Technologicznie i interwencyjnie

Strona www.wrp.pl
Dr Kinga Matysiak
Zakład Herbologii
i Techniki Ochrony Roślin
IOR-PIB
Nr 03/2010 (66)
W czasie wegetacji, roślinie uprawnej towarzyszą różnego rodzaju stresy biotyczne i abiotyczne. Stres biotyczny to niekorzystne działanie czynników, pochodzących z przyrody ożywionej (patogeny, chwasty, szkodniki), natomiast stresem abiotycznym nazywa się czynniki stresogenne pochodzące z przyrody nieożywionej
(susza, zasolenie).
Technologicznie i interwencyjnie
W
praktyce rolniczej, poprzez
umiejętne stosowanie środków ochrony roślin, łatwo wyeliminować stresogenne czynniki biotyczne.
Trudniej natomiast zapewnić
taką ochronę przed czynnikami abiotycznymi. Działanie stresu na roślinę, w pierwszej kolejności przejawia się
spadkiem aktywności fotosyntetycznej rośliny. Następuje
zmniejszenie powierzchni liści, szybszy rozpad barwników fotosyntetycznych, zakłócona jest czynność aparatów
szparkowych i zachodzą niekorzystne zmiany w intensywności wymiany gazowej.
Dodatkowo występują zaburzenia w równowadze hormonalnej – wzrost aktywności
kwasu abscysynowego i spadek aktywności auksyn i cytokinin. Rośliny szczególnie
negatywnie reagują na stres
abiotyczny, a więc wszelkiego
rodzaju niekorzystne dla ich
wzrostu i rozwoju czynniki
płynące ze środowiska. Ta-
kim rodzajem stresu jest np.
długotrwała susza, zasolenie
gleby, czy brak składników
odżywczych. Do czynników
stresu abiotycznego zalicza się
również herbicydy, fungicydy,
insektycydy itd. Szacuje się, że
w wyniku działania czynnika
stresu abiotycznego, plon roślin uprawnych może być nawet kilkanaście razy mniejszy,
od plonu uzyskanego z roślin
poddanych działaniu, również
niekorzystnych dla rozwoju
rośliny, stresów biotycznych
(zachwaszczenie, czynniki
chorobotwórcze itd.).
Wywołana suszą strata
plonu, zdecydowanie przewyższa straty spowodowane
innymi czynnikami abiotycznymi. Stres suszy powoduje istotne zmniejszenie powierzchni liści, zahamowanie
wzrostu wydłużeniowego łodyg oraz zmniejszenie masy
korzeni. Chroniąc się przed
nadmierną utratą wody, roślina zamyka aparaty szparkowe, co z kolei powoduje
redukcję asymilacji CO2 i
zmiany w aktywności enzymatycznej rośliny, prowadzące do powstania – niekorzystnych dla rośliny – wolnych rodników.
Naturalnie występujące hormony nie zawsze zapewniają
roślinie możliwość przetrwania niekorzystnych warunków.
Dlatego, w celu zminimalizowania spadku ilości i jakości
plonu, spowodowanego stresem stosuje się biostymulatory.
Poszczególne gatunki roślin
uprawnych różnią się podatnością na działanie czynnika
stresogennego i związanego z
tym spadku plonowania. Do
roślin uprawnych szczególnie
narażonych na utratę plonu,
wywołaną działaniem niekorzystnych czynników przyrody
nieożywionej (stresu abiotycznego) należą zboża jare (szczególnie pszenica) i kukurydza
(Tab. 1). Rolą biostymulatora
jest wytworzenie w roślinie
odporności na czynniki stresogenne. Wizualnym efektem
działania biostymulatorów na
rośliny uprawne jest zazwyczaj
zwiększenie masy nadziem-
nej i masy korzeniowej roślin. Liście roślin poddanych
działaniu biostymulatora posiadają większą ilość chlorofilu – zielonego barwnika w
liściach, odpowiedzialnego
za prawidłowy przebieg fotosyntezy, najważniejszego procesu plonotwórczego w roślinie. Rośliny często charakteryzują się dużym wigorem i
są mniej podatne na działanie czynników chorobotwórczych. Bywa również i tak, że
efekty działania biostymulatora wyraźnie przejawiają
się w parametrach struktury
plonu i jego jakości, a mniejszym stopniu dostrzegalne są
na polu. Kilkuletnie doświadczenia polowe, prowadzone w
Instytucie Ochrony Roślin –
Państwowym Instytucie Badawczym w Poznaniu potwierdzają korzystny wpływ
biostymulatorów na rośliny
uprawne. W przypadku zbóż
naukowo udowodniono korzystne działanie biostymulatorów na zwiększenie masy
1000 nasion, liczby ziaren w
kłosie, masy hektolitra, za-
wartość białka lub glutenu
(pszenica). W rzepaku biostymulatory zwiększają masę
1000 nasion, liczbę nasion w
łuszczynach, zawartość tłuszczu w nasionach. W uprawie
mianowej i gatunkowej, warunków glebowych, nawożenia itd. W pewnych warunkach nawet środki ochrony
roślin, selektywne dla rośliny
uprawnej, a więc nie dające
Tab. 1. Straty plonu roślin uprawnych wywołane działaniem stresu biotycznego i abiotycznego.
Roślina
uprawna
Straty plonu spowodowane
stresem biotycznym (chwasty, choroby, szkodniki, nicienie, wirusy, bakterie)
Straty plonu spowodowane
stresem abiotycznym (niedobór/nadmiar wody, przymrozki, wysoka/niska temperatura, zasolenie)
Pszenica
5%
82%
Jęczmień
7%
75%
Kukurydza
10%
86%
Ziemniak
19%
54%
burak cukrowy
14%
51%
ziemniaka odnotowano korzystny wpływ biostymulatorów na wyrównanie bulw i
plonowanie. W buraku cukrowym pod wpływem biostymulatorów zwiększała się zawartość cukru w korzeniach,
a w uprawie kukurydzy otrzymywano wzrost zielonej masy
nawet o 30%.
Intensywność działania
czynników stresowych na rośliny uprawne zależy od indywidualnej podatności od-
Sarfun T
®
Zakłady Chemiczne „Organika-Sarzyna” SA
ul. Chemików 1, 37-310 Nowa Sarzyna
tel. (+48 17) 240 71 11, faks (+48 17) 240 71 22
[email protected], www.zch.sarzyna.pl
żadnych objawów fitotoksyczności mogą stanowić element
stresogenny. W ochronie roślin znane jest np. pojęcie tzw.
stresu herbicydowego. Z uwagi
na trudność przewidzenia pojawienia się większości czynników stresogennych dla rośliny, generalnie nie zaleca się
stosowania biostymulatorów
tylko interwencyjnie (aczkolwiek w pewnych sytuacjach
może to być jedyna możliwość
uratowania plonu). n