sprzeda¯ biletów komunikacji miejskiej przez internet

SYSTEMY BILETOWE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
Micha³ Wolañski - student SGH Warszawa i Fachhochschule Gelsenkichen
SPRZEDA¯ BILETÓW KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ PRZEZ INTERNET
J
ednym z podstawowych wyzwañ marketingowych, stoj¹cych obecnie przed wiêkszoœci¹ polskich organizatorów transportu zbiorowego jest stworzenie dostêpnego i przyjaznego u¿ytkownikowi systemu dystrybucji
biletów. Oznacza to danie klientowi mo¿liwoœci ³atwego
nabycia pe³nej gamy ofert taryfowych, bez koniecznoœci
wiêkszego wysi³ku, równie¿ w godzinach wieczornych i
nocnych, czy w dni wolne. To tak¿e zdolnoœæ do udzielania
potencjalnemu pasa¿erowi wszystkich potrzebnych informacji, poprowadzenia go „za rêkê” nawet jeœli nie zna taryfy.
Oczywiœcie wychodz¹c naprzeciw potrzebom u¿ytkowników nie mo¿na zapominaæ o utrzymywaniu niskich kosztów oraz o zabezpieczaniu siê przed wprowadzaniem do
sprzeda¿y biletów fa³szywych.
Problem budowy sieci dystrybucji mo¿na rozwi¹zaæ na
wiele sposobów, z których w zasadzie wszystkie cechuj¹
siê specyficznymi ograniczeniami i wadami. Sprawia to, ¿e
ró¿ne œrodki – takie jak np. wprowadzanie automatów biletowych, sprzeda¿y u kierowcy, czy oferowanie bezgotówkowo rozliczanych biletów na czas nieokreœlony1) – uzupe³niaj¹ siê nawzajem, odpowiadaj¹c ró¿nym potrzebom i
oczekiwaniom ró¿nych grup klientów.
Bardzo specyficznym kana³em dystrybucji jest internet, który w tym aspekcie popularnoœæ zyska³ dziêki tanim liniom lotniczym, us³udze nieco innej, ni¿ transport
zbiorowy w mieœcie. W tym artykule – wychodz¹c od
studium przypadku z Niemiec – przeanalizowane zostan¹
mo¿liwoœci wdro¿enia omawianego rozwi¹zania w polskich przedsiêbiorstwach komunikacyjnych, wraz z opisem rozwi¹zañ technicznych, pozwalaj¹cych na sprawn¹
sprzeda¿ i kontrolê. Szczególny nacisk zostanie po³o¿ony na próbê scharakteryzowania osób, które korzysta³yby z takiego kana³u dystrybucji i dobrania do tego stosownych ofert.
Studium przypadku Dortmunder Stadtwerke2)
Dortmunder Stadtwerke (DSW), to spó³ka miejska
zajmuj¹ca siê gospodark¹ komunaln¹ – m.in. komuniPod tym pojêciem rozumie siê samoodnawialny bilet miesiêczny, za który op³ata pobierania jest bezgotówkowo –
np. z konta. Por. Wolañski M.: Trendy doskonalenia us³ug
komunikacji miejskiej. „Biuletyn komunikacji miejskiej”
nr. 74, s. 35
2)
Studium powsta³o czêœciowo na podstawie rozmowy z
p. Thomasem Steffenem z DSW, przeprowadzonej 8 lutego 2005.
1)
6
kacj¹ zbiorow¹ – na terenie Dortmundu. Do jej zadañ
nale¿y równie¿ lokalna dystrybucja biletów wg. taryfy
zwi¹zku komunikacyjnego VRR, obejmuj¹cego ca³e Zag³êbie Ruhry. DSW prowadzi równie¿ sprzeda¿ niektórych ofert o wiêkszym zasiêgu, takich jak np.:
 Schönes Wochenende Ticket (bilet dzienny, 5osobowy wa¿ny w poci¹gach regionalnych i wybranych systemach komunikacyjnych na terenie
ca³ego kraju),
 Schöner Tag NRW (bilet dzienny wa¿ny w ca³ej Nadrenii Westfalii, na kolei i w komunikacji miejskiej –
dla 1 lub 5 osób),
 Schöne Fahrt NRW (bilet na jeden przejazd w granicach landu za cenê zrycza³towan¹),
 bilety wg. taryfy przejœciowej, wspólnej z s¹siednim
zwi¹zkiem VRL.
Budowana systematycznie od wielu lat sieæ dystrybucji biletów DSW – tak jak w przypadku wiêkszoœci
przedsiêbiorstw komunikacyjnych w Niemczech – tradycyjnie bazuje na automatach oraz sprzeda¿y przez kierowcê.
200 automatów DSW znajduje siê na stacjach lekkiego metra oraz wybranych innych przystankach. Po³owa urz¹dzeñ wyposa¿ona jest w ekran dotykowy i
oferuje pe³n¹ gamê biletów, a tak¿e do³adowywanie kont
telefonii komórkowej pre-paid, co zapewnia przewoŸnikowi dodatkowe przychody. Ka¿dy automat posiada
interfejs w kilku jêzykach, sprzedaje wszystkie bilety
wg. taryf VRR oraz VRR/VRL, przyjmuje monety i
banknoty oraz wydaje resztê. Akceptowana jest równie¿ p³atnoœæ GeldKarte – standardow¹ elektroniczn¹
portmonetk¹ emitowan¹ przez praktycznie wszystkie
banki w kraju.
Z kolei prowadz¹cy tramwaje i autobusy oferuj¹ bilety jednorazowe, 4-krotnego przejazdu oraz dzienne bez
dodatkowych op³at. Dziêki urz¹dzeniom do wydruku i
sorterom monet, sam proces sprzeda¿y przebiega bardzo
sprawnie, ³¹cz¹c siê ze sprawdzaniem biletów przy wchodzeniu do pojazdu. Oprócz gotówki akceptowana jest
równie¿ GeldKarte.
Bilety miesiêczne w du¿ej czêœci rozprowadzane s¹
w formie biletu na czas nieokreœlony – na postawie umowy, któr¹ mo¿na zawrzeæ korespondencyjnie, lub w jednym z czterech punktów obs³ugi klienta, zajmuj¹cych siê
kompleksowym rozwi¹zywaniem problemów komunikacyjnych pasa¿erów. Znaczki do tradycyjnych biletów
miesiêcznych dostêpne s¹ równie¿ we wszystkich automatach.
Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 82
SYSTEMY BILETOWE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
Dodatkowo DSW wspó³pracuje z w³aœcicielami niewielkich sklepików na przedmieœciach. Prowadz¹ oni sprzeda¿ najpopularniejszych biletów.
Oferty VRR na terenie Dortmundu mo¿na nabyæ równie¿ za poœrednictwem niemieckiej kolei DB, w automatach i centrach
obs³ugi klienta „ReiseZentrum”.
Tak zorganizowana sieæ sprzeda¿y w zasadzie zapewnia³a pasa¿erom bardzo dobr¹
dostêpnoœæ. Niemniej jednak w celu dalszego wychodzenia naprzeciw potrzebom
klientów, ju¿ w 1998 roku zdecydowano siê
na rozwijanie sprzeda¿y przez internet, monitoruj¹c starannie wyniki oraz profil u¿ytkowników. By³o to wówczas pierwsze tego
typu rozwi¹zanie w komunikacji miejskiej
w Niemczech.
Rysunek 1
Obecnie w sprzeda¿y internetowej do- Bilet internetowy
stêpne s¹ w zasadzie wszystkie bilety ofero- Autor uzyska³ rysunek do publikacji z biura prasowego emitenta biletu
wane przez DSW, obowi¹zuj¹ce co najmniej
jeden dzieñ, niezale¿nie od obszaru wa¿noWygl¹d biletu (por. rys. 1) dodatkowo utrudnia przeroœci. Od pewnego czasu dostêpna jest równie¿ mo¿liwoœæ
zawarcia t¹ drog¹ umowy zakupu biletu na czas nieokre- bienie danych na wydruku – jego rodzaj, termin wa¿noœci i
dane u¿ytkownika s¹ na nim powtórzone kilkadziesi¹t razy,
œlony.
Sam proces zakupu nie jest skomplikowany. Po wybo- w ró¿ny sposób.
Jednak najpowa¿niejszym zabezpieczeniem przed nadrze produktu i uregulowaniu p³atnoœci – za pomoc¹ obci¹¿enia konta, ta metoda jest w Niemczech prosta i po- u¿yciami jest sam numer rezerwacji oraz mo¿liwoœæ jego
pularna – klient otrzymuje unikatowy kod rezerwacji. 20 autoryzacji. W przypadku DSW ka¿dy kontroler ma mo¿sekund póŸniej, po sprawdzeniu numeru konta, wysy³ana liwoœæ zadzwonienia do centrum autoryzacyjnego i autojest wiadomoœæ e-mail, umo¿liwiaj¹c¹ wydruk biletu, pod matycznego uzyskania danych o wa¿noœci biletu i jego
warunkiem wpisania wczeœniej otrzymanego kodu. Jest posiadaczu. OdpowiedŸ otrzymuje SMSem. Oczywiœcie
to zabezpieczenie przed skutkami otrzymania wiadomo- dane wysy³ane s¹ jedynie na zg³oszonym wczeœniej,
uprawnionym u¿ytkownikom. Zesz³oroczn¹ nowoœci¹ jest
œci przez osoby trzecie.
Raz zarejestrowani klienci nie musz¹ podawaæ swoich wyposa¿enie numerów biletów w cyfry kontrolne oraz
danych wiêcej razy – póŸniej przy u¿yciu has³a i loginu stworzenie specjalnej aplikacji Java na telefony komór(identyfikatora u¿ytkownika) mog¹ dokonaæ zakupu jesz- kowe, umo¿liwiaj¹cej niezw³oczn¹ i bezkosztow¹ kontrolê
poprawnoœci numeru.
cze szybciej.
Analizy marketingowe wykaza³y, ¿e bilety w internecie
Bilet mo¿na wydrukowaæ na dowolnej drukarce. W
celu zabezpieczenia przed fa³szerstwem, ka¿dy egzem- kupuje bardzo specyficzna grupa klientów – osoby w wieplarz wyposa¿ony jest w indywidualny numer autory- ku 25-40 lat, korzystaj¹ce z komunikacji miejskiej niereguzacyjny, naniesiony w postaci numerycznej oraz kod larnie oraz zaopatruj¹ce siê w bilety jedynie przez sieæ. A
paskowy. Dodatkowo zaœ przy zakupie nale¿y podaæ zatem wielu z tych klientów przed ka¿dym zakupem zastadane osobowe, które zostan¹ naniesione na blankiet. nawia siê, czy wybraæ w³aœnie DSW, czy inny œrodek transWszystkie bilety s¹ imienne, wa¿ne wy³¹cznie z dowo- portu. I wielu z nich mog³oby od komunikacji miejskiej
dem osobistym lub paszportem. W razie wykrycia ewen- odejϾ, gdyby nie internetowa bileteria.
Wbrew prognozom, wielkim sukcesem okaza³a siê taktualnego fa³szerstwa u³atwia to ustalenie personaliów
sprawcy, dodatkowo zaœ zabezpiecza np. przed kilku- ¿e sprzeda¿ przez internet biletów na czas nieokreœlony,
krotnym wydrukiem jednego biletu i jednoczesnym ko- która pozwoli³a przyci¹gn¹æ do wirtualnego sklepu rówrzystaniem z niego przez wiêksz¹ iloœæ osób. Przy oka- nie¿ sta³ych u¿ytkowników komunikacji. W tym przypadzji zbiera siê przydatne do analiz marketingowych dane, ku drukowany „od rêki” bilet papierowy po pewnym czasie
dotycz¹ce miejsca zamieszkania, wieku, czy p³ci klien- zastêpuje przysy³ana poczt¹ karta chipowa.
Chocia¿ na tle innych kana³ów sprzeda¿y internet ma w
tów. Dwie ostatnie informacje s¹ równie¿ u¿yteczne
przy szybkiej kontroli biletów, np. przy wchodzeniu do DSW niewielki udzia³, to fakt, ¿e pozwala pozyskaæ dodatkowych pasa¿erów i generuje niezwykle niskie koszty w
autobusu.
Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 82
7
SYSTEMY BILETOWE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
przeliczeniu na transakcjê przewa¿aj¹ w ca³oœciowej ocenie tego medium.
Warto równie¿ wspomnieæ, ¿e z tej samej platformy
do sprzeda¿y biletów korzystaj¹ równie¿ 4 inne przedsiêbiorstwa z s¹siaduj¹cych miast, wspó³dzia³aj¹ce z DSW
równie¿ na innych polach – np. zakupu taboru. Inni u¿ytkownicy to tak¿e ró¿ne jednostki miejskie (np. biuro informacji turystycznej sprzedaje w ten sposób karty turystyczne) oraz land (oferty Schöner Tag NRW i Schöne
Fahrt NRW). Wkrótce aplikacja zostanie wdro¿ona we
wszystkich przedsiêbiorstwach zrzeszonych w VRR. Partnerom pozwala to znacznie obni¿yæ koszty dzia³alnoœci,
w porównaniu do tworzenia w³asnych aplikacji, zaœ DSW
zapewnia dodatkowe przychody ze sprzeda¿y rozwi¹zania informatycznego. Kolejn¹ zalet¹ jest perspektywa
utworzenia jednego sklepu z biletami dla ca³ego landu, a
nawet Niemiec, co by³oby udogodnieniem dla osób np.
podró¿uj¹cych po kraju i chc¹cych jeszcze przed wyjazdem zaopatrzyæ siê równie¿ w bilet dzienny na miasto,
które bêd¹ odwiedzaæ.
Wielu partnerów do wspólnej sprzeda¿y pozyskuje siê
oferuj¹c wspólnie oferty kombinowane, umo¿liwiaj¹ce np.
udzia³ w imprezie oraz dojazd na ni¹. Ciekawym eksperymentem by³a wystawa ogrodnicza w Gronau, na któr¹ bilety przez internet – w bardzo atrakcyjnej cenie (dla grup
5-osobowych, dojazd poci¹giem z dowolnego miejsca w
landzie gratis) – kupowa³y nawet osoby starsze.
Internet na tle innych kana³ów dystrybucji
biletów
W studium przypadku szczegó³owo pokazano, ¿e w porównaniu z polskimi organizatorami komunikacji, DSW
posiada³o ju¿ w momencie wprowadzania sprzeda¿y internetowej rozbudowan¹ sieæ dystrybucji i samo nabycie
biletu dziennego w niedzielê nie by³o tam wielkim problemem. Mimo to wdro¿enie tego systemu sprzeda¿y okaza³o siê nadspodziewanym powodzeniem.
Podstawow¹ zalet¹ sprzeda¿y biletów przez internet jest
mo¿liwoœæ zaoferowania dowolnej iloœci biletów przez ca³¹
dobê i w ka¿dym miejscu, nie generuj¹c przy tym nadmiernych kosztów. Wirtualna bileteria dzia³a równie¿ na przedmieœciach (trudno jest tam stworzyæ rentown¹ sieæ automatów) i oferuje bardziej nietypowe, czêsto wymagaj¹ce
wyjaœnienia i porady, oferty taryfowe, których nie mogliby
sprzedawaæ kierowcy.
Na stronie internetowej mo¿na równie¿ niedrogo stworzyæ interfejs w kilku jêzykach. Zatem turyœci nie musz¹
po przyjeŸdzie do nowego miasta poœwiêcaæ czasu na znalezienie automatu biletowego, czy kiosku, porozumienie
siê ze sprzedawc¹, zg³êbienie niuansów lokalnej taryfy,
czy wreszcie rozmienienie pieniêdzy. Od razu trzymaj¹
bilet w kieszeni i wsiadaj¹ do poci¹gu lub autobusu. Korzyœci dotycz¹ równie¿ obcokrajowców d³u¿ej przebywaj¹cych w danym kraju, ale nie potrafi¹cych siê porozumieæ z kioskarzem, czy kierowc¹.
8
Internetowa platforma umo¿liwia równie¿ sprzeda¿ pe³nej gamy biletów w nietypowych miejscach, jak np. w recepcjach hotelowych, biurach obs³ugi targów, podró¿y, czy
informacji turystycznej, bez koniecznoœci inwestowania
tych podmiotów w kilkanaœcie bloczków biletów, czy te¿
specjalne urz¹dzenia.
Kolejn¹ zalet¹ jest mo¿liwoœæ oferowania krótkich serii
biletów promocyjnych – np. kombinowanych – których druk
poch³on¹³by du¿o pieniêdzy. Dziêki niskim kosztom dystrybucji mo¿na zachowaæ bardzo atrakcyjne ceny takich
ofert – tak, jak w opisanym przypadku wystawy ogrodniczej w Gronau.
W ten sposób sprzeda¿ biletów przez internet rozwija
dotychczasow¹ ofertê przedsiêbiorstw, pozwalaj¹c nie tylko u³atwiæ dostêp do sieci sprzeda¿y sta³ym klientom (korzystaj¹cym z komunikacji mniej lub bardziej regularnie),
ale równie¿ uzyskaæ cennych nowych pasa¿erów. O rozwojowych tendencjach tego kana³u sprzeda¿y mog¹ œwiadczyæ równie¿ opublikowane w „Public Transport International” wyniki badañ przeprowadzonych przez pracowników przedsiêbiorstwa komunikacyjnego SBB ze Stuttgartu, wskazuj¹ce ¿e 30% przedsiêbiorstw komunikacji miejskiej ju¿ korzysta z tego kana³u sprzeda¿y, a dalsze 22%
zamierza korzystaæ w przysz³oœci.3)
Rozwi¹zania techniczne
Wdro¿enie sprzeda¿y biletów przez internet wi¹¿e siê z
dwoma podstawowymi problemami technicznymi – pobieraniem op³aty i sprawdzaniem oryginalnoœci (autoryzacj¹).
P³atnoœæ w polskich warunkach mo¿e odbywaæ siê
podobnie, jak w wiêkszoœci krajowych sklepów internetowych, wzorowane na DSW obci¹¿anie konta jest niemo¿liwe. U nas standardowym rozwi¹zaniem s¹ systemy
p³atnoœci kartami, oferowane przez wyspecjalizowane firmy. To w³aœnie im, a nie sprzedawcy podawane s¹ dane
karty. Zadaniem tych instytucji jest równie¿ zape³nienie
pewnego bezpieczeñstwa transakcji. Rozwi¹zanie to pozwala na akceptacjê standardowych kart „wypuk³ych” oraz
specjalnych kart wirtualnych przeznaczonych do transakcji internetowych.
Niezwykle atrakcyjne s¹ systemy „P³acê z Intelligo”
oraz „mTransfer”. Umo¿liwiaj¹ klientom najpopularniejszych wirtualnych banków (Intelligo PKO BP i mBank
BRE Banku) dokonanie przelewu na rzecz sprzedawcy,
wraz z niezw³ocznym, autoryzowanym potwierdzeniem.
Ich zalet¹ jest fakt, ¿e sama transakcja uwierzytelniania
jest przeprowadzana przez bank, tak wiêc klient nie podaje nawet sprzedawcy ¿adnych danych, które mog³yby
byæ wykorzystane na jego niekorzyœæ. Nale¿y przewidy3)
W badaniu udzia³ wziê³o 27 przedsiêbiorstw, w tym 9 niemieckich, 23 europejskie, 3 z Ameryki, 2 z Azji i 1 z Afryki. Za: Höflinger P, Promoli K.: Neue Medien. Eine Chance für ÖPNV. „Der öffentliche Nahverkehr in der Welt”,
6/2001, s. 16-19.
Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 82
SYSTEMY BILETOWE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
waæ, ¿e tego typu us³ugi bêd¹ prze¿ywa³y dalszy rozwój.
Pewnym rozwi¹zaniem – raczej komplementarnym, ni¿
alternatywnym – jest równie¿ zastosowanie systemu prepaid, analogicznego np. do stosowanego w Polsce systemu Biletu SMS, znanego np. z Poznania. Inn¹ mo¿liwoœci¹ jest jednorazowe wype³nienie przez klienta zgody na
obci¹¿anie jego rachunku lub karty w systemie direct debt,
a nastêpnie regularne potr¹canie nale¿noœci. Wad¹ tych
rozwi¹zañ jest koniecznoœæ kontaktu ze sprzedawc¹ i brak
mo¿liwoœci nabycia biletu od razu po podjêciu pierwszej
decyzji, co mo¿e zniechêcaæ. Dodatkowo pierwsza opisywana metoda wymaga wydania pieniêdzy z góry oraz regularnych wizyt w kiosku, przez co mo¿e byæ dla pasa¿era mniej atrakcyjna, ni¿ zwyk³e kupienie kilku biletów na
zapas.
Wielkim atutem przedsiêbiorstw komunikacyjnych
przy sprzeda¿y przez internet jest fakt, ¿e klient zna firmê
równie¿ ze œwiata „realnego” i wie, ¿e istnieje ona nie od
dziœ oraz jest odpowiedzialna. To pozwala na du¿o wiêksze zaufanie, ni¿ w relacjach ze standardowymi przedsiêbiorstwami handlu internetowego.
O tyle, o ile p³atnoœci odbywaj¹ siê w przypadku biletów komunikacyjnych na takich samych zasadach, jak
w ka¿dej innej bran¿y, to proces kontroli – czy te¿ raczej
autoryzacji – biletu stwarza wiele specyficznych problemów. Wymagane jest stworzenie warunków technicznych
do sprawdzenia, czy kod podany na druku rzeczywiœcie
upowa¿nia dan¹ osobê do przejazdu. W przeciwieñstwie
do tanich linii lotniczych, czy miêdzynarodowych po³¹czeñ autobusowych w komunikacji miejskiej nie jest
mo¿liwie stworzenie listy pasa¿erów i prosta weryfikacja.
Dwie najprostsze metody weryfikacji oryginalnoœci biletów – cyfry kontrolne i autoryzacja przez telefon komórkowy – zosta³y ju¿ opisane w studium przypadku
DSW. Ich ogromn¹ zalet¹ jest brak koniecznoœci inwestowania w drogie, dedykowane urz¹dzenia techniczne, zaœ
przy umiarkowanej skali sprzeda¿y nieco d³u¿szy czas
sprawdzania nie usprawiedliwia wiêkszych wydatków.
Bardziej zaawansowanym rozwi¹zaniem jest czytnik
kontrolerski wyposa¿ony w mo¿liwoœæ autoryzacji biletów.
Numer biletu mo¿e byæ do niego wprowadzany przez kontrolera za pomoc¹ klawiatury lub poprzez czytnik kodów
paskowych oraz weryfikowany metod¹ sprawdzenia cyfry
kontrolnej albo zapytania on-line do bazy danych. Oczywiœcie im kontrola wygodniejsza, dok³adniejsza i szybsza –
tym urz¹dzenie dro¿sze.
Warto dodaæ, ¿e te same rozwi¹zania techniczne, które
umo¿liwiaj¹ sprawdzenie on-line wa¿noœci biletów internetowych i SMS, mog¹ byæ równie¿ wykorzystywane do
weryfikacji biletów na czas nieokreœlony, chocia¿ tak¿e
tutaj wystarcza prostsze sprawdzanie off-line, o ile tylko
baza danych ka¿dego czytnika bêdzie czêsto i regularnie
aktualizowana. Takie rozwi¹zanie w Zag³êbiu Ruhry przeBiuletyn Komunikacji Miejskiej nr 82
wa¿a.
Sprzeda¿ przez internet jest du¿o bardziej skomplikowana, jeœli w mieœcie – tak jak np. w Warszawie – istnieje
system oparty na biletach innych ni¿ papierowe, zaœ w niektórych przypadkach kontrola musi siê odbywaæ automatycznie, wykorzystuj¹c np. bramki stoj¹ce przy wejœciu na
perony metra.
Najprostszym rozwi¹zaniem takiego problemu jest
ustawienie na ka¿dej g³owicy stacji pracownika, maj¹cego mo¿liwoœæ kontroli wzrokowej uprawnieñ i wpuszczania do strefy ograniczonego dostêpu. Zalet¹ tego systemu
jest przede wszystkim jednoczesne ca³kowite uszczelnienie systemu, gdy¿ osoba ta bêdzie kontrolowa³a jednoczeœnie dostêp na perony osób posiadaj¹cych uprawnienia do przejazdów bezp³atnych. Wad¹ s¹ oczywiœcie koszty
personalne.
Mo¿na równie¿ wyposa¿yæ wybrane bramki – przynajmniej po jednej na g³owicy – w dodatkowe czytniki kodów paskowych, które automatycznie mog¹ wpuszczaæ posiadaczy biletu internetowego. Systemy dostêpu oparte na
kodach paskowych nie s¹ w Polsce nowoœci¹ – stosowane
s¹ m.in. w oœrodkach narciarskich na Skrzycznem i Szrenicy. To rozwi¹zanie cechuje siê zwykle najlepszym stosunkiem kosztów do efektów.
Trzecim wariantem jest koniecznoϾ posiadania przez
pasa¿era karty identyfikacyjnej w formie przewidzianej dla
standardowego biletu (np. karta zbli¿eniowa lub kartonik z
paskiem magnetycznym). W momencie zakupu przez internet pasa¿er podaje numer noœnika i od tego momentu uprawnia on do korzystania z komunikacji na zasadach wybranej
oferty. Oczywiœcie – przynajmniej przy pierwszym skasowaniu po nowej transakcji – wymaga to autoryzacji on-line,
co wi¹¿e siê albo z du¿ymi kosztami, albo z uzupe³nianiem
karty o bilet papierowy, na wypadek, gdyby klient rozpoczyna³ podró¿ œrodkiem transportu wyposa¿onym w zwyk³y kasownik dzia³aj¹cy off-line. Dodatkow¹ wad¹ jest koniecznoœæ wydania klientowi karty.
Profil polskich internautów
Przy podejmowaniu decyzji o uruchamianiu sprzeda¿y biletów przez internet oraz kszta³cie tej us³ugi warto
bardzo dok³adnie przeanalizowaæ internetowe nawyki
mieszkañców danego miasta.
W ogólnoœci mo¿na stwierdziæ, ¿e obecnie w Polsce z
internetu korzysta ok. 6 milionów osób, z czego 63% minimum kilka razy w tygodniu.4)
Badania Akademii Ekonomicznej w Krakowie z 2000
roku5) wykaza³y, ¿e 18,7% internautów mieszka w miastach
4)
5)
Meller M.: Raport mniejszoœci. Internet standard,
http://www.internetstandard.pl/artykuly/35754.html
Kuziak M.: II Ogólnopolskie badanie polskich u¿ytkowników sieci Internet, Katedra Marketingu Akademii Ekomomicznej w Krakowie, http://badania.ae.krakow.pl/wyniki2000/wyniki.html
9
SYSTEMY BILETOWE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
od 500 000 do 1 000 000, zaœ 25,6% – powy¿ej miliona
mieszkañców.
Wyliczono równie¿, ¿e 56% internautów mieœci siê w
przedziale wieku 21-30 lat, zaœ 72% w 16-30 lat. 15% to
uczniowie, a 36,5% - studenci.
Taka struktura jest z punktu widzenia przedsiêbiorstw
komunikacji miejskiej – zw³aszcza w wiêkszych miastach
– bardzo korzystna, gdy¿ gwarantuje dostêp do potencjalnych klientów, bêd¹cych do tego osobami m³odymi, czyli
w du¿ej czêœci korzystaj¹cymi jeszcze z komunikacji miejskiej. Pozyskanie ich, jako klientów, na d³u¿ej da du¿e
korzyœci zarówno pod wzglêdem polityki transportowej,
jak i wp³ywów ze sprzeda¿y biletów – w szczególnoœci
wg. taryfy normalnej.
Krakowskie badania wykaza³y równie¿, ¿e 34% internautów wiêcej ni¿ jednokrotnie wykonywa³o zakupy
przez internet, dalsze 12,5% – jednokrotnie, zaœ 31,5%
chocia¿ jeszcze nigdy nic t¹ drog¹ nie naby³o, to wyra¿a
zainteresowanie na przysz³oœæ. Oznacza to zatem, ¿e internet jest nie tylko Ÿród³em informacji, czy rozrywki,
ale równie¿ miejscem zakupów i wiele osób jest ju¿ do
tego przyzwyczajonych.
Oczywiœcie obserwuj¹c kraje wysokorozwiniête i trendy wieloletnie w Polsce mo¿na byæ praktycznie pewnym,
¿e zarówno iloœæ osób kupuj¹cych przez sieæ, jak i korzystaj¹cych z niej bêdzie wci¹¿ lawinowo ros³a.
Potencjalne mo¿liwoœci zastosowania
rozwi¹zania w Polsce
DSW wprowadzi³o sprzeda¿ biletów przez internet w
momencie, kiedy dysponowa³o ju¿ bardzo bogat¹ sieci¹
dystrybucji biletów. W Polsce w wielu miastach jest samo
kupienie najzwyklejszego biletu jednorazowego wieczorem ju¿ stanowi problem. To oczywiœcie zwiêksza szansê
powodzenia wdro¿enia nowego systemu, czyni je jeszcze
bardziej zasadnym.
Bior¹c pod uwagê charakterystykê posiadaczy dostêpu do internetu nale¿y nie zapominaæ, ¿eby w ofercie
oprócz biletów okresowych – których zakup bezgotówkowy jest w Polsce wci¹¿ bardzo trudny – zaoferowaæ
równie¿ pe³n¹ gamê biletów krótkookresowych, np. 1-, 3i 7-dniowych, nawet jeœli nie ma ich w normalnej sprzeda¿y. Mog¹ byæ one œwietnym rozwi¹zaniem dla internautów, którzy wprawdzie dysponuj¹ samochodem, ale jako
osoby otwarte na nowoœci, chc¹ spróbowaæ czegoœ innego, bo w³aœnie maj¹ doœæ korków, czy t³oków na parkingu. Albo akurat nadszed³ 1 listopada i wybieraj¹ siê na
cmentarz. Wtedy sklep internetowy pomo¿e przezwyciê¿yæ brak znajomoœci taryfy oraz sieci dystrybucji, a tak¿e
pozwoli skorzystaæ rzeczywiœcie z ca³oœci oferty, a nie
tylko tych propozycji, które akurat s¹ dostêpne w pobliskim kiosku.
Kolejne zastosowanie biletu internetowego, to ró¿ne
nietypowe bilety (np. kombinowane), których w Polskich
10
warunkach po prostu nie da siê wprowadziæ do szerszej
sieci dystrybucji. A zintegrowana op³ata za wstêp na targi, czy mecz i dojazd do nich jest wielk¹ zalet¹ dla organizatora, gdy¿ mniejsza iloœæ samochodów udra¿nia dojazd i pozwala w d³ugim okresie zmniejszyæ koszty budowy rzadko wykorzystywanych parkingów. To znowu
jest rozwi¹zanie skierowane do osób nie posiadaj¹cych
biletów miesiêcznych, rzadko korzystaj¹cych z komunikacji, ale czêœciej z internetu.
Jak ju¿ uzasadniono we wczeœniejszej czêœci – szczególne znaczenie maj¹ równie¿ oferty skierowane do turystów – krajowych i zagranicznych. Pod tym wzglêdem bardzo cenne by³oby – wzorem niemieckim –
wspó³dzia³anie przedsiêbiorstw wdra¿aj¹cych bilety
internetowe w Polsce, którego celem by³oby stworzenie jednego miejsca, gdzie klient bêdzie móg³ kupiæ
wszystkie oferowane w kraju bilety internetowe komunikacji miejskiej.
Podsumowanie
Z pewnoœci¹ ciê¿ko sobie wyobraziæ, ¿eby internet
osi¹gn¹³ du¿y udzia³ w ca³oœci sprzeda¿y biletów w Polsce, czy nawet Niemczech. To jest i na razie bêdzie rozwi¹zanie niszowe. Ale nisza, któr¹ w ten sposób siê zajmuje jest dla przedsiêbiorstw komunikacyjnych i organów prowadz¹cych politykê transportow¹ bardzo cenna.
W ten sposób docieramy bowiem do osób, które rzeczywiœcie maj¹ wybór miêdzy samochodem, a komunikacj¹.
Mog¹ podejmowaæ codziennie decyzjê o wyborze œrodka transportu, mog¹ na razie korzystaæ z komunikacji,
ale jak nie bêd¹ zadowoleni, to kiedyœ przestan¹ (studenci). A ci internauci którzy ju¿ je¿d¿¹ samochodami,
s¹ ludŸmi otwartymi na innowacje, mog¹ kiedyœ zechcieæ
skorzystaæ z tramwaju. Ka¿da z takich osób mo¿e byæ
jêzyczkiem u wagi, tak¿e jeœli chodzi o realizacjê celów
finansowych.
Szczególn¹ cech¹ tej niszy jest równie¿ du¿a dynamika wzrostu, coraz wiêcej ludzi ma dostêp do internetu i
wykorzystuje go równie¿ jako miejsce zakupów.
Dodatkowo w polskich warunkach osi¹ga siê dogêszczenie sieci dystrybucji, które jest potrzebne „od zaraz”,
a na które nie ma œrodków. Internet – bardzo tanio – pozwoli wyeliminowaæ tê wadê. Niestety tylko w oczach
niektórych klientów, ale w du¿ej czêœci w³aœnie tych maj¹cych mo¿liwoœæ wyboru.
Nale¿y równie¿ pamiêtaæ o... œwietnym wydŸwiêku spo³ecznym i medialnym sprzeda¿y internetowej, pozwalaj¹cym budowaæ wizerunek nowoczesnej, innowacyjnej i przyjaznej pasa¿erowi komunikacji miejskiej. To nie jest bez
znaczenia.
Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 82