docProjekt Strategicznych Wytycznych Wspólnoty dot. polityki spójności
download 
Reklamacja Transkrypt
Projekt Strategicznych Wytycznych Wspólnoty dot. polityki spójności
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, 05.07.2005 KOM(2005) 0299 KOMUNIKAT KOMISJI Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne wytyczne wspólnotowe, 2007-2013 PL 1 PL SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE........................................................................................................4 2. SPÓJNOŚĆ, WZROST GOSPODARCZY, ZATRUDNIENIE.....................................6 2.1. Odnowiona Agenda Lizbońska.......................................................................................6 2.2. Wkład polityki spójności we wzrost gospodarczy i zwiększanie zatrudnienia...............7 3. RAMY DLA POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH 2007-2013.................................8 3.1. Koncentracja...................................................................................................................8 3.2. Konwergencja.................................................................................................................9 3.3. Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie.................................................................10 3.4. Europejska współpraca terytorialna..............................................................................11 3.5. Rządzenie......................................................................................................................11 4. WYTYCZNE DOTYCZĄCE POLITYKI SPÓJNOŚCI, 2007-2013...........................13 4.1. Wytyczna: Uczynienie z Europy i jej regionów miejsca bardziej atrakcyjnego dla inwestowania i pracy..............................................................................................14 4.1.1. Rozszerzenie i poprawa infrastruktury transportowej...................................................14 4.1.2. Wzmocnienie synergii pomiędzy ochroną środowiska a wzrostem gospodarczym.....17 4.1.3. Zajęcie się intensywnym wykorzystywaniem przez Europę tradycyjnych źródeł energii.............................................................................................................................18 4.2. WYTYCZNA: Rozwój wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu gospodarczego....19 4.2.1. Wzrost i poprawa inwestycji w RTD............................................................................20 4.2.2. Wspieranie innowacji i promowanie przedsiębiorczości..............................................22 4.2.3. Promowanie społeczeństwa informacyjnego dla wszystkich........................................23 4.2.4. Poprawa dostępu do finansowania................................................................................25 4.3. WYTYCZNA: Większa liczba lepszych miejsc pracy.................................................26 4.3.1. Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową, utrzymanie wysokiego poziomu aktywności zawodowej oraz modernizacja systemów zabezpieczenia socjalnego............................................................................27 PL 2 PL 4.3.2. Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynku pracy.............................................................................................29 4.3.3. Zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepszą edukację i zdobywanie kwalifikacji....................................................................................................................30 4.3.4. Zdolności administracyjne............................................................................................31 4.3.5. Pomoc w utrzymaniu zdrowej siły roboczej.................................................................32 5. UWZGLĘDNIENIE TERYTORIALNEGO WYMIARU POLITYKI SPÓJNOŚCI..33 5.1. Wkład miast w rozwój gospodarczy i tworzenie miejsc pracy.....................................34 5.2. Wspieranie dywersyfikacji działalności gospodarczej na obszarach wiejskich............34 5.3. Współpraca....................................................................................................................35 5.4. Współpraca przygraniczna............................................................................................35 5.5. Współpraca ponadnarodowa.........................................................................................36 5.6. Współpraca międzyregionalna......................................................................................37 6. KOLEJNE KROKI........................................................................................................37 ZAŁĄCZNIK............................................................................................................................39 Z raportem, oraz z załącznikiem, można się zapoznać na poniższej stronie internetowej: http://europa.eu.int/comm/regional_policy/index_en.htm PL 3 PL KOMUNIKAT KOMISJI Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie: Strategiczne wytyczne wspólnotowe, 2007-2013 „Europa musi odnowić podstawy swojej konkurencyjności, zwiększyć swój potencjał wzrostu i wydajność oraz wzmocnić spójność społeczną, kładąc szczególny nacisk na wiedzę, innowacyjność i optymalne wykorzystanie kapitału ludzkiego. Dla osiągnięcia tych celów, Unia musi zmobilizować wszystkie odpowiednie zasoby krajowe i wspólnotowe - łącznie z polityką spójności - w trzech wymiarach Strategii (gospodarczym, społecznym i środowiskowym) aby lepiej wykorzystać ich synergie w ogólnym kontekście zrównoważonego rozwoju”. 1 1. WPROWADZENIE Dysproporcje w rozwoju gospodarczym na obszarze całej EU uległy dramatycznemu zwiększeniu na skutek ostatniego rozszerzenia Unii Europejskiej do 25 Państw Członkowskich, a przyłączenie Bułgarii i Rumunii, które ma nastąpić w 2007 r. różnice te jeszcze bardziej pogłębi. Niedawno opublikowany trzeci raport wstępny dotyczący spójności potwierdził, że rozszerzenie Unii Europejskiej do 25 Państw Członkowskich, a następnie do 27 i więcej, stanowi bezprecedensowe wyzwanie dla konkurencyjności i wewnętrznej spójności Unii. Jednocześnie w raporcie odnotowano, że niektóre z najbiedniejszych części nowych Państw Członkowskich charakteryzują się jednymi z najwyższych stóp wzrostu gospodarczego w Unii (patrz mapa w załączniku). Wypełniając cele określone w Traktacie2, a w szczególności cel osiągania rzeczywistej konwergencji, działania wspierane ograniczonymi środkami przeznaczonymi na politykę spójności, powinny koncentrować się na promowaniu zrównoważonego wzrostu gospodarczego3, konkurencyjności i zatrudnienia zgodnie z założeniami wyznaczonymi w odnowionej strategii lizbońskiej. Oczywiste jest, że stabilność makroekonomiczna i reformy strukturalne stanowią warunek konieczny powodzenia polityki spójności wraz z szeregiem innych warunków, które przyczyniają się do inwestycji (włączając w to skuteczną realizację jednolitego rynku, reformy administracyjne, dobre rządzenie, klimat sprzyjający biznesowi, oraz dostępność wysoko wykwalifikowanej siły roboczej)4. 1 Wnioski Prezydencji, Rada Europejska, marzec 2005 r. Artykuł 158 Traktatu stwierdza, że w celu wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej, Wspólnota zmierza do zmniejszenia różnic pomiędzy poziomem rozwoju poszczególnych regionów oraz do zmniejszenia zacofania najmniej uprzywilejowanych regionów i wysp, włączając w to obszary wiejskie. 3 Zgodnie ze Strategią przyjętą w Goeteborgu przez Radę Europejską w 2001 r. 4 „Gospodarka UE: Przegląd za rok 2004”, COM (2004) 723, 26 października 2004 r. 2 PL 4 PL Są to zasady leżące u podstaw propozycji reformy polityki spójności na lata 2007-2013 zaprezentowanych przez Komisję w Trzecim Raporcie dot. Polityki Spójności z lutego 2004 r. oraz w formularzu budżetowo-legislacyjnym z lipca 2004 r. Propozycje Komisji mają na celu poprawę w dwóch głównych obszarach. Po pierwsze, strategiczny wymiar polityki spójności zostaje wzmocniony aby zapewnić lepszą integrację priorytetów wspólnotowych z krajowymi i regionalnymi programami rozwoju. Po drugie, podejmowane są wysiłki na rzecz większego zaangażowania w realizację politykę spójności na poziomie lokalnym. Zostało to odzwierciedlone we wzmocnionym dialogu w duchu partnerstwa pomiędzy Komisją, Państwami Członkowskimi i regionami oraz w wyraźniejszym i bardziej zdecentralizowanym podziale odpowiedzialności w odniesieniu do obszarów takich jak zarządzanie finansowe i kontrola. Propozycje te tworzą również wyraźniejszy podział zakresu odpowiedzialności pomiędzy Komisję, Państwa Członkowskie i Parlament. Zgodnie z artykułem 23 projektu rozporządzenia Rady (WE) ustanawiającego ogólne przepisy dla Europejskich Funduszy Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności5, Rada ustanawia, po przyjęciu rozporządzeń i w oparciu o propozycję Komisji, strategiczne wytyczne wspólnotowe dla polityki spójności aby „nadać znaczenie priorytetom Wspólnoty, mając na celu promowanie zrównoważonego, harmonijnego i trwałego rozwoju”6. Strategiczne wytyczne wspólnotowe przedstawione w zarysie w niniejszym Komunikacie cechują się następującymi głównymi elementami: - Polityka spójności dysponuje instrumentami finansowymi w postaci Funduszy Strukturalnych (EFRR i EFS) i Funduszu Spójności. W wytycznych, które zostały przedstawione poniżej, w sposób zamierzony nie przedstawiono żadnej analizy według Funduszy. Kwestia, który z instrumentów jest najbardziej odpowiedni dla danego tytułu zostanie rozstrzygnięta na etapie programowania i będzie zależeć od charakteru planowanych wydatków (infrastruktura, inwestycje produkcyjne, rozwój zasobów ludzkich, itp.); - Kluczowym celem jest zidentyfikowanie wspólnotowych priorytetów dla wsparcia podejmowanego w ramach polityki spójności mając na względzie wzmocnienie synergii ze strategią lizbońską oraz wspomożenie jej realizacji, w sposób zdefiniowany przez zintegrowane wytyczne w sprawie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia; - Dotyczą one wyłącznie tej części inwestycji krajowych i regionalnych, które są współfinansowane ze środków Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności; - Muszą one być analizowane łącznie z propozycjami legislacyjnymi. Te ostatnie definiują cel i zakres pomocy w ramach każdego Funduszu, podczas gdy strategiczne wytyczne wspólnotowe dążą do zidentyfikowania, w ramach tego zakresu, obszarów, w których polityka spójności może najskuteczniej przyczynić się do realizacji priorytetów 5 COM (2004) 492 końcowy, 14 lipca 2004 r. W pozostałej części dokumentu, pojęcie „Fundusze” jest stosowane w odniesieniu do trzech Funduszy, natomiast pojęcie „Fundusze Strukturalne” gdy czynione jest odniesienie wyłącznie do EFRR i EFS. 6 COM (2004) 495 końcowy, artykuł 23. PL 5 PL Wspólnoty, a zwłaszcza tych, które zostały zdefiniowane w odnowionej Strategii Lizbońskiej. - Odzwierciedlają dyskusje z Państwami Członkowskimi oraz w ramach różnych służb Komisji. Po przyjęciu przez Radę, wytyczne będą stanowić podstawę przygotowania narodowych strategicznych ram odniesienia i wynikających z nich programów operacyjnych. 2. SPÓJNOŚĆ, WZROST GOSPODARCZY, ZATRUDNIENIE 2.1. Odnowiona Agenda Lizbońska Wnioski ze Szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie7, który odbył się w marcu 2000 r. – będące podstawowym tekstem definiującym Strategię Lizbońską – wyznaczyły strategię oraz szeroki wachlarz celów i narzędzi polityki, których podstawowym zadaniem jest uczynienie gospodarki Unii Europejskiej bardziej dynamiczną i konkurencyjną. Podczas Szczytu Rady Europejskiej w Goeteborgu w roku 2001 do powyższych celów dołączono wymiar środowiskowy. W połowie okresu realizacji tego procesu, stwierdzono, że osiągnięte rezultaty są jak dotąd mieszane. Po obiecującym początku w roku 2000, wzrost zatrudnienia uległ drastycznemu spowolnieniu, podczas gdy wzrost wydajności kształtował się przez cały czas na niezadowalającym poziomie, częściowo ze względu na nieumiejętność pełnego wykorzystania korzyści płynących z gospodarki opartej na wiedzy i technik informacyjnokomunikacyjnych (ICT). Pomimo że słabe wyniki gospodarcze były częściowo rezultatem spowolnienia w gospodarce światowej, to należy uczynić więcej aby stymulować wzrost gospodarczy i zatrudnienie w Europie. W lutym 2005 r., Komisja zaproponowała nowe Partnerstwo na rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia8 Radzie Europejskiej, której szczyt odbył się w marcu 2005 r. Rada potwierdziła powyższe cele oraz podkreśliła potrzebę ponownego wprowadzenia w życie Strategii Lizbońskiej. Podjęte na nowo wysiłki wymagają od „Unii zmobilizowania wszystkich odpowiednich zasobów krajowych i wspólnotowych – włącznie z polityką spójności”9. Dodatkowo, stwierdzono, że większe zaangażowanie w realizację celów lizbońskich w praktyce jest konieczne i wymaga zaangażowania podmiotów regionalnych i lokalnych oraz partnerów społecznych. Ma to szczególnie istotne znaczenie w obszarach gdzie dużą rolę odgrywa bliskość, czyli w odniesieniu do innowacyjności i gospodarki opartej na wiedzy, zatrudnienia, kapitału ludzkiego, przedsiębiorczości, wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) czy też dostępu do kapitału wysokiego ryzyka. Ponadto, polityki krajowe powinny również nadal być ukierunkowane na te same cele strategiczne aby zmobilizować możliwie najwięcej środków oraz aby nie doszło do nakładania się działań w praktyce. 7 Wnioski Prezydencji, Szczyt Rady Europejskiej w Lizbonie, 23 i 24 marca 2000 r. Komunikat na Wiosenny Szczyt Rady Europejskiej: „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – nowy początek Strategii Lizbońskiej”, COM (2005) 24, 2 luty 2005 r. 9 Wnioski Prezydencji, Szczyt Rady Europejskiej, marzec 2005 r. 8 PL 6 PL W okresie od szczytu Rady Europejskiej w marcu 2005 r., Komisja przyjęła zintegrowane wytyczne dla agendy na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia10 w celu wsparcia Państw Członkowskich w tworzeniu programów reform narodowych. Równocześnie, Komisja przygotuje Lizboński Program Wspólnotowy. 2.2. Wkład polityki spójności we wzrost gospodarczy i zwiększanie zatrudnienia Polityka spójności przyczynia się już do realizacji Strategii Lizbońskiej. Niezależne oceny (ewaluacje) pokazują, że polityka ta ma znaczący wpływ makroekonomiczny, zwłaszcza w mniej rozwiniętych regionach, oraz wywołuje efekty mnożnikowe w rozwoju UE jako całości11. Mobilizując potencjał rozwojowy drzemiący we wszystkich regionach, polityka spójności przyczynia się do poprawy równowagi geograficznej rozwoju gospodarczego jak również przyczynia się do zwiększenia potencjalnej stopy wzrostu gospodarczego w Unii jako całości. Aby UE osiągnęła cele określone w Lizbonie, wszystkie regiony – a zwłaszcza te, w których występuje największy potencjał wzrostu wydajności i zatrudnienia – mają swoją rolę do odegrania. Ponadto, polityka spójności przyczynia się do wzmocnienia integracji gospodarczej i politycznej poprzez, na przykład, rozwój sieci infrastrukturalnych oraz dostęp do usług powszechnych, podniesienie kwalifikacji obywateli Wspólnoty, zwiększenie dostępności odległych regionów jak również promocję współpracy. Istnieje kilka sposobów, poprzez które polityka spójności może w dalszym ciągu znacząco przyczyniać się do realizacji priorytetów określonych w Lizbonie: • Inwestowanie w obszarach charakteryzujących się wysokim potencjałem wzrostu. Wysoką stopę zwrotu można uzyskać z inwestycji w regionach, które mają potencjał szybkiego dogonienia pozostałej części UE, lecz w których może brakować wewnętrznych środków do wykorzystania wszystkich dostępnych możliwości. • Inwestowanie w lokomotywy wzrostu oraz zatrudnienie. Polityka spójności koncentruje się na inwestycjach w kapitał ludzki i kapitał fizyczny, które mają krytyczne znaczenie dla potencjału wzrostu i zatrudnienia, włączając w to infrastrukturę fizyczną oraz infrastrukturę ICT, potencjał badawczy i innowacyjność, kształcenie i szkolenia oraz zdolności przystosowawcze pracowników. • Wspieranie wdrażania spójnych strategii w średnim i długim okresie czasu. Polityka spójności jest jak dotychczas jedyną polityką, która zapewnia stabilne siedmioletnie ramy dla inwestycji. • Tworzenie synergii i komplementarności z innymi politykami wspólnotowymi. Polityka spójności działa jako potężna dźwignia do wdrażania innych polityk wspólnotowych. Na przykład, projekty Sieci Transeuropejskich są finansowane bezpośrednio przez Fundusz Spójności w krajach objętych tym Funduszem, prowadząc do znaczącej poprawy dostępu do pozostałej części Europy; polityka spójności silnie wspiera uzyskanie zgodności z przepisami prawa w zakresie środowiska oraz z szerszymi celami zrównoważonego rozwoju; polityka spójności wspiera również politykę badawczo- 10 11 COM (2005) 141. Patrz Trzeci Raport dotyczący polityki spójności, str. 149. PL 7 PL rozwojową i jej zakres zainteresowań, w szczególności jeżeli chodzi o infrastrukturę badawczą oraz rozwój zasobów ludzkich w dziedzinie badań jak również wspólnotową politykę innowacyjną i politykę wobec MŚP. • Mobilizowanie dodatkowych zasobów. Działania współfinansowane w ramach polityki spójności zapewniają wysoki stopień dodatkowości dla środków UE, w szczególności poprzez przesunięcie zasobów na inwestycje w obszarach gdzie wydatkowane środki mogą mieć największe oddziaływanie i wartość dodaną. Uruchamiają one dodatkowe środki krajowe, zarówno publiczne jak i prywatne, które są zaprzęgane do spójnych narodowych i regionalnych strategii rozwoju. Każde euro wydane na poziomie UE w ramach polityki spójności pociąga za sobą kolejne wydatki, wynoszące średnio 0,9 euro w słabiej rozwiniętych regionach (obecny Cel 1) i 3 euro w regionach przechodzących proces restrukturyzacji (obecny Cel 2). • Poprawa rządzenia. Niepowtarzalny system realizacji programów w ramach polityki spójności sprzyja poprawie zdolności instytucjonalnych w zakresie kształtowania i wdrażania polityki; rozpowszechnianiu kultury ewaluacyjnej; partnerstwu publicznoprywatnemu; przejrzystości; współpracy regionalnej i przygranicznej; oraz wymianie dobrych praktyk. Przyczynia się również do lepszego rządzenia na wszystkich poziomach poprzez zwiększenie odpowiedzialności i zaangażowania w realizację Strategii Lizbońskiej na szczeblu regionalnym. • Promowanie zintegrowanego podejścia do spójności terytorialnej. Polityka spójności może pomóc w stworzeniu zrównoważonych społeczności, poprzez zapewnienie tego, aby kwestie gospodarcze, społeczne i środowiskowe były rozwiązywane poprzez zintegrowane strategie odnowy, rewitalizacji i rozwoju zarówno na obszarach miejskich jak i wiejskich. W kontekście różnych sposobów, poprzez które polityka spójności może przyczyniać się do realizacji agendy lizbońskiej, poniższy rozdział określa kluczowe aspekty nowych ram dla polityki spójności w latach 2007-2013. 3. RAMY DLA POLITYKI SPÓJNOŚCI W LATACH 2007-2013 3.1. Koncentracja W niniejszym rozdziale, omówione zostaną nowe ramy dla polityki spójności w odniesieniu do potrzeby koncentracji tematycznej i geograficznej. Ze względu na to, że koncentracja zasobów jest również procesem, omówiony został również wymiar rządzenia. Zasadniczo na wyniki gospodarki składają się dwa czynniki: zatrudnienie i wzrost wydajności. Są one ze sobą ściśle powiązane i muszą być równocześnie stymulowane aby osiągnąć maksymalne oddziaływanie. Aby promować, w ramach programów rozwoju narodowego i regionalnego na lata 2007-2013, ścieżkę zrównoważonego rozwoju oraz wzmacniać konkurencyjność w gospodarce opartej na wiedzy, konieczne jest skoncentrowanie zasobów na podstawowej infrastrukturze, kapitale ludzkim, oraz na badaniach i innowacyjności, włączając w to dostęp do technik informacyjnokomunikacyjnych (ICT) i ich strategiczne wykorzystanie. Konieczne są do tego zarówno aktywa materialne jak i niematerialne. PL 8 PL Mieszanka polityk dla danego Państwa Członkowskiego czy też regionu niezbędna do osiągnięcia odpowiedniej kombinacji inwestycji wspierających wzrost zależy od jego specyfiki, struktury jego aktywności gospodarczej; oraz charakteru i zakresu jego problemów strukturalnych jak również potencjalnych obszarów przewagi komparatywnej. Mieszanka polityk nieuchronnie ulega zmianom w czasie, przynosząc zmiany w rodzaju wdrażanych polityk i wykorzystywanego instrumentarium. Każde Państwo Członkowskie oraz każdy region musi znaleźć mieszankę polityk odpowiednią dla swojej ścieżki rozwoju w świetle konkretnych warunków gospodarczych, społecznych, środowiskowych, kulturowych i instytucjonalnych. Jednakże, o ile mieszanka taka może się różnić w zależności od kontekstu, to koncentracja zostanie zapewniona na poziomie programów i projektów poprzez włączenie wyłącznie tych elementów, które mogą przyczynić się do realizacji agendy na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Będzie to podstawowa zasada, którą Komisja będzie miała na uwadze przy negocjowaniu poszczególnych programów narodowych i regionalnych. Czas realizacji ma również istotne znaczenie w odniesieniu do polityki spójności w Państwach Członkowskich, w przypadku gdy transfery z Unii przyjmują wymiar makroekonomiczny. W perspektywie krótkookresowej, transfery takie będą wywierały nacisk na inflację, na przykład, w sektorze budownictwa, przy jednoczesnym wywieraniu dodatkowego nacisku na saldo rachunku bieżącego (w wyniku importu wyposażenia kapitałowego, itd.) oraz na budżet (ze względu na wymóg współfinansowania). Dlatego też istotne jest aby Państwa Członkowskie i regiony tworzyły swoje programy inwestycyjne w taki sposób aby odnosiły się one do wąskich gardeł po stronie podaży oraz aby były ukierunkowane na zwiększanie wydajności w celu zrównoważenia nacisku na stronę popytową w gospodarce nominalnej. Należy wziąć również pod uwagę inne priorytety polityk wspólnotowych, po pierwsze ze względu na ich potencjał do przyczyniania się do wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w ramach programów polityki spójności oraz, po drugie, w celu wspierania synergii z innymi politykami UE w praktyce. 3.2. Konwergencja W odniesieniu do regionów i Państw Członkowskich kwalifikujących się do wsparcia w ramach polityki spójności na podstawie nowego celu Konwergencja, kluczowym celem będzie stymulowanie potencjału wzrostu gospodarczego w celu utrzymania i osiągnięcia wysokiej stopy wzrostu gospodarczego. Cel ten powinien być postrzegany w świetle bezprecedensowego wzrostu różnic w rozwoju gospodarczym w ramach poszerzonej Unii, długookresowego charakteru wysiłków, których podjęcie będzie konieczne do ich zmniejszenia oraz przyczyniania się do konkurencyjności całej Unii. Zatem, strategie będą koncentrowały się na inwestycjach i usługach zbiorczych, które są niezbędne do zwiększenia długookresowej konkurencyjności, tworzenia miejsc pracy i zrównoważonego rozwoju. Podstawowa infrastruktura i usługi będą musiały zostać stworzone, poprawione i poszerzone tak aby otworzyć gospodarki regionalne i lokalne, utworzyć odpowiednie ramy wsparcia biznesu oraz wykorzystać możliwości oferowane przez jednolity rynek. Ponadto, konieczne jest podjęcie znacznych wysiłków na rzecz zwiększenia inwestycji w kapitał ludzki; zwiększenia dostępu do zatrudnienia; zwiększenia stopnia integracji społecznej; oraz wprowadzenia i wdrożenia reform w systemach kształcenia i szkolenia. PL 9 PL Wraz z wysiłkami skierowanymi na rozwój podstawowej infrastruktury, należy podjąć działania na rzecz modernizacji i restrukturyzacji potencjału produkcyjnego regionów poprzez świadczenie usług na rzecz przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP; poprzez poprawę dostępu do środków finansowych; poprzez promowanie działalności badawczo-rozwojowej oraz innowacyjności; poprzez rozwój zasobów ludzkich; oraz poprzez promowanie przenikania, rozpowszechniania i stosowania nowych technik informacyjno-komunikacyjnych (ICT). Wzmocnienie zdolności instytucjonalnych oraz porządek instytucjonalny mają decydujące znaczenie przy kształtowaniu i realizacji skutecznych polityk. 3.3. Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie Potrzeba koncentracji na ograniczonej liczbie kluczowych priorytetów, a w szczególności na badaniach, innowacyjności, dostępności i tworzeniu miejsc pracy, jest istotna w ramach tego celu mając na względzie zapewnienie najlepszego wykorzystania ograniczonych zasobów finansowych. W celu zapewnienia sprawnego dostosowania w wyniku zmian gospodarczych i restrukturyzacji, istotną rolę mogą odgrywać inwestycje w kapitał ludzki. Zadaniem nowego celu regionalna konkurencyjność i zatrudnienie będzie przewidywanie i promowanie zmian gospodarczych poprzez poprawę konkurencyjności i atrakcyjności regionów UE poprzez inwestycje w gospodarkę opartą na wiedzy, przedsiębiorczość, badania, współpracę pomiędzy ośrodkami uniwersyteckimi i przedsiębiorstwami oraz innowacyjność; dostęp do infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, energię, i zdrowie; ochronę środowiska i zapobieganie ryzykom; wspieranie adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw; wzmacnianie uczestnictwa w rynku pracy; oraz promowanie integracji społecznej i zrównoważonych społeczności. Regiony przemysłowe mają różny charakter. Wiele z nich charakteryzuje się obecnością wielkich zakładów produkcyjnych, dużą gęstością zaludnienia i wysoką stopą wzrostu gospodarczego, podczas gdy inne łączą nowoczesny przemysł, zwłaszcza MŚP, i relatywnie szybko rosnący sektor usług. Jednakże, oba rodzaje regionów mogą borykać się z głęboko zakorzenionym miejscowym podupadaniem terenów miejskich i ubóstwem, przeludnieniem, presją na środowisko i złym stanem zdrowia, koniecznością stawienia czoła wyzwaniom globalizacji oraz potrzebą dostosowania się do przyspieszających zmian gospodarczych. Z drugiej strony skali, wiele regionów przemysłowych dopiero w ostatnim okresie zaczęło przystosowywać się do zmian a upadek bazy przemysłowej nie został zrównoważony w wystarczającym stopniu przez nowe rodzaje działalności. W międzyczasie, na obszarach charakteryzujących się niską gęstością zaludnienia, rozwój gospodarczy jest często napędzany przez małe przedsiębiorstwa, przy czym przedsiębiorstwa te muszą stawić czoła podobnym wyzwaniom. Niska gęstość zaludnienia utrudnia sprostanie takim wyzwaniom, dlatego też sytuacja społeczno-gospodarcza nie uległa zmianie podczas ostatniej dekady. Sytuacja gospodarcza obszarów wiejskich jest w znacznym stopniu zróżnicowana. Niektóre obszary posiadają dobre powiązania z ośrodkami miejskimi, oraz mimo że rolnictwo nadal odgrywa w nich znaczącą rolę, doświadczają rosnącej dywersyfikacji działalności gospodarczej oraz wzrostu działalności w sektorze usług, na przykład w turystyce. Inne obszary wiejskie położone bardziej na uboczu muszą borykać się z problemami wynikającymi z bardzo dużego rozproszenia i starzenia się ludności, słabej infrastruktury technicznej i społecznej, nieadekwatnych usług, oraz słabych powiązań z resztą gospodarki. PL 10 PL Wyzwaniem dla nowej generacji programów regionalnej konkurencyjności i zatrudnienia jest zajęcie się powyżej przedstawioną różnorodnością problemów oraz wsparcie regionów w restrukturyzacji oraz stworzeniu nowych działań zgodnie z odnowioną agendą lizbońską. 3.4. Europejska współpraca terytorialna Zadaniem nowego celu współpraca jest promowanie silniejszej integracji terytorium Unii we wszystkich wymiarach. W ten sposób, polityka spójności wspiera wyważony i zrównoważony rozwój terytorium Unii na poziomie makroregionów, jak również prowadzi do zmniejszenia „efektu granicznego” poprzez współpracę przygraniczną i wymianę najlepszych praktyk. Działania te opierają się na wspólnych strategiach rozwoju danych terytoriów (krajowych, regionalnych, lokalnych) oraz na tworzeniu sieci kontaktów kluczowych zainteresowanych stron. Jako takie, wnoszą one oczywistą wartość dodaną na poziomie Europy, która rośnie jeszcze bardziej w poszerzonej i bardziej zdywersyfikowanej Unii. 3.5. Rządzenie W kontekście polityki spójności, kwestia rządzenia ma różne wymiary. Pierwszy dotyczy zbioru cech charakterystycznych organizacji publicznych związanych z realizacją i sukcesem polityk publicznych. Dla krajów i regionów, a zwłaszcza tych które kwalifikują się do objęcia celem konwergencja, jakość i wydajność sektora publicznego mają decydujące znaczenie dla skorzystania z reform i dobrego rządzenia, szczególnie w sferze gospodarczej, zatrudnienia, społecznej, edukacyjnej, środowiskowej i sądowniczej. Przyczyni się to nie tylko poprawy wdrażania polityki spójności UE ale również pomoże podnieść ogólne wyniki gospodarcze. Wzmocnienie zdolności instytucjonalnych i rządzenia w tych obszarach, w których uważane są one za słabe powinno być kluczowym priorytetem w mniej rozwiniętych regionach. Konkurencyjność gospodarki i silniejsze społeczeństwo obywatelskie zależą nie tylko od skutecznych sieci infrastrukturalnych, ale również od niedyskryminującego, przewidywalnego i przejrzystego egzekwowania prawa; nadawania i egzekwowania zbywalnych praw własności, w tym praw własności intelektualnej; systemu nieograniczonych zamówień publicznych; oraz administracji, która minimalizuje obciążenia administracyjne nakładane na podmioty gospodarcze. Zatem, tworząc strategię narodową Państwa Członkowskie powinny systematycznie analizować w jakim zakresie skuteczniejsza, odpowiedzialna i przejrzysta administracja publiczna może przyczynić się do podniesienia poziomu wydajności. Podnoszenie zdolności administracji publicznej szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego, z uwzględnieniem poprawy ram administracyjnych dla działalności gospodarczej, sprawnego kształtowania i wdrażania polityki, włączając w to lepsze standardy tworzenia prawa, ewaluację i analizę oddziaływania propozycji w zakresie polityki, oraz regularny przegląd mechanizmów wdrażania, powinno zatem być wspierane ze środków Funduszy Strukturalnych. Drugi wymiar odnosi się do działań i operacji szczególnie niezbędnych dla poprawy zdolności Państw Członkowskich w zakresie zarządzania i wdrażania polityki spójności. Prawidłowe i skuteczne zarządzanie Funduszami wymaga odpowiednich, skutecznych i przejrzystych struktur administracji centralnej i regionalnej, które są w stanie realizować PL 11 PL zadania związane z wdrażaniem Funduszy, takie jak zamówienia publiczne, kontrola finansowa, monitoring, ewaluacja oraz zapobieganie i zwalczanie nadużyć i korupcji. Efektywne wykorzystanie Funduszy zależy również od zdolności projektodawców do rozwijania i wdrażania projektów charakteryzujących się wysoką jakością. W sytuacji gdy zasoby są wykorzystywane w efektywny i przejrzysty sposób, ich widoczność stanowi zachętę dla prywatnych przedsiębiorców i partnerów społecznych oraz stwarza środowisko, w którym ci pierwsi podejmują swoje własne decyzje inwestycyjne. Zatem, konieczne jest podjęcie działań również w tym zakresie, a działania takie powinny być wspierane przez pomoc techniczną. Powiązanym, i niezwykle istotnym, czynnikiem wpływającym na efektywność polityki spójności jest jakość partnerstwa pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami, włączając w to partnerów na poziomie regionalnym i lokalnym, w zakresie przygotowania i wdrażania programów. Dodatkowo, silne partnerstwo pomiędzy Komisją a Państwami Członkowskimi jest podstawą określenia strategii polityki spójności oraz jej późniejszego wdrażania poprzez program operacyjny. Tworzenie innowacyjnych projektów opartych na partnerstwie, promujących udział społeczeństwa w formułowaniu i wdrażaniu polityk publicznych jak również wzmocnienie interakcji pomiędzy społecznościami oraz w ramach społeczności może przyczynić się do tworzenia kapitału ludzkiego i społecznego, prowadząc do zrównoważonego zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i spójności społecznej. W tym kontekście, istotne jest aby kluczowi partnerzy na poziome krajowym, regionalnym i lokalnym skupiali się wokół programu reform tak aby zasoby były rzeczywiście koncentrowane na agendzie na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz aby zostały utworzone w tym celu konieczne sieci współdziałania partnerskiego. Regiony zachęca się natomiast do tworzenia regionalnych strategii zrównoważonego rozwoju budujących konsensus odnośnie celów do osiągnięcia poprzez regularny i systematyczny dialog z kluczowymi partnerami. Partnerstwo odgrywa zasadniczą rolę przy opracowywaniu i wdrażaniu strategii rozwoju i opiera się na konsultowaniu i uczestnictwie zainteresowanych stron, takich jak właściwe władze, partnerzy gospodarczy i społeczni oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, włączając w to organizacje pozarządowe. Partnerstwo daje podstawy do otwartości i przejrzystości podczas przygotowywania i wdrażania programów. Partnerstwa publiczno-prywatne Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) może stanowić odpowiednią metodę finansowania inwestycji w przypadku gdy występuje znaczna możliwość zaangażowania sektora prywatnego, zwłaszcza w obszarach, w których nie jest możliwe ani właściwe odstąpienie od własności publicznej czy też świadczenia usług. Poza dźwignią finansową osiąganą dzięki takiemu partnerstwu, partnerstwo publiczno-prywatne na poziomie projektu przyczynia się również do poprawy jakości wdrażania a następnie zarządzania projektami. Zatem zachęca się Państwa Członkowskie do wybierania takiej formy partnerstwa gdy istnieje taka możliwość. Do głównych korzyści wynikających z mechanizmu PPP można zaliczyć: • sektor publiczny zdobywa dostęp do szeregu kwalifikacji występujących w sektorze prywatnym, które powinny umożliwić świadczenie bardziej efektywnych i tańszych usług, • sektor prywatny bierze na siebie szereg ryzyk, które w przypadku tradycyjnego PL 12 PL zamówienia publicznego byłyby ponoszone przez sektor publiczny, • pozwala on na osiągnięcie większej skuteczności ponieważ jedna strona jest odpowiedzialna za projektowanie, budowę, zarządzanie i finansowanie w ramach zintegrowanego pakietu. Przy rozpatrywaniu zasadności zrealizowania określonego projektu w systemie PPP, należy zapewnić aby określone warunki zostały spełnione przed zakontraktowaniem dostawy towarów i świadczenia usług, w szczególności należy stworzyć odpowiednie ramy prawne. System PPP najlepiej sprawdza się w tych przypadkach gdzie występuje wyraźne zobowiązanie polityczne wyrażone przez rządy krajowe do angażowania sektora prywatnego w realizację projektów sektora publicznego. W różnych obszarach polityki istnieje konieczność stworzenia wyraźnych i odpowiednio określonych ram dla PPP; będą się one różnić, na przykład, ze względu na stopień zwrotu kosztów poprzez opłaty z tytułu użytkowania oraz zakres celów społecznych. UE będzie wspierać takie przedsięwzięcia PPP poprzez zapewnianie finansowania, w ramach Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności, w przypadku gdy dane projekty będą spełniać wszystkie konieczne kryteria. W przypadku większych projektów, Komisja będzie zachęcać Państwa Członkowskie do dołączania oceny zasadności realizacji danego projektu w systemie PPP. EBI oraz EFI mogłyby udzielić cennego wkładu w tym względzie. 4. WYTYCZNE DOTYCZĄCE POLITYKI SPÓJNOŚCI, 2007-2013 W świetle powyższych informacji oraz odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, programy współfinansowane przez politykę spójności powinny dążyć do kierowania środków na następujące trzy priorytety12: - poprawę atrakcyjności Państw Członkowskich, regionów i miast poprzez poprawę dostępności, zapewnienie odpowiedniej jakości i poziomu usług, oraz zachowanie ich potencjału środowiskowego; - wsparcie innowacyjności, przedsiębiorczości i wzrostu gospodarki opartej na wiedzy poprzez zdolności w zakresie badań i innowacyjności, łącznie z nowymi technikami informacyjno-komunikacyjnymi; oraz - tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy poprzez zachęcanie większej liczby osób do podjęcia zatrudnienia lub rozpoczęcia działalności gospodarczej, poprawę adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw oraz zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki. W poniższych rozdziałach, przeanalizowano kluczowe aspekty dotyczące każdego z tych szerokich obszarów oraz zdefiniowano określone wytyczne dla każdego tytułu. Oczywiście, nie wszystkie z takich bardziej uszczegółowionych wytycznych będą odnosić się do wszystkich regionów. Najodpowiedniejsza mieszanka inwestycji ostatecznie zależy od analizy słabych i mocnych stron każdego Państwa Członkowskiego i regionu. Wytyczne stanowią raczej jednolite ramy, z których Państwa Członkowskie i regiony mogą 12 Komunikat na Wiosenny Szczyt Rady Europejskiej: „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – nowy początek Strategii Lizbońskiej”, COM (2005) 24, 2 luty 2005 r. PL 13 PL korzystać w momencie tworzenia programów narodowych i regionalnych, zwłaszcza mając na względzie ocenę ich wkładu w realizację celów Unii w kontekście spójności, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Wytyczne stanowią warunek konieczny, aczkolwiek nie są jedynym warunkiem osiągnięcia odpowiedniego poziomu koncentracji na kluczowych priorytetach dla każdego Państwa Członkowskiego i regionu zgodnie z odnowioną agendą lizbońską. Zgodnie z założeniami ponownego rozpoczęcia strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, polityka spójności powinna koncentrować się w większym stopniu na wiedzy, badaniach i innowacyjności, oraz kapitale ludzkim. Odpowiednio, całkowity wysiłek finansowy skierowany na wspieranie tych obszarów działania powinien zostać znacząco zwiększony. Dodatkowo, Państwa Członkowskie powinny zostać zainspirowane najlepszymi praktykami, w tych dziedzinach, w których przyniosły one widzialne pozytywne rezultaty w kategoriach wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Państwa Członkowskie i regiony powinny dążyć do realizacji celu równego statusu kobiet i mężczyzn na wszystkich etapach przygotowywania i wdrażania programów i projektów. Może to zostać osiągnięte poprzez określone działania promujące równość oraz zwalczające dyskryminację jak również poprzez dokładne branie pod uwagę tego w jaki sposób inne projekty oraz zarządzanie środkami mogą wpływać na kobiety i mężczyzn. 4.1. WYTYCZNA: Uczynienie z Europy i jej regionów miejsca bardziej atrakcyjnego dla inwestowania i pracy Jednym z warunków koniecznych wzrostu gospodarczego i zatrudnienia jest zapewnienie dostępności infrastruktury (na przykład transportowej, środowiskowej i energetycznej) niezbędnej dla przedsiębiorstw. Nowoczesna infrastruktura jest istotnym czynnikiem w działalności wielu przedsiębiorstw, wpływającym na atrakcyjność gospodarczą i społeczną regionów. Inwestycje infrastrukturalne w regionach opóźnionych w rozwoju, zwłaszcza w nowych Państwach Członkowskich, przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tym samym wzmocnienia konwergencji z pozostałą częścią Unii. Środki powinny pochodzić nie tylko z dotacji ale również z pożyczek, na przykład z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Państwa Członkowskie będą miały możliwość szerszego wykorzystania doświadczenia i wiedzy EBI przy przygotowywaniu odpowiednich projektów do finansowania europejskiego. 4.1.1. Rozszerzenie i poprawa infrastruktury transportowej Zapewnienie sprawnie działającej, elastycznie reagującej i bezpiecznej infrastruktury transportowej może być uważane za warunek konieczny rozwoju gospodarczego ponieważ infrastruktura taka pobudza wydajność, a tym samym przyczynia się do zwiększenia perspektyw rozwoju danych regionów poprzez ułatwianie przemieszczania się ludzi i towarów. Sieci transportowe zwiększają możliwości dla handlu, jednocześnie zwiększając efektywność. Ponadto, rozwój infrastruktury transportowej na skalę europejską (zwłaszcza odpowiednich części trzydziestu projektów priorytetowych dla Transeuropejskich Sieci Transportowych), ze szczególnym naciskiem na projekty przygraniczne, ma istotne znaczenie dla osiągnięcia większej integracji rynków krajowych, zwłaszcza w kontekście poszerzonej Unii. Inwestycje infrastrukturalne muszą być dostosowywane do specyficznych potrzeb i poziomu rozwoju gospodarczego danych regionów i krajów. Zazwyczaj inwestycje infrastrukturalne (tak jak w przypadku innych inwestycji) wykazują zmniejszanie stóp zwrotu powyżej PL 14 PL określonego poziomu finansowania. Zwrot z takich inwestycji jest wysoki gdy infrastruktura jest nierozwinięta a budowa podstawowych sieci nie została zakończona, natomiast istnieje prawdopodobieństwo, że zacznie się zmniejszać po osiągnięciu określonego poziomu. Należy zatem wziąć pod uwagę poziom regionalnego rozwoju gospodarczego oraz istnienie znacznego dofinansowania infrastruktury. W najmniej rozwiniętych regionach i krajach, połączenia międzynarodowe i międzyregionalne mogą dawać wyższy zwrot w dłuższym okresie czasu w postaci zwiększonej konkurencyjności przedsiębiorstw, jednocześnie ułatwiając mobilność siły roboczej. Z drugiej jednak strony, w regionach o rozproszonej, niewielkiej bazie ekonomicznej oraz sieci osadniczej opartej na małych miastach, bardziej odpowiednie może być stworzenie infrastruktury transportu regionalnego. W regionach objętych celem Konwergencja, oraz w mniejszym stopniu w regionach objętych mechanizmem „phasing out”, charakteryzujących się nieodpowiednią siecią dróg, powinna również istnieć możliwość wykorzystania środków na budowę połączeń drogowych o dużym znaczeniu gospodarczy. W celu maksymalizacji korzyści wynikających z inwestycji transportowych, pomoc ze środków Funduszy musi zostać oparta na kilku zasadach. Po pierwsze, należy stosować obiektywne kryteria do określenia poziomu i charakteru inwestycji infrastrukturalnych, które zostaną podjęte. Na przykład, do zmierzenia potencjalnej stopy zwrotu należy wykorzystać poziom rozwoju gospodarczego oraz charakter działalności gospodarczej odnośnych regionów, przeważającą gęstość infrastruktury czy też stopień zagęszczenia. Określając społeczne stopy zwrotu, należy również odpowiednio uwzględnić implikacje środowiskowe i społeczne potencjalnych projektów infrastrukturalnych. Po drugie, zasada zrównoważonego środowiska powinna być respektowana w możliwie najszerszym zakresie, zgodnie z Białą Księgą13. Zrównoważenie dominacji transportu drogowego w Europie poprzez promowanie alternatywnych środków transportu oraz transportu intermodalnego powinno stać się kluczowym zagadnieniem. Po trzecie, szczególną uwagę należy zwrócić w regionach objętych celem Konwergencja na zmodernizowanie sieci kolejowej poprzez staranny dobór odcinków priorytetowych, zapewniając ich interoperacyjność w ramach Europejskiego Systemu Zarządzania Transportem Kolejowym (ang. European Rail Transport Management System – ERTMS). Po czwarte, inwestycjom w infrastrukturę transportową powinno towarzyszyć odpowiednie zarządzanie ruchem, ze zwróceniem szczególnej uwagi na bezpieczeństwo, zgodnie ze standardami krajowymi i wspólnotowymi. Strategie narodowe i regionalne powinny uwzględniać potrzebę osiągnięcia zrównoważonego (i wyraźnego) podziału na poszczególne środki transportu, które zaspokajają potrzeby zarówno gospodarcze jak i środowiskowe. Strategie powinny uwzględniać, na przykład, inteligentne systemy transportowe, platformy multimodalne oraz, w szczególności, technologię wykorzystywaną na potrzeby ERTMS i SESAME (dla bardziej jednolitego systemu zarządzania ruchem powietrznym w Europie). W oparciu o powyższe zasady, określono następujące wytyczne dla działań: Państwa Członkowskie powinny priorytetowo traktować 30 projektów o znaczeniu 13 „Europejska polityka transportowa do roku 2010: czas na podjęcie decyzji”, COM (2001) 370. PL 15 PL ogólnoeuropejskim, zlokalizowanych w Państwach Członkowskich i regionach kwalifikujących się do pomocy w ramach celu Konwergencja14. Inne projekty TEN powinny być wspierane w przypadku zaistnienia sytuacji uzasadniającej takie wsparcie w kontekście przyczyniania się do wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. W ramach tej grupy projektów, na szczególną uwagę zasługują połączenia przygraniczne oraz projekty nadzorowane przez specjalnie wyznaczonych koordynatorów europejskich w Państwach Członkowskich. Państwa Członkowskie powinny korzystać z usług koordynatorów aby umożliwić skrócenie czasu upływającego pomiędzy wyznaczeniem sieci a jej fizyczną budową. Inwestycje uzupełniające w połączenia o drugorzędnym znaczeniu będą również istotne w kontekście zintegrowanej strategii transportu i komunikacji regionalnej obejmującej obszary miejskie i wiejskie, w celu zapewnienia takim regionom możliwości korzystania z szans stwarzanych przez główne sieci. Wsparcie dla infrastruktury kolejowej powinno prowadzić do zapewnienia większej dostępności. Opłaty za korzystanie z linii kolejowych powinny ułatwiać dostęp dla niezależnych przewoźników. Powinny również wspomagać tworzenie interoperacyjnej sieci ogólnoeuropejskiej. Zgodność i zastosowanie interoperacyjności oraz spełnianie systemu ERTMS na pokładzie i na torach powinno stanowić część każdego dofinansowanego projektu. Promowanie zrównoważonych środowiskowo sieci transportowych. Obejmuje to infrastrukturę transportu publicznego (łącznie z infrastrukturą „parkuj i jedź”), plany ruchu, obwodnice, zwiększanie bezpieczeństwa na skrzyżowaniach drogowych, „miękki” ruch (ścieżki rowerowe, ciągi piesze). Obejmuje to również działania na rzecz zapewnienia dostępności do usług powszechnego transportu publicznego określonym grupom docelowym (osoby starsze, osoby niepełnosprawne) oraz na rzecz zapewnienia sieci dystrybucji alternatywnych paliw samochodowych. W celu zagwarantowania optymalnej efektywności infrastruktury transportowej w kontekście pobudzania rozwoju regionalnego, należy zwrócić uwagę na poprawę połączenia terenów śródlądowych z Siecią Transeuropejską (TEN-T) (patrz mapa w załączniku). W tym względzie, należy promować rozwój połączeń drugorzędnych, koncentrując się na intermodalności i zrównoważonym transporcie. W szczególności, należy odpowiednio połączyć porty morskie i porty lotnicze z ich zapleczem. Większą uwagę należy zwrócić na rozwój „autostrad morskich” oraz krótkodystansowy transport ładunków drogą morską jako realną alternatywę dla długodystansowego transportu drogowego i kolejowego. W przypadku gdy Państwa Członkowskie otrzymują wsparcie zarówno w ramach Funduszu Spójności jak i Funduszy Strukturalnych, należy w programach dokonać rozróżnienia pomiędzy rodzajami działań finansowanych przez każdy z tych funduszy, przy czym Fundusz Spójności powinien, zasadniczo, odgrywać kluczową rolę jeżeli chodzi o wsparcie transeuropejskich sieci transportowych. 14 Decyzja nr 884/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, z 29 kwietnia 2004 r. PL 16 PL Z kolei, Fundusze Strukturalne powinny zasadniczo skupiać się na rozwoju infrastruktury związanej z działaniami stymulującymi wzrost gospodarczy (jak na przykład rozwój turystyki, ulepszenia wspierające wzrost atrakcyjności terenów przemysłowych, itd.). W odniesieniu do infrastruktury drogowej, inwestycje powinny również zostać dopasowane do ogólnego celu zwiększenia bezpieczeństwa na drodze. Współfinansowanie ze środków Funduszu Spójności i Funduszy Strukturalnych powinno mieć charakter komplementarny w stosunku do dotacji z budżetu na Sieci Transeuropejskie. Państwa Członkowskie będą musiały z góry określić który instrument będzie najbardziej odpowiedni dla przewidywanych projektów. Finansowanie w ramach polityki spójności może zostać połączone z częścią gwarancji kredytowych instrumentów TEN. 4.1.2. Wzmocnienie synergii pomiędzy ochroną środowiska a wzrostem gospodarczym Inwestycje środowiskowe mogą mieć wpływ na gospodarkę na trzy sposoby: mogą zapewnić długookresową stabilność wzrostu gospodarczego, zmniejszają zewnętrzne koszty środowiskowe dla gospodarki (np. koszty opieki zdrowotnej, koszty oczyszczania czy też likwidacji szkód) jak również stymulują innowacyjność i tworzenie miejsc pracy. Kolejne programy polityki spójności powinny dążyć do wzmocnienia potencjalnych synergii pomiędzy ochroną środowiska i wzrostem gospodarczym. Świadczenie usług „środowiskowych”, takich jak infrastruktura gospodarki odpadami i gospodarki wodnościekowej, gospodarowanie zasobami naturalnymi, dekontaminacja gruntów w celu przygotowania ich pod nową działalność gospodarczą, oraz ochrona przed określonymi zagrożeniami środowiskowymi – wszystko to powinno mieć wysoki priorytet w tym kontekście. W celu zmaksymalizowania korzyści gospodarczych oraz zminimalizowania kosztów, należy priorytetowo potraktować zwalczanie zanieczyszczeń środowiska u źródła. W sektorze gospodarowania odpadami, oznacza to koncentrowanie się na zapobieganiu powstawaniu odpadów, na recyklingu i biodegradacji odpadów, które to działania są działaniami tańszymi i przyczyniają się do utworzenia większej liczby miejsc pracy w porównaniu ze składowaniem odpadów i ich spalaniem, czyli najmniej korzystnymi rozwiązaniami znajdującymi się na końcu łańcucha. Strategie rozwoju powinny zostać oparte na wcześniejszej ocenie potrzeb i określonych kwestii, z którymi borykają się regiony, wykorzystując, tam gdzie to możliwe, odpowiednie wskaźniki. Należy podjąć wysiłki w celu promowania uwzględniania zewnętrznych kosztów środowiskowych, wspierając tworzenie i rozwój instrumentów rynkowych (patrz, na przykład, instrumenty proponowane w Planie Działań na rzecz Technologii Środowiskowych). Odpowiednio, rekomendowano następujące wytyczne dla działań: zajęcie się istotnymi potrzebami w zakresie inwestycji w infrastrukturę, szczególnie w regionach objętych celem Konwergencja, a zwłaszcza w nowych Państwach Członkowskich, w celu uzyskania zgodności z prawodawstwem środowiskowym, zarówno jeżeli chodzi o wodę, odpady, powietrze, jak też ochronę przyrody i gatunków. zapewnienie istnienia atrakcyjnych warunków dla przedsiębiorstw i ich wysoko wykwalifikowanych pracowników. Może to zostać osiągnięte poprzez promowanie zagospodarowania przestrzennego, które redukuje zjawisko bezładnej zabudowy PL 17 PL miejskiej, oraz poprzez regenerację środowiska fizycznego, łącznie z zasobami naturalnymi i kulturowymi. Inwestycje w tym obszarze powinny być wyraźnie połączone z rozwojem przedsiębiorstw innowacyjnych i takich które przyczyniają się do tworzenia nowych miejsc pracy w danych lokalizacjach. promowanie, dodatkowo oprócz inwestycji w energię i transport zrównoważony, które zostały już ujęte w innych działaniach, inwestycji, które przyczyniają się do realizacji zobowiązań z Kioto podjętych przez Unię Europejską. podejmowanie działań w zakresie zapobiegania zagrożeniom poprzez poprawę zarządzania naturalnymi zasobami, bardziej ukierunkowane badania i lepsze wykorzystanie ICT oraz bardziej innowacyjne polityki zarządzania publicznego (patrz mapa w załączniku). W przypadku gdy Państwa Członkowskie otrzymują wsparcie zarówno w ramach Funduszu Spójności jak i Funduszy Strukturalnych, należy w programach dokonać rozróżnienia pomiędzy rodzajami działań finansowanych przez każdy z tych Funduszy. Fundusz Spójności powinien, zasadniczo, koncentrować się na inwestycjach infrastrukturalnych związanych z gospodarką wodną, zanieczyszczeniem wód i powietrza, podczas gdy Fundusze Strukturalne powinny, zasadniczo, koncentrować się na promowaniu systemów zarządzania środowiskiem, na upowszechnianiu czystych technologii wśród MŚP oraz rekultywacji skażonych terenów. 4.1.3. Zajęcie się intensywnym wykorzystywaniem przez Europę tradycyjnych źródeł energii Priorytetem w tym kontekście jest potrzeba zmniejszenia uzależnienia od energii tradycyjnej poprzez dokonanie postępów w odniesieniu do efektywności energetycznej i energii odnawialnej. Inwestycje w tych dziedzinach przyczyniają się do zabezpieczenia dostaw energii dla długoterminowego wzrostu gospodarczego, jednocześnie działając jako źródło innowacyjności oraz zapewniając możliwości eksportowe. Inwestycje są również niezbędne jeżeli chodzi o tradycyjne źródła energii, w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw. W szczególności, Fundusze powinny koncentrować się – w przypadku gdy można wykazać, że siły rynkowe nie działają prawidłowo oraz gdy nie stoi to w sprzeczności z liberalizacją rynku – na realizacji wzajemnych połączeń, z położeniem szczególnego nacisku na sieci transeuropejskie, poprawę sieci przesyłowych energii elektrycznej oraz na realizację i poprawę sieci przesyłowych i dystrybucji gazu. Można wyszczególnić następujące wytyczne dla działań w ramach niniejszego rozdziału: wspieranie projektów poprawiających efektywność energetyczną oraz upowszechniających modele rozwoju gospodarczego charakteryzujące się niską energochłonnością. wspieranie rozwoju technologii wykorzystujących odnawialne i alternatywne źródła energii (wiatr, słońce, biomasa), które mogą zapewnić UE istotną przewagę, tym samym wzmacniając jej pozycję konkurencyjną. Takie inwestycje przyczyniają się również do realizacji celu Strategii Lizbońskiej polegającego na zapewnieniu aby, do roku 2010, 21 % energii elektrycznej było wytwarzane ze źródeł odnawialnych. koncentrowanie inwestycji w tradycyjne źródła energii w celu rozwoju sieci w przypadku gdy można wykazać, że siły rynkowe nie działają prawidłowo. Inwestycje takie PL 18 PL przeważnie dotyczą regionów objętych celem konwergencja. 4.2. WYTYCZNA: Rozwój wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu gospodarczego Cele Unii dotyczące wzrostu gospodarczego i zatrudnienia wymagają strukturalnego przesunięcia w gospodarce w kierunku działań opartych na wiedzy. Wymaga to działania na kilku frontach: podniesienia poziomu wydatków, który jest obecnie niski, na sferę badań i rozwój techniczny (ang. research and technological development – RTD), zwłaszcza w sektorze prywatnym; promowania innowacyjności poprzez nowe lub ulepszone produkty, procesy i usługi, które będą w stanie stawić czoła międzynarodowej konkurencji; zwiększenia regionalnego potencjału do generowania i absorbowania nowych technologii (zwłaszcza ICT); oraz zapewnienia większego wsparcia dla działań wiążących się z ryzykiem. Wydatki na RTD jako procent PKB rosły w ostatnich latach, ale jedynie w niewielkim stopniu, a ich poziom wynoszący 1,9 % PKB pozostaje znacznie poniżej celu wynoszącego 3 %, który został określony w Strategii Lizbońskiej15. Ocenia się, że wzrost udziału wydatków na badania i rozwój w PKB z 1,9 % do 3 % (w celu osiągnięcia, do roku 2010, celu określonego w Strategii Lizbońskiej) przyczyni się do zwiększenia o 1,7 % poziomu PKB do roku 201016. O ile niedobór inwestycji przedsiębiorstw w dziedzinie badań i rozwoju technicznego pozostaje znaczny, to widoczne są objawy, że również inwestycje sektora publicznego w tej dziedzinie znajdują się pod presją. Luka w zakresie RTD i innowacyjności w ramach i pomiędzy poszczególnymi krajami, zwłaszcza jeżeli chodzi o wydatki przedsiębiorstw na RTD, jest znacznie większa niż luka dochodowa. O ile podjęte zostały inicjatywy łączące działania krajowe i wspólnotowe, to wydaje się, że więcej działań jest potrzebnych w celu sprostania potrzebom przedsiębiorstw w zakresie podaży RTD przez publiczne i prywatne instytucje RTD. Luka innowacyjności w Europie stale się powiększa: Europejska Tabela Innowacyjności pokazuje, że Europa pozostaje w tyle za Stanami Zjednoczonymi w odniesieniu do 9 spośród 11 wskaźników innowacyjności17. Również w obrębie Europy, utrzymuje się luka innowacyjności, ponieważ Unia zbyt często doznaje niepowodzeń w przekładaniu rozwoju technologicznego na produkty i procesy komercyjne. Polityka spójności może pomóc w rozwiązaniu głównych problemów stojących za słabymi wynikami Europy w zakresie innowacyjności, włączając w to nieefektywne systemy innowacyjne, niewystarczającą dynamikę przedsiębiorczości czy też powolne przyjmowanie ICT w biznesie. W tym kontekście, konieczne jest zwiększenie krajowego i regionalnego potencjału RTD, wsparcie inwestycji w infrastrukturę ICT, oraz upowszechnianie technologii i wiedzy poprzez odpowiednie mechanizmy transferowania technologii oraz wymiany doświadczeń. Regionalny „foresight” oraz inne metody regionalnego planowania strategicznego, włączając w to regularny i systematyczny dialog z kluczowymi partnerami, mogą przyczyniać się do lepszego wykorzystania istniejącego potencjału RTD. Istotne jest również zwiększenie potencjału firm w zakresie absorpcji RTD, a potencjału MŚP w szczególności; stworzenie bodźców do tworzenia i wykorzystania większej puli talentu badawczego wysokiej jakości w Europie; zwiększenie prywatnych i publicznych inwestycji w RTD i innowacyjności; oraz stworzenie bodźców do tworzenia partnerstw RTD w różnych regionach Unii. 15 „Inwestowanie w sferę badań: plan działań dla Europy”, COM (2003) 226 końcowy, 30 kwietnia 2003 r. „Koszty ekonomiczne zaniechania realizacji Strategii Lizbońskiej”, SEC (2005) 385, 15 marca 2005 r. 17 SEC(2004)1475. 16 PL 19 PL O ile znaczenie bezpośrednich dotacji nadal jest duże, szczególnie w regionach objętych celem Konwergencja, istnieje potrzeba skoncentrowania się na świadczeniu zbiorowych usług technologicznych i biznesowych dla grup przedsiębiorstw, w celu wspomożenia poprawy ich działalności innowacyjnej. Dotacje bezpośrednie dla poszczególnych przedsiębiorstw powinny być raczej nakierowane na poprawę potencjału innowacyjnego i RTD danego przedsiębiorstwa niż na czasowe zmniejszenie jego kosztów produkcji co wiąże się z powstaniem znacznych skutków nieprodukcyjnych. Ma to szczególnie istotne znaczenie w przypadku tradycyjnych sektorów, a zwłaszcza w przypadku sektorów wystawionych na działanie globalnej konkurencji, które muszą podejmować dodatkowe wysiłki aby utrzymać swoją konkurencyjność, jak również w przypadku MŚP, które często stanowią największe źródło zatrudnienia na szczeblu regionalnym. Co najważniejsze, polityki te muszą zostać dostosowane do określonych warunków każdego regionu, a w szczególności do potrzeb MŚP. Strategie narodowe i regionalne muszą zostać oparte na wyczerpującej analizie możliwości inwestycji RTD. Wiedza i innowacyjność znajdują się w centrum unijnych wysiłków na rzecz promocji szybszego wzrostu gospodarczego i większego zatrudnienia. Na poziomie Unii proponowane są dwa powiązane ze sobą ramowe programy: Siódmy Program Ramowy na rzecz RTD oraz Program Ramowy na rzecz Wzrostu Konkurencyjności i Innowacyjności (CIP). Synergia pomiędzy polityką spójności i tymi instrumentami ma istotne znaczenie, a narodowe i regionalne strategie rozwoju muszą wskazywać w jaki sposób zostanie ona osiągnięta. Polityka spójności może pomóc wszystkim regionom zbudować potencjał badawczy i innowacyjny, tym samym przyczyniając się do efektywnego uczestnictwa tych regionów w Europejskim Obszarze Badawczym oraz ogólnie w działalności badawczej i innowacyjnej Unii. W szczególności, odgrywa one dwie istotne role. Po pierwsze, powinna ona wspierać regiony we wdrażaniu regionalnych strategii innowacyjności i planów działań, które mogą potencjalnie mieć znaczny wpływ na konkurencyjność, zarówno na poziomie regionalnym jak i na poziomie Unii jako całości; po drugie, powinna ona przyczyniać się do zwiększenia potencjału badawczego i innowacyjnego w regionie w regionie do poziomu, który umożliwi jego udział w projektach ponadnarodowych z zakresu działalności badawczej. Regionalne strategie powinny zatem koncentrować się na inwestowaniu w RTD, innowacyjność i przedsiębiorczość; zapewnieniu aby inwestycje takie odpowiadały potrzebom rozwoju gospodarczego danego regionu i aby istniało przełożenie na innowacje produkcyjne, procesowe i usługowe; wzmacnianiu transferu technologii i wymiany doświadczeń; promowaniu rozwoju, upowszechniania i wykorzystywania ICT przez przedsiębiorstwa, oraz na zapewnieniu tego, aby przedsiębiorstwa chętne do inwestowania w produkty i usługi charakteryzujące się dużą wartością dodaną, miały dostęp do źródeł finansowania. 4.2.1. Wzrost i poprawa inwestycji w RTD Konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich w znacznym stopniu zależy od ich zdolności do wykorzystywania nowej wiedzy na rynku tak szybko jak tylko jest to możliwe. Umiejętność ta zostaje wzmocniona poprzez publiczne wsparcie sfery RTD, włączając w to wsparcie dla przedsiębiorstw w sytuacji gdy warunki gospodarcze i rynkowe uzasadniają takie posunięcie. Dodatkowo, kwestie własności rezultatów badań oraz potrzeba osiągnięcia masy krytycznej w niektórych sektorach badawczych stanowią uzasadnienie dla rządowego wsparcia sfery RTD. PL 20 PL Specyficzny charakter RTD musi być brany pod uwagę przy wdrażaniu polityki regionalnej. W szczególności, RTD wymaga ścisłych interakcji pomiędzy poszczególnymi stronami aby zachęcić do tworzenia biegunów doskonałości, które są potrzebne do osiągnięcia masy krytycznej. Bliskość geograficzna poprzez, na przykład, istnienie klasterów MŚP i biegunów innowacyjności wokół publicznych instytutów badawczych musi odgrywać kluczową rolę. W rezultacie, działania RTD muszą koniecznie zostać przestrzennie skoncentrowane przy jednoczesnym dbaniu o zdolność absorpcyjną obszarów, na których działania RTD charakteryzują się niską intensywnością. RTD w mniej rozwiniętych Państwach Członkowskich i regionach powinny być rozwijane wokół istniejących biegunów doskonałości przy jednoczesnym unikaniu zbytniego rozrzucenia przestrzennego zasobów. Inwestycje powinny również uzupełniać priorytety europejskie ustanowione w Siódmym Programie Ramowym oraz wspierać cele określone w odnowionej agendzie lizbońskiej. Priorytetowo należy traktować rozwój nowych i atrakcyjnych produktów, usług i umiejętności. Działania w sferze RTD powinny być zsynchronizowane z polityką UE w zakresie RTD oraz potrzebami danych regionów. Jeżeli chodzi o metodologię, to musi ona zostać oparta na zdrowym podejściu analitycznym, takim jak „foresight”; jak również na wykorzystaniu wskaźników, takich jak patenty; zasoby ludzkie w RTD, lokalizacja prywatnych i publicznych instytucji badawczych; oraz na istnieniu klasterów przedsiębiorstw innowacyjnych. Można zidentyfikować następujące wytyczne dla działań w dziedzinie RTD: Wzmacnianie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami oraz pomiędzy przedsiębiorstwami a publicznymi instytutami badawczymi i ośrodkami szkolnictwa wyższego poprzez wsparcie tworzenia regionalnych i ponadregionalnych klasterów doskonałości. Wspieranie działań RTD w MŚP oraz ułatwianie MŚP dostępu do usług RTD w instytutach badawczych finansowanych ze środków publicznych. Wsparcie regionalnych inicjatyw przygranicznych i międzynarodowych skierowanych na wzmocnienie współpracy badawczej oraz zdolności instytucjonalnej w priorytetowych dziedzinach unijnej polityki badawczej. Wzmocnienie tworzenia zdolności w dziedzinie badań i rozwoju, włączając w to ICT, infrastrukturę badawczą oraz kapitał ludzki w obszarach o znaczącym potencjale wzrostu. W regionach kwalifikujących się do wsparcia w ramach celu Konwergencja, programy mogą przyczyniać się do rozwijania infrastruktury RTD i infrastruktury edukacyjnej (włączając w to regionalne sieci szybkiego przesyłu danych pomiędzy oraz w ramach ośrodków badawczych), wyposażenia i oprzyrządowania zarówno w instytutach badawczych finansowanych ze środków publicznych jak i w przedsiębiorstwach, pod warunkiem, że inwestycje takie są bezpośrednio związane z celami regionalnego rozwoju gospodarczego. Może to obejmować infrastrukturę badawczą, dla której studia wykonalności zostały sfinansowane z wcześniejszych Programów Ramowych. Wsparcie dla priorytetów Siódmego Programu Ramowego powinno zostać ukierunkowane na rozwój pełnego potencjału powstających i istniejących centrów doskonałości oraz na zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki, zwłaszcza poprzez szkolenie pracowników naukowych na szczeblu krajowym oraz poprzez tworzenie warunków zachęcających do przyjazdu pracowników naukowych szkolonych za granicą. PL 21 PL 4.2.2. Wspieranie innowacji i promowanie przedsiębiorczości Innowacyjność jest wynikiem złożonych i interaktywnych procesów, włączając w to zdolność przedsiębiorstw do połączenia uzupełniającej się wiedzy pochodzącej od innych podmiotów , organizacji i instytucji działających na rynku. Inwestycje w innowacje stanowią przekrojowy priorytet dla polityki spójności na obszarze całej Unii. Ich współfinansowanie powinno stanowić główny priorytet w regionach objętych nowym celem Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie, w których ograniczone zasoby finansowe muszą być tak koncentrowane aby osiągnąć masę krytyczną i wywołać efekt dźwigni. Głównym celem powinno być promowanie klimatu dla biznesu, który sprzyja produkcji, upowszechnianiu i wykorzystywaniu nowej wiedzy przez przedsiębiorstwa. W celu stworzenia efektywnych regionalnych systemów innowacji, partnerzy gospodarczy, społeczni i polityczni muszą zostać zetknięci z wiodącymi trendami technologii i praktyki gospodarczej na świecie, na poziomie wyższym niż poziom krajowy czy lokalny. W tym względzie, należy również dążyć do współpracy z ośrodkami przekazywania innowacji oraz punktami informacji europejskiej (EUROINFOCENTRES), które są finansowane w ramach programu CIP, zwłaszcza w dziedzinie technologii ponadnarodowych i upowszechniania informacji. Nowoutworzone przedsiębiorstwa, zwłaszcza te związane ze sferą RTD, muszą być wspierane mając na względzie rozwój partnerstw z instytutami badawczymi, opartych na długoterminowej wizji i wyraźnej orientacji rynkowej. Polityka spójności powinna dążyć do zrekompensowania niedziałających sił rynkowych hamujących innowacyjność i przedsiębiorczość. Podejmowane działania powinny zmierzać do budowy istniejących biegunów działalności w celu wykorzystania regionalnego potencjału RTD oraz w celu wspomagania tworzenia się sieci kontaktów oraz współpracy technologicznej w ramach oraz pomiędzy regionami. Władze publiczne powinny zapewnić aby instytuty badawcze, sektor prywatny oraz sektor publiczny wykorzystywały w pełni potencjał synergii istniejących pomiędzy nimi. W kategoriach metod, strategie rozwoju gospodarczego powinny uzyskiwać informacje w drodze gromadzenia danych dotyczących istniejących działań innowacyjnych w danych regionach, na przykład, odnośnie zgłaszania patentów przez sektor prywatny oraz odnośnie charakteru, zakresu i potencjału rozwoju istniejących klasterów działań innowacyjnych, włączając w to klastery angażujące zarówno prywatne jak i publiczne instytuty badawcze. Wspólnotowe Badania Innowacyjności oraz Europejska Tabela Innowacyjności są również pomocne w tym względzie. Występują następujące wytyczne dla działań w ramach omawianego rozdziału: zwiększenie efektywności i dostępności dla przedsiębiorstw, w szczególności dla MŚP, regionalnej podaży innowacji i edukacji w zakresie RTD, na przykład poprzez utworzenie biegunów doskonałości gromadzących MŚP wykorzystujące zaawansowane technologie wokół instytutów badawczych i technicznych, lub też poprzez rozwój i tworzenie regionalnych klasterów wokół dużych przedsiębiorstw. zapewnienie usług wspierających przedsiębiorczość umożliwiających przedsiębiorstwom, a w szczególności MŚP, zwiększenie ich konkurencyjności oraz PL 22 PL umiędzynarodowienie, zwłaszcza poprzez skorzystanie z możliwości stwarzanych przez rynek wewnętrzny. Usługi dla biznesu powinny nie tylko uszeregować pod względem istotności wykorzystanie synergii (np. transfer technologii, parki naukowe, centra komunikacji ICT, inkubatory i powiązane usługi, współpraca z klasterami) ale powinny oferować również bardziej tradycyjne wsparcie w dziedzinie zarządzania, marketingu, wsparcia technicznego, naboru pracowników, jak również innych usług profesjonalnych i komercyjnych. zapewnienie pełnego wykorzystania europejskich mocnych stron w dziedzinie innowacji ekologicznych. Należy promować innowacje ekologiczne wraz z poprawą praktyk MŚP poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem. Poprzez inwestowanie w tej dziedzinie na obecnym etapie, przedsiębiorstwa UE osiągną silniejszą pozycję w najbliższej przyszłości gdy inne regiony docenią konieczność takich technologii. Jest to obszar, który się wyraźnie łączy z Programem Ramowym na rzecz Konkurencyjności i Innowacyjności. promowanie przedsiębiorczości, ułatwianie tworzenia i wspieranie rozwoju nowych przedsiębiorstw oraz promowanie przedsiębiorstw spin-out i spin-off wywodzących się z instytutów badawczych czy też firm poprzez szereg różnych technik (na przykład, podnoszenie świadomości; prototypowanie; mentorstwo oraz zapewnienie wsparcia w zakresie zarządzania i technologii dla przyszłych przedsiębiorców). Istotne znaczenie ma zapewnienie przedsiębiorstwom, włącznie z MŚP, możliwości komercyjnego wykorzystywania rezultatów badań. Najkorzystniej byłoby gdyby usługi dla przedsiębiorstw były świadczone przez sektor prywatny lub też przez mieszane organizacje publiczno-prywatne. Omawiane usługi powinny być świadczone na najwyższym poziomie, być szybko i łatwo dostępne oraz powinny odpowiadać potrzebom MŚP. Jakość usług powinna zostać zdefiniowana i być monitorowana, jak również powinna występować spójność pomiędzy podmiotami świadczącymi usługi, np. poprzez ustanowienie partnerstw publiczno-prywatnych i punktów wielousługowych. Procedury administracyjne są często zbyt skomplikowane. Informacje i początkowe wsparcie powinny być dostępne poprzez sieć punktów wielousługowych, które powinny stanowić interfejs pomiędzy sektorem publicznym a wnioskodawcą o dotacje; powinno to obejmować różnorodne działania współfinansowane ze środków polityki spójności. Takie punkty powinny posiadać pełną wiedzę na temat szeregu mechanizmów pomocy publicznej niezależnie od krajowego czy też regionalnego zakresu obowiązków – oraz określone cele odnoszące się do efektywności ich funkcjonowania, które będą regularnie monitorowane. Gdy tylko pozwolą na to okoliczności, należy udostępniać wsparcie dostosowane do indywidualnych potrzeb określonym kategoriom przedsiębiorstw (np. nowoutworzonym przedsiębiorstwom i przedsiębiorstwom, które niedawno zmieniły właściciela) czy też przedsiębiorcom (np. ludziom młodym, kobietom, starszym pracownikom czy też pracownikom wywodzącym się ze społeczności mniejszości etnicznych). Należy również zachęcać do wprowadzania nauczania przedsiębiorczości w szkołach. 4.2.3. Promowanie społeczeństwa informacyjnego dla wszystkich Upowszechnianie ICT we wszystkich sektorach gospodarki Unii stanowi główny czynnik poprawy zarówno poziomu wydajności jak i konkurencyjności regionów. Upowszechnianie PL 23 PL ICT zachęca również do reorganizacji metod produkcyjnych oraz powstawania nowych przedsiębiorstw i prywatnych usług. Skuteczne i efektywne świadczenie usług publicznych – a w szczególności e-rządu i e-zdrowia – wiąże się ze znaczącym potencjałem dla wzrostu gospodarczego i powstawania nowych usług. Upowszechnianie technologii może przyczyniać się do rozwoju regionalnego poprzez pobudzanie tworzenia i rozwoju biegunów doskonałości dla działalności ICT oraz poprzez rozwój połączeń i sieci wśród przedsiębiorstw, a w szczególności MŚP. Działania powinny zachęcać do rozwijania produktów i usług mając na względzie ułatwianie i stymulowanie prywatnych inwestycji w ICT jednocześnie gwarantując zachowanie konkurencji w sektorze ICT. Działania w ramach polityki powinny zatem koncentrować się na poprawie usług wspierających innowacyjność, skierowanych do MŚP, ze szczególnym uwzględnieniem celu pobudzania transferu technologii pomiędzy instytutami badawczymi i przedsiębiorstwami. Polityka spójności powinna również być wykorzystywana do rozwoju kwalifikacji niezbędnych w gospodarce opartej na wiedzy oraz do rozwijania treści poprzez tworzenie aplikacji i usług (takich jak e-rząd, e-biznes, e-kształcenie i e-zdrowie), które stanowią interesujące alternatywy dla innych, często bardziej kosztownych, modeli świadczenia usług. Jest to szczególnie istotne dla obszarów peryferyjnych i słabo zaludnionych. W sposób oczywisty wykorzystanie i rozwój produktów oraz usług opartych na treści może się jedynie udać jeżeli dostępna jest odpowiednia infrastruktura, która jest w stanie wspierać usługi szerokopasmowe. Zatem, istotne jest aby odpowiednia infrastruktura komunikacji szerokopasmowej była dostępna na obszarze całej Unii po przystępnej cenie. Z zasady, inwestycje w infrastrukturę ICT powinny uwzględniać szybki rozwój technologiczny, powinny przestrzegać zasad neutralności technicznej i nieograniczonego dostępu. Niezbędna jest zgodność z zasadami konkurencji oraz z wdrażaniem ram prawnych dotyczących komunikacji elektronicznej. Działania muszą zostać oparte na wskaźnikach kontekstu odnoszących się do istniejącej struktury gospodarczej (włączając w to specjalizację przemysłową; poziom rozwoju gospodarczego; jakość połączeń z ICT, oraz potencjalne synergie pomiędzy regionalnymi biegunami aktywności gospodarczej). Identyfikacja regionalnych potrzeb powinna zawsze uwzględniać istniejące inicjatywy unijne z zakresu ICT, a w szczególności i2010 – Europejskie Społeczeństwo Informacyjne na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia18. Biorąc pod uwagę fakt, że ICT dotyczy wszystkich sektorów gospodarki i społeczeństwa, niezbędne jest aby Państwa Członkowskie i regiony opracowały kompatybilne strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego, które zapewnią spójność i zintegrowanie sektorów, poprzez zrównoważenie działań w zakresie podaży i popytu w oparciu o lokalne wymogi, udział zainteresowanych stron oraz silne publiczno-polityczne wsparcie. Istnieją następujące wytyczne dla działań: zapewnienie wykorzystywania ICT przez firmy i gospodarstwa domowe oraz promowanie rozwoju poprzez zrównoważone wsparcie dla podaży i popytu na produkty ICT oraz zarówno publiczne jak i prywatne usługi ICT, jak również poprzez zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki. Działania takie powinny przyczynić się do wzrostu wydajności, promocji otwartej i konkurencyjnej gospodarki elektronicznej oraz 18 COM(2005)229. PL 24 PL społeczeństwa partycypacyjnego (na przykład, poprawiając dostępność dla osób niepełnosprawnych i osób starszych), a tym samym pobudzić wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy. zapewnienie dostępności infrastruktury ICT w sytuacji gdy rynek nie jest w stanie dostarczyć takiej infrastruktury przy rozsądnych kosztach i na odpowiednim poziomie, który pozwalałby na wspieranie pożądanych usług, zwłaszcza na obszarach peryferyjnych i wiejskich oraz w nowych Państwach Członkowskich. 4.2.4. Poprawa dostępu do finansowania Innym kluczowym elementem promocji wiedzy i innowacyjności jest ułatwianie dostępu do finansowania. W celu wspierania wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, należy raczej ponownie stworzyć korzystniejsze warunki dla przedsiębiorców i przedsiębiorstw do inwestowania w rozwój i produkcję towarów i usług niż koncentrować wysiłki, na przykład, na działalności nastawionej na zysk. Dostęp do finansowania w tym kontekście jest często utrudniony, tym samym stwarzając przeszkodę dla wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Istotne znaczenie ma poprawa dostępu do kapitału zarówno na działania RTD jak i dla nowopowstających przedsiębiorstw. Rynki kapitału wysokiego ryzyka związane z działaniami innowacyjnymi muszą być rozwijane w powiązaniu z lepszym środowiskiem prawnym ułatwiającym przedsiębiorczość. Programy takie mogą być realizowane w ścisłej współpracy z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI) w celu rozwoju zasobów finansowych w obszarach gdzie przedsiębiorczość jest hamowana przez nieprawidłowo działające siły rynkowe ze względu na wysokie ryzyko związane z działalnością RTD. Należy zwrócić odpowiednią uwagę również na wpływ wsparcia ze strony rządu sprzyjającego rozwojowi biznesu, w celu uniknięcia wypierania inwestycji prywatnych i działań szkodzących konkurencji. Prywatny kapitał wysokiego ryzyka oraz fundusze rotacyjne dla nowopowstających przedsiębiorstw innowacyjnych powinny odgrywać istotną rolę jako motor napędowy dla przedsiębiorczości, innowacyjności i tworzenia miejsc pracy; instytucje sektora publicznego nie zawsze są najlepiej przystosowane do podejmowania ryzyka. Priorytetem powinno być tworzenie lub rozwijanie wyspecjalizowanych podmiotów oferujących kapitał wysokiego ryzyka oraz gwarancje bankowe, w przypadku gdy nie działają siły rynkowe. Zazwyczaj, podmioty takie są bardziej efektywne jeżeli oferują zintegrowany pakiet wsparcia, począwszy od szkoleń przed utworzeniem przedsiębiorstwa czy też przed jego ekspansją. W oparciu o powyższe zasady, określono następujące wytyczne dla działań: Wsparcie instrumentów nie będących dotacjami takich jak pożyczki, finansowanie zabezpieczonego długu dla długów podporządkowanych, instrumentów wymienialnych (dług mezzaninowy) oraz kapitału ryzyka (np. kapitał zalążkowy i kapitał wysokiego ryzyka). Dotacje powinny być wykorzystywane do budowy i utrzymywania infrastruktury, która ułatwia dostęp do finansowania (np. biura transferu technologii, inkubatory, sieci „aniołów biznesowych”, programy gotowości inwestycyjnej). Należy również wspierać mechanizmy gwarancji i gwarancji wzajemnych, w szczególności aby ułatwić dostęp do mikropożyczek dla MŚP. EBI oraz EFI mogłyby wnieść cenne PL 25 PL doświadczenia w tym zakresie. Pomoc dla określonych grup, takich jak przedsiębiorcy wywodzący się spośród osób młodych, kobiet oraz grup upośledzonych społecznie, łącznie z mniejszościami etnicznymi. Szczególnie istotne jest aby ściśle współpracować z EFI ze względu na wiedzę gromadzoną przez wiele lat, w celu zaoferowania MŚP wymaganego wsparcia, rozwijając jednocześnie europejski rynek kapitału wysokiego ryzyka. 4.3. WYTYCZNA: Większa liczba lepszych miejsc pracy W ramach nowego początku strategii lizbońskiej, Rada Europejska zatwierdziła jeden zestaw wytycznych łącząc Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej i Wytyczne Europejskiej Strategii Zatrudnienia19, tym samym łącząc politykę makroekonomiczną, mikroekonomiczną i politykę zatrudnienia na rzecz wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Zgodnie z projektami rozporządzeń funduszowych20, w sferze zatrudnienia i zasobów ludzkich priorytety Strategicznych Wytycznych Wspólnotowych dla polityki spójności są takie same jak priorytety Europejskiej Strategii Zatrudnienia21. Dodatkowo, zalecenia UE dotyczące polityki zatrudnienia podkreślają wyzwania i priorytety charakterystyczne dla poszczególnych krajów. Dążenie do osiągnięcia pełnego zatrudnienia i wyższej wydajności zależy od szeroko zróżnicowanych działań, włączając w to działania, które zostały już omówione powyżej. Inwestycje w infrastrukturę, rozwój przedsiębiorstw oraz w badania poprawią możliwości znalezienia pracy, zarówno w krótkim okresie czasu w wyniku efektów pierwszego stadium jak również w dłuższym okresie czasu w wyniku ich pozytywnego oddziaływania na konkurencyjność. Należy dalej rozwijać i wzmacniać kapitał ludzki aby zmaksymalizować efekt zatrudnienia powstały w wyniku takich inwestycji. W kategoriach rozwoju kapitału ludzkiego, Wytyczne w sprawie Zatrudnienia podkreślają trzy priorytety dla działań w ramach polityk Państw Członkowskich: - zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową, utrzymanie wysokiego poziomu aktywności zawodowej oraz modernizacja systemów zabezpieczenia socjalnego; - poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy; - zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepszą edukację i zdobywanie kwalifikacji. 19 Artykuł 99 Traktatu odnośnie Ogólnych Wytycznych Polityki Gospodarczej oraz artykuł 128 odnośnie Wytycznych w sprawie Zatrudnienia. 20 Artykuł 23 projektu rozporządzenia Rady (WE) ustanawiającego ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności. 21 COM(2005) 141 końcowy z dnia 12.04.2005 r. PL 26 PL Zgodnie z powyższymi priorytetami, szczególną uwagę należy zwrócić na inwestycje poprawiające efektywność administracji publicznej jak również na infrastrukturę edukacyjną i infrastrukturę opieki zdrowotnej. Polityka spójności powinna koncentrować się na zajmowaniu się określonymi wyzwaniami Europejskiej Strategii Zatrudnienia w każdym Państwie Członkowskim, poprzez wsparcie działań w ramach zarówno celu konwergencja jak i celu regionalna konkurencyjność i zatrudnienie. Zakres kwalifikujących się działań i środków finansowych jest szerszy dla pierwszego z wymienionych celów. Jeżeli chodzi o ostatni z wymienionych celów, środki UE będą musiały być znacznie bardziej skoncentrowane aby osiągnąć znaczące oddziaływanie. Programy polityki zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich powinny uwzględniać wyzwania i priorytety charakterystyczne dla poszczególnych krajów, tak jak zostało to podkreślone w zaleceniach w sprawie polityki zatrudnienia, przy czym programy takie mogą być zarządzane na poziomie krajowym lub regionalnym. W celu efektywnego zajęcia się różnicami w rozwoju regionalnym, programy narodowe powinny mieć wymiar regionalny, jeżeli nie istnieją żadne specjalne programy regionalne. 4.3.1. Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową, utrzymanie wysokiego poziomu aktywności zawodowej oraz modernizacja systemów zabezpieczenia socjalnego Poszerzanie bazy aktywności gospodarczej, zwiększanie poziomu zatrudnienia oraz zmniejszanie bezrobocia mają zasadnicze znaczenie dla utrzymania wzrostu gospodarczego, promowania społeczeństw partycypacyjnych oraz zwalczania ubóstwa. Zwiększanie aktywności na rynku pracy jest tym bardziej konieczne ze względu na oczekiwany spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym. W ramach Wytycznych dotyczących Zatrudnienia, Państwa Członkowskie są wzywane do: Wdrażania polityk zatrudnienia mających na celu osiągnięcie pełnego zatrudnienia, poprawę jakości i wydajności w pracy oraz wzmocnienie spójności społecznej i terytorialnej. Promowania podejścia cyklicznego do pracy. Zapewnienia partycypacyjnych rynków pracy, zwiększenia atrakcyjności pracy, oraz zapewnienia aby podjęcie pracy opłacało się osobom poszukującym pracy, w tym osobom upośledzonym społecznie oraz osobom nieaktywnym zawodowo. Poprawy dopasowania do potrzeb rynku pracy. Działania muszą zostać oparte na uprzednim zidentyfikowaniu potrzeb poprzez, na przykład, zastosowanie odpowiednich krajowych i/lub regionalnych wskaźników, takich jak stopa bezrobocia i stopa aktywności, stopa bezrobocia długookresowego, wskaźnik liczby ludności zagrożonej ryzykiem ubóstwa oraz poziom dochodu. Istnienie efektywnych i skutecznych instytucji rynku pracy, a zwłaszcza służb zatrudnienia, które mogą stawić czoła wyzwaniom gwałtownej restrukturyzacji gospodarczej i społecznej oraz starzenia się ludności jest konieczne w celu wsparcia świadczenia usług dla osób poszukujących pracy, bezrobotnych i osób upośledzonych społecznie; instytucje takie mogą być wspierane przez Fundusze Strukturalne. Instytucje takie mają decydującą rolę do PL 27 PL odegrania we wdrażaniu polityk aktywnego rynku pracy i świadczeniu usług dostosowanych do indywidualnych potrzeb mając na względzie promowanie mobilności zawodowej i geograficznej oraz spotykanie się podaży i popytu na pracę, między innymi na szczeblu lokalnym. Powinny one pomagać w przewidywaniu braków i wąskich gardeł na rynku pracy jak również zapotrzebowań na umiejętności zawodowe i kwalifikacje. W rezultacie, należy również wspierać pozytywne zarządzanie migracjami ekonomicznymi. Istotne znaczenie ma łatwy dostęp oraz przejrzystość dostępnych usług. Sieć EURES jest zasadniczym narzędziem do zwiększania mobilności zawodowej i geograficznej, zarówno na poziomie europejskim jak i krajowym. Istotnym priorytetem powinno być wzmacnianie aktywnych i zapobiegawczych działań na rynku pracy w celu przezwyciężenia przeszkód we wkraczaniu oraz pozostawaniu na rynku pracy oraz w celu promowania mobilności wśród osób poszukujących pracy, bezrobotnych i osób nieaktywnych zawodowo, starszych pracowników jak również wśród osób zagrożonych bezrobociem. Działania powinny koncentrować się na zapewnieniu indywidualnie dopasowanych usług, włączając w to pomoc w poszukiwaniu pracy, szkolenia i staże zawodowe. Należy w pełni uwzględnić potencjał samozatrudnienia i tworzenia firm, umiejętności w zakresie ICT oraz umiejętności obsługi komputera. Szczególną uwagę należy zwrócić na: - wdrażanie Europejskiego Paktu na rzecz Młodzieży poprzez ułatwianie dostępu do zatrudnienia dla osób młodych, poprzez ułatwianie przejścia od kształcenia do pracy, łącznie z doradztwem zawodowym, pomoc w ukończeniu edukacji, dostęp do odpowiednich szkoleń i praktyk zawodowych. - specjalne działania mające na celu zwiększenie udziału kobiet w zatrudnieniu, zmniejszenie segregacji zawodowej oraz zajęcie się różnicami w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn za taką samą pracę oraz stereotypami na temat płci jak również promowanie bardziej przyjaznego dla rodziny środowiska pracy, oraz godzenia życia zawodowego i prywatnego. Ułatwianie dostępu do usług opieki nad dziećmi i osobami pozostającymi pod opieką jest niezwykle istotne, wraz z adaptacją rezultatów do głównego nurtu polityki w zakresie równego statusu kobiet i mężczyzn, podnoszeniem świadomości i dialogiem pomiędzy partnerami. - specjalne działania mające na celu wzmocnienie dostępu dla migrantów do rynku pracy oraz ułatwienie ich integracji społecznej, poprzez szkolenia i nostryfikację kwalifikacji nabytych za granicą, zindywidualizowane doradztwo, szkolenie językowe, odpowiednie wsparcie dla przedsiębiorczości i podnoszenie świadomości wśród pracodawców i pracowników – imigrantów odnośnie przysługujących im praw i obowiązków, oraz wzmocnienie przestrzegania przepisów zabraniających dyskryminacji. Kolejnym niezwykle istotnym priorytetem powinno być zapewnienie partycypacyjnych rynków pracy dla osób upośledzonych społecznie czy też osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, takich jak osoby, które przerwały edukację szkolną, osoby pozostające bez pracy przez dłuższy okres czasu, mniejszości i osoby niepełnosprawne. Wymaga to jeszcze szerszego zakresu wsparcia w celu budowania ścieżek do integracji i zwalczania dyskryminacji. Celem powinno być: - poprawa zatrudnialności poprzez zwiększenie udziału w kształceniu i szkoleniu zawodowym, rehabilitację i odpowiednie zachęty oraz udogodnienia w pracy jak również PL 28 PL konieczne wsparcie socjalne oraz usługi opieki, włączając w to rozwój gospodarki społecznej. - zwalczanie dyskryminacji oraz promowanie akceptacji dla różnorodności w miejscu pracy poprzez szkolenia dotyczące różnorodności oraz kampanie podnoszenia świadomości, w których realizację należy w pełni zaangażować społeczności lokalne i przedsiębiorstwa. 4.3.2. Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynku pracy W świetle rosnącej presji wynikającej z globalizacji, oraz gwałtownych i nieoczekiwanych szoków w wymianie handlowej, jak również w sytuacji ciągłego wdrażania nowych technologii, Europa musi zwiększyć swoją zdolność do przewidywania, uruchamiania i absorbowania zmian gospodarczych i społecznych. W ramach Wytycznych w sprawie Zatrudnienia, Państwa Członkowskie wzywa się do: Promowania elastyczności połączonej z bezpieczeństwem zatrudnienia, oraz do zmniejszania segmentacji rynku pracy, z należytym uwzględnieniem roli partnerów społecznych. Zapewnienia kosztów pracy sprzyjających zatrudnieniu i innych mechanizmów ustalania wynagrodzenia. Główny nacisk powinien zostać położony na działania mające na celu promowanie inwestycji w zasoby ludzkie przez przedsiębiorstwa. a zwłaszcza MŚP, i pracowników poprzez zapewnienie strategii i systemów kształcenia przez całe życie, co pozwoli na wyposażenie pracowników, a zwłaszcza pracowników o niskich kwalifikacjach i pracowników starszych, w niezbędne umiejętności potrzebne do dostosowania się do wymagań gospodarki opartej na wiedzy oraz do wydłużenia ich życia zawodowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na: - rozwój strategii i systemów kształcenia przez całe życie, włączając w to mechanizmy takie jak fundusze regionalne i sektorowe, mając na celu zwiększenie inwestycji przedsiębiorstw i udział pracowników w szkoleniach, - wdrażanie tych strategii poprzez przyczynianie się do finansowania mechanizmów i działań szkoleniowych. Priorytetowo należy potraktować MŚP, łącznie z ułatwieniem im dostępu do zewnętrznych źródeł rozwiązań odnośnie kompetencji i szkoleń – z położeniem nacisku na ICT i umiejętności w zakresie zarządzania oraz na zwiększenie udziału pracowników o niskich kwalifikacjach i pracowników starszych w szkoleniach i doszkalaniu. Szczególnie istotne znaczenie ma lepsze przewidywanie i pozytywne zarządzanie restrukturyzacją gospodarczą, zwłaszcza w wyniku zmian związanych z otwieraniem się handlu. Należy rozważyć utworzenie systemów monitorowania angażujących partnerów społecznych, przedsiębiorstwa i społeczności lokalne, w celu przeanalizowania zmian społeczno-gospodarczych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, oraz oceny przyszłych tendencji w gospodarce i na rynku pracy. Należy ustanowić wsparcie dla programów mających na celu modernizację rynków pracy oraz przewidywanie progresywnych zmian na obszarze całej Unii w takich sektorach jak rolnictwo, przemysł odzieżowy i samochodowy, wraz z aktywnymi działaniami na rzecz wzmocnienia gospodarczego dobrobytu regionów. Znaczącą rolę odgrywają również określone usługi w PL 29 PL zakresie zatrudnienia, szkoleń i wsparcia dla pracowników w kontekście restrukturyzacji przedsiębiorstw i sektorów, takie jak mechanizmy szybkiego reagowania w przypadku zwolnień grupowych. Szczególną uwagę należy również zwrócić na rozwój i upowszechnianie wiedzy na temat innowacyjnych i adaptacyjnych form organizacji pracy aby możliwe było korzystanie z nowych technologii – włączając w to telepracę, poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwiększenie wydajności i promowanie lepszego godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Może to również obejmować podnoszenie świadomości odnośnie odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw oraz odnośnie sposobów przekształcania niezarejestrowanej pracy w legalne zatrudnienie. 4.3.3. Zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepszą edukację i zdobywanie kwalifikacji Europa musi więcej inwestować w kapitał ludzki. Zbyt duża liczba ludzi nie wkracza na rynek pracy albo go opuszcza ze względu na brak kwalifikacji lub też niedopasowanie kwalifikacji. Aby zwiększyć dostęp do zatrudnienia dla osób z każdej grupy wiekowej oraz zwiększyć poziom wydajności i jakości w pracy, istnieje potrzeba przyspieszenia inwestycji w kapitał ludzki oraz rozwijania i wdrażania efektywnych narodowych strategii kształcenia przez całe życie z korzyścią dla poszczególnych osób, przedsiębiorstw, gospodarki i społeczeństwa. W ramach Wytycznych w sprawie Zatrudnienia, Państwa Członkowskie są wzywane do: Poszerzania i zwiększania inwestycji w kapitał ludzki Dostosowywania systemów kształcenia i szkolenia w odpowiedzi na nowe wymogi w zakresie kwalifikacji. Reformy szkoleń na rynku pracy mające na celu zachęcenie większej liczby osób do podjęcia zatrudnienia oraz zwiększenie adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw powinny zostać połączone z reformami w systemie kształcenia i szkolenia – korzystając w określonych przypadkach ze wspólnych odniesień i zasad europejskich. W poprzednich okresach programowania, w ramach Funduszy Strukturalne dokonywano znaczących inwestycji w systemy kształcenia i szkolenia. W kolejnym okresie programowania, należy wzmocnić inwestycje w kapitał ludzki poprzez skupienie się na celach lizbońskich zgodnie z zintegrowanymi wytycznymi na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Należy zająć się poniższymi priorytetami ogólnymi: - Zwiększenie i poprawa inwestycji w kapitał ludzki, włączając w to utworzenie odpowiednich zachęt i mechanizmów dofinansowania dla przedsiębiorstw, władz publicznych i osób prywatnych. - Wspieranie spójnych i kompleksowych strategii kształcenia przez całe życie, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb w zakresie zapotrzebowania na kwalifikacje w gospodarce opartej na wiedzy, włączając w to wsparcie na tworzenie partnerstw pomiędzy regionami i miastami w kontekście kształcenia i szkolenia w celu ułatwienia wymiany doświadczeń i dobrych praktyk. Szczególną uwagę należy zwrócić na potrzeby osób upośledzonych społecznie. - Wspieranie opracowywania i wprowadzania reform w systemach kształcenia i szkolenia z wykorzystaniem w określonych przypadkach wspólnych odniesień i zasad europejskich. PL 30 PL - Wzmocnienie powiązań pomiędzy uniwersytetami, ośrodkami badawczymi i technologicznymi oraz przedsiębiorstwami, w szczególności poprzez tworzenie sieci kontaktów i wspólne działania. W ramach celu konwergencja, wiele Państw Członkowskich i regionów boryka się z bardzo poważnymi wyzwaniami dotyczącymi kształcenia i szkolenia. Środki finansowe powinny zostać również wykorzystane do wdrożenia reform, które powinny obejmować poniższe priorytety: - Zapewnienie odpowiedniej podaży atrakcyjnej, dostępnej i wysokojakościowej edukacji i szkoleń na wszystkich poziomach, łącznie z elastycznymi ścieżkami kształcenia, jak również zapewnienie znaczącego spadku liczby osób przedwcześnie opuszczających szkołę oraz zapewnienie wyższego wskaźnika ukończenia kształcenia na poziomie średnim. - Wsparcie modernizacji edukacji wyższej oraz rozwoju potencjału ludzkiego w zakresie badań i innowacyjności, poprzez studia podyplomowe, dokształcanie pracowników naukowych oraz zachęcanie większej liczby młodych ludzi do podejmowania studiów naukowych i technicznych. - Promowanie jakości i atrakcyjności kształcenia i szkolenia zawodowego, włączając w to praktyki zawodowe i kształcenie w zakresie przedsiębiorczości. - Zapewnienie, na obszarach których to dotyczy, większej mobilności na poziomie regionalnym, krajowym i ponadnarodowym, oraz promowanie ram i systemów wspierających przejrzystość i uznawanie kwalifikacji jak również zatwierdzanie kształcenia nieformalnego i pozaformalnego. - Inwestowanie w infrastrukturę edukacyjną i szkoleniową, włączając w to ICT, w przypadku gdy takie inwestycje są niezbędne do przeprowadzenia reform i/lub gdy mogą one znacząco przyczynić się do zwiększenia jakości i efektywności systemu kształcenia i szkolenia. 4.3.4. Zdolności administracyjne W poprzednich okresach programowania, Fundusze wzmocniły, poprzez pomoc techniczną, zdolności zarządcze Państw Członkowskich oraz instytucji zarządzających w zakresie wdrażania rozporządzeń. Te same uregulowania będą miały również zastosowanie do okresu 2007-2013. Oprócz zarządzania Funduszami, efektywne zdolności administracyjne organów administracji publicznej i służb publicznych, tj. „mądra” administracja, stanowią podstawowy wymóg wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Tym samym, zgodnie z odnowioną strategią lizbońską, która nawołuje do tworzenia lepszego ustawodawstwa, lepszego kształtowania polityki i jej realizacji w celu stworzenia warunków dla wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, Fundusze będą wspierać inwestycje w kapitał ludzki administracji publicznej i służb publicznych na wszystkich poziomach terytorialnych. Odnośnie krajów i regionów objętych celem konwergencja, zwiększenie wydajności i jakości pracy w sektorze publicznym – zwłaszcza w obszarze gospodarczym, zatrudnienia, społecznym, edukacyjnym, opieki zdrowotnej, ochrony środowiska i sądownictwa, ma istotne PL 31 PL znaczenie dla prowadzenia i przyspieszenia reform, podniesienia wydajności i wzrostu gospodarczego w szerszej gospodarce oraz promowania spójności społecznej i terytorialnej oraz zrównoważonego rozwoju. Fundusze Strukturalne mogą odgrywać istotną rolę we wspieraniu kształtowania skutecznej polityki i jej wdrażania, które obejmuje wszystkich istotnych partnerów w wielu dziedzinach. Dlatego też, w ramach celu konwergencja, wzywa się Państwa Członkowskie do budowania administracji publicznej i służb publicznych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Działania w tej dziedzinie powinny uwzględniać specyficzną sytuację każdego Państwa Członkowskiego. Tym samym, zgodnie z zasadą koncentracji, zaleca się Państwom Członkowskim przeprowadzenie wszechstronnej analizy w celu zidentyfikowania obszarów polityki wymagających największego wsparcia w zakresie zdolności administracyjnych. Inwestycje powinny koncentrować się na takich obszarach polityki, w których występują największe przeszkody w rozwoju społeczno-gospodarczym, jak również na kluczowych elementach reform administracyjnych. Państwa Członkowskie powinny zapewnić aby potrzeba zwiększenia efektywności i przejrzystości w administracji publicznej oraz potrzeba zmodernizowania służb publicznych zostały odpowiednio potraktowane. W szczególności, Państwa Członkowskie powinny rozważyć działania na rzecz: Wspierania dobrego kształtowania polityki i programu, monitorowania, ewaluacji i oceny oddziaływania, poprzez studia, statystyki, ekspertyzy, i „foresight”, wsparcie dla koordynacji międzyresortowej i dialogu pomiędzy odpowiednimi jednostkami publicznymi i prywatnymi; Wzmocnienia budowy zdolności w realizacji polityk i programów, z uwzględnieniem prowadzenia dochodzeń w sprawach kryminalnych oraz egzekwowania ustawodawstwa, zwłaszcza poprzez identyfikację potrzeb szkoleniowych, przegląd ścieżki kariery, ewaluację, procedury audytu społecznego, wdrożenie zasad otwartego rządu, szkolenie kierownictwa i pracowników oraz określone wsparcie dla kluczowych służb, inspektoratów i podmiotów społeczno-gospodarczych. 4.3.5. Pomoc w utrzymaniu zdrowej siły roboczej W świetle struktury demograficznej UE, oraz starzenia się ludności i prawdopodobnego zmniejszenia się liczebności siły roboczej, istotne jest to aby Unia podjęła kroki mające na celu zwiększenie liczby „zdrowych” lat pracy dla członków unijnej siły roboczej. Inwestycje w promocję zdrowia i zapobieganie chorobom pozwolą utrzymać aktywny udział w społeczeństwie tak wielu pracowników jak tylko jest to możliwe, tym samym utrzymując ich wkład ekonomiczny oraz zmniejszając stopę obciążenia demograficznego. Ma to bezpośrednie przełożenie na wydajność i konkurencyjność. Istnieją znaczące różnice w stanie zdrowia oraz dostępie do opieki zdrowotnej pomiędzy poszczególnymi regionami europejskimi. Zatem istotne jest aby polityka spójności przyczyniała się do rozwoju opieki zdrowotnej, tym samym pomagając zwiększyć liczbę zdrowych lat pracy. Poprawa środowiskowej opieki zdrowotnej oraz działania prewencyjne odgrywają istotną rolę w zmniejszaniu nierówności w opiece zdrowotnej. Dobra opieka zdrowotna przekłada się na większy udział w rynku pracy, dłuższe życie zawodowe, wyższą wydajność oraz niższe koszty opieki zdrowotnej i koszty społeczne. Istotne jest aby polityka spójności, zwłaszcza w regionach opóźnionych w rozwoju, przyczyniała się do poprawy PL 32 PL obiektów opieki długookresowej oraz do inwestowania w poprawę infrastruktury służby zdrowia, w szczególności gdy jej brak lub niedostateczny rozwój stanowią znaczną barierę dla wzrostu gospodarczego. Państwa Członkowskie powinny zapewnić aby potrzeba zwiększania efektywności w systemach opieki zdrowotnej była realizowana poprzez inwestycje w ICT, wiedzę i innowacje. W szczególności, Państwa Członkowskie są wzywane do zwrócenia uwagi na: Zapobieganie zagrożeniom dla zdrowia, poprzez ogólne kampanie informacyjne dotyczące zdrowia oraz poprzez zapewnienie transferu wiedzy i technologii, oraz zapewnienie tego aby służba zdrowia dysponowała odpowiednimi umiejętnościami, produktami i sprzętem niezbędnymi do przeciwdziałania zagrożeniom i minimalizowania ich potencjalnych szkód. Wypełnianie luk w infrastrukturze zdrowotnej oraz promowanie skutecznego świadczenia usług w przypadku gdy rozwój gospodarczy regionów kwalifikujących się do wsparcia w ramach celu konwergencja zostanie naruszony. Działanie to musi zostać oparte na dogłębnej analizie optymalnego poziomu świadczenia usług i odpowiednich technologii, takich jak tele-medycyna i potencjał usług e-zdrowia pozwalający na zmniejszenie kosztów. 5. UWZGLĘDNIENIE TERYTORIALNEGO WYMIARU POLITYKI SPÓJNOŚCI Jedną z cech wyróżniających polityki spójności - w przeciwieństwie do polityk sektorowych jest jej zdolność do dostosowywania się do szczególnych potrzeb i specyfiki określonych wyzwań geograficznych i szans. Odpowiednio, Państwa Członkowskie i regiony przygotowując swoje programy i koncentrując zasoby na priorytetach przedstawionych w poprzednich rozdziałach, powinny zwracać szczególną uwagę na takie określone potrzeby w celu przeciwdziałania nierównemu rozwojowi regionalnemu, który zmniejsza potencjał wzrostu gospodarczego. Wymiar terytorialny ma szczególne znaczenie, odpowiednio dla obszarów miejskich i wiejskich. Polityka spójności może również odgrywać centralną rolę w poprawie sytuacji obszarów przygranicznych i szerszych obszarów ponadnarodowych jak również regionów dotkniętych określonymi utrudnieniami ze względu na ich zaściankowość, oddalenie (takich jak najbardziej oddalone regiony czy też regiony arktyczne), niską gęstość zaludnienia czy też położenie na terenach górskich poprzez promowanie lepszej dostępności, zwłaszcza w przypadku usług powszechnych, poprzez podtrzymywanie działalności gospodarczej oraz poprzez promowanie dywersyfikacji działalności gospodarczej w oparciu o ich wewnętrzne zdolności oraz naturalne zalety. Koncepcja spójności terytorialnej rozciąga się poza pojęcie spójności gospodarczej i społecznej, przy czym jej celem jest pomoc w osiągnięciu bardziej zrównoważonego rozwoju, budowanie zrównoważonych społeczności na obszarach miejskich i wiejskich jak również dążenie do większej spójności z innymi politykami sektorowymi wywierającymi wpływ na rozwój przestrzenny. Wiąże się to również z poprawą zintegrowania terytorialnego oraz zainicjowaniem współpracy pomiędzy regionami oraz wewnątrz nich. Poprawa spójności terytorialnej jest kwestią zarówno metodologii – tj. określenia czy istnieje konieczność zastosowania podejścia multidyscyplinarnego czy też podejścia zintegrowanego – jak i rozpoznania określonych problemów wynikających z różnych okoliczności PL 33 PL geograficznych. Tym samym, sukces w obszarze spójności terytorialnej zależy od spójnej strategii, która określa ramy, w których realizowane będą określone cele i działania. 5.1. Wkład miast w rozwój gospodarczy i tworzenie miejsc pracy Na obszarach miejskich, działania powinny się koncentrować na poprawie konkurencyjności (poprzez tworzenie klastrów i tworzenie sieci kontaktów) oraz na osiągnięciu bardziej zrównoważonego rozwoju pomiędzy najsilniejszymi gospodarczo miastami a resztą sieci miejskiej. Należy uwzględnić specyficzne problemy obszarów miejskich, takie jak wykluczenie społeczne, wysoki i zwiększający się poziom przestępczości, oraz ogólne pogarszanie się jakości życia na zubożonych obszarach miejskich. Ogólnie rzecz biorąc, wsparcie powinno się koncentrować na tworzeniu partycypacyjnych i zintegrowanych strategii, które będą w stanie sprostać wysokiej koncentracji problemów gospodarczych, środowiskowych i społecznych, które dotykają aglomeracje miejskie. Wspierane działania obejmują działania nakierowane na promocję przedsiębiorczości, lokalnego zatrudnienia i rozwoju społeczności lokalnych, jak również świadczenie usług dla ludności, z uwzględnieniem zmieniających się struktur demograficznych. Istotne jest również przyciąganie bardzo wysoko wykwalifikowanej siły roboczej (poprzez działania dotyczące dostępności, kształcenia na wysokim poziomie, podaży usług w zakresie kultury, oraz możliwości w zakresie RTD i innowacyjności). Istotne znaczenie mają również działania podejmowane w celu regeneracji fizycznego środowiska, przeobrażenia terenów poprzemysłowych, jak również zachowania i rozwijania dziedzictwa historycznego i kulturowego. Regeneracja przestrzeni publicznych i terenów przemysłowych może odgrywać istotną rolę przy wspieraniu tworzenia infrastruktury niezbędnej dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego. W świetle często głęboko zakorzenionych problemów spójności społecznej, istotne są działania wzmacniające bezpieczeństwo, promujące integrację gospodarczą, społeczną i kulturową obszarów najmniej uprzywilejowanych, zwalczające różne formy dyskryminacji, oraz poprawiające podaż i dostęp do kluczowych usług. Kluczowi partnerzy w miastach oraz władze lokalne mają istotną rolę do odegrania jeżeli chodzi o osiągnięcie tych celów. Przygotowanie średnio- i długookresowego planu rozwoju dla rewitalizacji obszarów miejskich jest zasadniczo warunkiem koniecznym odniesienia sukcesu ponieważ plan taki zapewnia spójność inwestycji i ich jakość pod kątem środowiska. Pomoże to również w zapewnieniu zaangażowania i udziału sektora prywatnego w odnowie obszarów miejskich. 5.2. Wspieranie dywersyfikacji działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Polityka spójności może również odgrywać kluczową rolę jeżeli chodzi o wspieranie regeneracji gospodarczej obszarów wiejskich, uzupełniając działania wspierane przez nowy fundusz rozwoju obszarów wiejskich (Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich). Należy wspierać synergię pomiędzy polityką strukturalną, zatrudnienia i rozwoju obszarów wiejskich. W tym kontekście, Państwa Członkowskie powinny zapewnić komplementarność i PL 34 PL spójność działań, które będą finansowane ze środków EFRR, Funduszu Spójności, EFS, EFR i EFRROW na danym obszarze oraz w ramach danego zakresu działalności. Należy zdefiniować, na poziomie narodowych strategicznych ram odniesienia / narodowego planu strategicznego, główne zasady przewodnie jeżeli chodzi o linię demarkacyjną oraz mechanizmy koordynacji działań wspieranych przez poszczególne Fundusze. W przypadku polityki spójności, działania na rzecz obszarów wiejskich powinny przyczyniać się do zapewnienia minimalnego poziomu dostępu do usług powszechnych mając na względzie poprawę warunków na obszarach wiejskich, co jest niezbędne dla przyciągnięcia przedsiębiorstw i wykwalifikowanego personelu oraz dla ograniczenia migracji. Konieczne jest również przyłączenie do głównych sieci krajowych i europejskich. Dodatkowo, polityka spójności powinna wspierać wewnętrzne zdolności obszarów wiejskich poprzez promowanie, na przykład, marketingu produktów na rynku krajowym i globalnym, oraz stymulowanie innowacyjności procesowej i produktowej w odniesieniu do obecnej działalności gospodarczej. Wiele regionów wiejskich jest silnie uzależnionych od turystyki. Regiony takie wymagają zintegrowanego podejścia poświęconego jakości, koncentrującego się na satysfakcji konsumenta i opartego na wymiarze gospodarczym, społecznym i środowiskowym zrównoważonego rozwoju. Działania powinny wykorzystywać oraz dążyć do ochrony walorów przyrodniczych i kulturowych, które mogą dawać dodatkowe istotne korzyści w postaci ochrony siedlisk i wsparcia różnorodności biologicznej. Podejście zintegrowane powinno przyczyniać się do pozytywnego wpływu na sektor turystyki, lokalną gospodarkę, osoby pracujące w sektorze turystyki, turystów oraz mieszkańców danej okolicy jak również na dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe. Istotne jest również rozpoznanie potencjalnych przeszkód zintegrowanego podejścia. Szczególnym wyzwaniem jest osiągnięcie masy krytycznej niezbędnej do efektywnego świadczenia usług – włączając w to usługi dla zdrowej siły roboczej, o których mowa powyżej. Zapewnienie powszechnego dostępu do wszystkich usług, zwłaszcza na obszarach bardzo słabo zaludnionych, może zostać osiągnięte poprzez inwestowanie w bieguny rozwoju na obszarach wiejskich (na przykład w małych miastach i miastach średniej wielkości) oraz poprzez rozwijanie klasterów gospodarczych opartych na lokalnych zasobach wraz z wykorzystaniem nowych technik informacyjnych. 5.3. Współpraca Działania promujące współpracę przygraniczną, ponadnarodową i międzyregionalną powinny uzupełniać trzy wyszczególnione powyższej priorytety. W rezultacie, ściślejsza współpraca na obszarze wszystkich regionów UE powinna pomóc w przyspieszeniu rozwoju gospodarczego i osiągnięciu większego wzrostu. Granice państwowe stanowią często przeszkodę w rozwoju terytorium Wspólnoty jako całości, jak również mogą ograniczać jej potencjał osiągnięcia pełnej konkurencyjności. W kontekście działań przygranicznych i ponadnarodowych, wyraźnym przykładem wyzwań wymagających skoncentrowanego i zintegrowanego podejścia wykraczającego poza granice państwowe jest transport, gospodarka wodna i ochrona środowiska naturalnego. 5.4. Współpraca przygraniczna Ostatecznym celem współpracy przygranicznej w Europie jest integracja obszarów rozdzielonych granicami państwowymi, borykających się ze wspólnymi problemami PL 35 PL wymagającymi wspólnych rozwiązań. Wszystkie regiony przygraniczne w Unii muszą stawić czoła takim wyzwaniom, które często wynikają z fragmentacji rynków, siły roboczej, wzorców inwestowania, infrastruktury, zasobów fiskalnych, instytucji i usług powszechnych. Pomimo tego, iż programy współpracy powinny być dostosowane do konkretnej sytuacji każdego regionu przygranicznego, istotne jest podjęcie wysiłków na rzecz skoncentrowania pomocy na głównych priorytetach wspierających wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy. Ze względu na dużą różnorodność sytuacji, które mogą wystąpić, ogólnie obowiązujące zalecenia dotyczące przyszłej współpracy przygranicznej nie zawsze będą właściwe. Równocześnie, wobec przeszkód powodowanych istnieniem granic, dobrym punktem wyjścia jest poprawa istniejącej infrastruktury transportowej i komunikacyjnej oraz rozwój, gdy zajdzie taka potrzeba, nowych połączeń. Stanowi to warunek konieczny do ustanowienia czy też rozwoju kontaktów przygranicznych. Współpraca przygraniczna powinna koncentrować się na wzmacnianiu konkurencyjności regionów przygranicznych. Dodatkowo, powinna przyczyniać się do integracji gospodarczej i społecznej, zwłaszcza gdy występują duże różnice w rozwoju gospodarczym po obu stronach granicy. Działania obejmują promowanie transferu wiedzy i know-how, rozwój przygranicznej działalności gospodarczej, rozwój przygranicznego potencjału edukacyjnego/szkoleniowego oraz służby zdrowia jak również integrowanie przygranicznego rynku pracy i wspólne zarządzanie zagrożeniami dla środowiska i zagrożeniami powszechnymi. W przypadku gdy istnieją już podstawowe warunki dla współpracy przygranicznej, polityka spójności powinna koncentrować pomoc na działaniach, które mogą zapewnić wartość dodaną dla działań przygranicznych: np. zwiększenie przygranicznej konkurencyjności poprzez innowacje oraz badania i rozwój; połączenie sieci niematerialnych (usług) i sieci fizycznych (transportu) dla wzmocnienia przygranicznej tożsamości jako cechy obywatelstwa europejskiego; promowanie integracji przygranicznych rynków pracy; przygranicznej gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej. 5.5. Współpraca ponadnarodowa Obszarami ponadnarodowymi są makroregiony, w których występuje potrzeba zwiększenia integracji i spójności gospodarczej i społecznej. Programy współpracy ponadnarodowej dążą do zwiększenia współpracy pomiędzy Państwami Członkowskimi w zakresie kwestii o strategicznym znaczeniu. Należy zatem udzielić wsparcia działaniom, które dążą do poprawy fizycznych wzajemnych połączeń poszczególnych terytoriów (np. inwestycje w zrównoważony transport) jak również połączeń niematerialnych (sieci, wymiana pomiędzy regionami oraz pomiędzy zaangażowanymi stronami). Przewidywane działania obejmują utworzenie europejskich korytarzy transportowych (a zwłaszcza odcinków przygranicznych) w celu przeciwdziałania naturalnym zagrożeniom, gospodarkę wodną w dorzeczach, zintegrowaną współpracę morską oraz sieci badawczorozwojowe / innowacyjne. Należy ponownie przeanalizować mapę obecnych stref współpracy ponadnarodowej. Przy delimitacji przyszłych makroregionów należy również zapewnić aby stworzone zostały warunki dla wdrażania podstawowych działań strukturalnych. Tym samym, muszą one zostać PL 36 PL opracowane przy uwzględnieniu spójności terytorialnej oraz kryteriów funkcjonalnych o charakterze geograficznym, na przykład, położenie w obrębie tego samego dorzecza czy też strefy przybrzeżnej, przynależność do tego samego obszaru górskiego, położenie wzdłuż głównego korytarza transportowego. Istotne znaczenie mają również pozostałe kryteria, takie jak historia czy też struktury instytucjonalne, istniejąca współpraca czy też podpisane konwencje. Wreszcie, pozytywne doświadczenia płynące z Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, promujące społeczeństwo partycypacyjne poprzez zwalczanie dyskryminacji i wykluczenia, zostają włączone do głównego nurtu wszystkich działań w celu dalszego rozwijania partnerstwa, angażowania grup dyskryminowanych, innowacyjności i współpracy ponadnarodowej, pozwalając Państwom Członkowskim na wymianę dobrych praktyk oraz rozwój nowych sposobów zwalczania problemów, z którymi się borykają w powyżej wymienionych obszarach. 5.6. Współpraca międzyregionalna Programy współpracy międzyregionalnej powinny koncentrować się na agendzie na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia: wzmacnianiu innowacyjności, MŚP oraz przedsiębiorczości, ochronie środowiska i przeciwdziałaniu zagrożeniom. Dodatkowo, wspierana będzie wymiana doświadczeń i dobrych praktyk odnośnie rozwoju obszarów miejskich, modernizacji usług sektora publicznego (takich jak opieka zdrowotna i rządzenie z wykorzystaniem ICT) oraz wdrażania programów współpracy jak również studiów i gromadzenia danych. Współpraca międzyregionalna będzie również wspierana w ramach programów dla konwergencji oraz regionalnej konkurencyjności i zatrudnienia. Dodatkowo, wspierana będzie wymiana doświadczeń i dobrych praktyk odnośnie rozwoju obszarów miejskich, integracji społecznej, stosunków pomiędzy miastami i obszarami wiejskimi oraz wdrażania programów współpracy. 6. KOLEJNE KROKI Po uzyskaniu porozumienia odnośnie Perspektyw Finansowych (na lata 2007-2013), negocjacje dotyczące rozporządzeń w sprawie Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności muszą zostać jak najszybciej zakończone w celu pozostawienia maksymalnie długiego okresu czasu na przygotowanie nowych programów. W tym momencie Komisja przekaże ostateczną wersję Strategicznych Wytycznych Wspólnotowych w sprawie polityki spójności do zatwierdzenia Radzie zgodnie z artykułem 24 projektu rozporządzenia ogólnego. Wytyczne Strategiczne stanowią podstawę opracowania Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, które z kolei określą priorytety zawierane w programach operacyjnych zgodnie z artykułem 25 projektu rozporządzenia ogólnego. Dlatego też, decydujące znaczenie ma przestrzeganie harmonogramu przyjmowania rozporządzeń dotyczących Funduszy Strukturalnych i Fundusz Spójności na lata 2007-2013 w celu zapewnienia wystarczającej ilości czasu na etap programowania w 2006 r. Wreszcie, Komisja rozpocznie konsultacje publiczne w momencie przyjęcia niniejszego dokumentu w ramach przygotowań do opracowania ostatecznej wersji Strategicznych Wytycznych. PL 37 PL Mając na uwadze ograniczone środki dostępne na programy polityki spójności w poszczególnych państwach członkowskich i regionach, proces konsultacji ma pomóc w odnalezieniu odpowiedzi na następujące pytania: • W jakim zakresie polityka spójności powinna wspierać agendę na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz proces lizboński? • Jakie nowe elementy można włączyć w celu realizacji powyższej agendy? • Które aspekty Twoim zdaniem mają mniejsze znaczenie dla realizacji powyższej agendy? Rezultaty procesu konsultacji pomogą opracować ostateczną wersję Wytycznych, które zostaną przekazane Radzie przez Komisję. Komisja zatem zachęca wszystkie zainteresowane strony do udziału w procesie konsultacji i oczekuje na uwagi do dnia 30 września 2005 r. Uwagi mogą zostać przekazane poprzez następującą stronę internetową: http://europa.eu.int/comm/regional_policy/consultation/index_en.htm PL 38 PL ZAŁĄCZNIK SPIS MAP Mapa 1 Wzrost PKB, 1995 – 2002 Mapa 2 Tematyczna klasyfikacja regionalna Europy – Konkurencyjność Mapa 3 Potencjalna dostępność, 2001 Mapa 4 Tematyczna klasyfikacja regionalna Europy: Zagrożenia PL 39 PL Wzrost PKB, 1995-2002 Średnioroczna zmiana % EU 27 = 2,35 HU: 1995-2000 brak danych PL Źródło: Eurostat – DG REGIO 40 PL Tematyczna klasyfikacja regionalna Europy – Konkurencyjność Konkurencyjność PL Wskaźniki: znacznie poniżej średniej - Wydajność 2002 poniżej średniej - Stopa zatrudnienia 2003 średnia - Wydatki na B+R 2001 powyżej średniej - Sektor Przedsiębiorstw B+R 2001 znacznie powyżej średniej - Ludność z wyższym wykształceniem 2002 41 PL Potencjalna dostępność, 2001 Dostępność (obszar ESPON = 100) PL 42 PL Tematyczna klasyfikacja regionalna Europy – Zagrożenia Wskaźniki: Zagrożenia znacznie poniżej średniej - Zagrożenie powodziami 1987 – 2002 poniżej średniej - Zagrożenie pożarami lasów 1997 – 2003 średnia - Obszary zagrożone suszą powyżej średniej - Zagrożenie trzęsieniami ziemi znacznie powyżej średniej PL 43 PL
