docIntegration of immigrants.pub
download 
Reklamacja Transkrypt
Integration of immigrants.pub
Sieć Monitorująca Stosowanie Zasady Pomocniczości Plan Dzialania 2010 Integracja imigrantów Integracja imigrantów na obszarach miejskich Główny partner: Parlament Katalonii, Hiszpania Integracja imigrantów – Integracja imigrantów na obszarach miejskich Partnerzy Municipality of Patras Dit rapport is opgesteld door de werkgroep Integratie van immigranten, onder leiding van het parlement van Catalonië, Spanje. Het vertegenwoordigt niet het officiële standpunt van het Comité van de Regio's. Meer informatie over de Europese Unie en over het Comité van de Regio's kunt u vinden op respectievelijk http://www.europa.eu en http://www.cor.europa.eu. Strona 2 / 40 Integracja imigrantów na obszarach miejskich Główne kwestie 1. Kontekst Niezależnie od poglądu na przedmiotowe zagadnienie integracja imigrantów jest kwestią, która wymaga uwagi politycznej i działania, przede wszystkim na szczeblu lokalnym. Nie można zaprzeczyć jednak, że działania lokalne wymagają również koordynacji instytucjonalnej oraz wsparcia instytucjonalnego na szczeblu krajowym i europejskim. W duchu zasady pomocniczości i przy zastosowaniu pojęć wielopoziomowego sprawowania rządów, można stwierdzić, że optymalnych wyników na szczeblu jak najbliższym obywateli nie można osiągnąć bez zaangażowania podmiotów na szczeblu krajowym i europejskim w ramach odpowiednich dziedzin ich kompetencji. Zasada pomocniczości ma w tym przypadku jeszcze większe znaczenie, ponieważ UE posiada obecnie wyraźną podstawę prawną do działania w zakresie udzielania pomocy i wspierania wysiłków mających na celu propagowanie integracji legalnych migrantów bez konieczności harmonizacji krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych. Na szczeblu europejskim podjęto różne działania, ostatnio w ramach planu działań służącego realizacji programu sztokholmskiego. Komisja Europejska przygotowuje obecnie drugą agendę europejską na rzecz integracji, w którą KR wnosi wkład poprzez konsultacje. Celem grupy roboczej ds. integracji imigrantów na obszarach miejskich, zorganizowanej w ramach pierwszego planu działań Sieci Monitorującej Stosowanie Zasady Pomocniczości, było wsparcie dialogu między członkami grupy na temat najlepszych sposobów realizacji polityki integracji na szczeblu lokalnym, a w szczególności miejskim. Celem tego dialogu było określenie i przedstawienie sprawdzonych rozwiązań dotyczących integracji imigrantów w politykach lokalnych (zwłaszcza miejskich) i regionalnych, a tym samym zwrócenie uwagi na niezbędny wkład, który jest wnoszony w osiągnięcie tego celu na tych szczeblach. 2. Członkowie grupy i ich sprawdzone rozwiązania Grupie roboczej przewodniczył parlament Katalonii (Hiszpania), a w jej skład weszły Stowarzyszenie Fińskich Władz Lokalnych i Regionalnych (Finlandia) oraz gmina Patras (Grecja). Szwedzkie Stowarzyszenie Władz Lokalnych i Regionów uczestniczyło w posiedzeniu inauguracyjnym, które odbyło się 28 maja 2010 r., i było informowane o postępach w ciągu całego procesu. Przedstawione sprawdzone rozwiązania koncentrowały się wokół następujących tematów: Strona 3 / 40 • Proaktywna lokalna polityka rejestracji: Katalonia • Usługi z zakresu przyjmowania: projekt NEO w Helsinkach, wielojęzyczne informacje i doradztwo dla imigrantów w Tampere i w Katalonii • Umiejętności międzykulturowe: i solidarności”, Patras • Dostęp do pracy: Helsinki, Katalonia • Planowanie strategiczne: Krajowe porozumienie w sprawie imigracji, Katalonia „Obywatele działający na rzecz szacunku 3. Wnioski i zalecenia Określono następujące tematy i zalecenia: • Proces decyzyjny: Udział zainteresowanych stron, zwłaszcza organizacji społeczeństwa obywatelskiego, oraz system sprawowania rządów to główne czynniki warunkujące powodzenie na etapach planowania, rozwoju i promocji. Zainteresowane strony często pełnią wiodącą rolę w interwencjach społecznych i socjalnych. Ta strategiczna pozycja pozwala tworzyć szczególną wiedzę, która staje się bardzo istotna przy określaniu polityki. • Ramy instytucjonalne i strukturalne: Planowanie strategiczne jest bezwzględnie konieczne do prowadzenia każdej polityki publicznej, zwłaszcza polityki dotyczącej integracji, która musi być realizowana w zrównoważonej długiej perspektywie. Ponadto polityka integracji potrzebuje długoterminowych struktur instytucjonalnych wspierających politykę krótko-, średnio- i długoterminową. • Gromadzenie danych: KR musi zachęcać do prowadzenia analiz i badań porównawczych na temat różnych aspektów imigracji, koncentrujących się na ocenie organów administracji publicznej. W szczególności: o Indeks polityki integracji migrantów (Migrant Integration Policy Index o o • (MIPEX)) powinien dostarczać informacje od władz lokalnych i regionalnych; Władze lokalne i regionalne powinny uzgodnić, jakie podstawowe dane mają być dostarczane do MIPEX; Proaktywna rejestracja powinna dostarczać pełnych danych dotyczących rzeczywistej liczby i struktury ludności. Przyjmowanie i integracja: Integracja imigrantów wymaga uwagi politycznej i działania od samego początku projektu imigracji. Integracja powinna być postrzegana jako dwukierunkowy, dynamiczny i ciągły proces zachodzący między różnymi narodami zamieszkującymi na danym terytorium. Na pierwszym etapie trzeba opracować usługi z zakresu przyjmowania (w tym szkolenie językowe i kursy wprowadzające dotyczące społeczeństwa przyjmującego i pracy), aby zapewnić niezależność imigrantów. Ponadto, pomimo wielu różnych rozwiązań kwestii imigracji, celem musi być spójność społeczna i zbiorowe budowanie wspólnego społeczeństwa, co Strona 4 / 40 można osiągnąć dzięki propagowaniu równych szans w dostępie do usług publicznych i uczestnictwie w polityce na wszystkich szczeblach lub dzięki uznaniu różnorodności. • Finansowanie inicjatyw: Polityka integracji musi być ujęta w budżecie krótko-, średnio- i długoterminowym. W kontekście przygotowywania komunikatu Komisji Europejskiej w sprawie drugiej agendy UE na rzecz integracji można by przeprowadzić prace nad jednym z orientacyjnych obszarów zaproponowanych w przypadku modułów integracji europejskiej, którymi są: (i) kursy wprowadzające i językowe, (ii) silne zaangażowanie społeczeństwa przyjmującego oraz (iii) aktywne uczestnictwo imigrantów we wszystkich aspektach życia zbiorowego. Strona 5 / 40 SPIS TREŚCI 1. 2. Członkowie grupy...............................................................................................................................7 Integracja imigrantów w Europie. Obecny stan rzeczy ..................................................................7 2.1 Imigracja i integracja imigrantów w dzisiejszej Europie......................................................................... 7 2.2 Kontekst prawny i polityczny na szczeblu UE ........................................................................................ 9 2.3 Rola władz lokalnych i regionalnych oraz stanowisko Komitetu Regionów ....................................... 11 3. Uwagi dotyczące stosowania zasady pomocniczości w przedmiotowej kwestii ...........................14 3.1 Wielopoziomowe sprawowanie rządów i zasada pomocniczości w przypadku polityk integracji...... 14 3.2 Powiązania między różnymi sferami sprawowania rządów ................................................................. 15 3.2.1 Katalonia/Hiszpania............................................................................................................15 3.2.2 Finlandia .............................................................................................................................16 3.2.3 Grecja .................................................................................................................................18 3.3 Rola władz lokalnych i regionalnych..................................................................................................... 20 4. Sprawdzone rozwiązania .................................................................................................................23 4.1 Proaktywna lokalna polityka rejestracji: Katalonia ............................................................................... 24 4.2 Usługi z zakresu przyjmowania: projekt NEO, Tampere i Katalonia................................................... 26 4.3 Umiejętności międzykulturowe: „Obywatele działający na rzecz szacunku i solidarności” (Patras).. 31 4.4 Dostęp do pracy: Helsinki i Katalonia ................................................................................................... 34 4.5 Planowanie strategiczne: Krajowe porozumienie w sprawie imigracji (Katalonia)............................. 37 5. Wnioski..............................................................................................................................................39 5.1 Zasada pomocniczości............................................................................................................................ 39 5.2 Proces decyzyjny .................................................................................................................................... 39 5.3 Ramy instytucjonalne i strukturalne....................................................................................................... 39 5.4 Gromadzenie danych.............................................................................................................................. 40 5.5 Działania związane z przyjmowaniem i integracją ............................................................................... 40 5.6 Finansowanie inicjatyw.......................................................................................................................... 40 Niniejszy dokument zawiera 40 stron. Strona 6 / 40 1. Członkowie grupy • • • 2. 2.1 Parlament Katalonii, Hiszpania (główny partner) Stowarzyszenie Fińskich Władz Lokalnych i Regionalnych, Finlandia Gmina Patras, Grecja Integracja imigrantów w Europie. Obecny stan rzeczy Imigracja i integracja imigrantów w dzisiejszej Europie W ciągu ostatnich dziesięcioleci w Europie przebiegały różne procesy imigracyjne. Z różnych przyczyn w różnych krajach i różnych okresach większość krajów Unii Europejskiej stała się krajami imigracji. Liczba cudzoziemców w poszczególnych państwach członkowskich UE 1999/2009 8000000 7000000 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 1000000 0 1999 2000 Austria Dania Grecja Litwa Portugalia Szwecja 2001 2002 2003 Belgia Estonia Węgry Luksemburg Rumunia Wielka Brytania 2004 2005 Bułgaria Finlandia Irlandia Malta Słowenia 2006 2007 Cypr Francja Włochy Holandia Słowacja 2008 2009 Republika Czeska Niemcy Łotwa Polska Hiszpania [Źródło: Eurostat] Niezależnie od intensywności imigracji i jej przyczyn, które mogą mieć charakter demograficzny, gospodarczy (zapotrzebowanie na siłę roboczą) lub humanitarny (azyl dla uchodźców), jest ona obecnie w Europie faktem. Dynamika ta nie jest jedynie kwestią przeszłości, lecz teraźniejszości i w przewidywalnej przyszłości pozostanie problemem w Europie. Strona 7 / 40 Rzeczywistość ta, nowa w niektórych krajach lub regionach, spowodowała powstanie nowych polityk publicznych: nie tylko polityki dotyczącej granic, lecz także polityki realizowanej z dala od granic, polityki przyjmowania, polityki integracji, polityki równościowej lub polityki mającej przeciwdziałać rasizmowi i ksenofobii. Ponadto polityki te rozwinęły się na wszystkich szczeblach rządów: lokalnym i regionalnym, ponieważ są to sfery, w których trzeba sprostać konkretnemu zapotrzebowaniu imigrantów na usługi publiczne; centralnym, ponieważ polityka imigracyjna jest bezpośrednim wyrazem suwerenności państwowej; oraz europejskim, ponieważ niektóre wymiary kwestii imigracji muszą być skoordynowane i uregulowane na szczeblu ponadkrajowym. Jeśli chodzi konkretnie o integrację, w dzisiejszej Europie integracja imigrantów z państw trzecich, którzy legalnie przebywają w państwach członkowskich, jest wyzwaniem przede wszystkim dla miast. Miasta i regiony zareagowały na tę sytuację na różne sposoby, biorąc pod uwagę tradycje, realia i ograniczenia lokalnych społeczeństw, organów administracji i gospodarek. Wyzwania, w obliczu których stoją imigranci, są jednak podobne, a zatem potrzebne są działania podejmowane w imieniu władz – w pierwszej kolejności przez gminy, regiony, miejscowości i miasta. Obywatele państw członkowskich / obywatele państw trzecich 2009 obywatele państw członkowskich Szwecja obywatele państw trzecich [Źródło: Eurostat] Integracja jest dwukierunkowym, dynamicznym i otwartym procesem zachodzącym między osobami, które zamieszkują na danym terytorium, osobami, które przybyły niedawno, lub ludnością miejscową. Strona 8 / 40 Wielka Brytania Hiszpania Słowacja Rumunia Słowenia Portugalia Polska Holandia Malta Luksemburg Litwa Łotwa Włochy Węgry Irlandia Grecja Niemcy Francja Finlandia Dania Estonia Republika Czeska Cypr Bułgaria Belgia Austria Unia Europejska (27 –państw) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Integracja ma podwójne znaczenie w zależności od sposobu spojrzenia – dla samych imigrantów integracja jest uzyskaniem niezależności w społeczeństwach przyjmujących; integracja oznacza znalezienie pracy i odpowiednich mieszkań, posiadanie dostępu do opieki zdrowotnej i nauki szkolnej dla dzieci, przyzwyczajenie się do nowych sytuacji kulturowych i osobistych. W społeczeństwach lokalnych integracja jest postrzegana jako problem w odniesieniu do spójności społecznej, niedyskryminacji, uczestnictwa nowo przybyłych osób oraz dostępności usług publicznych, zwłaszcza infrastruktury społecznej lub rozwoju usług z zakresu przyjmowania. Niezależnie od poglądu na przedmiotowe zagadnienie integracja imigrantów jest kwestią, która wymaga uwagi politycznej i działania, przede wszystkim na szczeblu lokalnym. Nie można zaprzeczyć jednak, że przy działaniach lokalnych konieczna jest pewna koordynacja instytucjonalna oraz wsparcie instytucjonalne na szczeblu krajowym lub europejskim. W duchu zasady pomocniczości i przy zastosowaniu pojęć wielopoziomowego sprawowania rządów, można stwierdzić, że optymalnych wyników na szczeblu jak najbliższym obywateli nie można osiągnąć bez zaangażowania podmiotów na szczeblu krajowym i europejskim w ramach odpowiednich dziedzin ich kompetencji. 2.2 Kontekst prawny i polityczny na szczeblu UE Traktat z Lizbony, który wszedł w życie dnia 1 grudnia 2009 r., zastrzega zinstytucjonalizowaną rolę UE w integracji imigrantów, jako że na mocy art. 79 TFUE Unia ma wyraźną podstawę prawną, zgodnie z którą może podejmować środki zachęcające i wspierające w celu popierania integracji legalnych migrantów. Art. 79 TFUE wyklucza jednak harmonizację przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich, co odróżnia tę dziedzinę od innych aspektów polityki imigracyjnej UE. Ta innowacja zawarta w Traktacie z Lizbony wynika ze zmian zachodzących w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Do czasu wejścia w życie Traktatu z Lizbony Traktaty WE i UE nie zawierały podstawy prawnej dotyczącej integracji imigrantów z państw trzecich. Uważano jednak, że w kontekście traktatowych postanowień dotyczących imigracji, wprowadzonych Traktatem UE z Maastricht i stopniowo uwspólnotowionych w Traktatach z Amsterdamu i Nicei, rodząca się polityka imigracyjna UE nie będzie pełna bez elementu integracji. Sytuacja ta znalazła wyraz w zobowiązaniu politycznym podjętym w imieniu państw 1 członkowskich w Radzie Europejskiej oraz w ich poparciu dla programu z Tampere i kolejnych 2 programów haskich . Na tej podstawie Rada UE już w 2004 r. przyjęła wspólne podstawowe 3 zasady polityki integracji , których celem było określenie głównych elementów wspólnotowej 1 2 3 Program z Tampere: Towards a Union of Freedom, Security and Justice [W kierunku Unii wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości], konkluzje prezydencji, Rada Europejska w Tampere, 15–16 października 1999 r. Program haski: wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej (Dz.U. C 53 z 3.3.2005, s. 1) oraz Plan działania Rady i Komisji służący realizacji programu haskiego mającego na celu wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej (Dz.U. C 198 z 12.8.2005, s. 1). http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/jha/82745.pdf Strona 9 / 40 polityki imigracyjnej i w których podjęto zobowiązanie polityczne w imieniu państw członkowskich. Komisja Europejska zareagowała na wspólne zasady między innymi ogłoszeniem „Wspólnej agendy na rzecz integracji” zawierającej ramy integracji obywateli 4 państw trzecich w UE . W tych ramach Komisja przygotowała praktyczne podręczniki dotyczące integracji, przeznaczone dla decydentów politycznych i praktyków. Zarówno pierwsze wydanie w 2004 r., jak wydanie drugie w 2007 r. miało na celu wsparcie wymiany informacji i sprawdzonych rozwiązań oraz zwrócenie uwagi na rolę społeczności i władz lokalnych. Drugie wydanie koncentruje się na najważniejszych zagadnieniach ujętych we wspólnych podstawowych zasadach przedstawiających wnioski wyciągnięte w następujących obszarach: uwzględnienie kwestii integracji imigrantów, budownictwo mieszkaniowe w otoczeniu miejskim, integracja gospodarcza i zarządzanie integracją; faktycznie wspomniano, że władze lokalne mogą być źródłem inspiracji do realizacji innowacyjnych projektów i przyjmowania innowacyjnych sposobów podejścia, co – przy bardziej zorganizowanym działaniu – może spowodować opracowanie wskaźników lub norm dotyczących integracji. Trzecie wydanie ukazało się w 2010 r. Ponadto od 2007 r. UE dysponuje Europejskim Funduszem na rzecz Integracji Obywateli 5 Państw Trzecich , w ramach którego UE i państwom członkowskim udostępniono ogólną kwotę 825 mln EUR na lata 2007–2013. Fundusz ma wnosić wkład w wysiłki państw członkowskich mające na celu rozwój i realizację krajowych polityk integracji umożliwiających obywatelom państw trzecich spełnienie warunków pobytu i osiągnięcie integracji w społeczności lokalnej zgodnie z założeniami określonymi we wspólnych podstawowych zasadach. Do państw członkowskich apeluje się o partnerską współpracę z władzami lokalnymi i regionalnymi z myślą o praktycznej realizacji wieloletniego programu. 6 7 Program sztokholmski oraz europejski pakt o imigracji i azylu wnoszą wkład w debatę na temat integracji, jako że przewidują dynamiczną politykę imigracyjną, której istotnym elementem jest integracja. Nacisk położono na prawa imigrantów w kraju przyjmującym oraz na ewentualne ustanowienie rozważanego obecnie kodeksu imigracyjnego oraz realizację szeregu działań przekrojowych mających na celu ułatwienie integracji legalnych imigrantów w krajach przyjmujących. Można by opracować wspólne ramy odniesienia w oparciu o działania mające na celu określenie wspólnych praktyk i modułów europejskich mających ułatwiać integrację. Głównymi elementami byłyby kursy językowe, dostęp do zatrudnienia i edukacji, większe uczestnictwo w życiu społecznym i politycznym kraju lub miasta przyjmującego oraz wsparcie dialogu międzykulturowego. Zwrócono również uwagę na 4 5 6 7 COM(2005) 389 wersja ostateczna. Decyzja Rady 2007/435/WE. COM(2009) 262 wersja ostateczna. COM(2008) 13440/08 ASIM 72. Strona 10 / 40 8 potrzebę opracowania wskaźników służących do monitorowania wyników polityki integracji . Za element przyczyniający się do integracji imigrantów uważane jest również łączenie rodzin. Rada Europejska zaaprobowała pogląd Komisji i zwróciła się do niej o kontynuowanie działań. W szczególności podczas konferencji międzyministerialnej poświęconej integracji, która odbyła się w Saragossie (ES) w dniach 15 i 16 kwietnia 2010 r., zaproponowano wsparcie wprowadzania w życie usług z zakresu przyjmowania, które zapewnią umiejętności językowe, społeczne i umiejętności uczestnictwa oraz rozwój systemów edukacji koncentrujących się na integracji, umiejętnościach językowych i uczestnictwie rodziców w życiu szkół, a także zachęcą imigrantów do uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim. Dnia 20 kwietnia 2010 r. Komisja Europejska wydała komunikat dotyczący planu działań 9 służącego realizacji programu sztokholmskiego , który zawiera bardziej konkretne inicjatywy do zrealizowania. 10 W czerwcu 2010 r. Rada Unii Europejskiej wskazała , że niezbędne działania obejmują: poprawę wzajemnej wymiany umiejętności, ustalenie wspólnych priorytetów, rozbudowanie wskaźników dotyczących integracji i opracowanie wspólnej treści polityki integracji. W momencie sporządzania niniejszego sprawozdania Komisja Europejska przygotowywała komunikat dotyczący drugiej agendy na rzecz integracji, który ma zostać wydany w czerwcu 2011 r. 2.3 11 Rola władz lokalnych i regionalnych oraz stanowisko Komitetu Regionów Chociaż Unia Europejska ustala normy i polityki na szczeblu europejskim, szanując podział uprawnień w poszczególnych państwach członkowskich, od czasu wejścia w życie Traktatu z Amsterdamu ramy prawne i polityczne UE dotyczące polityk imigracyjnych i azylowych kładą nacisk na uczestnictwo władz lokalnych i regionalnych oraz pełne wykonywanie ich obowiązków wobec obywateli państw trzecich. Biorąc pod uwagę wspólne podstawowe zasady integracji, przyjęte przez Radę Europejską w 2004 r., rola władz lokalnych ma zasadnicze znaczenie dla realizacji działań, w szczególności w świetle ich kompetencji, które mają bezpośredni wpływ na integrację. Wspólne podstawowe zasady integracji stanowią, że: „(…) przy opracowywaniu i stosowaniu środków publicznych konieczne jest należyte uwzględnienie polityk i środków, które obejmują kwestię integracji, w różnych obszarach kompetencji i na różnych szczeblach władzy i usług publicznych”. Potrzebę współpracy lub podziału obowiązków pomiędzy wszystkie szczeble władzy wyrażono 8 9 10 11 Przeprowadzono już część wstępnych prac nad wskaźnikami i ich wyniki są dostępne w ramach indeksu polityki integracji migrantów (http://www.integrationindex.eu/). COM(2010) 171 wersja ostateczna. 10674/10 ASIM 72, 3 czerwca 2010 r. oraz komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów COM(2010) 623 wersja ostateczna część II. Zob. wnioski z seminarium Komitetu Regionów na temat roli miast i regionów w integracji imigrantów, które odbyło się w Atenach (Grecja) 16 października 2008 r. (CdR 323/2008 fin). Strona 11 / 40 12 jeszcze przed 2004 r., podczas opracowywania porozumień z Tampere (1999 r.) , 13 w komunikacie Komisji dotyczącym wspólnotowej polityki w dziedzinie imigracji . Wyzwaniem dla gmin, regionów, miejscowości i miast jest zapewnienie imigrantom możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej – ich wkład ma zasadnicze znaczenie dla stabilności lokalnej gospodarki, lecz powinni oni również przyczyniać się do budowania społeczeństw przyjmujących oraz posiadać równy dostęp do usług publicznych i życia kulturalnego. Władze lokalne mogą odgrywać istotną rolę we wspieraniu dialogu międzykulturowego na obszarach miejskich. W znaczący sposób ułatwiają one realizację środków służących integracji i mogą pomóc stworzyć ściślejsze związki między imigrantami a społecznościami przyjmującymi. Ponadto opanowanie miejscowego języka jest niezbędnym narzędziem ułatwiającym integrację imigrantów, a wiele obszarów miejskich zapewnia lekcje języka. Równoległe wysiłki i zasoby należy jednak ukierunkować na kontynuację edukacji młodszych imigrantów w ich języku ojczystym, a w każdym razie należy zapewnić poszanowanie tradycji kulturowych państw pochodzenia. Integracja mogłaby również polegać na umożliwieniu imigrantom aktywnego udziału w lokalnej polityce pod określonymi warunkami. Biorąc powyższe pod uwagę, KR podkreślił potrzebę opracowania spójnej europejskiej polityki imigracyjnej, której elementy obejmowałyby integrację. Regiony i miasta Europy podkreślają całościowe podejście do integracji, uwzględniające nie tylko ekonomiczne i społeczne aspekty integracji, lecz również kwestie związane z różnorodnością historyczną, kulturową i religijną, 14 obywatelstwem, prawami politycznymi oraz zaangażowaniem obywatelskim imigrantów . W tym sensie KR uważa, że integracja imigrantów jest sprawą zasadniczą dla władz lokalnych i regionalnych oraz apeluje o większe uczestnictwo miast i regionów w określaniu rocznych 15 i wieloletnich priorytetów Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji . 16 W najnowszej opinii w sprawie planu działań służącego realizacji programu sztokholmskiego KR ponownie podkreślił „[...] konieczność opracowania w porozumieniu z władzami lokalnymi i regionalnymi europejskiej polityki azylowej i imigracyjnej”. Komitet „pozytywnie ustosunkowałby się do powołania przy Parlamencie Europejskim pełnomocnika ds. migracji, uchodźców i integracji, który zajmowałby się szczególnie konkretnymi problemami obywateli państw trzecich”. Ogólnie KR z zadowoleniem przyjął „zapowiedziane środki służące wspieraniu integracji oraz [wezwał], by odpowiednio wcześnie włączyć Komitet Regionów w opracowywanie komunikatu na temat unijnej agendy na rzecz integracji, jak również w rozwój mechanizmu koordynacji”. 12 13 14 15 16 Op. cit. – przypis 1. COM(2000) 757 wersja ostateczna, 22 listopada 2000 r. Opinia z inicjatywy własnej Komitetu Regionów Polityka integracyjna: wiodąca rola władz lokalnych i regionalnych, CdR 212/2008 fin. Opinia Komitetu Regionów Program sztokholmski: wyzwania i szanse w kontekście nowego wieloletniego programu dotyczącego przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, przyjęta 7 października 2009 r., CdR 201/2009 fin. Opinia Komitetu Regionów Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości dla europejskich obywateli – Plan działań służący realizacji programu sztokholmskiego CdR 170/2010 fin. Strona 12 / 40 Podsumowując, KR popiera podstawowe zasady polityki UE dotyczącej integracji, którymi są: • przyjęcie prawdziwej europejskiej polityki imigracyjnej; • koordynacja krajowych, lokalnych i regionalnych polityk integracji; • ocena polityk integracji; • zarządzanie przepływami imigracji ekonomicznej zgodnie z potrzebami rynku pracy; • włączenie wszystkich zainteresowanych stron, aby zapewnić prawidłowe zarządzanie politykami integracji. 17 Ponadto KR określił zalecenia dotyczące opracowania polityk na rzecz integracji imigrantów: • trzeba zapewnić przestrzeganie zasady pomocniczości, aby władze lokalne i regionalne pełniły wiodącą rolę w realizacji polityk integracji; • trzeba rozwinąć współpracę z krajami pochodzenia oraz zapewnić koordynację między nimi a politykami imigracyjnymi Unii Europejskiej; • polityki imigracyjne i gospodarcze muszą być ukierunkowane na zwalczanie nielegalnej pracy i handlu ludźmi; • polityki integracji muszą zwracać uwagę nie tylko na imigrantów ekonomicznych, lecz również na ich rodziny. Istnieją liczne sprawdzone rozwiązania opracowane przez władze regionalne i lokalne w dziedzinie integracji imigrantów. Od posiedzenia Rady Europejskiej w 2003 r. w Salonikach Komisja Europejska propaguje platformy służące do gromadzenia i publikowania takich sprawdzonych rozwiązań – trzy podręczniki stanowią dobry przykład dotyczący integracji (2004 r., 2007 r., 2010 r.), a Europejskie Forum Integracji i europejska strona internetowa 18 poświęcona integracji na bieżąco je aktualizują. Nie przeprowadzono jeszcze jednak szczegółowej analizy powiązań między kompetencjami na różnych szczeblach sprawowania rządów w dziedzinie integracji, zwłaszcza w świetle nowych prerogatyw wynikających z Traktatu z Lizbony. Z tych powodów Sieć Monitorująca Stosowanie Zasady Pomocniczości KR uznała za stosowne utworzenie grupy roboczej zajmującej się tą kwestią. Grupa robocza ds. integracji imigrantów na obszarach miejskich zatwierdziła już niniejszy dokument, który ma na celu wskazanie doświadczeń i sprawdzonych rozwiązań w stosowaniu zasady pomocniczości w europejskich regionach i miastach. Ponadto w czasie przygotowywania niniejszego sprawozdania KR rozpoczął konsultacje, które mają na celu bliższe zapoznanie się z politykami integracji realizowanymi na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz wyzwaniami, w obliczu których stoją miasta i regiony w Europie. Konsultacje koncentrują się również na stosowanych instrumentach prawnych i politycznych i mają na celu dostarczenie informacji na potrzeby przygotowań do drugiej europejskiej agendy na rzecz integracji. 17 CdR 201/2009 fin, op. cit. – przypis 15. Strona 13 / 40 3. 3.1 Uwagi dotyczące stosowania zasady pomocniczości w przedmiotowej kwestii Wielopoziomowe sprawowanie rządów i zasada pomocniczości w przypadku polityk integracji Jako zjawisko ogólnoświatowe mające wpływ na szczeblu lokalnym imigracja i związana z nią kwestia późniejszej integracji migrantów wymagają całościowego podejścia, co oznacza zaangażowanie wszystkich szczebli sprawowania rządów. W związku z tym w przypadku migracji wszystkie instytucje publiczne w państwach członkowskich UE muszą dokonać analizy tego, czy ich polityki są dopasowane do nowych, bardziej złożonych i zróżnicowanych realiów oraz czy ich działania wiążą się z innymi sferami sprawowania rządów. Grupa robocza Komitetu Regionów ds. integracji imigrantów na obszarach miejskich zgadza się, że transformacja demograficzna i społeczna, której podlega Europa, nie może w żadnym razie być pretekstem do osłabienia polityki publicznej. Istnieje ryzyko, że nowa sytuacja wynikająca ze zwiększenia się liczby ludności spowoduje osłabienie państwa opiekuńczego i stopniowe zmniejszanie się spójności społecznej, między innymi z powodu konkurencji o niewielkie zasoby. Uważamy zatem, że konieczne jest takie dostosowanie polityk i państwa opiekuńczego, zarówno pod względem rozmiarów, jak i organizacji, aby zagwarantować ciągłość i poprawę bezpieczeństwa socjalnego. W tym celu współpracować muszą wszystkie sfery rządów. Komitet Regionów pojmuje wielopoziomowe sprawowanie rządów jako skoordynowane działanie Unii Europejskiej, państw członkowskich oraz władz regionalnych i lokalnych. Wiąże się ono ze wspólną odpowiedzialnością poszczególnych szczebli władzy i opiera się na wszystkich źródłach legitymacji demokratycznej oraz na reprezentatywnym charakterze poszczególnych zaangażowanych podmiotów. Z uwagi na zintegrowane podejście pociąga ono za sobą współudział poszczególnych szczebli sprawowania rządów w formułowaniu polityki i prawodawstwa wspólnotowego za pośrednictwem rozmaitych mechanizmów (konsultacji, ocen oddziaływania terytorialnego, paktów terytorialnych itp.). Wielopoziomowe sprawowanie rządów nie sprowadza się do przełożenia celów wspólnotowych lub krajowych na działania lokalne czy regionalne, ale musi być pojmowane także jako proces włączania celów samorządów regionalnych i lokalnych do strategii Unii Europejskiej. Wielopoziomowe sprawowanie rządów powinno ponadto wzmocnić i ukształtować uprawnienia władz 19 regionalnych i lokalnych na szczeblu krajowym . Wdrożenie wielopoziomowego sprawowania rządów opiera się na przestrzeganiu zasady pomocniczości. Zasada pomocniczości została wzmocniona w instytucjonalnych ramach UE Traktatem z Lizbony i ma na celu zapewnienie podejmowania decyzji jak najbliżej obywateli na najbardziej odpowiednim szczeblu, na którym zamierzone cele mogą być osiągane w sposób jak najbardziej skuteczny. 18 19 http://ec.europa.eu/ewsi/ Biała księga Komitetu Regionów w sprawie wielopoziomowego sprawowania rządów, CdR 89/2009. Strona 14 / 40 Zgodnie z zasadą pomocniczości przewidzianą w art. 5 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej „w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii”. Przestrzeganie zasady pomocniczości i wielopoziomowe sprawowanie rządów są nierozerwalnie ze sobą związane – zasada pomocniczości określa kompetencje różnych szczebli władzy, natomiast wielopoziomowe sprawowanie rządów kładzie nacisk na ich interakcje. W związku z tym zasada pomocniczości, rozumiana jako połączenie wspólnych kompetencji i świadczenia różnych usług przez organy administracji najbliższe obywateli, a w przeciwnym razie – przez organy administracji wyższego szczebla, musi być zasadą przewodnią w polityce przyjmowania i integracji. 3.2 3.2.1 Powiązania między różnymi sferami sprawowania rządów Katalonia/Hiszpania W Hiszpanii kompetencje w zakresie polityki imigracyjnej na państwowym, regionalnym i lokalnym szczeblu władzy są zróżnicowane, co odzwierciedla stosunki między różnymi szczeblami sprawowania rządów. Ponadto rozwój polityki imigracyjnej na szczeblu państwowym może przesłonić rozwój tej polityki na bardzo wczesnych etapach na szczeblu regionalnym i lokalnym. Polityka zagraniczna (azyl, przynależność państwowa, paszporty, granice i obcokrajowcy) leży w wyłącznych kompetencjach centralnego rządu i parlamentu państwowego. Wspólnoty autonomiczne (w tym Katalonia) ustanowiły kompetencje w zakresie polityki integracji. Do czasu zatwierdzenia w 2006 r. nowej wersji statutu autonomii Katalonia domagała się większych uprawnień wykonawczych, w tym w zakresie polityk przyjmowania, integracji i wydawania pierwszych pozwoleń na pracę, które zostały potwierdzone we wspólnej długoterminowej wizji zarządzania imigracją – w katalońskim Krajowym porozumieniu w sprawie imigracji, podpisanym 19 grudnia 2008 r. Rząd Katalonii podjął pierwsze działania w odniesieniu do migracji pod koniec lat 80. XX w. Wkrótce potem, w 1992 r., w porozumieniu z rządem Katalonii utworzona została Międzyresortowa Komisja ds. Monitorowania i Koordynowania Działań w Sprawach Imigracji. Komisja ta opracowała pierwszy międzyresortowy program dotyczący imigracji (lata 1993-2000). W 2001 r., na początku dziesięcioletniego okresu wzrostu imigracji, uchwalono drugi międzyresortowy program dotyczący imigracji (lata 2001–2004), który określał kataloński sposób integracji, polegający na wyważeniu poszanowania różnorodności i poczucia przynależności do jednej społeczności. Program dotyczący obywatelstwa na lata 2005–2008 był znaczącym jakościowym krokiem naprzód, jeśli chodzi o opracowanie przekrojowych polityk w sprawach imigracji, ponieważ organizował działania za pomocą polityki akceptacji, polityki Strona 15 / 40 równościowej i mieszkaniowej, a także uznawał prawa obywatelskie na podstawie zamieszkania (które umożliwiają rezydentom, niezależnie od ich sytuacji administracyjnej, dostęp do usług). Z porównania polityk wynika, że w Hiszpanii możliwości wejścia na rynek pracy przez imigrantów posiadających pozwolenie na pracę są wyraźnie większe niż w innych krajach OECD. Pozytywnie oceniana jest również sytuacja, jeśli chodzi o prawa na rynku pracy i warunki dostępu do pozwoleń na pobyt stały w przypadku osób posiadających tymczasowe pozwolenia. Z drugiej strony, polityka imigracyjna hiszpańskiego rządu centralnego jest uważana za bardziej restrykcyjną w odniesieniu do łączenia rodzin, prawa do poszukiwania i uzyskania zatrudnienia, uczestnictwa demokratycznego i dostępu do obywatelstwa hiszpańskiego. Głównym niedociągnięciem krajowej polityki imigracyjnej są jednak trudności w utrzymaniu rzeczywistych przepływów migracyjnych w ramach przewidzianych dla legalnej imigracji. Skutkiem były procesy częstej nadzwyczajnej legalizacji jako mechanizmu służącego dostosowaniu sytuacji prawnej do realiów oraz procedury zakorzeniania w społeczeństwie przewidziane w ustawodawstwie. 3.2.2 Finlandia Imigracja i związane z nią wyzwania pojawiły się jako tematy żywo dyskutowane w społeczeństwie fińskim. Jeśli chodzi o imigrację, celem Finlandii jest opracowanie aktywnej, całościowej i spójnej polityki, która w pełni uwzględniałaby zarówno zapotrzebowanie na siłę roboczą, jak i różnorodne sytuacje początkowe imigrantów oraz zobowiązania międzynarodowe. Zarys polityki imigracyjnej określono w programie dotyczącym polityki imigracyjnej przyjętym przez rząd Finlandii 19 października 2006 r. Kompetencje państwa w zakresie polityki imigracyjnej Integracja musi być wspierana na wszystkich szczeblach administracji, co jest obowiązkiem wszystkich władz. Potrzeby imigrantów muszą być uwzględniane na szczeblu lokalnym, regionalnym oraz krajowym, we wszystkich sektorach oraz w świadczeniu wszystkich usług publicznych. Ponadto do wsparcia integracji potrzebne są działania specjalne, takie jak szkolenia językowe i integracyjne. Obywatelstwo i sprawy cudzoziemców leżą w kompetencjach państwa fińskiego. Państwo wydaje również wizy, paszporty i udziela azylu. Sprawy imigracyjne zostały scentralizowane w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, które zatem ogólnie odpowiada za rozwój, kierunek, monitorowanie i koordynację integracji. Rozwój regionalny wspierają ośrodki rozwoju gospodarczego, transportu i ochrony środowiska naturalnego (ośrodki ELY), które realizują zadania państwowej administracji publicznej w regionach. Ośrodki te wykonują między innymi obowiązki w dziedzinie imigracji, integracji i dobrych stosunków etnicznych. Zajmują się praktycznymi sprawami organizacyjnymi i organizują odpowiednie usługi przydzielone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Do Strona 16 / 40 zadań związanych z imigracją należą: wydawanie regionalnych wytycznych dotyczących pozwoleń na pracę dla pracowników zagranicznych, zadania związane z integracją imigrantów, zapewnianie doradztwa i porad imigrantom, którzy zakładają działalność gospodarczą, propagowanie równości etnicznej i zasady niedyskryminacji oraz udzielanie informacji na temat Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców. Biura ds. zatrudnienia i rozwoju gospodarczego (biura TE) są lokalnymi organami władzy, które podlegają ośrodkom rozwoju gospodarczego, transportu i ochrony środowiska naturalnego. Zajmują się one m.in. rozwojem integracji imigrantów. Ustawa o integracji imigrantów stanowi, że głównym zadaniem biur ds. zatrudnienia i rozwoju gospodarczego jest integracja imigrantów zarejestrowanych jako osoby poszukujące pracy. Wspólnie z odpowiednimi ośrodkami ELY odpowiadają za świadczenie usług związanych z rynkiem pracy, które promują i wspierają integrację imigrantów, oraz za zapewnianie edukacji imigrantom zarejestrowanym jako osoby poszukujące pracy. Doradcy imigrantów w biurach TE oraz organach lokalnych pomagają imigrantom i ich rodzinom w uzyskaniu informacji i umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie i w pracy. Zawody lub kwalifikacje uzyskane w innym kraju można dostosować tak, aby spełniały wymogi fińskich przepisów dotyczących zatrudnienia, za pomocą dalszego szkolenia, a także istnieje możliwość uznania istniejących kwalifikacji. Imigracja z perspektywy fińskich gmin i miast Z perspektywy gmin i miast imigracja jest istotna niezależnie od tego, czy jest związana z zatrudnieniem czy jej podstawą są względy humanitarne. Liczba osób, które przybyły do Finlandii w celu podjęcia pracy, jest obecnie większa niż kiedykolwiek w przeszłości. Znaczenie imigracji ekonomicznej będzie wzrastać także z powodu zaostrzenia konkurencji o wykwalifikowaną siłę roboczą, której można spodziewać się we wszystkich sektorach rynku pracy zarówno w Finlandii, jak i w innych krajach UE w miarę starzenia się społeczeństwa. Szybki wzrost liczby obywateli państw trzecich powoduje powstanie nowych oczekiwań wobec gmin i miast. Muszą one mieć zdolności do skutecznego wspierania integracji imigrantów i rozwoju własnych usług. Odpowiedź na zapotrzebowanie na usługi wśród nowych rezydentów, którzy przybyli w ramach programów imigracji humanitarnej, jest dla gmin i miast poważnym wyzwaniem, lecz inni imigranci również korzystają z usług komunalnych i ich potrzebują. W ramach usług świadczonych przez gminy trzeba uwzględnić indywidualne potrzeby imigrantów. Wyzwaniem jest również zachowanie dobrych stosunków między grupami ludności oraz promowanie wielokulturowości na szczeblu lokalnym. Zgodnie z ustawą o integracji imigrantów z 1999 r. gmina lub miasto ponosi ogólną odpowiedzialność rozwój, planowanie i monitorowanie integracji imigrantów z nowym społeczeństwem przyjmującym oraz za koordynację tych działań. Ustawa kładzie nacisk na znaczenie współpracy między gminą a państwowymi władzami odpowiedzialnymi za Strona 17 / 40 zatrudnienie w zakresie integracji imigrantów. Ustawa o integracji wymaga współpracy również z organizacjami pozarządowymi, które pełnią własną rolę w organizacji usług uzupełniających w celu pomocy w integracji. W celu promowania i wspierania integracji imigrantów gminy i miasta opracowują plan integracji, który obejmuje również wspieranie równości etnicznej i dobrych stosunków etnicznych oraz zapobieganie dyskryminacji. Programy integracji mają w założeniu stać się integralną częścią pozostałych strategicznych planów gminy. Współpraca regionalna jest jednym z narzędzi w rozwoju strategii przyjmowania uchodźców i integracji imigrantów. W niektórych częściach kraju opracowano strategie imigracyjne dla całych regionów. To właśnie w ramach usług komunalnych konkretną formę przybiera spotkanie różnych kultur. Sprawy imigracji dotyczą wszystkich sektorów usług gminy. Zapotrzebowanie na usługi wśród imigrantów musi być analizowane jako jedna całość, obejmująca edukację, sprawy społeczne i opiekę zdrowotną, mieszkania i wsparcie zatrudnienia. Imigracja humanitarna W Finlandii to państwo ponosi główną odpowiedzialność za politykę dotyczącą uchodźców. Na podstawie zalecenia Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców Finlandia przyjmuje 750 uchodźców rocznie. Ponadto Finlandia może przyznać osobie ubiegającej się o azyl albo azyl, albo zezwolenie na pobyt na podstawie ochrony międzynarodowej lub na innej podstawie określonej w ustawie o cudzoziemcach. Dużą grupę stanowią członkowie rodzin takich osób, którzy wjeżdżają do Finlandii w ramach procedury łączenia rodzin. Ponadto z terytorium byłego Związku Radzieckiego do Finlandii przybyli Ingrianie, którzy mają korzenie fińskie i którzy klasyfikowani są jako osoby powracające. Gminy mogą według własnego uznania przyjąć uchodźców lub osoby ubiegające się o azyl, które otrzymały zezwolenia na pobyt. Uchodźcy ci są przyjmowani na podstawie porozumień z ośrodkami rozwoju gospodarczego, transportu i ochrony środowiska naturalnego. Gminy mogą otrzymać od państwa rekompensatę w tytułu kosztów ponoszonych w związku z przyjmowaniem uchodźców. 3.2.3 Grecja W Grecji istnieją trzy szczeble sprawowania rządów, tj. szczebel centralno-krajowy, regionalny i lokalny (gminy). Za opracowanie polityki imigracyjnej odpowiada rząd centralny na szczeblu krajowym. W związku z tym polityka ta jest nadrzędna wobec różnych (ewentualnych) inicjatyw podejmowanych na szczeblu regionalnym i lokalnym. Polityka zagraniczna (azyl, przynależność państwowa, paszporty, granice i obcokrajowcy) leży w wyłącznych kompetencjach parlamentu i rządu krajowego. Strona 18 / 40 W Grecji polityka integracji imigrantów dotyczy wszystkich imigrantów i członków ich rodzin, którzy przebywają w kraju w ramach łączenia rodzin, oraz uznanych uchodźców i osób podlegających ochronie międzynarodowej. Prawo dotyczy przede wszystkim imigrantów, których praca nie ma charakteru „sezonowego”. Prawo greckie przewiduje sporządzanie zintegrowanych planów działań dotyczących środków z zakresu integracji dla całego terytorium. Te plany działań są zgodne z podstawowymi zasadami integracji i są przygotowywane przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wraz z innymi współodpowiedzialnymi ministerstwami. Zintegrowane plany działań uzupełniają programy specjalne dotyczące bardziej konkretnych dziedzin integracji, takich jak edukacja, nauka języka, 20 dostęp do rynku pracy itd. . Do celów koordynacji polityki imigracyjnej w Grecji ustanowiono na szczeblu krajowym Międzyresortowy Komitet ds. Polityki Migracyjnej, w skład którego wchodzą ministrowie spraw wewnętrznych, administracji publicznej i decentralizacji, gospodarki i finansów, spraw zagranicznych, obrony narodowej, pracy i ochrony społecznej, sprawiedliwości, porządku publicznego i floty handlowej. Komitet odpowiada między innymi za przygotowywanie i realizację zintegrowanych planów działań [patrz art. 3 ustawy 3386/2005]. Komitetowi międzyresortowemu pomaga Komitet Specjalny ds. Integracji Imigrantów, w którym reprezentowanych jest wiele podmiotów państwowych, partnerów społecznych, społeczeństwo obywatelskie i podmioty religijne. W jego pracach udział biorą również władze lokalne i regionalne, które mają dwóch przedstawicieli odpowiednio Unii Gmin Greckich i Unii Prefektur Greckich [zob. art. 1 ustawy 3536/2007]. Niedawno przyjęta ustawa o reformie administracyjnej (Kallikrates) przewiduje utworzenie rad ds. integracji migrantów na szczeblu poszczególnych gmin [zob. art. 78 ustawy 3582/2010]. Są to organy konsultacyjne, których członkami są członkowie rad gminy, przedstawiciele lokalnych społeczności imigrantów i przedstawiciele lokalnych instytucji społecznych i których działania koncentrują się na problemach imigrantów. Doradzają one burmistrzom i radom gmin na bardzo różnorodne tematy dotyczące lokalnych społeczności imigrantów, co ma na celu skuteczną integrację imigrantów z lokalnym społeczeństwem. Należy zwrócić uwagę, że prawo zobowiązuje wybranych członków rad gminy, którzy nie posiadają greckiego obywatelstwa, do członkostwa w takich radach. Ponadto ustawa o obywatelstwie z 2010 r. [ustawa 3838/2010] ułatwia otrzymanie obywatelstwa greckiego przez drugie i trzecie pokolenie imigrantów. Ta sama ustawa przewiduje również, że obywatele państw trzecich legalnie przebywający w kraju mają prawo do udziału w wyborach lokalnych [zarówno prawo głosu, jak i prawo kandydowania]. Czwarty Wydział Greckiej Rady Stanu uznał jednak niedawno tę samą ustawę za niezgodną z konstytucją, jeśli chodzi o możliwość uzyskania obywatelstwa greckiego przyznaną drugiemu i trzeciemu pokoleniu imigrantów. Sprawa pozostaje do rozstrzygnięcia przez Izbę Najwyższą. 20 Zob. art. 65 i 66 ustawy 3386/2005. Strona 19 / 40 Grecja znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji. Na terytorium kraju przebywa znaczna liczba zarówno legalnych, jak i nielegalnych imigrantów. Ze względu na niestabilną sytuację na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej i Afryce Północnej oraz trudności w monitorowaniu granic morskich liczni imigranci nielegalnie przekraczają granicę Grecji, chcąc przedostać się z niej do Europy zachodniej i środkowej w poszukiwaniu lepszego życia. Z tego powodu różne miasta greckie (w tym Patras) znalazły się w nowej trudnej sytuacji. Ponadto w kraju żyją imigranci, którzy są legalnymi mieszkańcami miast, mieszkają od pewnego czasu w kraju, zakładają własne rodziny itd. W ramach tej koncepcji w różnych miastach, miejscowościach i wsiach greckich już występują różnorodne populacje, które nadają tym miejscom charakter międzykulturowy. Kładzie się nacisk na postrzeganie międzykulturowości jako potencjału warunkującego wzrost gospodarczy, a nie jako zagrożenie. Prawdą jest jednak również, że istnieją dwa główne problemy utrudniające realizację strategicznego planu dotyczącego polityki wielokulturowej na szczeblu lokalnym: scentralizowany system finansowania i zarządzania w Grecji, który pozostawia niewiele działań gminom coraz większa niepewność i stopa bezrobocia z powodu kryzysu finansowego. Rząd krajowy nadal formułuje ogólne ramy polityki. Tworzy również krajowe struktury administracyjne i instytucjonalne oraz bierze udział w dialogu międzynarodowym i współpracy itd. W związku z tym niezależnie od tego, czy podmioty lokalne podążają za tymi wizjami, celami, ramami i strukturami regulacyjnymi, czy też oferują one rozwiązania alternatywne, które wnoszą bardziej twórczy wkład w ustalanie ogólnej polityki, najważniejszym punktem odniesienia pozostaje kształtowanie polityki na szczeblu krajowym. Innymi słowy, nie można analizować tworzenia polityki na szczeblu lokalnym – narzędzi, z których się korzysta, i zależności pomiędzy różnymi rodzajami interwencji publicznej na szczeblu lokalnym – z pominięciem szczebla krajowego. Zjawiska te trzeba analizować w sposób uwzględniający nowe rodzaje interakcji między różnymi szczeblami sprawowania rządów. 3.3 Rola władz lokalnych i regionalnych Jak wspomniano wcześniej, polityka imigracyjna jest określana na szczeblu centralnym, lecz jej realizacja i praktyczna integracja odbywają się na szczeblu lokalnym i regionalnym. W tym kontekście władze lokalne i regionalne muszą być reprezentowane w procesie decyzyjnym na szczeblu centralnym i muszą być w niego zaangażowane, co umożliwi wsparcie procesu decyzyjnego na szczeblu regionalnym. Ponadto polityka integracji musi być uwzględniona w ustawodawstwie i budżetach publicznych, aby zapewnić ramy instytucjonalne i strukturalne gwarantujące finansowanie inicjatyw. Trzeba utrzymać dialog między szczeblem centralnym a poziomem regionalnym i lokalnym. Powodem jest przede wszystkim konieczność podejmowania decyzji jak najbliżej obywateli, a także lepsza wiedza instytucji lokalnych i regionalnych o społeczeństwie. Po drugie, strategie Strona 20 / 40 opracowywane na szczeblu regionalnym i lokalnym zapewniają kontakt z poszczególnymi osobami, co ma kluczowe znaczenie dla przeprowadzania zmian społecznych. Po trzecie, społeczeństwo obywatelskie, jedna z zainteresowanych stron w przypadku polityki publicznej, jest zakorzenione na danym terytorium. Jednym z powodów jest również większa skuteczność polityk opracowywanych na szczeblu lokalnym i regionalnym. Polityki integracji są zróżnicowane i obejmują: politykę przyjmowania, integracji, a także politykę społeczną i politykę współpracy oraz politykę rozwoju, a nie tylko politykę zagraniczną. W związku z tym władze lokalne i regionalne muszą brać udział w planowaniu i rozwoju tych polityk. Przy określaniu i realizacji polityki integracji jednakowe znaczenie ma merytoryczna strona usług i polityki (co) oraz strona organizacyjna i operacyjna (jak). Kontekst, w którym te polityki i usługi przybierają konkretną formę, charakteryzuje się jednoczesnymi działaniami na różnych szczeblach sprawowania rządów (związanymi z różnymi obszarami terytorialnymi), a także różnorodnością podmiotów zaangażowanych w inicjatywy społeczne i prywatne, które świadczą niektóre z tych usług na zasadzie przekazania im zadań przez władze. Mnogość podmiotów instytucjonalnych, a zwłaszcza społecznych jest wyrazem pluralizmu, który charakteryzuje społeczeństwo europejskie. Zrównoważenie tej sytuacji wymaga jasnego określenia i ustalenia granic kompetencji, włączenia współpracy między instytucjami lub między różnymi poziomami, a także wzmocnienia lokalnych sieci łączących różne podmioty działające na danym terytorium. Przede wszystkim zaś konieczne jest ustalenie wspólnego celu dla wszystkich podmiotów. Z tych powodów kwestią pierwszorzędnej wagi musi być koordynacja i powiązanie różnych sfer sprawowania rządów na wszystkich szczeblach zgodnie z następującymi sposobami podejścia: - Koordynacja między UE a członkami UE: Poprzez zapewnienie wspólnych przepisów dotyczących kwestii imigracji w celu koordynacji planów działań poszczególnych członków UE. Poprzez zapewnienie środków finansowych na planowanie przyjmowania i integracji. Poprzez zapewnienie równego dostępu do usług publicznych w celu stworzenia równych szans dla wszystkich mieszkańców kraju. - Koordynacja między UE, członkami UE i regionami UE: Zapewnienie współpracy, koordynacji oraz powiązań w politykach integracji. - Koordynacja między regionami UE: Zapewnienie współpracy i koordynacji w politykach integracji. - Koordynacja między rządem centralnym a regionalnym: Poprzez przedstawienie rzeczywistych danych dotyczących obywateli państw trzecich w celu zapewnienia realistycznego planowania usług publicznych. Poprzez przedstawienie danych dotyczących obcokrajowców w celu zapewnienia ich udziału w programach przyjmowania. Poprzez zapewnienie środków finansowych na plany integracji. Strona 21 / 40 - - Poprzez zapewnienie równego dostępu do usług publicznych w celu stworzenia równych szans dla wszystkich mieszkańców kraju. Koordynacja między rządem regionalnym a radami miast: Poprzez zapewnienie planów działań i środków finansowych na programy przyjmowania i integracji. Koordynacja między rządem centralnym, rządem regionalnym i radami miast: Poprzez przedstawienie rzeczywistych danych dotyczących obcokrajowców w celu zapewnienia realistycznego planowania usług publicznych. Zapewnienie współpracy i koordynacji w politykach integracji. Szczególnie interesującym narzędziem służącym do opracowywania, uzgadniania i realizowania polityki integracji w duchu partnerstwa i wielopoziomowego sprawowania rządów są pakty terytorialne. Umowy te, które dotyczą wszystkich odpowiednich szczebli sprawowania rządów, określają wszechstronne ramy realizacji polityk integracji, z należytym uwzględnieniem zasad konstytucyjnych poszczególnych państw członkowskich, podziału kompetencji oraz zasad pomocniczości i proporcjonalności. Ponadto ustalenia takie umożliwiają określenie wspólnych celów, a jednocześnie pozwalają na zastosowanie dostosowanych narzędzi monitorowania. Mogą one obejmować szeroki zakres wskaźników, które mogą wykraczać poza tradycyjne dane oparte na PKB. Strona 22 / 40 4. Sprawdzone rozwiązania Projekty katalońskie „Krajowe porozumienie w sprawie imigracji”, „proaktywna lokalna polityka rejestracji”, „usługi z zakresu przyjmowania” opierają się na następujących kryteriach: zarządzanie takimi całościowymi zmianami mającymi skutki regionalne i lokalne musi odbywać się na szczeblu lokalnym; z tego powodu procesy decyzyjne muszą przebiegać nie tylko na szczeblu UE i szczeblu państwa członkowskiego, lecz również na poziomie oddolnym, z udziałem samorządów regionalnych i lokalnych, a także zainteresowanych stron. Fińskie i katalońskie projekty dotyczące usług z zakresu przyjmowania opierają się na założeniu, że usługi z zakresu przyjmowania i doradztwa pomagają imigrantom w początkowym okresie pobytu w kraju przyjmującym w szybszej i lepszej integracji. Podstawą projektu Patras (ang. People Acting Towards Respect And Solidarity – Obywatele działający na rzecz szacunku i solidarności) jest zarządzanie różnorodnością jako najważniejsze wyzwanie w przyszłości. Fińskie i katalońskie projekty dotyczące dostępu do pracy opierają się na zapewnieniu równego dostępu do usług publicznych w celu stworzenia równych szans dla wszystkich mieszkańców kraju, zwłaszcza w obszarze rynku pracy, co jest jednym z czynników warunkujących integrację. Strona 23 / 40 4.1 Proaktywna lokalna polityka rejestracji: Katalonia 1. Informacje podstawowe Gminy katalońskie i Hiszpania jako całość posiadają dwa różne sposoby rejestrowania ludności: spis powszechny i padró. • Przeprowadzany co 10 lat spis powszechny jest statystycznym określeniem liczby ludności oraz jej charakterystyki społeczno-demograficznej. Musi on uwzględniać wszystkie osoby, zarówno obywateli hiszpańskich, jak i obcokrajowców posiadających uregulowany i nieuregulowany status. • Padró jest administracyjnym rejestrem wszystkich osób mieszkających w danej gminie. Rejestracja w padró jest konieczna, aby posiadać dostęp do edukacji, opieki zdrowotnej i podstawowych usług socjalnych. Rejestr jest na bieżąco aktualizowany i co roku, dnia 1 stycznia, podaje liczbę mieszkańców danej gminy. Musi on uwzględniać wszystkie osoby, zarówno obywateli hiszpańskich, jak i obcokrajowców posiadających uregulowany i nieuregulowany status. 2. Cele projektu/ inicjatywy politycznej • Proaktywna lokalna polityka rejestracji (padró) zapewnia organom administracji publicznej informacje dotyczące wszystkich mieszkańców gminy. • Pomaga w planowaniu usług publicznych. • Dostarcza przydatnych informacji dotyczących ludności: przepływów, wieku, płci, kraju pochodzenia, miejsca zamieszkania. 3. Opis projektu/ inicjatywy politycznej • Ma charakter obowiązkowy: mieszkańcy muszą się zarejestrować, a rada ma obowiązek dokonania rejestracji. • Rejestracji można dokonać na podstawie dowodu tożsamości lub paszportu. • Każda rada miasta posiada służbę rejestracyjną, która wydaje dokument akredytacyjny wszystkim osobom mieszkającym w mieście. • Dokument ten jest przydatny do uzyskania karty zdrowia, dostępu do systemu edukacji (w przypadku dzieci poniżej 18 roku życia) oraz dostępu do podstawowych usług socjalnych. • Władze lokalne nie udzielają informacji dotyczących nielegalnych imigrantów policji, chyba że zażąda tego sędzia. 4. Rola organu lokalnego lub regionalnego • Zarządzanie informacjami • Wydawanie potwierdzeń tożsamości 5. Zasoby • Rady miasta Strona 24 / 40 6. Zarządzanie: • Rady miasta 7. Przeszkody • W ciągu ostatnich miesięcy niektóre gminy prowadziły dyskusje na temat udzielania informacji dotyczących nielegalnych imigrantów policji w celu uregulowania przepływów imigracyjnych. 8. Wyniki i osiągnięcia Rzeczywiste dane dotyczące liczby i struktury ludności są dostępne co sześć miesięcy (1 stycznia i 1 lipca). Oficjalne dane pochodzą z dnia 1 stycznia: http://www.idescat.cat/en/ 9. Czynniki warunkujące powodzenie Państwowe finansowanie lokalnych organów administracji zależy między innymi od liczby mieszkańców danego miasta. Między innymi z tego powodu rady miasta są zainteresowane rejestracją wszystkich osób mieszkających w danym mieście, ponieważ jakość usług publicznych zapewnianych przez rady miasta zależy od padró. Strona 25 / 40 4.2 Usługi z zakresu przyjmowania: projekt NEO, Tampere i Katalonia 1. Informacje podstawowe Usługi z zakresu przyjmowania i doradztwa określają sposób zarządzania polityką imigracyjną, ponieważ pomagają imigrantom w początkowym okresie pobytu w kraju przyjmującym w szybszej i lepszej integracji. 1.1. Helsinki: projekt NEO Projekt NEO (poprawa usług dla imigrantów w regionie helsińskim) to projekt współpracy trzech gmin helsińskiego obszaru metropolitalnego: Helsinek, Vantaa i Espoo. W jego ramach rozwijane są usługi miejskie dla imigrantów w celu ułatwienia obywatelom państw trzecich przemieszczania się i osiedlania w Finlandii. 1.2. Tampere: Wielojęzyczne informacje i doradztwo dla imigrantów Miasto Tampere oferuje wielojęzyczne informacje i doradztwo dla imigrantów w centrum miasta Tampere; na tym obszarze używanych jest ponad 130 języków. 1.3. Katalonia W ciągu ostatnich kilku lat (2002–2010) w Katalonii nastąpiła transformacja demograficzna. Była to ogromna, lecz nie nowa zmiana, ponieważ tylko w XX w. zjawisko takie miało miejsce co najmniej trzy razy. W ostatnim dziesięcioleciu odsetek obcokrajowców mieszkających w Katalonii zwiększył się z 2% do 16%. Pod koniec tego dziesięciolecia rząd Katalonii zatwierdził ustawę o przyjmowaniu imigrantów, pierwszą ustawę tego rodzaju w Europie południowej. 2. Cele projektu/ inicjatywy politycznej 2.1. Projekt NEO • W jego ramach rozwijane są usługi miejskie dla imigrantów w celu ułatwienia obywatelom państw trzecich przemieszczania się i osiedlania w Finlandii. • Określenie i sprecyzowanie zadań i funkcji różnych podmiotów zajmujących się osobistym doradztwem dla imigrantów. • Określenie wraz z pracownikami dobrych praktyk w zakresie doradztwa. • Zapewnienie pracownikom niezbędnych umiejętności i narzędzi, których potrzebują do jak najlepszego udzielania porad i wskazówek. • Zapewnienie jak największej spójności systemów usług na obszarze metropolitalnym. 2.2. Tampere • Zapewnienie imigrantom centrum doradztwa, do którego mogą się zwrócić z każdego rodzaju problemem. Interesanci z łatwością mogą skorzystać z tych usług, ponieważ pracownicy centrum posługują się ich językiem i nie ma potrzeby wcześniejszego umawiania się na spotkanie. Strona 26 / 40 2.3. Katalonia • Utworzenie powszechnej, znormalizowanej i jednolitej usługi z zakresu przyjmowania na całym terytorium. • Wspieranie normalizacji i niezależności migrantów przy jednoczesnym zmniejszeniu niepewności i informowaniu o kontekstach społecznych i kulturowych, istniejących prawach i obowiązkach oraz dostępie do podstawowych usług, a także pomoc w szkoleniu i kształceniu osób przybywających do Katalonii. 3. Opis projektu/ inicjatywy politycznej 3.1. Projekt NEO • W ramach projektu NEO organizowane są warsztaty i szkolenia dla różnych doradców oraz opracowywane są różne modele doradztwa we współpracy z osobami nadzorującymi i pracownikami. Projekt jest realizowany we współpracy z władzami, przedsiębiorstwami i organizacjami w regionie helsińskim. W 2010 r. w ramach podprojektów NEO zorganizowano warsztaty i seminaria dla pracowników. Pracownicy z różnych centrów doradztwa wymieniali się pomysłami i doświadczeniami związanymi ze sposobami dalszego rozwoju i poprawy usług. • Cztery podprojekty: NEO – Espoo, NEO – Vantaa, NEO – Otaniemi i NEO – Helsinki. • Projekt NEO ma nadzieję, że dzięki połączeniu zasobów, pomysłów i innowacji osiągnie lepsze wyniki w sposób bardziej ekonomiczny. 3.2. Tampere • Ukierunkowanie interesanta w taki sposób, by był on zaangażowany w proces. Informacji poszukuje się razem z interesantem, nie w jego imieniu. W ten sposób interesanci uczą się, jak załatwić sprawę samodzielnie w przyszłości i stać się niezależnymi. • Udzielanie pomocy w ogółem 16 językach przez ośmiu doradców w sprawach związanych z usługami socjalnymi, pracą, opieką zdrowotną i rodziną. 3.3. Katalonia • Szkolenie w ramach usług z zakresu przyjmowania: - Konteksty społeczne i kulturowe (10 godzin). - Lekcje języka katalońskiego (135 godzin). - Rynek pracy (10 godzin). 4. Rola organu lokalnego lub regionalnego 4.1. Projekt NEO • W ramach projektu prowadzona jest współpraca z biurami obywateli w Espoo i Vantaa, ośrodkami działalności wielokulturowej w Espoo, centrum porad dla imigrantów w Helsinkach oraz międzynarodową siecią Otaniemi. Strona 27 / 40 • Ścisła współpraca obejmuje projekty dotyczące struktur wsparcia realizowane w ramach EFS przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, projekt wsparcia migracji ekonomicznej w regionie Uudenmaa (INSITE) oraz regionalny program na rzecz spójności i konkurencyjności dla regionu helsińskiego. 4.2. Tampere • Miasto Tampere odpowiada za zarządzanie i koordynację. 4.3. Katalonia • Organ regionalny: kierownictwo, finansowanie, koordynacja • Zgodnie z zasadą pomocniczości gminy świadczą usługi z zakresu przyjmowania. 5. Zasoby 5.1 Projekt NEO wspierany przez Europejski Fundusz Społeczny, realizowany od maja 2009 r. do grudnia 2011 r. 5.2 Tampere: Projekty realizowane w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego: TYÖMAA (wspieranie migracji ekonomicznej) i ALMA (regionalny projekt pracy z imigrantami). 5.3 Katalonia: Generalitat de Catalunya (rząd Katalonii) 6. Zarządzanie 6.1. Projekt NEO: Współpraca trzech gmin helsińskiego obszaru metropolitalnego: Helsinek, Vantaa i Espoo. • NEO działa w partnerstwie z bankiem informacji (Infopankki.fi), wielojęzyczną stroną internetową przeznaczoną dla imigrantów mieszkających w Finlandii oraz władz zapewniających im usługi publiczne. Strona ta zawiera podstawowe informacje dostępne w 15 językach dotyczące codziennych problemów, w tym opieki zdrowotnej, usług socjalnych, edukacji i zatrudnienia oraz łącza do innych odpowiednich stron internetowych. 6.2. Tampere • Miasto Tampere zapewnia zarządzanie. Ogółem pracuje ośmiu doradców. Pracownicy zajmujący się projektem współpracują z instytucjami szkoleniowymi i EURES. 6.3. Katalonia • Usługi z zakresu przyjmowania będą świadczone przez gminy. Po pierwszej rozmowie z pracownikiem ds. przyjmowania zaplanowane zostanie szkolenie w zależności od różnych czynników: czasu pobytu, umiejętności językowych, poziomu wykształcenia lub umiejętności społecznych. Strona 28 / 40 • Narzędzia: - Serwis internetowy dotyczący (w 10 językach) - Lekcje języka - Publiczne usługi pośrednictwa pracy przyjmowania imigrantów 7. Przeszkody 7.1. Projekt NEO • Koordynacja może być trudna, ponieważ zaangażowanych jest tak wiele organów i instytucji. 7.2. Tampere 7.3. Katalonia • Brak finansowania. • Trudności w planowaniu, ponieważ nie można uzyskać informacji o imigrantach od państwa hiszpańskiego, zanim przybędą oni do Katalonii. 8. Wyniki i osiągnięcia 8.1. Projekt NEO • Zorganizowano warsztaty i seminaria dla pracowników. Pracownicy zajmujący się imigrantami mieli możliwość wymiany pomysłów i doświadczeń. W Otaniemi miały miejsce regularne spotkania i imprezy. 8.2. Tampere • W 2010 r. zorganizowano ogółem 865 wydarzeń. • Najczęściej używanymi językami są rosyjski, angielski, fiński i chiński. • Większość interesantów pochodzi z obszaru Tampere (76%), a 7% z innych miejsc na obszarze Pirkanmaa. Ponadto z centrum co roku kontaktuje się bardzo wielu interesantów spoza Finlandii. Zazwyczaj interesanci dowiadują się o usługach od przyjaciół i znajomych. 8.3. Katalonia • W ciągu ostatnich dziesięciu lat niektóre gminy i społeczeństwo obywatelskie rozwinęły usługi z zakresu przyjmowania. Od 2005 r. są one częścią polityki publicznej, a od 2010 r. są przewidziane prawem. 9. Czynniki warunkujące powodzenie 9.1. Projekt NEO • Współpraca różnych władz • Projekt NEO ma nadzieję, że dzięki połączeniu zasobów, pomysłów i innowacji osiągnie lepsze wyniki w sposób bardziej ekonomiczny. Strona 29 / 40 9.2. Tampere • Łatwo dostępna usługa • Współpraca z serwisem banku informacji (InfoBank) • Imigranci uczą się samodzielnie znajdować usługi 9.3. Katalonia • W partnerstwie ze społeczeństwem obywatelskim i radami miasta (usługi z zakresu przyjmowania są świadczone przez rady miasta, które mogą w tym celu współpracować z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego) • Serwisy internetowe dotyczące przyjmowania imigrantów http://www10.gencat.cat/WebAcollida/AppJava/ca/Seleccio_idioma.jsp 10. Możliwości powielania 10.1 Projekt NEO W ramach projektu opracowywane są różne modele doradztwa we współpracy z osobami nadzorującymi i pracownikami. 10.2 Tampere Celem doradców jest ukierunkowanie interesanta w taki sposób, by był on zaangażowany w proces. Informacji poszukuje się razem z interesantem, nie w jego imieniu. W ten sposób interesanci uczą się, jak załatwić sprawę samodzielnie w przyszłości i stać się niezależni. Usługi doradcze są bardzo istotne na wszystkich etapach imigracji, ponieważ pomagają interesantowi w szybszej i lepszej integracji z nowym społeczeństwem. 10.3 Katalonia Usługi z zakresu przyjmowania są powszechną polityką publiczna w niektórych krajach, takich jak Belgia, Niemcy lub Francja. W przypadku krajów przyjmujących, takich jak kraje europejskie, usługi z zakresu przyjmowania powinny być pierwszym krokiem służącym zapewnieniu integracji imigrantów i uznania wielokulturowych społeczeństw w XXI w. Strona 30 / 40 4.3 Umiejętności międzykulturowe: „Obywatele działający na rzecz szacunku i solidarności” (Patras) 1. Informacje podstawowe W miarę zwiększania się różnorodności społeczności lokalnych w Europie coraz większym przyszłym wyzwaniem staje się sposób radzenia sobie z różnorodnością. Dobrze prosperujące miasta i społeczeństwa przyszłości będą miały charakter międzykulturowy – będą w stanie zarządzać potencjałem wynikającym z różnorodności kulturowej oraz wykorzystywać go do stymulowania kreatywności i innowacyjności, dzięki czemu zapewnią dobrobyt gospodarczy i lepszą jakość życia. Różnorodność może być zasobem umożliwiającym rozwój miasta, jeżeli zostanie ona pozytywnie uwzględniona w dyskursie publicznym, instytucjach i procesach miejskich oraz zachowaniach mieszkańców. 2. Cele projektu/ inicjatywy politycznej W ramach tej koncepcji Rada Europy we współpracy z Komisją Europejską rozpoczęła realizację programu „Wielokulturowe miasta”, w którym uczestniczy 11, w tym Patras jako jedyne miasto greckie. 3. Opis projektu/ inicjatywy politycznej • Powyższe wysiłki wspomagane były poprzez organizację analiz ekspertów, bezpośredniego mentoringu między miastami, warsztatów tematycznych i wydarzeń publicznych. • W pilotażowej fazie programu utworzono silną sieć, której celem jest obecnie wymiana wiedzy i doświadczeń z nowymi miastami i partnerami. - Konferencja międzynarodowa „Media i imigranci: powitanie czy pożegnanie?”, Patras (27–29 listopada 2008 r.). - Decyzje rady miasta dotyczące programu i podejmowanych w jego ramach działań - Organizacja lokalnej grupy wsparcia obejmującej partnerów (opisanej poniżej w pkt 4). - Udział w ponadnarodowym spotkaniu zorganizowanym w Patras w ramach programu UE „GRUNDVIG II” realizowanego przez „Instytut Achaeco” – organizacja ta jest członkiem lokalnej grupy wsparcia Patras i dzieli się cennym doświadczeniem w zakresie świadczenia usług imigrantom, związanych głównie z nauką języka i poznawaniem kultury greckiej. - Udział, polegający na wystąpieniach i dyskusji, w ponadnarodowym spotkaniu zorganizowanym w Patras w ramach projektu „TIPS: T – nauka poprawy umiejętności zawodowych na rzecz dialogu międzykulturowego” (www.forcom.it/tipsproject), koordynowanego przez Otwarty Uniwersytet Hellenistyczny (21.9.2009 r.). Strona 31 / 40 4. Rola organu lokalnego lub regionalnego • Gmina Patras jest główną organizacją zaangażowaną na szczeblu lokalnym. • Lokalna grupa wsparcia obejmująca partnerów działających w sektorach edukacji (Uniwersytet w Patras, Instytut Technologiczny w Patras, EAP (Otwarty Uniwersytet Hellenistyczny, Instytut Achaeco), mediów (ESIEPIN – Związek Redaktorów Dzienników Regionów Wysp Peloponezu i Epiru), aktywnego obywatelstwa (lokalne rady młodzieżowe, Biuro Wolontariatu w Patras, organizacje pozarządowe ASTO i PROTASI) oraz stowarzyszenia studenckie (BEST, AEGEE). W ten sposób wspólne działania zorganizowano poprzez położenie nacisku na wymiar międzykulturowy. 5. Zasoby Rada Europy pokryła koszty uczestnictwa jednego (z dwóch) przedstawicieli miasta w wizytach studyjnych, konferencjach itd. organizowanych za granicą z myślą o wymianie wiedzy fachowej i współfinansowała międzynarodową konferencję mediów zorganizowaną w Patras (27–29.11.2008 r., zob. pkt 3). 6. Zarządzanie • Koordynator na podstawie umowy programowej (zob. pkt 4). • Podstawowa grupa robocza złożona z pracowników wykonawczych 7. Przeszkody • Gromadzenie danych. • Udział zainteresowanych stron. Wydaje się, że trwa to dłużej niż oczekiwano, lecz zapewni długotrwałe skutki. • Scentralizowany system finansowania i zarządzania w Grecji, który pozostawia niewiele działań gminom. • Coraz większa niepewność i stopa bezrobocia z powodu kryzysu finansowego. • Brak finansowania ze źródła regionalnego lub krajowego. 8. Wyniki i osiągnięcia Procedury stosowane w realizacji tego projektu są równie istotne jak przyszłe wyniki. Na tej podstawie miasto podjęło strategiczną decyzję o zaangażowaniu lokalnych zainteresowanych stron w celu wzmocnienia oddolnej interwencji społecznej. Działania dotyczyły głównie tworzenia sieci, gromadzenia danych i materiałów, identyfikacji zasobów: • System oceny polityki. • Publikacja materiałów konferencyjnych. • Wizyty studyjne. • Strona internetowa http://www.e-patras.gr/portal/web/common/home. Strona 32 / 40 9. Czynniki warunkujące powodzenie • Patras zawsze stanowił bramę Grecji na Zachód. Nowoczesność miasta powstała wskutek współistnienia i spotkania różnych kultur i mentalności w ciągu jego długiej historii. • Społeczność Patrasu bardzo wysoko ceni demokrację, a wizja miasta w znacznej mierze opiera się na aktywnym obywatelstwie, co polega na zapewnieniu wszystkim obywatelom równych szans w zakresie zatrudnienia, rozrywki, rekreacji, przyjemności i rozrywek kulturalnych. W Patrasie wykraczamy poza integrację, usiłując skoncentrować się na tym, co możemy zrobić razem jako różnorodne kultury istniejące we wspólnej przestrzeni, tak aby stworzyć większy dobrobyt wśród wszystkich obywateli i podstawy dla przyszłej społeczności. • Tworzenie sieci: lokalne grupy wsparcia obejmujące organizacje, które współpracują z miastem Patras w ramach programu „Wielokulturowe miasta”, mają takie samo nastawienie, w związku z czym zapewniają zwielokrotnione skutki wszystkich odpowiednich działań. Faktem jest, że ta silna sieć lokalna ujawniła się na wszystkich spotkaniach, zarówno lokalnych, jak i międzynarodowych. • Efektywność współpracy z Radą Europy. 10. Możliwości powielania Koncepcja programu „Wielokulturowe miasta”, wymiana wiedzy fachowej i platforma służąca tworzeniu sieci były wyjątkowo przydatne i wykazują możliwości przeniesienia na inny grunt po ich właściwym dostosowaniu. Strona 33 / 40 4.4 Dostęp do pracy: Helsinki i Katalonia 1. Informacje podstawowe 1.1 Helsinki: EnterpriseHelsinki EnterpriseHelsinki jest wspólnym centrum obsługi dla nowych przedsiębiorstw i potencjalnych przedsiębiorców w regionie helsińskim, które oferuje wszystkie usługi potrzebne, aby zostać przedsiębiorcą. 1.2 Katalonia: SARU SARU jest finansowanym przez rząd centrum mającym ułatwiać uznawanie zagranicznych kwalifikacji akademickich imigrantów. Katalonia musi podjąć dalsze działania w celu poprawy jakości swojego rynku pracy. 2. Cele projektu/ inicjatywy politycznej 2.1 Helsinki • Zapewnianie imigrantom bezpłatnego dostępu do kursów przedsiębiorczości i doradztwa w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Doradcy biznesowi EnterpriseHelsinki nauczyli się postępowania z różnymi interesantami i zajmowali się uświadamianiem władzom znaczenia przedsiębiorczości imigrantów dla fińskiej gospodarki, społeczeństwa i procesu integracji. Około 35% wszystkich interesantów to imigranci. 2.2 Katalonia • Wspieranie, ułatwianie i przyspieszanie uznawania wykształcenia akademickiego obcokrajowców mieszkających w Katalonii, którzy ukończyli studia na zagranicznych uniwersytetach. • Wspieranie mobilności na rynku pracy. 3. Opis projektu/ inicjatywy politycznej 3.1. Helsinki • EnterpriseHelsinki, dzięki kursom i doradcom biznesowym dla imigrantów, jest bardzo dobrym centrum wiedzy o przedsiębiorczości imigrantów w Helsinkach i Finlandii. • W ramach projektu opracowano specjalną koncepcję doradztwa biznesowego dla imigrantów w oparciu o założenie, że czasami potrzebują oni innych sposobów podejścia niż ludność miejscowa: - Sesje informacyjne - Doradztwo biznesowe - Kurs przedsiębiorczości dla imigrantów - Kursy wieczorowe dla aktywnych przedsiębiorców - Przyspieszenie rozpoczęcia działalności - Inkubatory przedsiębiorczości Strona 34 / 40 3.2. Katalonia • Oferowanie oceny procedur uznawania wykształcenia akademickiego uzyskanego za granicą. • Kontakt z uniwersytetami w kraju pochodzenia w celu wymiany informacji i upowszechnienia usługi. • Ukierunkowanie, jeśli chodzi o ścieżkę ułatwiającą uznanie kwalifikacji akademickich. • Upowszechnianie SARU i tworzenie sieci przedsiębiorstw w celu zachęcenia przedsiębiorstw do zatrudniania. 4. Rola organu lokalnego lub regionalnego 4.1. Helsinki • EnterpriseHelsinki jest częścią Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości w Centrum Gospodarczym i Planowania miasta Helsinki. 4.2. Katalonia: koordynacja SARU 5. Zasoby 5.1. Helsinki – Miasto Helsinki. 5.2. Katalonia Sekretariat ds. Imigracji pokrywa koszty zasobów ludzkich. 6. Zarządzanie 6.1. Helsinki • Personel EnterpriseHelsinki składa się z 17 osób, w tym 11 doradców. 6.2. Katalonia • Koordynator • 2 doradców akademickich 7. Przeszkody 7.1. Helsinki 7.2. Katalonia • Koordynacja działań różnych instytucji (szczebel państwowy i regionalny). Strona 35 / 40 8. Wyniki i osiągnięcia 8.1. Helsinki Dane 2009 r. Pracownicy Nowi interesanci Imigranci Nowo powstałe przedsiębiorstwa Uczestnicy kursów biznesowych Uczestnicy kursów wieczorowych Uczestnicy sesji informacyjnych Przedsiębiorstwa w inkubatorze przedsiębiorczości/ inkubator wirtualny 8.2. Katalonia 2010 Kwiecień 87 Konsultacje 15 Sprawy otwarte Maj 282 100 Czerwiec 351 127 Lipiec 230 88 16, w tym 13 biznesowych 3000 35% >1000 60 180 1500 18/8 Sierpień 235 75 doradców Wrzesień Październik 291 252 78 73 9. Czynniki warunkujące powodzenie 9.1. Helsinki • Szeroki zakres usług • Doradcy nauczyli się postępować z interesantami z różnych środowisk • Usługi są ukierunkowane zwłaszcza na potrzeby imigrantów 9.2. Katalonia W Hiszpanii okres potrzebny na uznanie zagranicznego wykształcenia akademickiego jest tak długi, że usługa taka jak SARU jest bezwzględnie konieczna, aby ułatwić mobilność na rynku pracy. 10. Możliwości powielania 10.1 Helsinki W ramach projektu EnterpriseHelsinki opracowano narzędzia biznesowe dla nowo powstałych przedsiębiorstw. 10.2. Katalonia Możliwości powielenia zależą od czasu niezbędnego do uznania zagranicznych studiów akademickich w różnych krajach. Strona 36 / 40 4.5 Planowanie strategiczne: Krajowe porozumienie w sprawie imigracji (Katalonia) 1. Informacje podstawowe Po przeprowadzeniu zakrojonego na szeroką skalę dialogu społecznego i negocjacji rząd Katalonii wraz z grupami parlamentarnymi, władzami lokalnymi, podmiotami gospodarczymi i społecznymi oraz członkami Komisji ds. Obywatelstwa i Imigracji (reprezentującej stowarzyszenia związane z zarządzaniem imigracją) podpisał w 2008 r. Krajowe porozumienie w sprawie imigracji. 2. Cele projektu/ inicjatywy politycznej • Ze wspólnej analizy najważniejszych przemian wynika wspólna wizja i uzgodniony zbiór wyzwań, którym należy sprostać. • Określenie działań, które trzeba wykonać w ramach dążenia do zapewnienia spójności społecznej i szans dla wszystkich. • Bezpośrednia reakcja na postulaty zgłaszane przez nasze społeczeństwo w związku z zaistniałą zmianą demograficzną i jej skutkami. 3. Opis projektu/ inicjatywy politycznej • Zarządzanie przepływami migracyjnymi i możliwościami wchodzenia na rynek pracy: mobilizacja krajowych zasobów ludzkich w celu zapewnienia mobilności i konkurencyjności bazy produkcyjnej; nadzorowanie przepływów zewnętrznych, dostosowanie ustawodawstwa do realiów oraz zarządzanie przepływami migracyjnymi w sposób odpowiedzialny i skoordynowany z krajami pochodzenia. • W celu dostosowania usług publicznych do zróżnicowanego społeczeństwa w dokumencie zaproponowano: utworzenie powszechnej usługi przyjmowania; odpowiednie określenie zakresu usług publicznych, aby zagwarantować dostęp wszystkim osobom oraz zarządzanie imigracją na podstawie koordynacji horyzontalnej i międzyinstytucjonalnej. • W celu osiągnięcia integracji we wspólnej kulturze publicznej w porozumieniu zasugerowano: zachęcanie do uczestnictwa w życiu publicznym; uczynienie języka katalońskiego powszechnym językiem publicznym; wspólne życie w sytuacji mnogości przekonań; zapewnienie równych szans mężczyznom i kobietom; uwzględnienie perspektywy płci oraz wzmocnienie polityk ukierunkowanych na dzieci, młodzież, osoby starsze i rodziny. 4. Rola organu lokalnego lub regionalnego 32 przedstawicieli rządu, grup parlamentarnych, instytucji, grup ekonomicznych i społecznych będących sygnatariuszami oraz Komisji ds. Obywatelstwa i Imigracji zobowiązało się do realizacji działań zawartych w dokumencie, a także do ich monitorowania. Strona 37 / 40 5. Zasoby Zasoby ekonomiczne: 3 880 000 000 EUR Zasoby ludzkie: w opracowywaniu publicznych polityk dotyczących przyjmowania i integracji udział biorą różne departamenty rządu katalońskiego. 6. Zarządzanie Rola kierownicza: rząd Katalonii we współpracy z grupami parlamentarnymi, instytucjami, związkami zawodowymi i organizacjami przedsiębiorców oraz Komisją ds. Obywatelstwa i Imigracji. 7. Przeszkody • Brak finansowania w związku z sytuacją gospodarczą zaistniałą po podpisaniu porozumienia. 8. Wyniki i osiągnięcia Dwa lata po podpisaniu Krajowego porozumienia w sprawie imigracji przystąpiło do niego ponad 40 organizacji. Spośród wszystkich 57 przewidzianych w nim nowych działań rozpoczęto realizację ponad 49, a pięć ukończono. 9. Czynniki warunkujące powodzenie Konsensus związany z zawarciem Krajowego porozumienia w sprawie imigracji jest kolejnym krokiem naprzód po wielu udanych inicjatywach podejmowanych przez struktury i stowarzyszenia lokalne oraz różne władze rządu Katalonii w celu wsparcia zarządzania imigracją oraz przyjmowania i integracji imigrantów. 10. Możliwości powielania Sporządzenie Krajowego porozumienia w sprawie imigracji było skutkiem szeroko zakrojonego procesu uczestnictwa opartego na planowaniu i dialogu. Długoterminowe planowanie strategiczne jest konieczne do prowadzenia polityki integracji, która musi być realizowana w zrównoważonej długiej perspektywie. Strona 38 / 40 5. Wnioski Celem grupy roboczej ds. integracji imigrantów na obszarach miejskich – zorganizowanej w ramach pierwszego planu działania Sieci Monitorującej Stosowanie Zasady Pomocniczości Komitetu Regionów, rozpoczętego w maju 2009 r. jako działania następcze w związku z 4. konferencją na temat stosowania zasady pomocniczości zorganizowanej przez KR i region Lombardii w Mediolanie – jest wsparcie dialogu członków grupy na temat najlepszych sposobów realizacji polityki integracji na szczeblu lokalnym, a w szczególności miejskim, oraz określenie powiązań miedzy różnymi szczeblami sprawowania rządów. Celem niniejszego dokumentu jest przedstawienie nie tylko wspólnej analizy zagadnień imigracji w Unii Europejskiej, a w szczególności w jej regionach, lecz również podanie zaleceń dotyczących obecnego podziału kompetencji w zakresie imigracji, systemu wielopoziomowego sprawowania rządów, stosowania zasady pomocniczości oraz roli Komitetu Regionów. W związku z tym grupa robocza ds. integracji imigrantów na obszarach miejskich określiła poniższe tematy i zalecenia. 5.1 Zasada pomocniczości Zasada pomocniczości jest niezbędną zasadą przewodnią przy organizacji wykonywania kompetencji dzielonych na szczeblu europejskim oraz krajowym/regionalnym/lokalnym z naciskiem na konstruktywną synergię i konstruktywne rozwiązania – instytucje działające bliżej obywateli są bardziej efektywne ze względu na znajomość realiów oraz możliwości elastycznego i otwartego działania w celu dostosowania się do różnorodności. Jednakże szczebel ponadnarodowy ma również kluczowe znaczenie przy opracowywaniu wytycznych i ogólnych zasad, które powinny być powszechnie stosowane. 5.2 Proces decyzyjny Udział zainteresowanych stron, zwłaszcza organizacji społeczeństwa obywatelskiego, oraz system sprawowania rządów to główne czynniki warunkujące powodzenie na etapach planowania, rozwoju i promocji. Zainteresowane strony znajdują się często w centrum zainteresowania społecznego. Ta strategiczna pozycja pozwala tworzyć szczególną wiedzę, która staje się bardzo istotna przy określaniu polityki. 5.3 Ramy instytucjonalne i strukturalne Planowanie strategiczne jest bezwzględnie publicznej, zwłaszcza polityki dotyczącej w zrównoważonej długiej perspektywie. długoterminowych struktur instytucjonalnych średnio- i długoterminowej. konieczne do prowadzenia każdej polityki integracji, która musi być realizowana Ponadto polityka integracji potrzebuje zapewniających realizację polityki krótko-, Strona 39 / 40 5.4 Gromadzenie danych KR musi dostarczać bodźca do prowadzenia analiz i badań porównawczych na temat różnych kwestii dotyczących imigracji, koncentrujących się na ocenie organów administracji publicznej: − Indeks polityki integracji migrantów (Migrant Integration Policy Index (MIPEX)) musi dostarczać informacje od władz lokalnych i regionalnych; − Władze lokalne i regionalne muszą uzgodnić, jakie podstawowe dane mają być dostarczane do MIPEX; − Proaktywne usługi w zakresie rejestracji dostarczają pełnych danych dotyczących rzeczywistej liczby i struktury ludności. 5.5 Działania związane z przyjmowaniem i integracją Integracja imigrantów jest kwestią wymagającą uwagi politycznej i działania od samego początku projektu imigracyjnego – integracja, postrzegana jako dwukierunkowy, dynamiczny i ciągły proces zachodzący między różnymi narodami zamieszkującymi na danym terytorium, musi wiązać się z rozwojem usług z zakresu przyjmowania, stanowiącym pierwszy etap w tym procesie, aby zapewnić niezależność imigrantów (szkolenie językowe, społeczne, szkolenie dotyczące pracy). Ponadto istnieją różne rozwiązania kwestii integracji, lecz jej celem musi być spójność społeczna, zbiorowe budowanie wspólnego społeczeństwa: promowanie równych szans w dostępie do usług publicznych i wspieranie uczestnictwa w polityce na wszystkich szczeblach, czy też uznanie różnorodności. 5.6 Finansowanie inicjatyw Polityka integracji, jak wszystkie polityki, musi być ujęta w budżecie krótko-, średnioi długoterminowym. W momencie sporządzania niniejszego sprawozdania Komisja Europejska przygotowuje komunikat dotyczący drugiej agendy UE na rzecz integracji. W szczególności zostaną w niej zaproponowane konkretne narzędzia służące realizacji polityki integracji. Mogłyby one obejmować moduły integracji europejskiej będące znormalizowanymi, lecz elastycznymi podstawami, które można dostosować do potrzeb poszczególnych państw członkowskich i ich społeczności; zostałyby one rozwinięte w trzech głównych obszarach, które orientacyjnie mogłyby dotyczyć następujących głównych kwestii: (i) kursów wprowadzających i językowych, (ii) silnego zaangażowania społeczeństwa przyjmującego oraz (iii) aktywnego uczestnictwa imigrantów we wszystkich aspektach życia zbiorowego. KR wniesie wkład w ten komunikat poprzez konsultacje i oczekuje dalszej współpracy z Komisją Europejską w tej istotnej sprawie. Na podstawie niniejszego sprawozdania, które można uznać za wstępny sposób podejścia do tematu, można by podjąć dalsze prace nad jednym z orientacyjnych obszarów zaproponowanych w przypadku modułów. Strona 40 / 40 W celu uzyskania dalszych informacji prosimy o kontakt: Sieć Monitorująca Stosowanie Zasady Pomocniczości [email protected] www.cor.europa.eu/subsidiarity
