Walka socjalistów - prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF

o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
o. prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF
51-611 Wrocław, ul. Wieniawskiego 38
www.piotr-liszka.strefa.pl
+ Walka socjalistów hiszpańskich o dyktaturę proletariatu przemyślana.
Tego naród aktualnie nie pragnie. Socjaliści powinni popierać rządy
republikańskie i kontrolować je. Dyktatura proletariatu jednak zawsze
będzie pierwszorzędnym celem. Nie jest możliwe jego zrealizowanie już teraz,
ale będzie możliwe w przyszłości. Działalność socjalizmu hiszpańskiego
odnośnie rządu republikańskiego jest w pełni marksistowska. Bronimy
naszych fundamentalnych zasad. Bez republiki nie ma narodu, ani
socjalizmu, ani możliwości rewolucji socjalistycznej (Antonio Ramos Oliveira,
Nosotros los marxistas, Ed. España, Madrid 1932 s. 211). Agrupación al
Servicio de la República uznało, że trzeba odseparować się od życia
politycznego. Odpowiednie pismo podpisali: José Ortega y Gasset, Gregorio
Marańón oraz Ramón Pérez de Ayala. Decyzja została zaakceptowana przez
posłów tego ugrupowania w dniu 13 października. Doszli oni do wniosku, że
ugrupowanie, powstałe w styczniu 1931 roku, wypełniło już postawione dla
siebie zadanie. Celem tym było zwalczenie ustroju monarchistycznego i
pomoc w ustanowieniu republiki, aż do wyboru republikańskiego
parlamentu. Obecnie uczestnicy ugrupowania mają prawo wycofania się z
życia politycznego a także wejść do nowych ugrupowań i partii (J. Arrarás,
Historia de la segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964),
Editora Nacional, Madrid 1970, s. 35). Jedynie doktor Marañón miał
nienaruszony zapał i optymizm odnośnie do przyszłości republiki. Wycofał
się z polityki, ale jego sympatie pozostały po stronie Acción Republicana i
premiera rządu, którym był Manuel Azaña („Ahora”, 30 października 1932).
Ortega y Gasset wyrażał natomiast swoje głębokie zaniepokojenie
postępowaniem władz republiki. Na konferencji wygłoszonej w uniwersytecie w
Granadzie powiedział: „Republika wykorzystuje stare idee, które są już
odrzucane we wszystkich narodach. Bardo smutne jest to, że republika, która
mogła wykorzystać wydarzenie jej cudownego ustanowienia po to, by
zrealizować nowe wielkie dzieło, wykorzystała tylko programy i postulaty z
wieku XIX, bez utworzenia nowej ideologii i filozofii polityczno-społecznej” („El
Sol”, 9 październik 1932.
+ Walka socjalistów hiszpańskich roku 1932 przeciwko komunistom, Besteiro.
Republika hiszpańska II roku 1932. Dziennik „El Socjalista” inspirowany przez
Komitet Wykonawczy partii, uznawał jako swój postulat potrzebę trwania w
rządzie. Besteiro mówił na mityngu w Madrycie 28 marca, że socjaliści są
demokratami i dlatego chcą „Republiki burżuazyjnej, a tylko w sytuacji
krańcowej, takiej jak sytuacja Kiereńskiego w Rosji, powinniśmy sami objąć
władzę”. Largo Caballero wypowiedział się na ten temat podczas bankietu
wystawionego na jego cześć 24 czerwca w Genewie: „socjaliści hiszpańscy,
wierni nie tylko ideałom partii, lecz również przeznaczeniu historycznemu,
które realizujemy w Hiszpanii dla zbawienia ludu, nie zdradzimy swoich
obowiązków i poniesiemy rewolucję do końca, tak jak to wyznacza wola ludu
głoszona wszelkimi sposobami, które są dla niej dostępne. Z nami, kiedy tylko
chcą. Bez nas, nawet jednego kroku”. Besteiro głosił w Mieres (Asturias) 2
lipca, że kraj nie jest ekonomicznie ani społecznie przygotowany dla rządów
1
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
socjalistycznych. „Czy mamy stać się bolszewikami? Czy po to walczyliśmy tak
długo przeciwko partii komunistycznej? Jeśli zamiary bolszewików zatriumfują
w Hiszpanii, republika ich będzie najbardziej krwawą w współczesnej historii.
Gdy republika jest już założona, myślenie o dyktaturze jest jej zaprzeczeniem.
Deklaruję się jako przeciwnik dyktatury proletariatu”. Largo Caballero
odpowiedział mu na wiecu zorganizowanym przez młodzież socjalistyczną
(Juventud Socialista) w Madrycie 23 lipca: „Partia socjalistyczna zmierza do
zdobycia władzy wewnątrz konstytucji i zgodnie z prawem państwowym; lecz
jeśli nam mówią, że będąc partią jednej klasy nie możemy rządzić, będziemy
musieli zdobyć władzę w inny sposób...Zamierzamy zmienić ustrój w republikę
socjalistyczną.” Besteiro kontynuował na bankiecie zorganizowanym w
Madrycie 26 lipca przez związek zawodowy kolejarzy: „Słyszałem wielu ludzi i
rozentuzjazmowanych robotników myślących, że my zdobędziemy władzę,
nawet gdyby chodziło o rządy dyktatorskie. Jest to straszny błąd. Boję się
myśleć, co by się stało z Hiszpanią gdyby nastała dyktatura proletariatu. Jeśli
to się kiedyś wydarzy, będzie wiele krwi wylanej; zarówno kapitalistów jak i
robotników. Bolszewizacja nie jest właściwą drogą. Powinniśmy spoglądać na
socjalizm angielski.” (J. Arrarás, Historia de la segunda república española, T.
2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 190).
+ Walka socjalistów hiszpańskich roku 1934 przeciwko Falandze we
wrześniu. Dnia 4 października roku 1934 w Hiszpanii Dochodzi do kryzysu
rządowego. Utworzony zostaje nowy rząd z poparciem CEDA. Premierem
zostaje Lerroux. Widział on wejście prawicy do rządu jako konieczność, gdyż
w parlamencie prawica miała większość a przez cały rok nie było
prawicowych ministrów. Lerroux wejście prawicy do rządu uważał za tryumf
republiki (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones
Dyrsa, Madrid 1984, s. 138). Premier Lerroux chciał być pośrodku, między
prawicą a lewicą. Nieszczęściem dla republiki było, że aspiracje łącznika
między prawicą a lewicą miał prezydent Zamorra (R. Carr, España 18081939, Ed. Ariel, Barcelona 1969, s. 602). Faktem było, że w październiku
1934 nie było innego wyjścia poza sojuszem między prawicą a centrolewicą.
Większość w rządzie stanowili przedstawiciele partii radykalnej a trzech
ministrów było z prawicowej partii CEDA. W parlamencie partie te miały
odpowiednio 102 i 115 przedstawicieli. Ponadto przynajmniej jeden z
ministrów CEDA miał przekonania socjalistyczne, jako katolik. Tak więc
politycznie można go zaliczyć do lewicy (E. Barco Teruel, El „golpe”… s. 139).
Wejście CEDA do rządu nie było przyczyną rewolucji lecz tylko sygnałem.
Azaña ogłosił 30 sierpnia deklarację, że w razie wejścia do rządu posłów
CEDA lewica rozpocznie walkę (R. de la Cierva, Historia básica de la España
actual, s. 323). Siły wrogie republice postanowiły rozpocząć rewolucję. Wielu
posłów socjalistów wyjechało w teren aby stanąć na czele zbrojnych
oddziałów (Francisco Largo Caballero, Mis recuerdos. Cartas a un amigo, Ed.
Alianza, Méjico, D.F. 1954, s. 136-137). Socjaliści uznali Largo Caballero za
swego wodza. Należy stwierdzić, że rewolucja październikowa 1934 była nie
tylko co do istoty, lecz właściwie całkowicie socjalistyczna. Dnia 25 września
„El Socialista” pisał: „niech cały świat odrzuci rewolucję pokojową, która jest
utopią. Błogosławiona wojna domowa..”. Celem była dyktatura proletariatu i
zniszczenie klasy burżuazyjnej, podobnie jak w sowieckiej Rosji. Oznaczało
to plan wymordowania milionów ludzi. We wrześniu trwa również bardziej
2
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
intensywna walka przeciwko Falandze. Zamordowano kilku przedstawicieli
pracy ruchu (J. Arrarás, Historia de la segunda república española, T. 2, wyd.
3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 435). Rząd czynił
przygotowania do obrony. Dnia 26 września w górach niedaleko miasta León
trwają manewry z udziałem 22 tys. żołnierzy, na czele ich jest generał López
Ochoa. Prezydent Zamorra odwiedza miasto León, następnym miastem jego
podróży jest Salamanka (Tamże, s. 440). Rewolucja, jak każda, nie była
spowodowana przez masy robotnicze w celu polepszenia warunków życia.
Była zorganizowana przez socjalistyczne partie i przez zawodowych płatnych
rewolucjonistów.
+ Walka socjalistów hiszpańskich wieku XIX z anarchistami. Socjalizm
hiszpański wieku XIX pojawił się później niż organizacje anarchistyczne. „W
dniu 2 maja 1879 w restauracji „La Fraternidad Internacional” („Braterstwo
Międzynarodowe”) przy ulicy Tetuán w Madrycie 25 członków-założycieli
powołało Robotniczą Partię Socjalistyczną Hiszpanii (Partido Socjalista
Obrero Español), która pod tą nazwą egzystuje po dzień dzisiejszy, a przez
długie lata pozostawała w nieprzejednanym sporze z anarchistami.
Pierwociny partii sięgają roku 1874, a jej prekursorką było niewielkie
zrzeszenie drukarzy liczące niespełna 250 członków, z Pablem Iglesiasem na
czele. Ciekawostka: jednym z nich był Anselmo Lorenzo. Historia partii
zaczyna się naprawdę od czasów zdelegalizowania w 1881 roku, lecz jeszcze
w 1886 roku istniało zaledwie 28 grup socjalistycznych, dysponujących
jedną gazetą – tygodnikiem „El Socjalista” (od marca 1886), który po wielu
latach (w 1913 r.) przekształcił się w dziennik. Pierwszy kongres PSOE odbył
się w Barcelonie 12-14 sierpnia 1888” /F. Ryszka, W kręgu zbiorowych
złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego anarchizmu 1868-1939, t. 1, Ośrodek
Badań Społecznych, Warszawa 1991, s. 167/. „Na Kongresie Barcelońskim
kreowana była pierwsza na Półwyspie ogólnonarodowa organizacja
syndykalna: Unión General de Trabajadores (Generalna Unia Robotnicza, w
skrócie UGT), której przewodniczącym został Antonio Garcia Quejido. […]
Anarchiści nazywali członków PSOE i UGT zwolennikami „socjalizmu
autorytarnego” albo wprost: „autorytarianami” (autoritarios)” Tamże, s. 168.
+ Walka socjalistów przeciwko anarchistom Partie socjalistyczne. W roku 1879
został założony związek zawodowy socjalistów: Unión General de Trabajo (UGT),
przez zwolenników Marksa, w ich walce przeciwko anarchistom. Socjaliści
mieli swoich adeptów przede wszystkim wśród górników z Asturii, wśród
murarzy i drukarzy z Madrytu oraz wśród imigrantów. W roku 1888 została
założona Socjalistyczna Partia Hiszpanii (Partido Socialista Obrero de España).
W r. 1908 UGT było małym syndykatem, zorganizowanym według modelu
angielskiego. Partia miała wtedy 6.000 członków natomiast UGT 40.000.
+ Walka socjalistów z anarchistami Po ogłoszeniu Republiki hiszpańskiej II I.
Prieto został ministrem finansów. Robotnicy pracujący w Kompanii stwierdzili
wtedy, że powstały wprost idealne warunki do zrealizowania ich postulatów.
Stało się jednak coś wręcz odwrotnego. Rząd tymczasowy wszedł we
współpracę
z
Kompanią.
Socjaliści
utworzyli
związek
zawodowy
współpracujący z zarządem Kompanii i wymierzony przeciwko związkowi
zawodowemu anarchistów CNT. Gdy straty wynikłe z sabotażu realizowanego
przez anarchistów przekroczyły sumę pięciu milionów peset, dyrektor
bezpieczeństwa publicznego rozkazał strzelać bez uprzedzenia do tych, których
3
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
jeszcze nie tak dawno obecny minister finansów Prieto nazywał obrońcami
ojczyzny i bohaterami narodowymi. Strajk ten powiększył istniejącą już
dawniej przepaść między socjalistami i anarchistami. Nienawiść przerodziła się
w bezpardonową walkę. Anarchiści ze szpalt swej prasy („Solidaridad Obrera”)
oskarżali swych przeciwników, że pozwolili się zniszczyć republikańskiej
burżuazji i że jedynie CNT pozostała jako reprezentacja proletariatu dla
propagowania rewolucji społecznej. Natomiast prasa socjalistyczna (El
Socjalista) oskarżała związek zawodowy CNT, że instynkty kryminalne
dominują u nich nad interesem politycznym, podkreślając liczne napady z
bronią w ręku czynione zwłaszcza w Barcelonie, stolicy anarchizmu J. Arrarás,
Historia de la Segunda República Española, T. I, wyd. 5, Editora Nacional,
Madrid 1970, s. 157.
+ Walka socjalistów z anarchistami Władza Largo Caballero była już wielka w
momencie, gdy został sekretarzem generalnym UGT, założonego w
Barcelonie, lecz którego siedziba znajdowała się w Madrycie. UGT został
zoałożony w r. 1879 przez hiszpańskich zwolenników Marxa, w ich walce
przeciwko anarchistom (Hugh Thomas, La guerra Civil Española. Volumen I.
Grijalbo Mandadori. Barcelona 1995. Oryginał w języku angielskim: The
Spanish civil war, rok wydania 1976, s. 60). W związku tym aktywną rolę
odgrywali górnicy z Asturii i murarze z Madrytu. Jako reprezentant tego
związku zawodowego Caballero brał udział w organizowaniu strajków w roku
1917. Razem z Besteiro, Anguiano i Saborit, tworzył Komitet organizacyjny
rewolty. Skazani oni zostali na dożywocie, ale zostali wypuszczeni z więzienia
po roku gdyż byli deputowanymi do sejmu, co gwarantowało im właściwie
bezkarność a w razie uwięzienia uwielbienie wśród mas ludowych.
+ Walka socjalistów z anarchistami. Partie socjalistyczne. W roku 1879 został
założony związek zawodowy socjalistów: Unión General de Trabajo (UGT), przez
zwolenników Marksa, w ich walce przeciwko anarchistom. Socjaliści mieli
swoich adeptów przede wszystkim wśród górników z Asturii, wśród murarzy i
drukarzy z Madrytu oraz wśród imigrantów. W roku 1888 została założona
Socjalistyczna Partia Hiszpanii (Partido Socialista Obrero de España). W r.
1908 UGT było małym syndykatem, zorganizowanym według modelu
angielskiego. Partia miała wtedy 6.000 członków natomiast UGT 40.000.
+ Walka socjalistów z falangą toczyła się ciągle. Republika hiszpańska II
roku 1934. Najbardziej naglącą sprawą dla socjalistów przygotowujących
rewolucję było nagromadzenie broni. Wiele transakcjo uczyniono w Paryżu, z
agentami fabryk broni w Pradze, które specjalizowały się już wtedy w
eksportowaniu broni dla wszystkich rewolucji marksistowskich na całym
świecie. W lipcu 1934 drogą powietrzną nadszedł transport broni z Pragi.
Pośrednikiem był M. Henri Brottier, mason 33 stopnia, działający w Paryżu
na rzecz międzynarodowej rewolucji. W transakcjach biorą udział: Austriak
A. Wumerres i Francuz R. Cabasson. W tajnym liście do hiszpańskiej
organizacji rewolucyjnej Juventud Socialista z dnia 18 lipca 1934 pisano, że
są zasłużeni w socjalistycznej rewolucji w Wiedniu a obecnie chcą ją
przenieść do Hiszpanii (J. Arrarás, El orden en la República Española, Oficina
Informativa Española, Madrid 1948, s. 85). Dnia 6 czerwca policja znalazła
magazyn kilkaset pistoletów i 80.000 naboi. Zatrzymani powiedzieli, że broń
przekazał im poseł hiszpańskiego sejmu Juan Lozano Ruiz. Policja znalazła
w jego mieszkaniu 54 pistolety oraz wiele ulotek nawołujących do powstania
4
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
przeciwko republice. W sądzie bronił go Prieto (J. Arrarás, Historia de la
segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora
Nacional, Madrid 1970, s. 406).
Walka socjalistów z falangą. Walka
przeciwko falangistom toczyła się ciągle. Dnia 11 stycznia
został
zamordowany student należący do falangi gdy uczestniczył we mszy świętej
(„El Sol”, 12.I.1934). W styczniu zamordowano dalszych czterech
falangistów. Dnia 1 lutego w wyniku wybuchu bomby rannych zostało
pięciu falangistów. Dnia 9 lutego zamordowany został Matías Montero, jeden
z założycieli falangi studenckiej. Dnia 9 marca zamordowany został należący
do falangi robotnik Angel Montesinos (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista
(octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 92 nn). Pomimo dialogu
między przywódcami walka nasilała się. Falangiści nie mogli biernie pozwolić
by ich po kolei zabijano. Dnia 1 lipca został postrzelony jeden z falangistów.
W odwecie falangiści napadli na jeden z lokali partii socjalistycznej. Policja
rozpoczęła aresztowania falangistów. Socjaliści tymczasem umacniali swoje
bojówki. Ubrani w czerwone koszule, ćwiczyli się w strzelaniu z pistoletów,
przygotowywali się do zbrojnego powstania. Tysiące młodych ludzi dnia 8
lipca przemaszerowało na defiladzie na błoniach niedaleko Madrytu. Ubrani
w jednakowe mundury, w równych szeregach, z pięścią podniesioną w górę,
rwący się do walki.
+ Walka socjalistów z komunistami o władzę w Sewilli roku 1932. Republika
hiszpańska II. Poseł radykałów z Sewilli, G. Bravo Ferrer, opisał w sejmie 9
lipca sytuację w stolicy Andaluzji od początku republiki. Miasto było
pozbawione środków do życia i zgnębione duchowo. Przemysł i handel zostały
zrujnowane. Prawo nie istnieje. Trwa anarchia. Od 15 kwietnia 1931 Sevilla
jest sceną rozruchów terrorystycznych. Sevilla jest stolicą republiki radzieckiej.
O władzę nad nią kłócą się socjaliści z UGT oraz komuniści. „Od zaistnienia
republiki nie przeszedł w Sewilli jeden tydzień bez strajków rewolucyjnych,
powszechnych, którym towarzyszyły gwałtowne agresje, nadużycia władzy,
rzucanie petard, napady z bronią w ręku. Mieszkańcy miasta gwałtownie
rzucają oskarżenia przeciwko rządowi (J. Arrarás, Historia de la Segunda
República Española. T. 1. wyd. 5, Editora Nacional, Madrid 1970, s. 467).
„Sevilla utraciła w ciągu jednego roku wszystko to, co zdobyła w ciągu
dziesięciu lat”. Za czasów dyktatury Primo de Rivery nastały czasy bogactwa i
dobrobytu. Za czasów republiki doprowadzono miasto do nędzy. Fabryki
pracowały tylko trzy dni w tygodniu. Drobne przedsiębiorstwa zbankrutowały.
Port w Sewilli, który w ciągu dziesięciu lat podniósł wydajność przeładunków o
połowę, stracił to w ciągu jednego roku, osiągając stan z roku 1922. Miastem
rządzą komitety robotników i żołnierzy. Istniał syndykat bezrobotnych,
zajmujący się napadami na banki i sklepy. CNT, kierowane przez anarchistów,
dążyło do otwartej wojny domowej. Rewolwerowcy rządzili miastem. Dnia 29
mają postanowili oni zburzyć katedrę. Nawoływano chłopów do zbrojenia się i
występowania przeciw władzy (Tamże, s. 469.
+ Walka socjalistów z władzami Republiki hiszpańskiej II sposobami
gangsterskimi. Rząd Republiki hiszpańskiej II, którego premierem jest Azaña
upada. 11 września powstaje rząd prowizoryczny, pod przewodnictwem
Lerroux. Socjaliści, odsunięci od władzy grożą podjęciem walki zbrojnej.
Głoszą, że w „Palacio de Oriente”, który stał się rezydencją prezydenta
republiki, panuje stary duch monarchii. 8 października tworzy się nowy rząd,
5
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
pod przewodnictwem Diego Martínez Barrio. Sejm zostaje rozwiązany o
ogłoszone nowe wybory do parlamentu (J. Arrarás, El orden en la República
Española, Oficina Informativa Española, Madrid 1948, s. 61). Socjaliści palą,
rabują, podkładają bomby, organizują strajki generalne, mordują. „Viva la
revolución social” (Niech żyje rewolucja społeczna). „Pragniemy, aby czerwony
sztandar powiewał na wszystkich budynkach Hiszpanii”. Już kwalifikują jako
faszystów cały świat, według recepty z Moskwy. Indalecio Prieto grozi: „Jeśli
wygrają prawicowcy, zacznie się wojna domowa; a jeśli się zacznie, to niech
wiedzą reakcjoniści, że będą definitywnie zmiażdżeni” (Malaga 12 październik
1933). Socjaliści byli już dobrze zaopatrzeni w broń. Byli pewni, że tę wojnę
wygrają i nastanie dyktatura proletariatu. Utworzenie Confederación Española
de Derechas Autónomas (C.E.D.A.; Hiszpańska Konfederacja Autonomicznej
Prawicy. Acción Popular głosiła, że w walce o władzę będzie podążała jedynie
drogą legalną. Odrzucała wszelkie sposoby przemocy, obojętnie z jakiego
pochodzą źródła. Wielu monarchistów uczestniczących w tym ruchu
społecznym obawiało się wejścia we współpracę z rządem republikańskim. Z
drugiej strony we współpracy z tym ruchem widzieli korzyści, gdyż ich
organizacja, a mianowicie Acción Española 5 sierpnia 1932 roku została
rozwiązana. Wielu działaczy monarchistycznych przebywało przynajmniej jakiś
czas w więzieniach. Tradycjonaliści mieli w jakiejś mierze wolność działania.
Zorganizowali w Madrycie cykl konferencji (J. Arrarás, Historia de la segunda
república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional,
Madrid 1970, s. 133). Deklarowali oni chęć utworzenia monarchii tradycyjnej
a nie tylko monarchii konstytucjonalnej. Na drugiej konferencji, 18 grudnia
1932 roku przemawiał Antonio Goicoechea, który był najbardziej wybitnym
przedstawicielem zwolenników króla Alfonsa XIII i jego dynastii. Był on
współtwórcą programu Acción Popular, w którym zastrzegł, aby nie mówiono o
przyszłej formie rządów. Cała działalność powinna służyć ostatecznemu celowi,
który zostanie ujawniony na końcu, a którym powinien być powrót króla
Alfonsa XIII na tron hiszpański (Tamże, s. 134) .
6