia odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, ze wskazaniem sposobu wykonania tej decyzji, przedkładanie wojewodzie corocznie informacji dotyczących informacji o stanie wyposażenia 105 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków komunalnych oraz informacji 0 postępie realizacji przedsięwzięć określonych w krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK), prowadzenie sprawozdawczości z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi i azbestu. Kompetencje rady gminy: uchwalanie Programu ochrony środowiska; ustanawianie ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko; ustalanie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, zatwierdzanie planu gospodarowania dla gruntów położonych na obszarach ograniczonego użytkowania, istniejących wokół zakładów przemysłowych po uzyskaniu opinii izby rolniczej; uzgadnianie ustaleń dotyczących infrastruktury technicznej, zagospodarowania turystycznego, sposobu użytkowania gruntów, eliminacji lub ograniczania zagrożeń zewnętrznych oraz ustaleń do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w odniesieniu do nieruchomości nie będących własnością Skarbu Państwa; opiniowanie projektu planu ochrony parku narodowego, rezerwatu przyrody oraz parku krajobrazowego, uzgadnianie projektu rozporządzenia w sprawie wyznaczenia lub powiększenia obszaru chronionego krajobrazu; opiniowanie likwidacji lub zmiany granic obszaru chronionego krajobrazu; znoszenie ustalanych przez siebie form ochrony przyrody; udział w pracach związanych ze sporządzaniem planów ochrony dla obszarów Natura 2000; ustanawianie pomników przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytków ekologicznych lub zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (jeżeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody); opiniowanie wniosków Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych o uznanie lasu za ochronny lub pozbawienie go tego charakteru - w odniesieniu do lasów stanowiących własność Skarbu Państwa; opiniowanie wniosku starosty o uznanie lasu za ochronny lub pozbawienie go tego charakteru w odniesieniu do lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa; możliwość podejmowania uchwał o objęciu ochroną znajdujących się na obszarze jej działania gruntów rolnych określonych w ewidencji gruntów jako użytki rolne, rozpatrywanie informacji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. 8.1.1.1. Pozwolenia Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.) korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego może być, w drodze ustawy, obwarowane obowiązkiem uzyskania pozwolenia, ustalającego w szczególności zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska. Organami tymi w Polsce są: wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, sejmik województwa, marszałek województwa, wojewoda, minister właściwy do spraw środowiska, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska i regionalny dyrektor ochrony środowiska. Wśród pozwoleń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii wyróżnia się: pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenia na wytwarzania odpadów oraz pozwolenia zintegrowane, które są wymagane dla prowadzenia instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości. Zgodnie z art. 378 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.) organem ochrony środowiska właściwym do wydawania pozwoleń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii jest starosta. 106 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 8.1.1.2. Kontrola przestrzegania prawa Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 poz. 686 ze zm.), kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania i oceny stanu środowiska leżą w kompetencji Inspekcji Ochrony Środowiska. Organami Inspekcji są: Główny Inspektor Ochrony Środowiska (powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów) oraz wojewódzki inspektor ochrony środowiska jako organ rządowej administracji zespolonej w województwie. Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska, jako kierowników wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska, wchodzących w skład zespolonej administracji wojewódzkiej, wykonują zadania Inspekcji. Podstawowe zadania Inspekcji Ochrony Środowiska to kontrola przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska, badanie stanu środowiska, w ramach programu Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałanie poważnym awariom. Ich realizacja odbywa się, między innymi, poprzez: kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody, kontrolę przestrzegania decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska, udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji, udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska, oraz urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem, kontrolę eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem, podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska, lub naruszaniem warunków korzystania ze środowiska, współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji publicznej, obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi, organizowanie i koordynowanie Państwowego Monitoringu Środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian, opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych, inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego, uzgadnianie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi. Oprócz inspektorów ochrony środowiska, organami właściwymi w sprawie skarg i interwencji dotyczących środowiska i jego ochrony są m.in.: marszałek województwa, starosta, inspektor nadzoru budowlanego oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta w zakresie właściwym dla tych organów. 8.1.1.3. Monitoring stanu środowiska Szczególnym instrumentem prawnym stał się monitoring, czyli jakościowy i ilościowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo ważna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym. 8.2.1. Instrumenty strukturalne Do instrumentów strukturalnych należą programy strategiczne np. strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi. Strategia jest dokumentem wytyczającym główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych (np. dot. rewitalizacji, rozwoju przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska, itd.). 8.1.2. Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne służą realizacji zasady uspołecznienia zarządzania rozwojem gminy poprzez budowanie i usprawnianie partnerstwa. Z punktu widzenia władz samorządowych umownie wyróżnia się dwie kategorie działań: wewnętrzne, czyli dotyczące działań samorządów i realizowane poprzez działania edukacyjne, 107 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 zewnętrzne – polegające na budowaniu komunikacji społecznej (konsultacje, debaty publiczne, kampanie edukacyjne). 8.2.1. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą: opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych funduszy, pomoc publiczna na ochronę środowiska w postaci preferencyjnych pożyczek i kredytów, dotacji, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń płatności wobec budżetu państwa i funduszy ekologicznych, zwolnień i ulg podatkowych i in. 8.1.2.1. Opłaty za korzystanie ze środowiska Opłaty te pełnią funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zachęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane są za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, składowanie odpadów, wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, usuwanie drzew i krzewów. Opłaty środowiskowe pobierane są przez marszałka województwa od przedsiębiorców za korzystanie ze środowiska. Marszałkowie muszą wykazy złożone przez przedsiębiorców przekazać wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska. W przypadku wykazów z opłatami za składowanie odpadów, marszałek przekazuje dane wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta właściwemu ze względu na miejsce składowania odpadów. Wynika to stąd, że to gminy odpowiadają za nadzór nad gospodarką odpadami na swoim terenie. Informacje przekazane przez firmy powinny trafić do wojewódzkiej bazy informacji o korzystaniu ze środowiska, którą prowadzi marszałek województwa. Zebrane w niej dane służą później do składania ministrowi środowiska raportów dotyczących tego, w jakim stopniu przedsiębiorcy wpływają na środowisko. Raport ten ma trafiać do ministra za pośrednictwem głównego inspektora ochrony środowiska. 8.1.2.2. Administracyjne kary pieniężne Kary pieniężne nie są sensu stricte środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy lub w wyjątkowych sytuacjach starosta. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa prawo ochrony środowiska przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych. 8.1.2.3. Dotacje z funduszy ochrony środowiska Dla gmin i powiatów istotne znaczenie mają fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: NFOŚiGW w Warszawie i WFOŚiGW w Zielonej Górze. Możliwe jest także wykorzystanie instrumentów nie będących w kompetencji władz gminy, poprzez porozumienie się z partnerami, w kompetencjach, których znajdują się dane instrumenty (wojewoda, samorząd wojewódzki). 8.2.1. Analiza źródeł finansowania Programu ochrony środowiska Zakłada się, że głównymi źródłami finansowania wyznaczonych celów będą: Środki własne gminy, 108 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Środki własne inwestorów, Fundusze ekologiczne, Środki Unii Europejskiej, Własne środki samorządu terytorialnego Na realizację części zadań jednostki samorządu terytorialnego będą musiały przeznaczyć własne środki.(wkład własny) Jest to niezbędne również z tego względu, że do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodzą z bieżących środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania: 1) finansowanie pożyczkowe (pożyczki udzielane przez NFOŚiGW, kredyty udzielane przez banki ze środków NFOŚiGW, konsorcja czyli wspólne finansowanie NFOŚiGW z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 2) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 3) finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego). Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze przewiduje dofinansowanie poprzez pożyczki i dotacje wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFOŚiGW udziela pożyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zadań w formie dotacji. Głównymi kierunkami finansowania są m.in. przedsięwzięcia związane z ochroną wód, powierzchni ziemi, powietrza, przyrody, przed hałasem, wspomaganiem wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, termomodernizacji, wspomaganie ekologicznych form transportu, edukacji ekologicznej, gospodarki odpadami w tym azbestu itp. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) Rada Ministrów przyjęła 9 stycznia 2014 r. projekt Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020, który zgodnie z projektem Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2014 – 2020 (NSRO) – stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągania założonych w NSRO celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. POIiŚ jest krajowym programem operacyjnym finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności (FS). Obszarem realizacji programu jest obszar całej Polski. Zgodnie z UP alokacja UE na PO IŚ wynosi 5 006,0 mln EUR z EFRR i 22 507,9 mln EUR z FS. Głównym celem POIiŚ 2014-2020 będzie wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej. Zaproponowany cel główny wynika z jednego z priorytetów strategii Europa 2020, którym jest zrównoważony rozwój, który oznacza budowanie silnej, stabilnej i konkurencyjnej gospodarki, sprawnie i efektywnie korzystającej z dostępnych zasobów, tj. jednocześnie uwzględnia wymiar środowiskowy i gospodarczy prowadzonych inwestycji. Dlatego w porównaniu do obecnie realizowanego na poziomie krajowym POIiŚ 2007-2013, w ramach POIiŚ 2014-2020 zostanie położony większy nacisk na wsparcie gospodarki skutecznie korzystającej z dostępnych zasobów, przez co sprzyjającej środowisku i jednocześnie bardziej konkurencyjnej ekonomicznie. Dzięki zachowanej w ten sposób spójności i równowadze pomiędzy działaniami inwestycyjnymi w infrastrukturę oraz wsparciu skierowanemu do wybranych obszarów gospodarki, program będzie skutecznie realizował założenia unijnej strategii. 109 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 W Programie POIiŚ 2014-2020 zaproponowano osiem osi priorytetowych, w tym 6 dotyczy zagadnień środowiskowych: OŚ PRIORYTETOWA I: Zmniejszenie emisyjności gospodarki, OŚ PRIORYTETOWA II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu OŚ PRIORYTETOWA III: Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali europejskiej OŚ PRIORYTETOWA IV: Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej OŚ PRIORYTETOWA V: Poprawa bezpieczeństwa energetycznego OŚ PRIORYTETOWA VI: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego. Najważniejszymi beneficjentami POIiŚ 2014-2020 będą podmioty publiczne (w tym jednostki samorządu terytorialnego) oraz podmioty prywatne (przede wszystkim duże przedsiębiorstwa). Regionalny Program Operacyjny – Lubuskie 2020 RPO – Lubuskie 2020 jest jednym z 16 programów regionalnych, które są realizowane w ramach Strategii Rozwoju Kraju na lata 2014 – 2020 (SRK) oraz Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2014 – 2020. Program ma za zadanie poprawę konkurencyjności i spójności województwa. Celem głównym programu jest długofalowy, inteligentny i zrównoważony rozwój oraz wzrost jakości życia mieszkańców województwa lubuskiego poprzez wykorzystanie i wzmocnienie potencjałów regionu i skoncentrowane niwelowanie barier rozwojowych. Alokacja środków finansowych w RPO: OP.3.: Gospodarka niskoemisyjna – środki z EFRR w sumie 108 mln EUR, w tym: Zwiększony udział produkcji energii z OZE na terenie województwa lubuskiego – 19,6 mln EUR, Zwiększona efektywność energetyczna budynków w sektorze publicznym i mieszkaniowym. – 39,2 mln EUR, Ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń z sektora transportu oraz ograniczenie odpływu pasażerów komunikacji publicznej – 36,1 mln EUR, Zwiększony udział energii wytwarzanej w kogeneracji – 13,1 mln EUR, OP 4.: Środowisko i kultura – środki z EFRR w sumie 91,4 mln EUR, w tym: Zwiększone bezpieczeństwo powodziowe w regionie. – 26,1 mln EUR, Zmniejszony poziom odpadów komunalnych podlegających składowaniu na terenie województwa lubuskiego – 8,5 mln EUR, Zwiększona liczba mieszkańców regionu korzystających z oczyszczalni ścieków – 30,6 mln EUR, Zwiększona liczba mieszkańców regionu korzystających z dóbr dziedzictwa kulturowego województwa lubuskiego – 19,6 mln EUR, Ochrona różnorodności biologicznej regionu. – 6,5 mln EUR, OP 5.: Transport – środki z EFRR w sumie 136 mln EUR, w tym: Poprawiona zewnętrzna i wewnętrzna dostępność transportowa regionu w ruchu drogowym – 94,7 mln EUR, Poprawiona zewnętrzna i wewnętrzna dostępność transportowa regionu w ruchu kolejowym. – 41,3 mln EUR, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2014-2020 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) jest dokumentem operacyjnym, określającym cele, priorytety i zasady wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Program będzie realizowany w latach 2014 – 2020 na terenie całego kraju. Postawą realizacji założeń strategicznych Programu, będą działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach czterech sześciu priorytetów: Priorytet 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich; Priorytet 2. Zwiększenie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonego zarządzania lasami”, Priorytet 3. „Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie”, Priorytet 4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów powiązanych z rolnictwem i leśnictwem” 110 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Priorytet 5. „Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach, rolnym, spożywczym i leśnym” Priorytet 6. „Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich”. Wszystkie działania będą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków krajowych przeznaczonych na ten cel w ustawie budżetowej. Fundusz Life LIFE+ składa się z trzech komponentów, w ramach których współfinansowane są projekty w zakresie: wdrażania dyrektywy Ptasiej i dyrektywy Siedliskowej, w tym ochrony priorytetowych siedlisk i gatunków; ochrony środowiska, zapobiegania zmianom klimatycznym, innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie ochrony zdrowia i polepszania jakości życia oraz wdrażania polityki zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki odpadami; działań informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwiększania świadomości ekologicznej w społeczeństwie, w tym kampanie na temat zapobiegania pożarom lasów oraz wymiany najlepszych doświadczeń i praktyk. Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne: Przyroda i różnorodność biologiczna Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska Informacja i komunikacja. Program LIFE+ zapewnia wsparcie finansowe w średniej wysokości 50% wartości projektu. Nabór wniosków ogłaszany jest raz do roku przez Komisję Europejską. Fundusze Norweskie Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG są: przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem. W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono kilkanaście programów (obszarów wsparcia). W ramach danego programu będzie można uzyskać dofinansowanie na projekty o podobnej tematyce. Wśród programów znalazło się wiele obszarów z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG. Przede wszystkim należy wymienić: ochronę środowiska (w tym energię odnawialną). Ponad 53 mln zł dofinansowania z funduszy norweskich mogą łącznie otrzymać przedsiębiorcy na realizację projektów, których głównym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń powietrza oraz zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zużycia energii. Do dofinansowania kwalifikują się projekty w ramach rezultatu Programu pn.: „Zmniejszenie produkcji odpadów i emisji zanieczyszczeń do powietrza, wody i ziemi”, polegające na modernizacji lub wymianie istniejących źródeł ciepła wraz z modernizacją procesu spalania lub zastosowaniem innego nośnika energii (np. spalanie gazu, oleju lub biomasy poprzez eliminację spalania węgla). O dofinansowanie mogą starać się małe i średnie przedsiębiorstwa. Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez możliwości umorzeń udzielane są przez np. Bank Ochrony Środowiska S.A.(BOŚ). Kredytobiorca musi posiadać część własnych środków na sfinansowanie zadania. BOŚ przy udzielaniu pożyczek kieruje się podobnymi kryteriami jak FOŚiGW – do głównych kryteriów zalicza się efektywność ekologiczną zadania i jego zgodność z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa. Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze względu na duże koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego są zazwyczaj każdorazowo negocjowane indywidualnie. Niektóre inwestycje będą pokrywane ze środków własnych różnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mogą być dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz 111 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 uzupełniająco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe. 8.2. Organizacja zarządzania środowiskiem Program ochrony środowiska dla gminy Świebodzin jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2022 r., jak i programem wdrożeniowym na najbliższe 4 lata (2015 - 2018). Program ten z jednej strony uwzględnia kierunki rozwoju poszczególnych działań i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, że działania realizowane np. w transporcie czy gospodarce komunalnej muszą być podejmowane w zgodzie z ochroną środowiska, a jednocześnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działań w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszkańców gminy. 8.3. Systemy zarządzania środowiskowego Koncepcja zarządzania środowiskowego jest odpowiedzią na sytuację, w której konieczna jest nie tylko naprawa zaistniałych już szkód środowiskowych oraz spełnianie wymogów określonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale także zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływań i szkód. Na przedsiębiorstwach spoczywa obowiązek samodzielnego definiowania problemów środowiskowych i szukania, z wyprzedzeniem, środków zaradczych. Związane jest to z włączeniem zarządzania środowiskowego do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 001, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Rolą władz gminy mogą być działania inspirujące przedsiębiorstwa do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, choć ostateczne korzyści wynikające z jego wprowadzenia powinny znaleźć odzwierciedlenie w sytuacji rynkowej tych przedsiębiorstw. Wspomniane systemy zarządzania środowiskowego polecane są również dla zakładów gospodarki komunalnej oraz instytucji publicznych, w tym urzędów gminnych. 9. Mierniki realizacji Programu Ochrony Środowiska Nadrzędną zasadą realizacji niniejszego opracowania powinna być realizacja wyznaczonych zadań przez określone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zadań będą uczestniczyć: podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, podmioty realizujące zadania programu, podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, społeczność gminy, jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Realizacja założeń Programu Ochrony Środowiska dla gminy Świebodzin to poprawa stanu środowiska. Zmiany wartości wskaźników i mierników charakteryzujących elementy środowiska będą stanowiły wymierny efekt realizacji założeń Programu. Ponadto zgodnie z art. 18 ustawy POŚ organ wykonawczy gminy jest zobowiązany sporządzać co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które następnie przedstawia radzie gminy. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu. Wdrażanie programu ochrony środowiska powinno podlegać regularnej ocenie w zakresie: efektywności wykonania zadań, aktualności zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatności podjętych działań, stopnia realizacji programu w odniesieniu do stopnia realizacji założonych działań i przyjętych celów, rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, przyczyn ewentualnych rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, 112 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 niezbędnych modyfikacji programu. Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zadań Programu Ochrony Środowiska dla gminy Świebodzin niezbędna jest okresowa wymiana informacji, zwłaszcza pomiędzy Gminą a pozostałymi jednostkami organizacyjnymi, dotycząca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań. Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej można określić jako: monitoring ilościowy, monitoring jakościowy. Ujęcie ilościowe – obrazuje prognozę zmian konkretnych wielkości (wskaźników). Nie do wszystkich elementów środowiska da się przypisać wskaźniki (nie wszystkie dane są dostępne), aby dokonać prognozy ilościowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wskaźników w przyszłości wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wskaźników w przeszłości, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzględniono fakt, iż część zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE. Ujęcie jakościowe – dla zadań, dla których nie można prognozować określonych wskaźników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocenę jakościową, która stanowi jednocześnie uzupełnienie do oceny ilościowej. Listę tę można ewentualnie w przyszłości uzupełnić o pojedyncze nowe wskaźniki dotyczące jakości środowiska. Wskazane byłoby także podanie, które wskaźniki służą do monitorowania konkretnych celów Programu. Tabela 44 Mierniki monitorowania efektywności Programu Działanie Miernik I Obszar priorytetowy: POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Cel długoterminowy: I.1. Osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza Modernizacja systemów grzewczych i eliminacja Ilość zmodernizowanych systemów grzewczych i niskiej emisji w budynkach użyteczności publicznej zlikwidowanych palenisk Dalszy rozwój sieci gazowniczej i ciepłowniczej Liczba nowych przyłączy Opracowanie i wdrożenie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Świebodzin Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników niepowodujących nadmiernej emisji zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie „przewietrzania” miasta ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie oraz zwiększenie powierzchni terenów zielonych (nasadzanie drzew i krzewów). Kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów oraz pozostałości roślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi Kontrola przestrzegania zakazu wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów Promowanie korzystania z rowerów i środków transportu wykorzystujących napędy przyjazne środowisku Promowanie zmian nośników energii na bardziej efektywne i przyjazne środowisku Opracowanie PGN i poniesione koszty, Zrealizowane działania ujęte w PGN Liczba planów zawierających takie zapisy w stosunku do wszystkich uchwalonych planów Termomodernizacja budynków należących do gminy, Liczba zrealizowanych termomodernizacji, poniesione koszty Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Budowa i modernizacja oświetlenia na terenie gminy Świebodzin, w tym: Budowa oświetlenia zewnętrznego (drogowego) w miejscowości Wilkowo - Poprawa warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców Budowa oświetlenia zewnętrznego (drogowego) w miejscowości Rosin - Poprawa warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców Promowanie korzystania z odnawialnych źródeł energii Wspieranie przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem instalacji solarnych, pomp ciepła Liczba skontrolowanych gospodarstw domowych Ilość interwencji Liczba zorganizowanych promocji Liczba zorganizowanych promocji Ilość wymienionych punktów oświetleniowych, ilość zainstalowanych nowych energooszczędnych opraw świetlnych Ilość wymienionych punktów oświetleniowych, ilość zainstalowanych nowych energooszczędnych opraw świetlnych Liczba zorganizowanych promocji Ilość sfinansowanych przedsięwzięć, poniesione koszty 113 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 oraz wymianą starych kotłów na nowe ekologiczne źródła ciepła w budynkach Tworzenie warunków dla rozwoju odnawialnych źródeł Liczba planów zawierających takie zapisy w stosunku energii w tym budowa farm wiatrowych i solarnych do wszystkich uchwalonych planów poprzez odpowiednie zapisy w studium i planach miejscowych II. Obszar priorytetowy: ZASOBY WÓD II.1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz uregulowanie sytuacji hydrologicznej Dalszy rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Stopień skanalizowania Świebodzin oraz utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym Likwidacja nieczynnych i rzadko używanych studni Liczba zlikwidowanych studni przydomowych w gospodarstwach zwodociągowanych oraz kontrola właściwej eksploatacji ujęć czynnych Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i Aktualizowana na bieżąco ewidencja zbiorników bezprzydomowych oczyszczalni ścieków odpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków Zachęcanie mieszkańców zwłaszcza terenów wiejLiczba nowych podłączeń skich do likwidacji zbiorników bezodpływowych i podłączanie do sieci kanalizacyjnej Kontrola zawartych umów na odbiór nieczystości cieUdział skontrolowanych zbiorników w stosunku do kłych ze zbiorników bezodpływowych zewidencjonowanych zbiorników Prowadzenie monitoringu wód podziemnych i poStan wód podziemnych i powierzchniowych wierzchniowych Ustanawianie strefy ochronnej ujęć wody obejmującej Liczba ustanowionych nowych stref teren ochrony bezpośredniej i pośredniej Dalsza rozbudowa sieci wodociągowych i stacji uzdatStopień zwodociągowania nia oraz utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym istniejących instalacji, w tym: Bieżące utrzymanie i konserwacja melioracji podstaIlość [km] zmodernizowanych rowów melioracyjnych wowej i szczegółowej Struga Świebodzińska - odbudowa Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Tworzenie odpowiednich zapisów w decyzjach i plaLiczba planów zawierających takie zapisy w stosunku nach zagospodarowania przestrzennego odnośnie do wszystkich uchwalonych planów lokalizacji mikro i małej retencji wody III. Obszar priorytetowy: GOSPODARKA ODPADAMI III.1. Racjonalna gospodarka odpadami zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym Udział złożonych deklaracji śmieciowych w stosunku systemem zbiórki odpadów do liczby mieszkańców Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywUdział mieszkańców objętych selektywnym systemem nego zbierania odpadów zbierania odpadów Do 31 grudnia 2020 r. gminy są obowiązane osiągnąć: Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo; Poziom recyklingu, przygotowania do ponowOgraniczanie masy odpadów przekazanych do skłanego użycia i odzysku innymi metodami indowania oraz uzyskanie odpowiednich poziomów nych niż niebezpieczne odpadów budowlarecyklingu wybranych frakcji odpadów i przygotowania nych i rozbiórkowych w wysokości co najdo ponownego użycia mniej 70% wagowo. Ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegającej biodegradacji przekazywanej do składowania: Do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Organizowanie zbiórek: zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów niebezpiecznych , wielkogabarytowych i budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych, Organizowanie zbiórek zużytych baterii Organizowanie zbiórek przeterminowanych leków Liczba zorganizowanych zbiórek Ilość odpadów zebrana w trakcie akcji Liczba miejsc zbiórek dostępnych dla mieszkańców, ilość zebranych odpadów w roku Liczba miejsc zbiórek dostępnych dla mieszkańców, ilość zebranych odpadów w roku 114 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Kontrole składanych deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie: działań ograniczających powstawanie odpadów, ponowne ich użycie oraz metody przywracające im wartość oraz selektywnego zbierania odpadów komunalnych Kontrola podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów Wykonywanie rocznych sprawozdań z realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów tzw. „dzikich” wysypisk Rekultywacja oraz monitoring na składowisku odpadów komunalnych w Jeziorach Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest w bazie danych azbestowych www.bazaazbestowa.gov.pl Aktualizacja Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Świebodzin Liczba skontrolowanych deklaracji Liczba zorganizowanych działań edukacyjnych Udział skontrolowanych podmiotów w stosunku do całkowitej liczby podmiotów prowadzących działalność w zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów Wykonanie sprawozdania Liczba zlikwidowanych „dzikich wysypisk” Realizacja przedsięwzięcia, poniesione koszty Wyniki z monitoringu Ilość wyrobów azbestowych na terenie gminy umieszczanych w bazie Wykonanie dokumentu Ilość usuniętych wyrobów azbestowych w roku które uzyskały dofinansowanie, udział usuniętych wyrobów azbestowych w stosunku do ilości istniejących na terenie gminy IV. obszar priorytetowy: HAŁAS I PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE IV. 1. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodaroLiczba planów zawierających takie zapisy w stosunku wania przestrzennego zapisów sprzyjających ogranido wszystkich uchwalonych planów czeniu zagrożenia hałasem (rozgraniczenie terenów o zróżnicowanej funkcji) Tworzenie zabezpieczeń przed oddziaływaniem Ilość rozpisanych przetargów na hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie modernizację/przebudowę dróg, które uwzględniają odpowiednich zapisów w SIWZ uwzględniające takie zapisy montowanie dźwiękoszczelnych okien i kładzenie cichej nawierzchni Poprawa stanu technicznego dróg, w tym: Długość zmodernizowanych dróg „Remont drogi krajowej 92 na odcinku Wilkowo- Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Świebodzin od km 67+000 do km 69+000” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 210 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku Wilkowo- Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Świebodzin od km 63+300 do km 66+090” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 221 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku Mostki-Wilkowo Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty od km 58+000 do km 62+700” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 233 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku Wityń-Lutol Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Suchy od km 73+000 do km 75+500” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 289 „Remont drogi krajowej 92 na odcinku Świebodzin- Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Wityń od km 70+320 do km 73+000” Pozycja w Planie działań na sieci drogowej - 312 Budowa sygnalizacji świetlnej wzbudzanej na przejściu Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty dla pieszych na drodze nr 92 od km 63+140 w m. Wilkowo Pozycja w Program redukcji liczby ofiar śmiertelnych 393 Poprawa BRD poprzez zmianę geometrii skrzyżowania Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty drogi nr 92 z dr. gminną 0309F w m. Wilkowo w km od 62+975 do km 63+230 Pozycja w Program redukcji liczby ofiar śmiertelnych 607 Budowa obwodnicy jezior w ciągu drogi wojewódzkiej Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Dofinansowanie do usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest w 115 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 nr 303 – połączenie węzłów na drodze ekspresowej S3 z Portem Lotniczym Zielona Góra Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 276 w m. Chociule Wprowadzanie nasadzeń ochronnych wzdłuż ciągów komunikacyjnych Przeprowadzenie monitoringu hałasu drogowego w granicach gminy Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Liczba wprowadzonych nasadzeń, poniesione koszty Wyniki z pomiaru hałasu Wprowadzanie zapisów do miejscowych planów Liczba planów zawierających takie zapisy w stosunku zagospodarowania przestrzennego w zakresie do wszystkich uchwalonych planów możliwości lokalizacji urządzeń emitujących promieniowanie elektromagnetyczne Prowadzenie pomiarów promieniowania Wyniki z pomiaru promieniowania elektromagnetyczelektromagnetycznego nego V. obszar priorytetowy: PRZYRODA V.I. Zachowanie i rozwój walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy Utrzymanie i rozwijanie różnorodności biologicznej i Powierzchnia obszarów objętych ochrona prawną, krajobrazowej w gminie poprzez objęcie ochroną liczba nowych pomników przyrody terenów o dużych wartościach przyrodniczych, w tym pomników przyrody Uwzględnianie w miejscowych planach Udział planów miejscowych uwzględniających takie zagospodarowania przestrzennego obszarów zapisy w stosunku do planów uchwalonych w roku chronionych oraz zasad ochrony przyrody i krajobrazu Liczba pomników przyrody poddanych zabiegom Bieżąca ochrona istniejących pomników przyrody pielęgnacyjnym, poniesione koszty na ochronę pomników przyrody Pielęgnacja zieleni na zadaniu "Przebudowa ul. Walki Powierzchnia terenów zieleni objętej pielęgnacją, poMłodych i Al. 700- lecia oraz budowa sieci dróg i wierzchnia nowych terenów zieleni miejsc postojowych w kwartale ulic; Kawaleryjska, 30go stycznia, Wałowa w Świebodzinie" - Utrzymanie i pielęgnacja miejsc zielonych przy nowo powstałych parkingach i drodze. Nasadzanie i utrzymanie zieleni przydrożnej i śródpolNakłady finansowe wydane na ten cel nej z maksymalnie możliwym udziałem drzewostanu miododajnego Powiększanie zasobów leśnych i zalesienie gruntów Nakłady finansowe wydane na ten cel nie użytkowanych rolniczo Rewitalizacja parków na terenie gminy Nakłady finansowe wydane na ten cel Realizacja zadań z zakresu rozwoju bezpiecznej dla Rodzaj wykonanych prac, poniesione koszty środowiska nowoczesnej infrastruktury rekreacyjnej zapewniającej wzrost potencjału turystycznego i rekreacyjnego gminy: Remont drogi w Leśnictwie Myszęcin (oddz. 307) Remont drogi w Leśnictwie Myszęcin (oddz. 304,305, 306, 310, 311) Współpraca z organizacjami turystycznymi w regionie Rozbudowa szlaków rowerowych i turystycznych na terenie gminy, w tym: Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Stopień zaawansowania prac, poniesione koszty Rodzaj nawiązanej współpracy Długość szlaków rowerowych i turystycznych Dzierżawa gruntu pod budowę ścieżki turystycznej Długość szlaków rowerowych i turystycznych Lubogóra - Ołobok od Nadleśnictwa Świebodzin Podniesienie atrakcyjności turystycznej Gminy Świebodzin Dzierżawa gruntu pod szlak turystyczny rowerowo Długość szlaków rowerowych i turystycznych pieszy wokół jeziora Wilkowskiego od Nadleśnictwa Świebodzin - Podniesienie atrakcyjności turystycznej miejscowości Wilkowo Budowa ścieżki rowerowej do m. Grodziszcze Długość szlaków rowerowych i turystycznych VI obszar priorytetowy: POWIERZCHNIA ZIEMI I SUROWCE MINERALNE VI.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolniczych Ilość zorganizowanych szkoleń, liczba uczestników zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego 116 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Liczba wydanych decyzji o przekształceniu terenu dla gleb o wysokiej klasie bonitacyjnej Ochrona gleb wysokich klas bonitacyjnych przed zmianą przeznaczenia na cele nierolnicze, zwłaszcza gleb chronionych Przeprowadzanie okresowych badań jakości gleb, Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego Stan gleb Liczba uchwalonych rocznie mpzp uwzględniających zapisy dotyczące ochrony zasobów kopalin w stosunku do planów obejmujących takie tereny VII. obszar priorytetowy: POWAŻNE AWARIE VII.1. Ochrona przed skutkami poważnej awarii Monitoring i kontrola podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia awarii Liczba skontrolowanych podmiotów gospodarczych Liczba nagłośnionych akcji/kampanii, liczba opracowanych instrukcji Obszar priorytetowy III. EDUKACJA EKOLOGICZNA MIESZKAŃCÓW I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM Cel długoterminowy do 2021 r.: III.1. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez promowanie postaw i działań proekologicznych Organizowanie imprez pobudzających aktywność Ilość zorganizowanych imprez edukacyjnych, poniedzieci i młodzieży w dziedzinie ochrony przyrody sione koszty i środowiska naturalnego ("Dni Ziemi" i "Sprzątanie Świata") Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właIlość zorganizowanych kampanii edukacyjnych, ściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie poniesione koszty skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie Edukacja ekologiczna mieszkańców na rzecz upoIlość zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione wszechniania proekologicznych postaw i wykształcekoszty nia u mieszkańców odpowiedzialności za środowisko – organizacja seminariów, wykładów, konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej, np.: odnawialne źródła energii, gospodarka niskoemisyjna, oszczędność energii, w zakresie szkodliwości ozonu w przyziemnej warstwie atmosfery (np. wypalaIlość zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesione nie traw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel koszty nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków bezpośrednio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej). Bieżąca aktualizacja gminnych serwisów InternetoMożliwość dostępu do informacji o atrakcjach wych z położeniem nacisku na walory przyrodnicze i turystycznych turystyczne gminy Informowanie mieszkańców o stanie środowiska na Możliwość dostępu do informacji o środowisku terenie gminy oraz działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony przez portal internetowy gminy Źródło: opracowanie własne 10. Podsumowanie Przedmiotem niniejszego opracowania jest projekt Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2016-2018 z perspektywą na lata 2019-2022. Poprzedni dokument pn. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Świebodzin na lata 2004-2011 został przyjęty Uchwałą Nr XXIII/241/04 z dnia 30.09.2004 r., oraz zmianą Uchwały Nr IX/102/07 z dnia 31.05.2007 r. Podstawę niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udostępnionych m.in. przez Urząd Miejski w Świebodzinie, Starostwo Powiatowe w Świebodzinie, Urząd Marszałkowski w Zielonej Górze, Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze, Nadleśnictwa, GUS, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp., Powiatową Państwową Inspekcję Sanitarną w Świebodzinie, zarządców dróg itp. Informacje wykorzystane w opracowaniu posłużyły określeniu stanu aktualnego środowiska oraz wyposażenie w infrastrukturę inżynieryjną gminy. Program został opracowany zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska i oparty został na założeniach Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 oraz innych planów, programów i dokumentów strategicznych. 117 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Program przedstawia aktualny stan środowiska, określa hierarchię niezbędnych działań zmierzających do poprawy tego stanu, umożliwia koordynację decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez różne podmioty i instytucje. Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy Świebodzin oraz kierując się uwarunkowaniami zewnętrznymi (obowiązujące akty prawne) i wewnętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru obszarów priorytetowych i celów ekologicznych: I Powietrze atmosferyczne I.1 Cel długoterminowy do 2022 r.: I.1. Osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza Cele krótkoterminowe do 2018 r.: I.1.1. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń pochodzących z niskiej emisji I.1.2. Poprawa efektywności energetycznej I.1.3. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii II Zasoby wód II.1. Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz uregulowanie sytuacji hydrologicznej II.1.1. Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i podziemnych II.1.2. Racjonalna gospodarka zasobami wód podziemnych oraz zapewnienie mieszkańcom odpowiedniej jakości wody do spożycia II.1.3. Ochrona przed podtopieniami oraz skutkami suszy III Gospodarka odpadami III.1. Racjonalna gospodarka odpadami zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju III.1.1. Ograniczenie ilości odpadów trafiających bezpośrednio na składowisko oraz zmniejszenie uciążliwości odpadów III.1.2. Eliminacja wyrobów azbestowych IV Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne IV. 1. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego IV.1.1. Ochrona przed hałasem IV.1.2. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka V Przyroda V.I. Zachowanie i rozwój walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy V.I.1. Zachowanie różnorodności biologicznej i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych V.1.2. Rozwój obszarów zieleni oraz utrzymanie terenów już istniejących V.1.3. Zrównoważony rozwój turystyki i rekreacji VI Powierzchnia ziemi i surowce mineralne VI.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej VI.1.1. Zapobieganie degradacji gleb VI.1.2. Ochrona przed nielegalnym wydobywaniem surowców VII Poważne awarie VII.1. Ochrona przed skutkami poważnej awarii VII.1.1. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnych zagrożeń środowiska VIII Edukacja ekologiczna VIII.1. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców VIII.1.1. Pobudzenie u mieszkańców gminy odpowiedzialności za otaczające środowisko i wyeliminowanie negatywnych zachowań VIII.1.2. Promowanie walorów przyrodniczych gminy Osiąganie poszczególnych celów ekologicznych (długoterminowych do końca 2022r.) będzie związane z realizacją konkretnych przedsięwzięć własnych oraz koordynowanych. 118 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Przedsięwzięcia zaproponowane w obrębie wymienionych obszarów w przyszłości przyczynią się do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Świebodzin. Niniejszy dokument jest dokumentem strategicznym i nie stanowi przepisów prawa miejscowego. Nakreśla jedynie kierunek, w jakim powinien podążyć samorząd mając na celu zachowanie i poprawę stanu środowiska przyrodniczego. 11. Literatura i źródła danych Dane Głównego Urzędu Statystycznego, Geograficzny Atlas Polski. PPWK im. E. Romera Warszawa-Wrocław 1999 r., Kondracki J. 2001: Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Woś A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody. Zeszyty IGiPZ PAN Nr 20, Warszawa, PIG-PIB (2013) Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2012 r., Warszawa. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002r., PIG-PIB Serwis MIDAS, PIG-PIB (2014) Rocznik Hydrogeologiczny Państwowej Służby Hydrogeologicznej, Rok hydrogeologiczny 2013, Warszawa, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014, Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 – 2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016, Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, Program ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r. Plan gospodarki odpadami dla województwa lubuskiego na lata 2012-2017 z perspektywą do 2020 roku, Program ochrony powietrza dla strefy lubuskiej Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego do roku 2020; Program ochrony środowiska dla Powiatu Świebodzińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r., Raport o stanie środowiska w Województwie Lubuskim w latach 2011-2013, WIOŚ, Zielona Góra, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Świebodzin, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 poz. 1800), Rozporządzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. nr 25 poz. 133) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1482), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporządzeniu zmieniającym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), 119 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świebodzin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2019-2022 Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. nr 213 poz. 1397 ze zm.), Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1052), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014 r. poz. 1409): Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 listopada 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. 2014 poz. 1789) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627 ze zm.), Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2012 poz. 145 ze zm.), Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.), Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 poz.1232 ze zm.), Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2014 r. poz. 1153 ze zm.), Ustawa z dnia 8 marca z 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2014 poz. 594 ze zm.) Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz.1235), Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014 r. poz. 613, ze zm.) Strona Ministerstwa Ochrony Środowiska www.mos.gov.pl., Strony Natura 2000 www.natura2000.mos.gov.pl/natura2000 i www.natura2000.org.pl, Strona internetowa www.cire.pl, Strona internetowa www.gminy.pl, Strona internetowa www.energiaodnawialna.net, Strona Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp. http://bip.gorzow.rdos.gov.pl Strona Miejskiego w Świebodzinie http://bip.swiebodzin.eu/ Strona Starostwa Powiatowego w Świebodzinie http://bip.wrota.lubuskie.pl/spswiebodzin/ Strona Państwowego Instytutu Geologicznego geoportal.pgi.gov.pl, Strona Państwowej Służby Hydrologicznej psh.gov.pl. 120