D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 315/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 czerwca 2016 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Alicja Podlewska (spr.)
Sędziowie:
SSA Jerzy Andrzejewski
SSA Maria Sałańska - Szumakowicz
Protokolant:
stażysta Sylwia Gruba
po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2016 r. w Gdańsku
sprawy T. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
o prawo do renty rodzinnej
na skutek apelacji T. D.
od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 grudnia 2015 r.,
sygn. akt VII U 1091/15
oddala apelację.
SSA Maria Sałańska - Szumakowicz SSA Alicja Podlewska SSA Jerzy Andrzejewski
Sygn. akt III AUa 315/16
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 08 kwietnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., na podstawie art. 66 § 3 kpa oraz art.
83b ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015r. poz. 121), odmówił
wznowienia postępowania zakończonego decyzją organu z dnia 20 stycznia 2012 r., odmawiającą ubezpieczonemu T.
D. prawa do renty rodzinnej po ojcu.
W uzasadnieniu decyzji pozwany organ wyjaśnił, że jeżeli decyzja organu rentowego była przedmiotem postępowania
odwoławczego przed sądem powszechnym, zakończonego prawomocnym wyrokiem, to zgodnie z art. 401, 405 i 407
k.p.c. osoba zainteresowana może żądać wznowienia postępowania administracyjnego, kierując stosowną sprawę o
wznowienie postępowania do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Skoro w przedmiocie decyzji z dnia 20 stycznia
2012 r., w dniu 19 czerwca 2012 r., zapadł wyrok oddalający odwołanie, prawomocny od dnia 11 lipca 2012 r., to
ubezpieczony, zgodnie z powołanymi przepisami, ma możliwość wnieść skargę bezpośrednio do sądu powszechnego.
W uzasadnieniu organ też wskazał, iż zwraca ubezpieczonemu złożony wniosek o wznowienie postępowania.
Ubezpieczony T. D., reprezentowany przez opiekuna prawnego, w odwołaniu od powyższej decyzji wniósł o jej zmianę i
przyznanie mu prawa do renty rodzinnej i dodatku sierocego od dnia 14 listopada 2011 r. (t.j. daty złożenia pierwotnego
wniosku o świadczenie) do dnia 30 listopada 2014 r. W uzasadnieniu wskazał, iż skierowany do ZUS, w dniu 06 marca
2015r., wniosek, nie był nowym wnioskiem o ustalenie prawa do renty, ale wnioskiem o skorygowanie – w trybie art.
114 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, decyzji z dnia 20 stycznia 2012r., w której
ZUS nie uwzględnił już istniejących dowodów w sprawie oraz nie mógł uwzględnić faktów, które zostały ujawnione w
późniejszym czasie. Zdaniem ubezpieczonego, pozwany mógł już w 2012r. ustalić, iż T. D. stał się całkowicie niezdolny
do pracy przed ukończeniem 16 roku życia.
W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko przedstawione
w zaskarżonej decyzji. Wyjaśnił, iż kwestie związane z niezdolnością do pracy ubezpieczonego były poddane
rzetelnemu postępowaniu przed Sądem Okręgowym, w którym biegli wydali stosowne opinie. Sąd dysponował
pełną dokumentacją, jak i aktami rentowymi przekazanymi przez Zakład. Natomiast przepis art. 114 ust 1 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS nie znajduje zastosowania w sprawie. Powołana w odwołaniu argumentacja była znana
już w trakcie prowadzonego postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu powszechnego z dnia 19
czerwca 2012r. Organ podtrzymał swoje stanowisko „mając na uwadze przepisy kodeksu postępowania cywilnego
dotyczące wznowienia postępowania, jak również fakt, iż skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym
środkiem zaskarżenia i opiera się na enumeratywnie określonych przesłankach”.
Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 01 grudnia 2015r., sygn. akt VII U 1091/15, oddalił odwołanie (punkt I),
zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gdańsku na rzecz pełnomocnika z urzędu ubezpieczonego kwotę
120,00 zł powiększoną o podatek VAT tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego urzędu.
Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania.
D. S., działając jako opiekun prawny ubezpieczonego T. D., urodzonego w dniu (...), w dniu 06 marca 2015 r. złożyła
do pozwanego organu rentowego wniosek o wznowienie postępowania o prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu
wnioskodawcy C. D., zakończonego decyzją z dnia 20 stycznia 2012 r., badaną następnie wyrokiem tut. Sądu z dnia
19 czerwca 2012 r. o sygn. akt VII U 688/12.
C. D. – ojciec ubezpieczonego T. D. – zmarł w dniu (...) W chwili śmierci był on uprawniony do renty inwalidzkiej
II grupy inwalidów.
Ubezpieczony T. D. pozostaje całkowicie niezdolny do pracy od dnia 07 stycznia 2004 r.
Od 2004 r. w ciągłości ubezpieczony T. D. otrzymywał rentę socjalną – do której prawo jest mu obecnie przyznane
do dnia 30 listopada 2017 r.
Z powodu zaburzeń psychicznych wnioskodawca T. D. został ubezwłasnowolniony całkowicie w dniu 28 grudnia 2011
r.
Postanowieniem z dnia 31 maja 2012 r. o sygn. akt V R Ns 235/12 Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku
ustanowił opiekę dla całkowicie ubezwłasnowolnionego T. D. i opiekę tę powierzył D. S., która złożyła przyrzeczenie
w dniu 31 maja 2012 r.
Decyzją z dnia 20 stycznia 2012 r. pozwany organ rentowy odmówił ubezpieczonemu T. D. prawa do renty rodzinnej
– bowiem orzeczeniem z dnia 03 stycznia 2012 r. został on uznany za całkowicie niezdolnego do pracy od dnia 07
stycznia 2014 r., w więc dopiero od (...) roku życia, podczas gdy art. 68 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych przewiduje prawo do świadczenia wyłącznie dla osób, które stały się całkowicie niezdolne
do pracy do ukończenia 16 roku życia lub maksymalnie 25 roku życia.
W związku z odwołaniem wnioskodawcy, biegła sądowa psychiatra wskazała, iż nie znajduje podstaw do uznania T.
D. za całkowicie niezdolnego do pracy w okresie od daty urodzenia do daty ukończenia nauki w szkole tj. dnia (...) r.
i w jej ocenie, w związku z nasileniem zaburzeń osobowości, jak i pojawieniem się organicznych zaburzeń nastroju,
potwierdzonych dokumentacją lekarską, pozostaje on całkowicie niezdolny do pracy od dnia 29 stycznia 2004 r.
Opinia nie była kwestionowana w sprawie przez ubezpieczonego.
Mając na uwadze powyższe, tutejszy Sąd, prawomocnym wyrokiem z dnia 19 czerwca 2012 r. o sygn. akt VII U 688/12,
oddalił odwołanie ubezpieczonego. Wyrok nie był zaskarżany przez żadną ze stron postępowania.
Na podstawie decyzji pozwanego z dnia 12 lutego 2015 r. ubezpieczony T. D. ma przyznane prawo do renty rodzinnej
od dnia 01 grudnia 2014 r. do dnia 30 listopada 2017 r.
Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 08 kwietnia 2015 r. organ odmówił wznowienia postępowania w przedmiocie
wniosku o przyznanie T. D. zakończonego decyzją organu z dnia 20 stycznia 2012 r.
Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach
rentowych oraz w aktach sprawy i aktach sprawy o sygn. VII U 688/12 tut. Sądu, których prawdziwość nie była
przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności z
urzędu. Ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o dokumentację dostarczoną przez strony. Dowód z dokumentów
zgromadzonych w sprawie w zakresie w jakim posłużyły do ustalenia stanu faktycznego Sąd I instancji uznał za w
pełni wiarygodny, gdyż dokumenty te nie budziły żadnych wątpliwości i nie były przez strony kwestionowane. Dowody
w postaci dokumentów urzędowych Sąd ocenił na podstawie art. 244 § 1 k.p.c. ustalając, że skoro w toku procesu
nie zostały skutecznie podważone, stanowią świadectwo tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. Powyższe
dowody układają się zdaniem Sądu w spójną całość, wzajemnie się potwierdzając lub uzupełniając. Nie były też
kwestionowane przez strony i Sąd dał im wiarę w całej rozciągłości.
Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż zgodnie z art. 65 ustęp 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 j.t. ze zm., dalej: ustawa), renta rodzinna przysługuje
uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. W myśl ustępu 2
tego przepisu, przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. W myśl
art. 67 ustęp 1 punkt 1 ustawy, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione są członkami
rodziny uprawnionymi do renty rodzinnej. Zgodnie z art. 68 ustęp 1 dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci
przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:
1)do ukończenia 16 lat;
2)do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3)bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie
niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w punkt 1 lub 2.
Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej
przedłuża się do zakończenia tego roku studiów (ustęp 2).
Należy uznać za ugruntowany pogląd judykatury, iż dziecko, które stało się całkowicie niezdolne do pracy po
osiągnięciu wieku określonego w art. 68 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie nabywa prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 3 tej ustawy
(wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 maja 2007 r., I UK 353/06; z dnia 10 października 2006 r., I UK 85/06; z dnia
24 stycznia 2006 r., I UK 116/05).
Niespornym było, że ubezpieczony T. D. jest osobą uprawnioną do ubiegania się o prawo do renty rodzinnej po
zmarłym w dniu (...) ojcu C. D. (akt zgonu – tom I k. 102 akt rentowych), na zasadzie art. 67 ust. 1 pkt 1 ustawy. Poza
sporem była także okoliczność, iż wnioskodawca pozostaje do dnia 30 listopada 2017 r. osobą całkowicie niezdolną
do pracy – co wynika z orzeczenia lekarza orzecznika pozwanego z dnia 12 listopada 2014 r., i co legło u podstaw
przyznania wnioskodawcy decyzją z dnia 27 listopada 2014 r. prawa do renty socjalnej do tejże daty wskazanej powyżej.
Sąd I instancji wskazał, iż przedmiotem sporu pozostawało ustalenie, czy pozwany organ rentowy zasadnie odmówił
ubezpieczonemu wznowienia postępowania zakończonego odmowną decyzją organu z dnia 20 stycznia 2012 r., a
następnie oddalającym odwołanie ubezpieczonego prawomocnym wyrokiem tut. Sądu z dnia 19 czerwca 2012 r. o
sygn. akt VII U 688/12.
Jak wynika z art. 114 ust. 1 ustawy – w którym ubezpieczony upatruje podstawy do wznowienia postępowania (k. 40-42
akt sprawy) – prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej
lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub
ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich
wysokość.
Doktryna uznaje pewną odrębność w kwestii powagi rzeczy osądzonej w przypadku, gdy decyzja uprawomocniła się
wskutek wyroku oddalającego odwołanie od decyzji odmownej, w szczególności jeśli wnioskodawca ponownie złożył
odwołanie od decyzji odmownie rozstrzygającej jego kolejny wniosek o świadczenie. Problem ten został dostrzeżony
w orzecznictwie sądowym. W postanowieniu z 29.03.2012 r. (I UK 299/11, niepubl.) Sąd Najwyższy stwierdził, że
w sytuacji, gdy zapadł wcześniejszy wyrok sądu oddalający odwołanie ubezpieczonego od decyzji odmownej, zaś
wnioskodawca ponownie ubiega się o to samo świadczenie w kolejnym postępowaniu odwoławczym (sądowym), to
możliwe są następujące przypadki:
1. został złożony nowy wniosek o świadczenie, bez powołania się na nowe dowody lub okoliczności istniejące sprzed
daty wydania decyzji oraz bez powołania się na nowe, późniejsze zdarzenia - wówczas zachodzi powaga rzeczy
osądzonej w myśl art. 366 KPC;
2. w nowym wniosku ubezpieczony powołuje się na późniejsze zdarzenia, które miały miejsce po zamknięciu rozprawy
w sprawie poprzedniej prawomocnie zakończonej - wówczas ponownemu rozpoznaniu sprawy przez sąd nie stoi na
przeszkodzie powaga rzeczy osądzonej, jakkolwiek ze względu na treść art. 365 § 1 KPC występuje związanie sądu
orzekającego poprzednim wyrokiem;
3. w kolejnym wniosku ubezpieczony powołuje się na nowe dowody lub okoliczności istniejące przed datą wydania
poprzedniej decyzji - wówczas zastosowanie ma art. 114 ust. 1 EmRentyFUSU, co sprawia, że w pierwszej kolejności
należy zbadać przesłanki dopuszczalności takiego wniosku i w razie ich braku organ powinien wydać decyzję
odmawiającą ponownego ustalenia prawa do świadczenia, także wówczas, gdy brak wpływu na świadczenie wynika
ze związania wyrokiem sądu wydanego poprzednio co do tego świadczenia (art. 365 § 1 KPC).
Prawomocny wyrok oddalający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do
świadczenia ma powagę rzeczy osądzonej w sprawie z odwołania od decyzji wydanej wskutek złożenia wniosku na
podstawie art. 114 ust. 1 EmRentyFUSU, tylko jeśli jej podstawą są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte
w uprzednim prawomocnym wyroku (K. Ślebzak, Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, red. Beata
Gudowska i Krzysztof Ślebzak, C.H. Beck 2013, wyd. 1, Legalis 2015).
Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanego o braku podstaw do
wznowienia postępowania administracyjnego przed tymże organem, zakończonego decyzją, od której odwołanie
prawomocnie rozstrzygnął sąd ubezpieczeń społecznych – a zatem sytuacji odmiennej od opisanej w przytoczonych
zapatrywaniach judykatury (cytowany pogląd mówił bowiem o sytuacji, gdy wnioskodawca ponownie złożył odwołanie
od decyzji odmownie rozstrzygającej jego kolejny wniosek o świadczenie – podczas gdy w sprawie niniejszej wniesiono
o wznowienie postępowania, nie złożono zaś ponownego wniosku o przyznanie samego prawa do świadczenia).
Sąd Okręgowy podkreślił, iż na zasadzie art. 365 § 1 k.p.c. – zgodnie z którym orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko
strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a
w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby – w przedmiotowej sprawie był związany rozstrzygnięciem
tut. Sądu ze sprawy o sygn. akt VII U 688/12 – z których to akt Sąd Okręgowy dopuścił w niniejszym postępowaniu
dowód (k. 52 akt sprawy). Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu oznacza, że dana kwestia prawna kształtuje
się tak, jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym wyroku, co gwarantuje poszanowanie dla orzeczenia sądu
ustalającego lub regulującego stosunek prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia. Określone w art. 365 § 1 k.p.c.
związanie stron, sądów oraz innych organów i osób treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania
przez nie, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 września 2013 r., I ACa 898/12).
Zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz
również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Innymi
słowy prawomocność materialna orzeczenia powoduje, iż wszystkie sądy, organy państwowe, oraz inne osoby są
obowiązane przyjmować, iż dana kwestia kształtuje się tak, jak zostało to przyjęte w prawomocnym orzeczeniu. Zatem
w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie może być ona już ponownie badana (I. Kunicki
w glosie do postanowienia SN z dnia 21 października 1999 r., I CKN 169/98, OSP 2001/4/63). Artykuł 365 § 1
k.p.c. określa podmiotowy zakres związania orzeczeniem sądu cywilnego. Wymienione są tam następujące organy:
sąd, który wydał orzeczenie oraz inne sądy i inne organy państwowe. Wobec braku rozróżnienia lub wyłączenia
pewnych podmiotów, należy uznać, że orzeczeniem sądu (w tym także sądu rejonowego) są związane zarówno Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, sądy powszechne, sądy szczególne, a nawet Sąd Najwyższy.
Doktryna przyjmuje, iż za dominujące w nauce polskiej uznać należy stanowisko, że związanie stron (oraz wyjątkowo
innych osób), o którym mowa w art. 365, polega na związaniu tych osób dyspozycją zawartej w sentencji wyroku
skonkretyzowanej, zindywidualizowanej i trwałej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z norm generalnych i
abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych.
Inne sądy, organy państwowe oraz organy administracji publicznej, rozstrzygające w sprawach innych niż karne
(§ 2), są związane prejudycjalnie, czyli nie mogą dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia niż zawarta w
prejudykacie, ale także nie mogą dokonać odmiennych ustaleń faktycznych. Jak wyżej nadmieniono, związanie stron
oraz prejudycjalne związanie innych organów określane są jako pozytywny aspekt prawomocności materialnej albo,
według innych autorów, jako tzw. pozytywny skutek prawomocności formalnej (Przemysław Telenga, Komentarz
do art. 365 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex 2014). Związanie treścią prawomocnego wyroku oznacza nakaz
przyjmowania przez wszystkie podmioty wymienione w tym przepisie, a więc także sądy, że w objętej orzeczeniem
prawomocnym sytuacji faktycznej stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wiążącego orzeczenia
(wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 marca 2013 r., III AUa 1077/12). O prejudycjalnej naturze prawomocnego
wyroku dla innego postępowania można mówić nie tylko w przypadku, gdy w postępowaniu występują te same
strony albo osoby objęte rozszerzoną prawomocnością orzeczenia, ale również wtedy, gdy pomiędzy prawomocnym
orzeczeniem oraz toczącą się sprawą zachodzi szczególny związek polegający na tym, że prawomocne orzeczenie
oddziałuje na rozstrzygnięcie toczącej się sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 305/11;
podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 lutego 2013 r., III AUa 1315/12).
W ocenie Sądu Okręgowego – mając na uwadze powagę rzeczy osądzonej w myśl art. 365 k.p.c. – nie było możliwości w
sprawie niniejszej dokonania ponownego badania okoliczności, które legły u podstaw rozstrzygnięcia Sądu w wyroku
ze sprawy VII U 688/12. Ustalenia z tejże sprawy – w zakresie dotyczącym ustalonego na podstawie opinii biegłej
sądowej psychiatry daty powstania całkowitej niezdolności do pracy T. D. – były zaś dla Sądu I instancji w sprawie
niniejszej wiążące.
Należy wskazać, iż w sprawie o prawo do świadczenia z ubezpieczeń społecznych nie ma przeszkód, aby
zainteresowana osoba – w tym jej opiekun prawny – wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z nowym
wnioskiem o przyznanie tego świadczenia, który organ rentowy będzie badał w całości od nowa.
Jak wskazuje zaś materiał dowodowy zebrany w sprawie w ramach akt rentowych – tak właśnie postąpiła opiekun
prawny ubezpieczonego D. S., która w dniu 15 grudnia 2014 r. złożyła w imieniu T. D. nowy wniosek o rentę rodzinną
(tom I k. 89 akt rentowych), uwzględniony przez organ, który mocą decyzji z dnia 12 lutego 2015 r. przyznał T. D. prawo
do renty rodzinnej od dnia 01 grudnia 2014 r. do dnia 30 listopada 2017 r. (tom I k. 26 akt rentowych). Ubezpieczony
zatem – obok posiadanego prawa do renty socjalnej, przyznanej do dnia 30 listopada 2017 r. – otrzymał prawo do
świadczenia w postaci renty rodzinnej, od pierwszego dnia miesiąca złożenia nowego wniosku (a więc zgodnie z art.
129 ust. 1 ustawy) także do dnia 30 listopada 2017 r.
Jak wskazał pozwany - w ramach uzasadnienia spornej decyzji dnia 08 kwietnia 2015 r.– odmiennym od instytucji
wznowienia postępowania z ustawy jest środek w postaci skargi o wznowienie postępowania (art. 399-4161 k.p.c.).
Nie można jednakże mieć wątpliwości, iż D. S. złożyła wniosek, po pierwsze, do pozwanego, po drugie, pismo to
zatytułowała jako wniosek o wznowienie postępowania ze wskazanym przepisem art. 114 ustawy jako podstawą
prawną (tom I k. 30 akt rentowych) – a zatem nie stanowił on skargi o wznowienie postępowania uregulowanej w
Kodeksie postępowania cywilnego, która winna być wniesiona bezpośrednio do tut. Sądu (art. 405 k.p.c.).
W konkluzji z przytoczonych wyżej względów Sąd Okręgowy, na mocy art. 47714 § 1 k.p.c., w związku z cytowanymi
wyżej przepisami, oddalił odwołanie jako niezasadne.
Sąd Okręgowy wskazał, iż w punkcie zaś II sentencji wyroku, na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i
2 w związku z § 3 ust. 1 w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 z późn. zm., dalej: rozporządzenie), zgodnie z wnioskiem
ubezpieczonego, ustalił i przyznał ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku pełnomocnikowi z urzędu kwotę
120 zł, powiększoną o podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną ubezpieczonemu
z urzędu – zasądzając je w stawce podwojonej, biorąc pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy, nakład pracy
pełnomocnika oraz jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy i dokonania jej rozstrzygnięcia.
Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony T. D., zaskarżając go w całości i domagając się zmiany decyzji
Zakładu z dnia 8 kwietnia2015 r., znak sprawy poprzez wznowienie postępowania zakończonego decyzją z dnia 20
stycznia 2012 r., utrzymanej w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 19 czerwca 2012 r., sygn. akt VII U 688/12. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego, tj. błędną wykładnię przepisu art. 114 ust. 2 pkt l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., póz. 748 z późn. zm.; dalej jako: u.e.r.), poprzez
uznanie, że w sprawie, w której został wydany prawomocny wyrok oddalający odwołanie, nie można wnosić o wznowienie postępowania w trybie art. 114 ust. l i ust. 2 pkt 1 u.e.r., podczas gdy takie działanie jest zgodne z przywołanym
przepisem.
W uzasadnieniu apelacji skarżący podał, iż w doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że wznowienie postępowania na
podstawie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., póz. 748 z późn. zm.; dalej jako: u.e.r.) jest postępowaniem odmiennym od
uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego lub też Kodeksie postępowania administracyjnego. Z uwagi
na powyższe zastosowanie w pierwszej kolejności winny znaleźć regulacje ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. red. K. Antonów; „Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe
emerytury kapitałowe. Komentarz."; LEK 2014; K. Kwapisz, „Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Komentarz.", LexisNexis 2013).
Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 27 marca 2014 r., wydanym w sprawie o sygn. akt III UK 115/13 (LEK nr
1554419), wskazał, że „wyrok w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeżeli
dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy
wydał w trybie art. 114 ust. l u.e.r.f.u.s. nową decyzję, opartą na nowych dowodach mających wpływ na ujawnienie
rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do
złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości. [...] Ponowne ustalenie w trybie
przepisu art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zmierza zatem do podważenia decyzji organu rentowego,
niezależnie od tego, czy uprawomocniła się ona na skutek upływu terminu odwołania, czy też rozstrzygnięcia sądu. [...]
Organ rentowy wszczyna na podstawie ust, l postępowanie w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia,
gdy wydana wcześniej decyzja uprawomocniła się wskutek niewniesienia odwołania od niej albo gdy wcześniej zapadł
wyrok oddalający odwołanie od decyzji odmownej".
Nadto, w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2004 r., sygn. akt II UK 404/03 (LEK nr 142499)
wskazano, że „postępowanie w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy wskutek wypadku przy pracy może więc
być wznawiane przed organem rentowym wielokrotnie, w każdym czasie, jeżeli zaistnieją okoliczności przewidziane
w art. 114 ust. l ustawy. [...] Dlatego prawomocny wyrok wydany w sprawie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy nie zamyka poszkodowanemu drogi do ponownego złożenia
wniosku o to świadczenie".
W niniejszej sprawie organ rentowy odmówił wznowienia postępowania w przedmiocie przyznania renty rodzinnej
ubezpieczonemu za okres od dnia 14 listopada 2011 r. do 30 listopada 2014 r. W uzasadnieniu wskazano, że
„jeżeli decyzja organu rentowego była przedmiotem postępowania przed sądem powszechnym, które zakończyło się
wydaniem prawomocnego wyroku, to - zgodnie z art. 401, 405 i 407 k.p.c. - osoba zainteresowania może żądać
wznowienia postępowania administracyjnego, kierując stosowną skargę o wznowienie postępowania do sądu, który
wydał zaskarżony wyrok".
Rozstrzygnięcie organu rentowego zapadło bez przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania, gdzie zostałyby
ocenione przesłanki wznowienia postępowania wskazane przez ubezpieczonego.
Zgodnie z wyżej przedstawionymi orzeczeniami Sądu Najwyższego oraz postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia
29 marca 2012 r., sygn. akt l UK 299/11 (LEX nr 1313681), jakie zostało przywołane w zaskarżonym wyroku, w
razie złożenia wniosku o wznowienie postępowania, w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem oddalającym
odwołanie ubezpieczonego, gdy zostały przedstawione nowe dowody lub okoliczności mające wpływ na wynik sprawy,
organ rentowy powinien wszcząć postępowanie w tym przedmiocie i ustalić czy zachodzą przesłanki do wszczęcia
postępowania.
W niniejszej sprawie takie czynności nie zostały podjęte. Organ rentowy ograniczył się jedynie do wskazania, że sprawa
została rozpoznana przez sąd powszechny i zakończona prawomocnym wyrokiem. W związku z powyższym organ
rentowy nie badał dowodów ani okoliczności wskazanych przez ubezpieczonego.
Podsumowując, zgodnie z zaskarżonym wyrokiem nie jest możliwe złożenie wniosku o wznowienie postępowania w
sprawie, gdzie został wydany prawomocny wyrok oddalający odwołanie.
Ponadto zgodnie z przywołanymi w treści apelacji orzeczeniami Sądu Najwyższego, w sytuacji, jaka ma miejsce
w niniejszej sprawie organ rentowy powinien był merytorycznie zbadać podstawy wznowienia, przywołane przez
ubezpieczonego we wniosku z dnia 6 marca 2015 r. Wskazana czynność nie została jednak dokonana, w związku z
czym nie można się zgodzić ani z rozstrzygnięciem organu rentowego ani Sądu Okręgowego w Gdańsku.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelację należało oddalić.
W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., sąd odrzuca pozew, jeżeli o to samo
roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest
w toku albo została już prawomocnie osądzona. Na podstawie tego przepisu, poprzez odesłanie zawarte w art. 13 § 2
kpc, w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych odrzuceniu podlega odwołanie od decyzji organu rentowego,
które pełni tu rolę pozwu.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 9 czerwca 1971 r. w sprawie II CZ 59/71 (OSNC 1971/12/226) wskazał,
iż przepis art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. należy interpretować w powiązaniu z art. 366 k.p.c. określającym granice powagi
rzeczy osądzonej. Z powyższego wynika, że tożsamość roszczenia w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. zachodzi tylko
wówczas, gdy identyczne są podmiot, przedmiot i podstawa sporu. Innymi słowy, o tożsamości przedmiotu sporu
świadczy nie tylko tożsamość żądania, ale także stan faktyczny i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w
poprzednim postępowaniu (art. 316 § 1 k.p.c.).
Podkreślić też trzeba, iż z powagi rzeczy osądzonej korzysta jedynie sentencja wyroku, a jego motywy tylko w takich
granicach, w jakich stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia niezbędne do wyjaśnienia jej zakresu, zwłaszcza
wtedy, gdy powództwo zostało w całości lub w części oddalone; (zob. wyroki SN: z dnia 10 kwietnia 2013 r., II PK
136/12, OSNP 2014, nr 1, poz. 6; z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 414/09, LEX nr 578135; z dnia 3 czerwca 2008 r.,
I UK 323/07, OSNP 2009, nr 19-20, poz. 267; z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284; z dnia 13
października 2005 r., I CK 217/05, M. Praw. 2015, nr 2, s. 85; z dnia 6 lutego 2008 r., II PK 175/07, OSNP 2009,
nr 13-14, poz. 169).
Powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu postanowienia z dnia 24 czerwca 2015 r.
III UK 198/14, LEX nr 1790947, które Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje stwierdzić należy, że "postępowanie cywilne
w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych charakteryzuje się pewną specyfiką, co ma swoje implikacje również w zakresie
funkcjonowania instytucji powagi rzeczy osądzonej, nadając tej instytucji szczególny walor, ograniczający jej
praktyczne znaczenie. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem sprawami cywilnymi jedynie w ujęciu
formalnym (art. 1 k.p.c.). Trzeba wszak pamiętać, że w sprawach tych postępowanie sądowe nie jest inicjowane przez
wniesienie pozwu, lecz odwołanie od decyzji organu rentowego. Powszechnie przyjmuje się jednak, iż odwołanie
jest surogatem pozwu i jego wniesienie podlega tym samym regułom, co pozew wnoszony w zwykłym postępowaniu
procesowym. Co do zasady, wydanie decyzji przez organ rentowy powoduje możliwość wszczęcia postępowania
cywilnego, chociażby dotyczyła ona ponownie tego samego świadczenia, które było już przedmiotem sporu w
poprzednio toczącym się procesie. Wynika to stąd, że przedmiotem postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych jest kontrola określonej decyzji. Wydanie przez organ rentowy kolejnej decyzji otwiera drogę do
wniesienia odwołania, a więc do wszczęcia nowego postępowania cywilnego.”
W konsekwencji, należy podzielić stanowisko judykatury, zgodnie z którym wydanie przez organ rentowy nowej
decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania wcześniej zakończonego
prawomocnym wyrokiem sądu, wszczętego w wyniku wniesienia od niej odwołania, uprawnia ubiegającego się
o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania do sądu, a wszczęta w ten sposób sprawa cywilna nie jest sprawą
o to samo świadczenie w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Prawomocny wyrok rozstrzygający o braku prawa do
świadczenia emerytalnego
lub rentowego nie jest zatem – co do zasady - przeszkodą do wystąpienia z ponownym wnioskiem o to samo
świadczenie.
Taki wniosek jest dopuszczalny jednakże wówczas, gdy po uprawomocnieniu się wyroku wystąpiły nowe okoliczności
mające wpływ na prawo do świadczeń. W takiej sytuacji sprawa tocząca się w wyniku rozpoznania nowego
wniosku - wydania nowej decyzji - nie jest sprawą o to samo roszczenie, które było przedmiotem rozstrzygnięcia w
sprawie poprzednio zakończonej wydaniem wyroku. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia
sądowego mogą bowiem spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia
społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych warunkujących
nabycie prawa do konkretnych świadczeń. Podstawową regułą rządzącą tymi stosunkami prawnymi jest właśnie
możliwość wzruszenia ustaleń stanowiących podstawę faktyczną prawomocnych orzeczeń sądu, także przez wydanie
nowej decyzji organu rentowego. Tak więc zmiana okoliczności, jaka nastąpi po wydaniu prawomocnego orzeczenia
sądu ubezpieczeń społecznych, otwiera stronie drogę do ponownego rozpoznania sprawy w postępowaniu cywilnym
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z 3 dnia października 1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997 Nr 7, poz. 117, a także
wyroki z dnia 8 października 1986 r., II URN 182/86, OSNCP 1987 Nr 12, poz. 212, z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN
231/99, OSNAPiUS 2000 Nr 19, poz. 734; z dnia 8 lipca 2005 r., I UK 11/05, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 98; z dnia 19
lutego 2007 r., I UK 266/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 79; z dnia 4 grudnia 2007 r., I UK 159/07, LEX nr 863930;
21 maja 2008 r., I UK 370/07, LEX nr 491467; z dnia 13 listopada 2009 r., III UK 48/09, LEX nr 560876; z dnia 19
października 2010 r., II BU 4/10, LEX nr 707411; postanowienie z dnia 7 maja 2009 r., III UK 100/08, OSNP 2011 nr
1-2, poz. 24; OSP 2011 Nr 5, poz. 53, z glosą R. Babińskiej-Góreckiej).
Taka sytuacja w sprawie nie miała jednak miejsca, skoro zarówno we wniosku kierowanym do ZUS, jak i w odwołaniu
ubezpieczony domagał się wyłącznie zweryfikowania ustaleń poczynionych w sprawie sygn. VII U 688/12 Sądu
Okręgowego w Gdańsku – w zakresie daty powstania całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonego, na których
oparte było prawomocne rozstrzygnięcie tego Sądu.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2015r. poz. 748 ze zm.- dalej: „ustawa”)
zawiera przepisy stanowiące podstawę prawną weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których
zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalnorentowych ubezpieczonych. Podstawę tę stanowi przepis art. 114, określający tryb ponownego ustalenia prawa do
świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokości.
W doktrynie oraz judykaturze przyjmuje się, że postępowanie w sprawie ponownego ustalenia prawa do świadczeń
lub ich wysokości stanowi nadzwyczajną kontynuację postępowania przed organem rentowym w tej samej sprawie
wskutek przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia nowych okoliczności istniejących przed wydaniem tej
decyzji, które miały wpływ na prawo do określonego świadczenia (R. Babińska: Wzruszalność prawomocnych decyzji
rentowych, Warszawa 2007; K. Antonów: Ponownie ustalanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
Przegląd Sądowy 2009 nr 1, s. 59 oraz
K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki: Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Komentarz, Warszawa 2009, a nadto uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96,
OSNAPiUS 1997 Nr 7, poz. 117 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 41/00, Prokuratura
i Prawo 2001 nr 6 - dodatek, poz. 39; z dnia 21 września 2010 r., III UK 94/09, LEX nr 621346 i z dnia
24 marca 2011 r., I UK 317/10, LEX nr 811823). Ponowne ustalenie w trybie przepisu
art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zmierza zatem do podważenia decyzji organu rentowego, niezależnie
od tego, czy uprawomocniła się ona na skutek upływu terminu odwołania, czy też rozstrzygnięcia sądu. To swoiste
"wznowienie postępowania" w takich sprawach w sposób oczywisty ogranicza bowiem prawomocność, czy też
niewzruszalność decyzji organu rentowego.
Pozostaje natomiast kwestia pozytywnego (materialnego) skutku rzeczy osądzonej wyrokiem zapadłym między tymi
samymi stronami w sprawie o to samo świadczenie emerytalne lub rentowe, nakazujący przyjęcie, że dana kwestia
prawna kształtuje się tak,
jak stwierdzono to w tymże prawomocnym wcześniejszym wyroku.
W doktrynie utrwalone jest stanowisko, iż cecha rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) dotyczy tych orzeczeń sądów
ubezpieczeń społecznych, których podstawa nie może ulec zmianie, gdy odwołanie zostało oddalone po stwierdzeniu
niewypełnienia warunków prawa do świadczenia wymaganych przed datą wydania wyroku, takich jak np. okres
zatrudnienia, czy data powstania niezdolności do pracy. Wzruszenie ustaleń dokonanych takimi prawomocnymi
rozstrzygnięciami sądowymi może nastąpić wyłącznie po rozpoznaniu skargi o wznowienie postępowania sądowego
(por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1998 r., II UKN 373/98 OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 702; z dnia 28
maja 2002 r., II UKN 250/01, OSNAPiUS 2002 nr 16 - wkładka, poz. 3 oraz z dnia 18 lutego 2003 r., II UK 139/02,
OSNP 2004 nr 7, poz. 128).
Jeśli zatem w oparciu o zgromadzony materiał dowody, oceniony zgodnie z regułami art. 233 k.p.c., sąd rozpoznający
poprzednią sprawę ustalił konkretny stan faktyczny, w odniesieniu do którego dokonał subsumcji przepisów prawa
materialnego stanowiących prawną podstawę rozstrzygnięcia o prawie do świadczenia emerytalnego lub rentowego,
to w razie wystąpienia ubezpieczonego z kolejnym wnioskiem o przyznanie tego świadczenia, opartego na tej samej
podstawie faktycznej i prawnej, zachodzi powaga rzeczy osądzonej w jej pozytywnym aspekcie, wykluczając ponownie
badanie tej samej kwestii, w tym w trybie art. 114 ust 1 ustawy. Prawomocny wyrok oddalający odwołanie od decyzji
organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do emerytury ma zatem powagę rzeczy osądzonej w sprawie z
odwołania od decyzji wydanej wskutek złożenia wniosku na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS, jeżeli jej podstawą są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte w uprzednim prawomocnym wyroku
sądu.
Sąd Apelacyjny akceptuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji i przyjmuje je za własne, zatem zbędnym ich ponowne
powoływanie. Podkreślić jednak należy, iż podstawą odmowy przyznania ubezpieczonemu renty rodzinnej po ojcu,
decyzją z dnia 12 lutego 2012r., a następnie wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 19 czerwca 2012r. w sprawie VII U
688/12, było ustalenie, iż całkowita niezdolność do pracy T. D. powstała w styczniu 2004r. tj. po osiągnięciu przez
niego 16 lat oraz po ukończeniu nauki, czyli po upływie okresów przewidzianych w art. 68 ust 1 pkt 1-3 ustawy
emerytalnej. Uzupełniająco wskazać bowiem należy, iż dokumentacja złożona przez ubezpieczonego w sprawie VII
U 688/12 potwierdza, iż ubezpieczony był uczniem 3 letniej zasadniczej szkoły zawodowej specjalnej, a w dniu 10
czerwca 1989 r. otrzymał promocję do klasy trzeciej (kopia świadectwa k. 10). Jak wynika też z akt rentowych pozwany
wypłacał mu rentę rodzinną po ojcu z uwagi na kontynuowanie nauki w szkole w okresie od 14 grudnia 1983r. do 31
sierpnia 1990r. ( decyzje k. 27,50 a.r.).
Poza sporem jest, iż lekarz orzecznik ZUS, w orzeczeniu z dnia 14 stycznia 2015 r., wydanym na skutek kolejnego
wniosku ubezpieczonego o przyznanie mu renty rodzinnej po ojcu - z dnia 16 grudnia 2014 r., ustalił, iż całkowita
niezdolność do pracy T. D. powstała przed ukończeniem przez niego 16 roku życia (tj. przed (...)). Była to data
wcześniejsza niż ustalona przez ZUS w postepowaniu zakończonym decyzją odmowną z dnia 20 stycznia 2012r.
(weryfikowaną w sprawie VII U 688/12 Sądu Okręgowego w Gdańsku).
W oparciu o to orzeczenie lekarza orzecznika, pozwany przyznał ubezpieczonemu prawo do renty rodzinnej okresowo
od dnia 01 grudnia 2014r. (tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek o świadczenie) – decyzją z dnia 12 lutego
2015r., uznając iż spełnił przesłanki z art. 68 ust 1 pkt 3 ustawy. Powołując się na to orzeczenie lekarza orzecznika,
ubezpieczony wystąpił w dniu 06 marca 2015r. do pozwanego o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z
dnia 20 stycznia 2012r. na podstawie art. 114 ust 1 ustawy i o przyznanie mu renty rodzinnej wraz z dodatkiem sierocym
za okres od 14 listopada 2011r. do 30 listopada 2014r., wskazując na zmianę przez organ rentowy wcześniejszej
kwalifikacji stanu zdrowia (wniosek k. 116 a.r. plik I).
Przedmiotową decyzją z dnia 08 kwietnia 2015r. pozwany „odmówił wznowienia postępowania zakończonego decyzją
ZUS z dnia 20 stycznia 2012r.” i zwrócił ubezpieczonemu złożony wniosek z dnia 06 marca 2015r. Podstawę
rozstrzygnięcia organu stanowił art. 66 § 3 k.p.a. w związku z art. 83b ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015r. poz. 121 – dalej „usus”). Przepis art. 66 § 3 kpa stanowi, iż jeżeli
podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania,
albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca
je wnoszącemu. Zwrot podania następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. W myśl przepisu art. 83b
ust 1 usus, jeżeli przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują wydanie postanowienia kończącego
postępowanie w sprawie, Zakład w tych przypadkach wydaje decyzję.
W świetle powyższego – mając na uwadze treść przedmiotowej decyzji z dnia 08 kwietnia 2015r. – rozstrzygnięcia
wymagało, czy pozwany zasadnie odmówił merytorycznego rozpoznania wniosku ubezpieczonego o ponowne
ustalenie prawa do świadczenia opartego na art. 114 ustawy. Podkreślić należy, iż sąd ubezpieczeń społecznych nie
działa w zastępstwie organu rentowego i nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz ocenia prawidłowość zaskarżonej
decyzji, więc zakres i przedmiot rozpoznania sądowego wyznacza treść tej decyzji (por. art. 477 § 2, art. 47714 § 2 i art.
47714a k.p.c. oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz.
601). (zob. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2009 r. II UK 140/08 Lex 593441, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13
maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 listopada 1999 r., II
UKN 204/99, OSNAPiUS 2001 nr 5, poz. 169; z dnia 9 kwietnia 2008 r., II UK 267/07, LEX nr 469168). Odwołanie
nie może wykraczać poza ramy tej decyzji. Niedopuszczalne jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu
rentowego, wniosków zgłoszonych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem decyzji tego
organu.
Jak wskazano wyżej, zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie i doktrynie stanowiskiem, wzruszenie ustaleń dokonanych
prawomocnym wyrokiem oddalającym odwołanie po stwierdzeniu niewypełnienia warunków prawa do świadczenia
wymaganych przed datą wydania wyroku takich jak np. data powstania niezdolności do pracy może nastąpić
wyłącznie po rozpoznaniu skargi o wznowienie postępowania sądowego. Powyższe ma w pełni zostosowanie w
realiach konkretnej sprawy, skoro podstawą prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie VIII U 688/12 było ustalenie,
iż skarżący nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do renty rodzinnej po ojcu, gdyż całkowita niezdolność do pracy
powstała u niego w 2004r., zatem po upływie terminów wskazanych w art. 68 ust 1 pkt 3 ustawy. W świetle powyższego
pozwany nie był uprawniony do weryfikowania prawomocnej decyzji z dnia 20 stycznia 2012r. w oparciu o art. 114
ustawy, jak tego domagał się ubezpieczony we wniosku. Zaskarżony wyrok odpowiada zatem prawu, a zawarty w
apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego nie był skuteczny.
W konsekwencji, na mocy art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną.
SSA Alicja Podlewska SSA Jerzy Andrzejewski SSA Maria Sałańska-Szumakowicz