Prognoza oddziaływania na środowisko_ Nekla

Transkrypt

Urząd Miasta i Gminy Nekla
Prognoza oddziaływania na środowisko
do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania miasta i gminy Nekla
Nekla
do projektu zmiany Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego
miasta i gminy Nekla, obejmującego autostradę A-2
i obręby geodezyjne położone na północ od
autostrady
Wykonanie opracowania:
inż. Kamila Walenciak, architekt. kraj.
INPLUS Sp. z o.o.
10-686 Olsztyn
Ul. Wilczyńskiego 25E/216
[email protected]
www.inplus.pl
Sierpień 2010
1
SPIS TREŚCI
1 INFORMACJE
O
ZAWARTOŚCI,
GŁÓWNYCH
CELACH
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI
DOKUMENTAMI ............................................................................................................. 4
1.1
1.2
1.3
PODSTAWA PRAWNA I ZAKRES OPRACOWANIA ............................................................ 4
CEL OPRACOWANIA ..................................................................................................... 6
POWIĄZANIA OPRACOWANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI .............................................. 6
2 INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU
PROGNOZY .................................................................................................................... 7
3
ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA........................................................................ 9
3.1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA I POŁOŻENIE GMINY............................................................ 9
3.2 RZEŹBA TERENU ORAZ BUDOWA GEOLOGICZNA I GEOMORFOLOGICZNA ......................... 14
3.3 GLEBY ............................................................................................................................. 16
3.4 KLIMAT ........................................................................................................................... 17
3.5 WODY POWIERZCHNIOWE ................................................................................................ 17
3.6 WODY PODZIEMNE I GRUNTOWE ...................................................................................... 19
3.7 FLORA ............................................................................................................................. 21
3.8 FAUNA ............................................................................................................................. 23
3.9 KRAJOBRAZ ..................................................................................................................... 25
4
OCHRONA ŚRODOWISKA................................................................................... 27
OCHRONY PRZYRODY W GMINIE USTANOWIONE NA PODSTAWIE USTAWY O
OCHRONIE PRZYRODY ............................................................................................................ 27
4.1
FORMY
4.1.1
Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce”................ 27
4.1.2
Pomniki przyrody ........................................................................................... 30
4.2
FORMY OCHRONY PRZYRODY W SĄSIEDZTWIE GMINY USTANOWIONE NA PODSTAWIE
USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY .......................................................................................... 32
4.2.1
Rezerwaty przyrody....................................................................................... 32
4.2.2
Park krajobrazowy ......................................................................................... 32
4.2.3
Obszary Natura 2000.................................................................................... 32
4.3
OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ................................ 37
4.3.1
Grunty chronione ........................................................................................... 37
4.3.2
Lasy ochronne................................................................................................ 37
4.3.3
Korytarze ekologiczne................................................................................... 38
4.3.4
Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego........................................... 41
4.4
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW
PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE Z TYTUŁU USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY ............................. 47
4.4.1
Zasady ochrony obiektów i obszarów chronionych na podstawie ustawy
o ochronie przyrody....................................................................................................... 48
4.4.2
Zasady ochrony obiektów i obszarów chronionych na podstawie
przepisów odrębnych .................................................................................................... 49
4.4.3
Zasady ochrony innych obiektów i obszarów przyrodniczych o
szczególnych walorach i predyspozycjach funkcjonalno-przestrzennych............ 51
2
4.4.4
Zasady kształtowania systemu ekologicznego gminy ............................. 52
4.4.5
Zasady kształtowania krajobrazu gminy .................................................... 54
4.4.6
Zasady ochrony środowiska w eksploatacji surowców ........................... 57
4.4.7
Ochrona powietrza ........................................................................................ 58
4.4.8
Ochrona przed hałasem ............................................................................... 58
4.4.9
Ochrona przed oddziaływaniem pola elektrycznego i pola
magnetycznego.............................................................................................................. 59
4.4.10 Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego ................................................. 59
4.5
CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO
DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY
UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU .................................................. 61
5
DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA ............................... 64
6 POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU
REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .................................................... 68
7
CHARAKTERYSTYKA USTALEŃ STUDIUM ....................................................... 69
7.1
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ STRUKTURY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
.................................................................................................................................. 69
7.2
STREFY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE GMINY ....................................................... 72
7.3
KIERUNKI I WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA
TERENÓW .............................................................................................................................. 74
GMINY
8 PRZEWIDYWANY WPŁYW ORAZ ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIE NA
ŚRODOWISKO USTALEŃ STUDIUM .......................................................................... 80
8.1
ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIE POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII PRZEZNACZENIA
TERENÓW NA KOMPONENTY ŚRODOWISKA ............................................................................ 80
8.1.1
Lokalizacja elektrowni wiatrowych .............................................................. 81
8.1.2
Zabudowa wielofunkcyjna ............................................................................ 91
8.1.3
Rozbudowa układu komunikacyjnego i kształtowanie systemu ścieżek
rowerowych..................................................................................................................... 97
8.1.4
Rozwój infrastruktury technicznej (budowa sieci wodociągowej,
kanalizacyjnej, gazyfikacja gminy)............................................................................ 112
8.1.5
Likwidacja i rekultywacja składowiska odpadów .................................... 115
8.1.6
Eksploatacja kruszywa naturalnego ......................................................... 118
8.2
WPŁYW USTALEŃ STUDIUM NA USTAWOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY .............. 124
9 ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB
KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA NA
ŚRODOWISKO ........................................................................................................... 127
10 ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ZAWARTYCH W DOKUMENCIE
MAJĄCE NA UWADZE CEL I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 132
11 PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY
SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA ............................................ 134
12 INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA
ŚRODOWISKO ........................................................................................................... 136
13 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM................................... 137
3
1
1.1
INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO
DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
Podstawa prawna i zakres opracowania
Podstawę prawną wykonania Prognozy oddziaływania na środowisko projektu
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, stanowi Ustawa z
dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U.
nr 199, poz. 1227 z późn. zm.);
Zakres terytorialny opracowania obejmuje tereny objęte projektem i tereny sąsiednie
w obszarze, na których mogłyby skutkować ustalenia niniejszego studium.
Szczególną uwagę zwrócono na wszelkie ograniczenia wynikające z form ochrony
przyrody występujące na terenie objętym studium oraz w jego najbliższym sąsiedztwie.
Zgodnie z art. 51, ust. 2, pkt. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz. 1227) prognoza oddziaływania
na środowisko określa, analizuje i ocenia:
istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku
realizacji projektowanego dokumentu,
stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem,
istniejące
problemy
ochrony
środowiska
istotne
z
punktu
widzenia
realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających
ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym
i krajowym,
istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele
i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,
przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie,
wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe
i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura
2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na:
4
− różnorodność biologiczną,
− ludzi,
− zwierzęta,
− rośliny,
− wody,
− powietrze,
− powierzchnię ziemi,
− krajobraz,
− klimat,
− zasoby naturalne,
− zabytki,
− dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska
i między oddziaływaniami na te elementy.
Prognoza oddziaływania na środowisko określa skutki dla środowiska, mogące
wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu, powodowane:
zanieczyszczeniem komponentów środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, gleby
i kopaliny, powietrze, klimat, faunę i florę, ekosystemy),
niekorzystnym przekształceniem naturalnego ukształtowania terenu,
emisją hałasu i pól elektromagnetycznych,
ryzykiem wystąpienia poważnych awarii.
Prognoza również dokonuje oceny:
stanu i funkcjonowania środowiska i jego zasobów projektowanego terenu oraz jego
otoczenia,
odporności środowiska na degradację oraz zdolności do regeneracji,
rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych i innych ustaleń zawartych w projekcie studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
tendencji do zmian przy braku realizacji ustaleń projektowanego studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego,
warunków projektowanego zagospodarowania terenu, wynikających z potrzeb ochrony
środowiska.
Prognoza ponadto przedstawia sposoby minimalizacji negatywnego wpływu na
środowisko.
5
1.2
Cel opracowania
Celem prognozy jest określenie skutków wpływu realizacji ustaleń projektu studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nekla na
środowisko, a także przedstawienie możliwości rozwiązań eliminujących lub ograniczających
negatywne oddziaływania na środowisko, w tym na krajobraz.
1.3
Powiązania opracowania z innymi dokumentami
Prognoza oddziaływania na środowisko jest dokumentem sporządzanym w ramach
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko - procedury przeprowadzenia której,
wymagają m.in.: koncepcje przestrzennego zagospodarowania kraju, projekty: studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego, i in.
Wymogi ustawowe odnośnie uwarunkowań uwzględnianych w Studium oraz
określanych kierunkach zmian, zasadach zagospodarowania i ochrony określa art. 10
kolejno ust. 1 i 2 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Tekst dokumentu
odpowiada kolejnym podpunktom wymienionych ustępów.
Na kształt zapisów Studium wpływa też Prawo ochrony środowiska, nakładając na
Studium m.in. obowiązek zapewnienia warunków do utrzymania równowagi przyrodniczej
oraz racjonalnej gospodarki zasobami przyrody, poprzez rozwiązywanie problemów z jednej i
uwzględnianie wymogów związanych z ochroną środowiska z drugiej strony.
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia
się ustalenia dokumentów wyższego rzędu – będące wynikiem celów polityki krajowej lub
wynikające z programów i strategii województwa, zapisanych w Planie zagospodarowania
przestrzennego województwa. Na podstawie Studium opracowuje się zgodny z jego
zapisami Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który poprzez wprowadzanie
nakazów, zakazów, dopuszczeń i ograniczeń, precyzuje zapisy zawarte w pierwszym
dokumencie.
Cele i kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nekla uwzględniają
uwarunkowania zewnętrzne określone w:
•
Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 r.;
•
Planie Zagospodarowania Województwa Wielkopolskiego;
•
Opracowaniu ekofizjograficznym podstawowym do studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania miasta i gminy Nekla.
6
2
INFORMACJE
O
METODACH
ZASTOSOWANYCH
PRZY
SPORZĄDZANIU
PROGNOZY
Bazą do sporządzenia Prognozy oddziaływania na środowisko jest Projekt Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nekla.
Prognoza dostosowana jest do rodzaju i skali dokumentu jakim jest Studium (projekt
realizowany jest w skali 1:15 000) – do skali dostosowano stopień szczegółowości analiz
oraz opis stanu środowiska.
Zaznajomiono się z danymi fizjograficznymi oraz innymi materiałami źródłowymi
dotyczącymi obszaru objętego Prognozą ( analiza materiałów źródłowych):
A. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy
Nekla z naniesieniem zmian studium dla obrębów geodezyjnych położonych na
południe od autostrady A2; Nekla 2000-2001; 2009;
B. Program ochrony środowiska dla gminy Nekla; Nekla, 2005 r.
C. Plan gospodarki odpadami dla gminy Nekla; marzec 2004 r.
D. Strategia rozwoju gminy Nekla; Nekla, 2004 r.
E. Plan rozwoju lokalnego gminy Nekla na lata 2004-2006 i 2007-2013; Nekla, 2004 r.
F. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego, 2010;
G. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w latach 2005 – 2007;
H. Plan Odnowy Miejscowości Nekielka na lata 2008 – 2018, 2008 r.;
I.
Uchwała Nr XXXIII/255/2006 Rady Miejskiej Gminy Nekla z dnia 24 marca 2006 r. w
sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu w dolinie rzeki Cybiny;
J. Ocena oddziaływania na środowisko rozwiązań projektowych budowy „zespołu
elektrowni wiatrowych Nekla”;
K. Mapy topograficzne gminy;
L. Szponar A., Fizjografia urbanistyczna; PWN, Warszawa 2003 r.;
M. Kondracki J., Geografia regionalna Polski; PWN, Warszawa 1998 r;
N. „Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki”; PSEW
(2008) Szczecin;
O. Raport o stanie środowiska w 1998 roku na obszarze województwa małopolskiego;
P. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Tarnowo Podgórne; Integra,
Poznań, 2004 r.;
Q. Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2009, WIOŚ
Poznań;
R. Mapa akustyczna miasta Poznania wraz z programem ochrony środowiska przed
hałasem, Poznań, 2008 r.
7
1. Dokonano oceny projektu SUiKZP w odniesieniu do obowiązujących aktów
prawnych, w tym przepisów gminnych;
2. Przeprowadzono wizję obszaru objętego prognozą we wrześniu 2009 i marcu 2010 r.;
3. Dokonano analizy czynników potencjalnie mogących przynieść negatywne skutki dla
środowiska.
Materiały źródłowe oraz badania terenowe pozwoliły określić stan i funkcjonowanie
środowiska na obszarze objętym granicą opracowania oraz w jego otoczeniu oraz określić
potencjalne zagrożenia środowiska i wpływ ustaleń Studium na jego funkcjonowanie.
We wstępnej części opisano stan elementów środowiska, zarówno komponentów
nieożywionych, jak i ożywionych. Jakość i zagrożenia poszczególnych elementów opisano w
kolejnym podrozdziale. Osobny podrozdział poświęcono na charakterystykę prawnych form
ochrony przyrody oraz identyfikację problemów ochrony środowiska.
Prognoza
oddziaływania
na
środowisko
dotyczy
obszarów
o
podobnym
projektowanym sposobie zagospodarowania. Poszczególne kategorie obszarów poddano
analizie możliwego znaczącego oddziaływania na poszczególne elementy środowiska:
różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi,
krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne oraz zależności między
wymienionymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy - zgodnie z
art. 51 ust. 1 pkt 2
Ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o
środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227). W opisie uwzględniono
przewidywane
znaczące
oddziaływanie,
w
tym
bezpośrednie,
pośrednie,
wtórne,
skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe,
pozytywne i negatywne.
Oddzielny rozdział poświęcono wpływowi ustaleń Studium na istniejące na terenie
gminy formy ochrony przyrody ustanowione na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o
ochronie przyrody (Dz.U. z 2004r. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami).
Ważną częścią Prognozy jest ponadto rozdział określający rozwiązania mające na
celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnego oddziaływania
na środowisko przewidziane w Studium i/lub proponowane w Prognozie.
8
3
ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA
3.1 Ogólna charakterystyka i położenie gminy
Gmina Nekla położona jest w obrębie Pojezierza Wielkopolskiego na Równinie
Wrzesińskiej, Pagórkach Kostrzyńskich i Równinie Średzkiej, o mało urozmaiconej rzeźbie
terenu. Północna część Gminy leży na równinie sandrowej przechodzącej na południe od
Nekli w równinę morenową płaską, miejscami falistą, łagodnie opadającą w kierunku
południowym. Obszar Gminy Nekla położony jest w dorzeczu Warty, w zasięgu jej dopływów:
Maskawy, Wrześnicy i w niewielkim fragmencie Cybiny. Głównym ciekiem odwadniającym
obszar Gminy jest Maskawa i jej dopływy. Dość gęsta jest sieć cieków i rowów
odwadniających obszar Gminy. Część cieków ma charakter okresowy. Obszar Gminy
zaliczany jest do strefy najniższych spływów jednostkowych w Polsce. Na obszarze Gminy
znajdują się tylko dwa naturalne zbiorniki wód stojących oraz 13 zbiorników retencyjnych
oraz 2 kompleksy stawów rybackich (Stroszki i Nekla). Brak jest jezior. Występowanie na
obszarze Gminy górnych źródliskowych odcinków rzek oraz płytko zalegającego pierwszego
poziomu wód gruntowych (duże skupiska zagłębień bezodpływowych) powoduje, że
ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych jest niezwykle ważne.
Gmina
województwa.
zajmuje
powierzchnię
Jednostki
osadnicze
96,24
km2,
co
rozmieszczone
stanowi
są
0,33%
powierzchni
równomiernie,
pomimo
skoncentrowanych, w północno – wschodniej części Gminy, kompleksów leśnych
ograniczających rozwój osadnictwa. Nekla to gmina o charakterze rolniczo – leśnym i
intensywnie rozwijającym się handlu i usługach. Świadczy o tym nie tylko liczba
mieszkańców zatrudnionych w rolnictwie, ale również struktura wykorzystania gruntów, gdzie
61,5% zajmują użytki rolne a 26% lasy. W ostatnich 20 latach powierzchnia lasów znacznie
się zwiększyła (zalesione zostały tereny w rejonie Nekielki oraz Barczyzny). Uwarunkowania
środowiska naturalnego oraz wyraźna tendencja do osiedlania się (na stałe lub czasowo) na
terenie Gminy mieszkańców Poznania i innych miejscowości wskazują, że funkcja osadnicza
i turystyka staną się jednymi z głównych kierunków rozwoju Gminy.
Sieć osadniczą gminy Nekla tworzy 16 miejscowości sołeckich oraz mniejsze osady i
przysiółki.
Siedzibą Urzędu Miasta i Gminy jest miasto Nekla, najważniejsza jednostka
osadnicza. Biorąc pod uwagę poza potencjałem demograficznym takie walory wsi jak: jej
układ przestrzenny, dostępność komunikacyjną, charakter zabudowy, wyposażenie w usługi
dla ludności i wyposażenie w ośrodku produkcji rolnej, a także urządzenia obsługi rolnictwa
ocenia się, że poza Neklą, ośrodkami wiejskimi o najważniejszych funkcjach i randze są
wsie: Targowa Górka i Zasutowo.
9
Gmina Nekla należy do mniej zaludnionych gmin w województwie (6383
mieszkańców, 66 os/km2).
Położenie gminy Nekla na tle kraju i powiatu
Źródło: www.nekla.pl/www.gminypolskie.pl
Położenie gminy w systemie geograficzno-osadniczym
Gmina Nekla znajduje się w środkowej części województwa wielkopolskiego, w
powiecie wrzesińskim. Graniczy od zachodu z gminą Kostrzyn, od północnego zachodu z
gminą Pobiedziska ( pow. poznański), od północnego wschodu z gminą Czerniejewo ( pow.
gnieźnieńskiego), od wschodu z gmina Września ( pow. wrzesiński), od południa i
południowego zachodu z gminą Dominowo ( pow. średzki). Przez gminę przebiegają z
zachodu na wschód droga krajowa międzyregionalna nr 2 Poznań – Warszawa oraz linia
kolejowa
pierwszorzędna
Poznań
–
Warszawa.
Przez
południową
część
gminy
równoleżnikowo przebiega autostrada Berlin – Warszawa. Od stolicy województwa Nekla
oddalona jest około 40 km. Od siedziby starostwa we Wrześni dzieli Neklę 10 km. Przed
reformą ustrojową państwa gmina Nekla należała do województwa poznańskiego,
usytuowana w jego wschodniej części. 1 stycznia 2000r. miejscowość Nekla odzyskała
prawa miejskie.
W podziale fizyczno-geograficznym Polski wg J. Kondrackiego omawiana część
województwa wielkopolskiego położona jest na terenie prowincji zwanej „Pojezierza
Południowobałtyckie.” Sama gmina leży w obrębie makroregionu Pojezierze Wielkopolskie w
mezoregionie Równina Wrzesińska.
10
Położenie gminy Nekla w stosunku do stolicy województwa wielkopolskiego
Źródło: opracowanie własne na podstawie www.zumi.pl
Położenie gminy w systemie przyrodniczo-ochronnym
Północny skraj obszaru gminy Nekla obejmujący tereny leśne zaliczony został do
projektowanych obszarów chronionego krajobrazu Skocko-Czerniejewskiego oraz Doliny
Cybiny i Głównej. Wewnątrz tych obszarów znajdują się parki krajobrazowe: ,,Promno” i
,,Puszcza Zielonka”. Razem z Lednickim Parkiem Krajobrazowym stanowią ważny
przyrodniczo w skali międzynarodowej i krajowej obszar węzłowy o znaczeniu krajowym
(obszar 6K- obszar Pojezierza Gnieźnieńskiego). Obszar węzłowy jest to forma wyspowa
stykająca się od strony zachodniej i północno-zachodniej z Dolinami Warty i Wełny uznanych
za korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym. Mniejsze doliny, w rejonie gminy Nekla,
Cybiny, Maskawy, stanowią korytarze ekologiczne rangi regionalnej i lokalnej. Korytarze
ekologiczne są to ciągłe formy liniowe wyraźnie wyodrębniające się wśród terenów
otaczających pod względem struktury przyrodniczej, o znaczeniu mniejszej intensywności
użytkowania i gospodarowania. Na wymienionych obszarach chronionych ochronie podlega
całość środowiska o dużych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, a zwłaszcza
wartości
kulturowo-historyczne
i
prehistoryczne,
zasoby
wodne,
lasy,
krajobraz,
stanowiskach chronionych gatunków flory i fauny. Funkcjami podstawowymi obszaru są:
funkcja
krajoznawczo-kulturowa,
rekreacyjna,
turystyczno-wypoczynkowa,
środowiskotwórcza, gospodarcza, (rolnictwo, usługi dla ludności i rolnictwa, leśnictwo,
obsługa tranzytu). Gmina Nekla zajmuje charakterystyczne położenie wododziałowe. Przez
11
jej obszar przebiegają dział wód III rzędu pomiędzy dopływami rzeki Warty: Cybiną,
Maskawą i Wrześnicą. Regionalne powiązania ekologiczno-ochronne stanowią podstawę do
podjęcia koniecznej współpracy gminy na szczeblu ponadlokalnym ( związku gmin,
starostwa, województwa) w zakresie ochrony zlewni cząstkowych ścieków, a tym samym
całego dorzecza rzeki Warty. W zagospodarowaniu tych terenów należy uwzględnić
zwiększenie powierzchni zalesienia i użytków zielonych, czyli obszarów sprzyjających
ochronie i retencji wód
Położenie gminy w systemie przyrodniczo-gospodarczym
Gmina Nekla położona jest w granicach dwóch regionów, zalesionego Sandru
Czerniejewskiego oraz regionu rolniczego Równiny Średzkiej. Gmina jest też atrakcyjna dla
krajoznawstwa i turystyki. Zwłaszcza w części północnej istnieją podstawy dla rozwoju funkcji
rekreacyjnej. Tereny lasów i osady śródleśne sąsiadują z atrakcyjnym dla turystyki i
wypoczynku Parku Krajobrazowego,,Promno”. Wykorzystując to usytuowanie można w
gminie rozwijać bazę hotelowo-pensjonatową, zabudowę letniskową oraz takie formy
rekreacji jak agroturystyka, ośrodki jeździeckie, obozy rowerowe.
12
Mapa gminy Nekla, 2007 r.
Źródło: www.nekla.pl
13
Plan miasta Nekla
Źródło: www.nekla.pl
3.2 Rzeźba terenu oraz budowa geologiczna i geomorfologiczna
W podziale geomorfologicznym Niziny Wielkopolskiej B. Krygowskiego, obszar gminy
Nekla należy do regionu - Wysoczyzna Gnieźnieńska z subregionem - Równina Wrzesińska i
fragmentami subregionów - Pagórki Kostrzyńskie i Równina Średzka. Obszar gminy Nekla
położony jest zasięgu stadiału leszczyńskiego należącego do zlodowacenia bałtyckiego.
Rzeźba terenu ukształtowana wyniku działania lądolodu i związanych z nim procesów
torfotwórczych jest słabo urozmaicona. Północna część gminy leży na równinie sandrowej
14
przechodzącego na południe od Nekli w równinę morenową płaską, miejscami falistą,
łagodnie opadającą w kierunku południowym. W rzeźbie terenu zaznaczają się wyraźniej
tylko pagórki kemowe i fragmenty pagórków czołowomorenowych przebiegających
równoleżnikowo przez środkową część gminy, oraz płaskie, miejscami dość szerokie rynny
subglacjalne zajęte przez Maskawę i jej dopływy.
Deniwelacje powierzchni terenu na ogół nie przekraczają kilku-kilkunastu metrów.
Najwyżej wyniesiony na obszarze gminy teren nie przekracza 125,0 m n.p.m., położony na
południe od wsi Zasutowo. Najniżej położonym punktem jest kota wodna («100,0 m n.p.m.)
na cieku przepływającym przez południowy kraniec granicy gminy (na południe od wsi
Mystki). Równina Wrzesińska zbudowana jest z osadów glacjalnych i fluwioglacjalnych. W
obrębie gminy, w zasięgu sandru czerniejewskiego dominują piaski drobnoziarniste. Na
wysoczyźnie morenowej, w budowie powierzchniowej przeważaj ą gliny, piaski i żwiry. Tylko
w dnach dolin rzecznych i obniżeń powierzchni wykształciły się grunty organiczne.
Budowa geologiczna analizowanego terenu
Źródło: Mapa geologiczna Polski 1:500 000
15
Podłoże
utworów kenozoicznych
budują
utwory
mezozoiczne
górnej
kredy
wykształcone w postaci margli i wapieni marglistych. Strop utworów mezozoicznych zalega
na głębokości 100-150 metrów i wykazuje nachylenie w kierunku zachodnim. Powierzchnię
utworów mezozoicznych pokrywają osady oligocenu i miocenu o przeciętnych miąższościach
30-50 metrów. Miocen przykryty jest iłami plioceńskimi o miąższościach od kilku do około 50
metrów. Na iłach pliocenu zalega ciągły kompleks glin zwałowych czwartorzędu.
Maksymalne miąższości utworów czwartorzędowych (bliskie 100 metrów) występują w
rejonie Czerniejewa i Podstolic. Utwory akumulacji wodno-lodowcowej występują na
powierzchni terenu tylko w obrębie sandru oraz we fragmentach rynien subglacjalnych,
wykorzystywanych przez rzeki. W dolinach zajętych przez rzeki oraz w lokalnych płaskich
zagłębieniach terenu występują także torfy, muły, mady i piaski akumulacji rzecznej.
3.3 Gleby
Gmina Nekla charakteryzuje się niezbyt dobrymi warunkami dla rolnictwa. Wskaźnik
rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest niski. Wynosi 58,0 pkt wobec ogólnopolskiego 65,3 pkt
w skali 100-punktowej.
Grunty orne i sady zajmują tylko około połowę, 53,3% powierzchni gminy. Łąki i
pastwiska zajmują 8,2% powierzchni gminy i występują pasmowo wzdłuż dolin rzecznych
Cybiny, Maskawy, Wielkiego Rowu i niniejszych cieków oraz rowów. Rozmieszczenie typów
gleb jest odbiciem warunków litologicznych, rzeźby terenu i stosunków wodnych. Na
terenach wysoczyznowych centralnej i południowej części gminy na podłożu gliniastym
wykształciły się gleby brunatne, brunatne wyługowane, czarne ziemie. Są to w przewadze
grunty wysokiej jakości. Najlepsze gleby w gminie to gleby kl. IIIa i b, zaliczone do
kompleksów rolniczej przydatności 2 - pszennego dobrego i 4 - pszenno-żytniego, zajmują
16,3% gruntów ornych. W tym rejonie duży udział mają też gleby kl. IV (36,4% ogólnej
powierzchni gruntów rolnych), należące do 5 kompleksu żytnio-ziemniaczanego dobrego i
kl.V (26,7%) w kompleksie 6 żytnio-ziemniaczanym słabym. Natomiast gleby najsłabsze
piaszczyste kl. VI i VIz (20,5%) zaliczone do kompleksu 7 - żytniołubinowego,
predysponowane do zalesień dominują w północnej części gminy. Charakterystyczny dla
gminy jest stosunkowo duży udział (blisko 10%) gruntów zaliczonych do kompleksów
wilgotnych 8 - zbożowo-pastewnego mocnego (kl. IIIb i IVa) oraz 9 - zbożowo-pastewnego
słabego (kl. IVb, V i VI). Występują one w dolinach i innych obniżeniach terenowych.
Użytki zielone zajmują 8,2% powierzchni gminy. W ostatnich kilkunastu latach
zanotowano niewielki spadek (o około 20 ha) powierzchni łąk i pastwisk, głównie z powodu
zamiany ich na grunty orne. Nie jest to zjawisko korzystne, gdyż użytki zielone oprócz funkcji
16
produkcyjnych, spełniają w środowisku ważne funkcje ekologiczno-ochronne. W związku z
tym należałoby ten proces odwrócić i grunty orne charakteryzujących się nadmiernym
uwilgotnieniem, w kompleksach 8 i 9 na podłożu murszastym zamienić w użytki zielone.
Wyraźnie w tym samym okresie zmalała powierzchnia gruntów ornych. Ze 158 ha większość
została zalesiona. Część przeznaczono pod inwestycje.
3.4 Klimat
Według podziału rolniczo-klimatycznego Polski R.Gumińskiego, obszar gminy
zaliczyć należy do dzielnicy środkowej (VII), charakteryzującej się niskim opadem
średniorocznym (około 550 mm), największą liczbą dni słonecznych (ponad 50) oraz
najmniejszą liczbą dni pochmurnych (poniżej 130). Średnia roczna temperatura powietrza
wynosi 8°C. Dni mro źnych jest od 30 do 50, z przymrozkami od 100 do 110. Przeciętny czas
trwania pokrywy śnieżnej wynosi od 50 do 80 dni, a okres wegetacyjny trwa od 210 do 220
dni. Cechą charakterystyczną klimatu są: stosunkowo małe amplitudy rocznych temperatur
powietrza, wczesna wiosna, długie lato, łagodna i krótka zima z mało trwałą pokrywą
śnieżną. W regionie, w którym położona jest gmina istnieje większe prawdopodobieństwo
występowania lat suchych niż normalnych i wilgotnych. Niedobór wody, mierzony różnicą
rocznych sum opadowych i rocznej wielkości parowania z wolnej powierzchni wody, wynosi
około 300 mm.
3.5 Wody powierzchniowe
Obszar gminy Nekla położony jest w dorzeczu Warty, w zasięgu jej dopływów:
Maskawy, Wrześnicy i w niewielkim fragmencie Cybiny. Głównym ciekiem odwadniającym
obszar gminy jest Maskawa i jej dopływy. Sieć cieków i rowów odwadniających gminę jest
dość gęsta. Większość z nich jest pogłębiona, ma umocnione faszyną brzegi i stanowi część
systemu melioracyjnego. Wynikiem przeprowadzonych prac jest włączenie lokalnych
zagłębień bezodpływowych w sieć odwodnieniową. Część cieków ma charakter cieków
okresowych. Wszystkie cieki charakteryzuje śnieżno-deszczowy reżim zasilania, z jednym
maksimum i jednym minimum w ciągu roku. Po maksimum wiosennym stany i przepływy
szybko się zmniejszają. Niżówki rozpoczynają się na ogół w czerwcu, są stabilne i utrzymują
się przeważnie do końca roku hydrologicznego. Taki rytm stanów i przepływów jest
charakterystyczny dla rzek zasilanych z obszarów deficytowych, w których wody
zretencjonowane zimą zostają szybko zczerpane, a zasilanie opadowe w miesiącach letnich,
ze względu na deficyty wodne strefy aeracji, nie zaznacza się w przebiegu stanów wód
powierzchniowych.
17
Obszar gminy zaliczany jest do strefy najniższych spływów jednostkowych w Polsce.
Gmina Nekla zajmuje charakterystyczne położenie wododziałowe. Przez jej obszar
przebiegają dział wód III rzędu pomiędzy dopływami rzeki Warty: Cybiną, Maskawą i
Wrześnicą.
Występowanie na obszarze gminy górnych źródliskowych odcinków rzek oraz płytko
zalegającego
pierwszego
poziomu
wód
gruntowych
(duże
skupiska
zagłębień
bezodpływowych) powoduje, że ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i
podziemnych jest niezwykle ważne.
Na obszarze gminy znajdują się tylko dwa niewielkie naturalne zbiorniki wód
stojących o łącznej powierzchni 6,39 ha. Oprócz nich w gminie zlokalizowanych jest 13
zbiorników retencyjnych o powierzchni 6,93 ha oraz 2 kompleksy stawów rybackich o łącznej
powierzchni ~11 ha (Stroszki - 7 ha, Nekla - 4 ha). Brak jest jezior.
W granicach gminy występują natomiast małe, śródpolne, trwałe i okresowe oczka
wodne. Okresowe zbiorniki wodne tworzą się zwykle w okresie jesienno-wiosennym na
gruntach ornych w obrębie gleb trudno przepuszczalnych.
Okresowe oczko wodne w obrębie nieużytku pod Starczanowem – V 2008 r.
Źródło: Ocena oddziaływania na środowisko rozwiązań projektowych budowy „zespołu elektrowni
wiatrowych Nekla”
18
Oczko wodne w obrębie Starczanowo, miejsce gniazdowania łabędzia niemego, perkozka,
krzyżówki, łyski, czajki, błotniaka stawowego oraz miejsce rozrodu kumaka nizinnego. W tle
linia wysokiego napięcia 110 kV oraz linia średniego napięcia, zasilająca trakcję kolejową linii
Poznań – Warszawa. Za linią fragment lasów wchodzących w skład Nadl. Czerniejewo.`
Obecnie między widocznymi dwoma słupami energetycznymi 110 kV zlokalizowana jest jedna z
czterech elektrowni wiatrowych.
Źródło: Ocena oddziaływania na środowisko rozwiązań projektowych budowy „zespołu elektrowni
wiatrowych Nekla”
3.6 Wody podziemne i gruntowe
Zasoby wód podziemnych na terenie gminy związane są przede wszystkim z
utworami wodonośnymi czwartorzędu i trzeciorzędu. Północny skrawek gminy Nekla
wkracza na obszar zaliczony do głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP). W gminie
znajduje się fragment zbiornika - „Dolina kopalna Wielkopolska nr 144". Czwartorzędowy
poziom wodonośny należący do Wielkopolskiej Doliny Kopalnej (WDK) jest poziomem
podglinowym, zalegającym na głębokości 40-70 metrów. Mimo wysokich wydajności
uzyskiwanych z tego poziomu, rzędu 70-120 m3/h, jego przydatność dla zaopatrzenia w
wodę gminy Nekla jest, ze względu na jego peryferyjne położenie, praktycznie żadna.
Poziomy użytkowe czwartorzędu na obszarze wysoczyznowym, ze względu na niewielkie
miąższości utworów wodonośnych oraz słabe wydajności uzyskiwane z poszczególnych
otworów mają niewielkie znaczenie.
Powszechnie do niedawna eksploatowany poziom gruntowy najczęściej związany był
z lokalnymi spiaszczeniami utworów morenowych, piaskami międzymorenowymi oraz z
niewielkimi dolinkami rzecznymi nawiązującymi do przebiegu rynien subglacjalnych
wypełnionych przez utwory piaszczyste. Wody gruntowe poziomu czwartorzędowego
19
występują na różnych głębokościach. Najpłycej zalegaj ą prze ważnie w dnach dolin, a na
wysoczyznach w zagłębieniach terenu w spłaszczonych utworach morenowych. W zasięgu
utworów sandrowych głębokość zalegania wód gruntowych zależy od miąższości sandrów i
głębokości ich rozcięć przez współczesne doliny. Jakość wód poziomu gruntowego jest
słaba.
Podstawowy użytkowy poziom wodonośny w gminie Nekla związany jest z piaskami
drobnymi i pylastymi, lokalnie średnioziarnistymi miocenu. Występuje on najczęściej na
głębokości około 100-130 metrów i charakteryzuje się zmiennymi wydajnościami
przeciętnymi rzędu 10-30 m /h w rejonie Zasutowo-Targowa Górka, 70-120 m /h w okolicach
Nekla-Nekielka i 30-70 m3/h na pozostałym obszarze. Poziom ten jest bardzo intensywnie
eksploatowany, co sprawia, że zwierciadło jego wód uległo obniżeniu na terenie gminy o
około 6 metrów, a w okolicy Wrześni o około 10 metrów. Na terenie gminy brak jest punktów
monitorujących stan czystości wód podziemnych. Najbardziej zanieczyszczone są wody
poziomu gruntowego, zalegającego na głębokości do 5 metrów. Źródłem zanieczyszczenia
wód tego poziomu są doły chłonne, śmietniki, drogi i przede wszystkim zanieczyszczenia
związane z rolnictwem (chemizacja rolnictwa) i hodowlą.
GZWP nr 143 –
Subzbiornik
Inowrocław-Gniezno
(wody trzeciorzędowe)
GZWP nr 144 Dolina kopalna
Wielkopolska
(czwartorzędowa
struktura wodonośna)
GZWP na terenie gminy Nekla
Źródło: Opracowanie własne na podstawie mapy GZWP wg Państwowego Instytutu Geologicznego,
Bank Hydro.
20
3.7 Flora
Na terenie gminy Nekla występuje szata roślinna specyficzna dla:
- terenów rolniczych,
- lasów,
- zadrzewień śródpolnych,
- wód płynących i stojących,
- nieużytków,
- terenów zurbanizowanych (miast i wsi),
- pobocza dróg i linii kolejowych,
- innych.
Wielkoprzestrzenne kompleksy leśne występujące na północy gminy stanowią część
rozległego zespołu lasów czerniejewskich. Większe powierzchnie leśne znajdują się też w
południowo-zachodniej części gminy.
Lasy zajmują blisko 2549 ha, co stanowi ok. 26 % powierzchni gminy. W ciągu
ostatnich 20 latach powierzchnia lasów znacznie się zwiększyła. Zalesione zostały tereny
głównie w rejonie Nekielki oraz Barczyzny. Administrację i gospodarkę leśną prowadzi tu
nadleśnictwo Czerniejewo (obręb Nekla). Niewielki odsetek stanowią lasy prywatne.
Przeważającym typem siedliskowym lasów jest bór mieszany świeży. Sporadycznie
występują małe kompleksy boru świeżego, lasu mieszanego i olsu. Drzewostany leśne są
stosunkowo młode - przeważają lasy sosnowo-dębowe w wieku 50-60 lat. Drzewostany
liściaste występują na obrzeżach lasów oraz wzdłuż dolin i obniżeń terenowych. Niewielki
odsetek stanowią lasy gospodarcze. Większość lasów w gminie Nekla to lasy ochronne,
różnej kategorii ochronności:
- lasy wodochronne
- lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych wodochronne
- lasy nasienne wyłączone z użytkowania
- lasy stanowiące ostoje zwierzyny chronionej wodochronne
- lasy uszkodzone przez przemysł wodochronne
- lasy uszkodzone przez przemysł
Z uwagi na usytuowanie lasów w większości na terenach o płytkim poziomie wód
gruntowych, w zasięgu Wielkopolskiej Doliny Kopalnej prawie wszystkie lasy w gminie
zakwalifikowano do lasów wodochronnych. Pozostałe kategorie ochronności wynikają ze
stanu sanitarnego drzewostanu lub wysokiej wartości środowiska (cenne drzewostany
nasienne, występowanie chronionych gatunków fauny). Lasy zostały uznane za ochronne
decyzją Ministra Środowiska.
21
W krajobrazie rolniczym cenne enklawy zieleni wysokiej, często starodrzewia,
stanowią parki podworskie oraz zadrzewienia ochronne śródpolne, przywodne i przydrożne
najczęściej występujące w formie pasów o układach jedno- lub dwurzędowych. Parki
podworskie i wiejskie występują w Nekli, Targowej Górce, Mystkach, Podstolicach,
Opatówku.
Projektowane obszary chronionego krajobrazu w gminie dotyczą fragmentu Lasów
Czerniejewskich oraz terenów źródliskowych Cybiny - obszarów o dużych walorach
przyrodniczo-krajobrazowych z mozaikową strukturą ekosystemów. Obszary chronione są
dla funkcji ekologicznej i rekreacyjnej. Obowiązywać tu winny ustalenia w zakresie
ograniczenia gospodarczej działalności człowieka, zwłaszcza zakaz lokalizacji obiektów
uciążliwych i agresywnych dla środowiska i krajobrazu oraz ograniczenia zmian w
użytkowaniu gruntów, zwłaszcza dotyczy to utrzymania krajobrazu leśno-łąkowego. Możliwa
jest lokalizacja tu tylko ekstensywnych form zainwestowania związanego z wypoczynkiem,
turystyką, leśnictwem, mieszkalnictwem. Zaleca się zwiększanie lesistości i zadrzewień.
Rada Miejska Gminy może ustanowić obszar chronionego krajobrazu wprowadzając
stosowną uchwałę, jeśli Wojewoda nie wprowadzi tej formy ochrony przyrody w drodze
Rozporządzenia.
Lasy gminy Nekla z lotu ptaka
Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nekla, 2005 r.
22
Pod względem dendrologicznym na uwagę zasługuje park podworski w Nekli.
Założony został w XVIII wieku jako park francuski, czyli posiadający regularną kompozycję.
W XIX wieku zamieniony został na park w stylu angielskim o nieregularnej kompozycji.
Rosna tutaj, uznane za pomniki przyrody, okazałe ponad 600-letnie dęby bezszypułkowe,
najstarsza w Polsce grusza, licząca ponad 215 lat, trzy czarne olchy oraz jesion wyniosły. W
parku znajdują się także lipy, czarna sosna, sosna syberyjska, modrzew oraz limba. Ponadto
rosną okazy jesionów, jaworów, purpurowych, platanów, dębu czerwonego i kasztanowca.
Ciekawym zabytkiem przyrody jest aleja łącząca Neklę i Siarczanowo, przy której rośnie
blisko 150 drzew: kasztanowców, lip szerokolistnych i jesionów, liczących około 165 lat.
Okresowe oczka wodne są zbiornikami o bardzo ubogiej szacie roślinnej. Na
większości z nich występuje szuwar trzcinowy, a sporadycznie szuwar pałkowy wraz z
kosaćcem żółtym.
Obrzeża rowów melioracyjnych są zwykle porośnięte krzewami wierzby oraz
czarnego bzu i innych krzewów, albo są całkowicie wolne od roślinności krzewiastej.
Miejscami w lokalnych obniżeniach, tam gdzie woda z rowów ma możliwość okresowego
wylewania, tworzą się lokalne zastoiska, gdzie występuje zwarty szuwar trzcinowy z rzadka
poprzerastany krzewami wierzby.
3.8 Fauna
W lasach nekielskich występuje zwierzyna łowna: dziki, sarny, daniele i jelenie. Ze
zwierzyny drobnej pojawiają się zające, króliki, lisy, kuny leśne, borsuki, wiewiórki, łasice. Z
ptactwa spotkać można kuropatwy, przepiórki, bażanty, dzikie kaczki, dzikie gęsi, kurkę
wodną, perkozy. W lasach nekielskich występuje (jedno z większych w kraju) zgrupowanie
żmii jadowitej. Z innych gadów często napotkać można padalce.
Lokalne obniżenia terenu wypełniające się wodą, w których woda stagnuje do
wczesnego lata, są miejscem najbardziej dogodnym do rozrodu płazów. Ponieważ gmina
Nekla jest uboga w zbiorniki wodne, stąd każde zagłębienie terenu wypełnione wiosną wodą
jest teoretycznie miejscem, chętnie zasiedlanym przez przedstawicieli tej gromady. Wśród
nich wyróżnić można rzekotkę, żabę zieloną, żabę moczarową i trawną oraz jeden gatunek
znajdujący się na liście załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, tj. kumaka nizinnego.
Wszystkie powyższe gatunki płazów znajdują się pod ochroną gatunkową.
W 2008 r. zespół wielkopolskich ornitologów sporządził dla potrzeb Wielkopolskiego
Biura Planowania Przestrzennego opracowanie pt. „Obszary ważne dla ptaków w okresie
23
gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Poznań 2008).
Położenie tych obszarów w woj. Wielkopolskim prezentuje poniżej przedstawiona rycina. Z
tego opracowania wynika, że gmina Nekla leży poza terenami ważnymi w okresie
gniazdowania oraz migracji ptaków.
Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa
wielkopolskiego
Źródło: http://wbpp.poznan.pl/opracowania/Ptaki/Ptaki.html
24
3.9 Krajobraz
Gmina Nekla ma charakter rolniczo - leśny, pozbawiona jest większych akwenów
wodnych. Większe obszary zalesione występują w stosunkowo dużej ilości w północnowschodniej części gminy.
Krajobraz gminny, w gruncie rzeczy monotonny, urozmaicają między innymi
zabytkowe zespoły parkowe w Mystkach, Nekli, Podstolicach i Targowej Górce. Istnienie na
określonym obszarze obiektów zabytkowych w relatywnie ubogim w atrakcje rekreacyjno wypoczynkowe środowisku naturalnym powinno niewątpliwie podnosić dodatkowo ich wagę
w strategii rozwoju gminy i jako takie również powinny podlegać szczególnej ochronie, aby
zachowując ich oryginalność i niepowtarzalność niemal jako rezerwat kulturowy terenu
stanowiły o wyższej atrakcyjności turystycznej gminy.
Charakterystyka przyrodniczo-krajobrazowa terenu związana jest przede wszystkim z
jego położeniem na Równinie Wrzesińskiej oraz w części północno-zachodniej w obrębie
Pojezierza Gnieźnieńskiego. Ich forma i kształt są wynikiem działalności lądolodu obecnego
na tym obszarze w okresie czwartorzędu ok. 1,5 miliona lat temu. Dominujący tutaj równinny
krajobraz urozmaicony jest sąsiadującymi na zachodzie Pagórami Kostrzyńskimi, zespołem
leśnych jezior z Rezerwatem Okrąglak na północy, a także doliną Moskawy biegnącą w
części zachodniej gminy, rzeką Wielka na wschodzie oraz rynną polodowcową znajdującą
się w jej centrum. Lądolód odegrał bardzo ważną rolę na tym terenie. Pozostawione przez
niego piaszczyste osady moreny dennej, gliny zwałowe i iły warwowe stały się siedliskiem
bujnych, dębowo-grabowych lasów liściastych, czyli tzw. grądów środkowoeuropejskich oraz
borów mieszanych (sosnowo-dębowych), porastających niegdyś gęsto całą Nizinę
Środkowoeuropejską.
Obecny rolniczo-leśny charakter tego terenu i aktualny skład gatunkowy lasów
opierający się głównie na sośnie (60% powierzchni) oraz w mniejszym stopniu dębie lub
grabie jest wynikiem gospodarowania zamieszkujących tu kolejnych pokoleń osadników.
Leśno-polny krajobraz powoduje urozmaicenie równinnego, prawie płaskiego terenu.
Malownicze oczka śródpolne, przydrożne wierzby, zadrzewienia i zakrzewienia występujące
głównie przy ciekach wodnych tworzą ciekawy krajobraz wiejski oraz są siedliskiem wielu
ptaków i owadów, a także miejscem żerowania zwierząt leśnych.
Atrakcyjność turystyczną okolicy podnosi również przebiegający tędy Szlak Piastowski
oraz gęsta sieć pieszych i rowerowych tras turystycznych, które umożliwiają poznanie
bogactwa przyrodniczego oraz jego walorów historyczno-krajobrazowych.
25
Miasto Nekla z lotu ptaka
Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nekla, 2005 r.
26
4
OCHRONA ŚRODOWISKA
4.1
Formy ochrony przyrody w gminie ustanowione na podstawie Ustawy o ochronie
przyrody
4.1.1
Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce”
Ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach,
wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i
wypoczynkiem, utworzono w dolinie Cybiny obszar chronionego krajobrazu, zwany „Dolina
Cybiny w Nekielce” (Uchwała Nr XXXIII/255/2006 Rady Miejskiej Gminy Nekla z dnia 24
marca 2006 roku; Dz. U. Nr 60, poz. 1566). Powierzchnia ww. obszaru położonego w
Nekielce na terenie Gminy Nekla wynosi 36,0462 ha.
Na obszarze chronionego krajobrazu w dolinie Cybiny wprowadza się następujące zakazy:
1) niszczenia nor zwierząt, lęgowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk,
złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności
związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w
rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska;
3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli
nie
wynikają
one
z
potrzeby
ochrony
przeciwpowodziowej
i
zapewnienia
bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania,
remontów, lub naprawy urządzeń rolnych;
4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości w tym
kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
5) wydobywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem
prac związanych z naprawą, lub remontem urządzeń wodnych;
6) dokonywania zmian skutków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody
lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna
gospodarka wodna;
7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych starorzeczy i obszarów wodnobłotnych;
27
8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek,
jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów
służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.
Zakaz, o którym mowa w pkt 2 nie dotyczy przedsięwzięć służących obsłudze ruchu
komunikacyjnego, turystyce oraz przedsięwzięć związanych z rolnictwem i przemysłem
spożywczym.
Zakaz, o którym mowa w pkt 8 nie dotyczy miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, obowiązujących przed dniem wejścia w życie niniejszej uchwały.
28
Zarys granic OCHK Dolina Cybiny w Nekielce
Źródło: Załącznik graficzny do Uchwały Nr XXXIII/255/2006 Rady Miejskiej Gminy Nekla z dnia 24 marca
2006 roku.
29
Położenie OCHK Dolina Cybiny w Nekielce
http://poznan.mos.gov.pl/images/rejestry/ochk/dol_cyb_w_nekiel.pdf
4.1.2
Pomniki przyrody
Realizacja ochrony drzewa pomnikowego polega na zapewnieniu trwałości obiektu.
Obowiązuje zakaz wycinania, niszczenia lub uszkodzenia drzewa, zrywania pączków
kwiatów, owoców i liści, zanieczyszczania terenu i wzniecania ognia w pobliżu drzewa,
umieszczania tablic i innych znaków oraz wchodzenia na drzewo. Obowiązuje też zakaz
prowadzenia w pobliżu pomników przyrody robót ziemnych trwale zmieniających
powierzchnie terenu, mających wpływ na zmianę poziomu wód gruntowych lub mogących
uszkodzić system korzeniowy drzew.
30
L.p.
Nr
pomnika
Przedmiot
ochrony
Gatunek
Obwód
Podstawa prawna
1
2
207
207
Drzewa
Drzewa
Olsza czarna
Olsza czarna
440
370
3
207
Drzewa
Olsza czarna
350
4
206
Drzewa
Jesion wyniosły
375
Utworzony 30
listopada 1965 roku
(decyzja PWRN nr RL
VI – 5/773/65
z 30.11.1965 r.)
utworzony 30 listopada
1965 roku (decyzja
PWRN nr RL VI –
5/772/65
z 30.11.1965 r.)
5
267/67
Drzewa
Dąb
bezszypułkowy
571
6
267/67
Drzewa
Dąb
bezszypułkowy
441
7
267/67
Drzewa
Dąb
bezszypułkowy
472
8
996/97
Drzewa
Grusza
pospolita
350
9
10
1105/00
Alejadrzewa
Kasztanowiec
zwyczajny, lipa
szerokolistna,
jesion wyniosły
170-220
Drzewa
Dąb
szypułkowy
384
11
Drzewa
Dąb
szypułkowy
446
12
Drzewa
Dąb
szypułkowy
395
Utworzony 15 grudnia
1965 roku (orzeczenie
PWRN z 15.12.1965 r.)
Miejscowość
Nekla, park
Nekla, park
Nekla, park
Nekla
Utworzony 10
października
2000 roku –
rozporządzenie
Wojewody
Wielkopolskiego z 12
września 2000 r. (Dz.
Urz. Woj. Wlkp. nr 63,
poz. 837, 2000 r.).
Droga gminna
NeklaStarczanowo,
równolegle do
szosy E-30
Poznań Warszawa
Barczyzna, nr
ewid. działki
73/12
Uchwała Nr
XXIX/222/2005 Rady
Miejskiej Gminy Nekla
z dnia 29 września
2005 roku
Barczyzna, nr
ewid. działki
73/12
Barczyzna, nr
ewid. działki
107
31
4.2
Formy ochrony przyrody w sąsiedztwie gminy ustanowione na podstawie ustawy
o ochronie przyrody
4.2.1
•
Rezerwaty przyrody
„Okrąglak” - pow. 8,15 ha założony w 2002r., obejmuje obszar lasów i bagien nad
jeziorem Okrąglak położonym w ciągu tzw. Jezior Babskich, przez które przepływa
rzeka Cybinka .
•
„Bielawy” – pow. 20,01 ha , założony 05.11.1954 . Fragment lasu liściastego o
charakterze zespołu naturalnego z udziałem dębu , jesionu , grabu , wiązu i
modrzewia polskiego .
•
„Modrzew Polski w Noskowie” – pow. 1,00 ha założony 25.11.1954 . Drzewostan
sosnowy z udziałem modrzewia polskiego występującego na odosobnionym
stanowisku niżowym.
4.2.2
Park krajobrazowy
Najbliżej leżącym parkiem jest Park Krajobrazowy Promno, leżący na północny-
zachód w odległości około 9 km od miasta Nekla. Park ten utworzony został w 1993 r.
Przedmiotem jego ochrony jest polodowcowy krajobraz morenowy, urozmaicony wodami
płynącymi i stojącymi.
4.2.3
Obszary Natura 2000
Dolina Cybiny (PLH30_13)
Z gminą Nekla, na wysokości miejscowości Nekielka, graniczy projektowany obszar
siedliskowy Natura 2000 „Dolina Cybiny”. Teren ten styka się od wschodu z obszarem
chronionego krajobrazu obejmującym źródłowy odcinek doliny w gminie Nekla.
Obszar doliny Cybiny należy do niezwykle cennych z przyrodniczego punktu
widzenia. Decyduje o tym duża różnorodność i mozaikowe rozmieszczenie siedlisk, co
sprzyja dużemu bogactwu gatunkowemu roślin i zwierząt oraz ich zbiorowisk. Spośród
siedlisk wymienionych w Załączniku I do Dyrektywy Siedliskowej UE na obszarze tym
występuje aż 12, z czego przynajmniej 4 należy do bardzo dobrze wykształconych. Zajmują
32
one dość duże powierzchnie i co bardzo charakterystyczne - nie są to powierzchnie jednolite,
lecz rozmieszczone mozaikowo, wykazujące dużą zmienność w poszczególnych miejscach
występowania wzdłuż doliny. Najlepiej wykształcone siedliska to: 3150 - starorzecza i inne
naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, 6510 - niżowe i górskie łąki użytkowane
ekstensywnie, 91E0 - lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe, 91F0 - łęgowe lasy
dębowo-wiązowo-jesionowe.
Z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej stwierdzono występowanie 2 gatunków
ssaków (bóbr i wydra), jednego gatunku ryby (różanka) oraz dwu gatunków płazów - kumak
nizinny i traszka grzebieniasta. Kumak znajduje tu szczególnie dogodne warunki
występowania, tworząc liczną populację. Oprócz gatunków wymienionych w dyrektywach
ptasiej i siedliskowej w dolinie Cybiny występuje wiele gatunków prawnie chronionych w
Polsce. Występuje tu 18 gatunków zwierząt chronionych oraz 9 gatunków roślin pod ochroną
ścisłą i 12 pod ochroną częściową. Stwierdzono również występowanie wielu gatunków
roślin i zwierząt a także zbiorowisk roślinnych zagrożonych w skali kraju i/lub regionu.
W dolinie stwierdzono występowanie bardzo dużej różnorodności ptaków, wśród
których aż 31 wymienionych jest w Załączniku I do Dyrektywy Ptasiej. Dziesięć z nich
występuje licznie na terenie doliny, tworząc stabilne populacje (trzcinniczek, perkoz
dwuczuby, brzegówka, kokoszka, brzęczka, perkozek, głowienka, bączek, błotniak stawowy i
wodnik).Wśród ptaków, oprócz 12 wymienionych na liście UE stwierdzono występowanie
109 dalszych gatunków, z których 105 podlega ochronie ścisłej i 4 częściowej.
Zbliżony do liniowego kształt obszaru oraz sąsiedztwo innych terenów chronionych
sprawia, że pełni on ważną rolę korytarza ekologicznego, umożliwiającego migrację zwierząt
i roślin, zapewniając ciągłość ich występowania i możliwość wymiany puli genowej.
33
Projektowany Specjalny Obszar Ochrony siedlisk „Dolina Cybiny”, graniczący z gminą Nekla
na wysokości miejscowości Nekielka
http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/dokumenty/n5/SDF/dolina_cybiny.pdf
34
Grądy w Czerniejewie (PLH30_26)
Przy granicy z gminami Czerniejewo i Września, znajduje się projektowany obszar
siedliskowy Natura 2000 „Grady Czerniejewskie”.
Projektowany Specjalny Obszar Ochrony siedlisk „Grądy w Czerniejewie”
Źródło: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/dokumenty/n5/mapy/grady_w_czerniejewie.jpg
Lasy Czerniejewskie, choć są od wieków użytkowane gospodarczo, to należą do
najlepiej zachowanych w Wielkopolsce. Przeważają tam drzewostany mieszane. Na
szczególną uwagę zasługują najlepiej w Wielkopolsce wykształcone i zachowane fitocenozy
grądów
środkowoeuropejskich
Galio
silvatici-Carpinetum,
które
zajmują
największą
powierzchnię na terenie Ostoi. Smugi towarzyszące równoleżnikowo usytuowanym
dopływom Wrześnicy zajęte są przez łęgi jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum. Istotne
znaczenie mają także łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe Ficario-Ulmetum. Ze względu
na silne przesuszenie lasów łęgowych pilnym zadaniem byłoby uruchomienie małej retencji.
Charakterystyczną cechą Lasów Czerniejewskich są bardzo dobrze zachowane,
zróżnicowane pod względem wilgotności i troficznym lasy grądowe Galio silvaticiCarpinetum.
35
W granicach Ostoi znajdują się trzy leśne rezerwaty przyrody o częściowym reżimie
ochronnym: Bielawy, Modrzew Polski w Noskowie, Wiązy w Nowym Lesie.
Typy siedlisk znajdujące się na terenie obszaru Natura 2000:
•
Niżowe i górskie łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
•
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
•
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
•
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum
albae, Alnenion)
•
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Gatunki, których dotyczy Artykuł 4 Dyrektywy Rady 79/409/EWG i gatunki wymienione w
Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
Ssaki: Castor fiber
Płazy i gady: Bombina bombina
Bezkręgowce: Osmoderma eremita
Inne ważne gatunki zwierząt i roślin:
Ssaki:
•
Martes martes
•
Nyctalus noctula
•
Plecotus auritus
Gady:
•
Lacerta agilis
•
Lacerta vivipara
•
Natrix natrix
Rośliny:
•
Acer campestre
•
Asarum europaeum
•
Corydalis cava
•
Dactylorhiza fuchsii
•
Daphne mezereum
•
Galium odoratum
•
Galium sylvaticum
•
Hepatica nobilis
36
•
Lathraea squamaria
•
Lathyrus vernus
•
Lilium martagon
•
Listera ovata
•
Melica uniflora
•
Mercurialis perennis
•
Ranunculus auricomus.
4.3
4.3.1
Obszary chronione na podstawie przepisów odrębnych
Grunty chronione
Najlepsze gleby w gminie to gleby kl. IIIa i b, zaliczone do kompleksów rolniczej
przydatności 2 - pszennego dobrego i 4 - pszenno-żytniego, zajmują 16,3% gruntów ornych.
Ze względu na wartość dla gospodarki rolnej ochrony przed przekształceniem (na
podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych) podlegają grunty rolne klas I-III.
Przeznaczenie tych terenów na cele inne niż rolnicze dokonuje się na poziomie planu
miejscowego i wymaga ono uzyskania zgody odrolnieniowej.
4.3.2
Lasy ochronne
- lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych wodochronne
- lasy nasienne wyłączone z użytkowania
- lasy stanowiące ostoje zwierzyny chronionej wodochronne
- lasy uszkodzone przez przemysł wodochronne
- lasy uszkodzone przez przemysł
Z uwagi na usytuowanie lasów w większości na terenach o płytkim poziomie wód
gruntowych, w zasięgu Wielkopolskiej Doliny Kopalnej prawie wszystkie lasy w gminie
zakwalifikowano do lasów wodochronnych.
Lasy wodochronne, za które została uznana większość lasów w gminie, mają za
zadanie utrzymywanie zdolności retencyjnych gleb leśnych i działanie w ten sposób na
usprawnienie obiegu wody w przyrodzie. W ramach prac gospodarczo-odnowieniowych
należy dążyć do utrzymania zarówno stabilności i trwałości drzewostanów jak i ich walorów
37
retencyjnych poprzez bieżące prowadzenie cięć sanitarnych i pielęgnacyjnych oraz
nasilonych zabiegów fitomelioracyjnych. Konieczne jest pozostawienie powierzchni stale
zadrzewionych. Zadania wodochronne najlepiej spełniają drzewostany mieszane jedno i
dwupiętrowe z dobrze rozwinięta warstwa krzewów i roślin zielnych oraz drzewostany
wielopiętrowe.
Pozostałe kategorie ochronności wynikają ze stanu sanitarnego drzewostanu lub
wysokiej wartości środowiska (cenne drzewostany nasienne, występowanie chronionych
gatunków fauny).
Lasy zostały uznane za ochronne decyzją Ministra Środowiska.
Zagospodarowanie lasów grupy ochronnych powinno być prowadzone pod kątem
ciągłego utrzymywania tych lasów w stanie zapewniającym wypełnianie przez nie funkcji, dla
jakich zostały wydzielone.
4.3.3
Korytarze ekologiczne
Europejska Sieć Obszarów Chronionych (ESOCh) jest to spójny przestrzennie i
funkcjonalnie
system
reprezentowanych
i
najlepiej
zachowanych
pod
względem
różnorodności biologicznej obszarów Europy. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej
ECONET- POLSKA została opracowana w latach 90-tych jako projekt Międzynarodowej Unii
Ochrony Przyrody (IUCN). Choć sieć ECONET-POLSKA nie posiada umocowania
prawnego, jest pewną wytyczną polityki przestrzennej. Zgodnie z definicją podaną przez
Autorów koncepcji "Krajowa sieć ekologiczna” ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym
systemem obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i
reprezentatywnym dla różnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą
powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w
obrębie tego systemu. Sieć ECONET-POLSKA zawiera w sobie również obszary prawnie
chronione (parki narodowe i krajobrazowe oraz rezerwaty), ostoje przyrody CORINE lub
ważne ostoje ptaków, które najczęściej są "wbudowane" w najcenniejsze fragmenty
obszarów węzłowych jako tzw. biocentra (regionalne i lokalne). Większość z wytyczonych w
sieci ECONET-PL korytarzy ekologicznych nawiązuje do dolin rzecznych. Składa się ona z
obszarów węzłowych i łączących je korytarzy ekologicznych, wyznaczonych na podstawie
takich kryteriów, jak naturalność, różnorodność, reprezentatywność, rzadkość i wielkość.
Obszar gminy Nekla wg Liro (1995) położony jest częściowo w obrębie obszaru
węzłowego
o
znaczeniu
krajowym
oznaczonego
jako
6K
–
obszar
Pojezierza
38
Gnieźnieńskiego. W jego skład w gminie Nekla wchodzi kompleks leśny Nadl. Czerniejewo
leżący w północnej części gminy. Na interaktywnej stronie internetowej Ministerstwa
Środowiska dot. Sieci Natura 2000 znajduje się wykaz krajowych korytarzy ekologicznych.
Zgodnie z tym wykazem oraz z Planem zagospodarowania Województwa Wielkopolskiego
przez gminę Nekla przebiega korytarz ekologiczny rangi krajowej. Stanowi on drogę migracji,
rozprzestrzeniania i wymiany genetycznej organizmów żywych.
Krajowy korytarz ekologiczny w gminie Nekla
http://natura2000.gdos.gov.pl
Obszar węzłowy jest to forma wyspowa stykająca się od strony zachodniej i
północno-zachodniej z Dolinami Warty i Wełny uznanych za korytarze ekologiczne o
znaczeniu krajowym. Mniejsze doliny, w rejonie gminy Nekla, Cybiny i Maskawy stanowią
korytarze ekologiczne rangi regionalnej i lokalnej.
Korytarze ekologiczne są to ciągłe formy liniowe wyraźnie wyodrębniające się wśród
terenów otaczających pod względem struktury przyrodniczej, o znacznie mniejszej
intensywności użytkowania i gospodarowania.
Strefy wododziałowe i systemy dolinne poza obszarami chronionego krajobrazu,
stanowią lokalne łączniki ekologiczne nazywane korytarzami i pasmami środowiskowymi.
Tworzą one lokalną sieć ekologiczną. Znaczenie systemowego kształtowania obszarów
39
zieleni jest kapitalne, a najważniejsze zasady to: możliwość wymiany energii ekologicznej,
zachowanie najcenniejszych zbiorowisk naturalnych flory i fauny, zwiększenie pojemności i
odporności
środowiska
na
przekształcenia,
poprawa
walorów
klimatycznych
i
krajobrazowych. Ukształtowanie całej sieci łączników wymaga utrzymania w ich zasięgu
krajobrazu leśno-łąkowo-polnego, zwiększania powierzchni użytków zielonych, zalesień,
zadrzewień, "małej retencji". Przebieg tras komunikacyjnych nie powinien przerywać
naturalnych ciągów systemu, zaleca się estakady, wiadukty, przepusty.
40
4.3.4
Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego
Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków
Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta i gminy Nekla
41
Gmina Nekla jest obszarem o bogatej tradycji i kulturze. W krajobrazie rolniczym
cenne enklawy zieleni wysokiej stanowią parki podworskie i wiejskie w Nekli, Targowej
Górce, Mystkach, Podstolicach i Opatówku. Prawie wszystkie zabytki są w średnim stanie
technicznym. Dotyczy to również parków podworskich. Wiele obiektów wymaga remontów.
W bardzo złym stanie jest pałac w Nekli. Natomiast w pałacu w Mystkach prowadzone są
prace renowacyjne.
Pod względem dendrologicznym na uwagę zasługuje park podworski w Nekli.
Założony został w XVIII w. jako park francuski, czyli posiadający regularną kompozycję. W
XIX w. zamieniony został na park w stylu angielskim o nieregularnej, naturalnej kompozycji.
Rosną tutaj, uznane za pomniki przyrody, okazałe ponad 600-letnie dęby bezszypułkowe o
obwodach 420, 500, i 600 cm. Pomnikiem przyrody są: rosnąca na skraju parku najstarsza w
Polsce grusza licząca ponad 215 lat, o obwodzie 350 cm, trzy czarne olchy o obwodach 350
cm oraz jeden jesion wyniosły. W parku znajdują się także lipy, czarna sosna, sosna
syberyjska, modrzew oraz limba. Ponadto rosną okazy jesionów, jaworów, purpurowych,
platanów, dębu czerwonego i kasztanowca.
Parki podworskie stanowią enklawy wysokiej zieleni w krajobrazie rolniczym o dużej
wartości ekologicznej, historycznej i estetycznej. Obowiązuje ich zachowanie i rewaloryzacja,
a także zakaz lokalizacji nowych obiektów kubaturowych oraz niszczenia elementów
kompozycyjnych. W zagospodarowaniu należy uwzględnić strefy ochrony konserwatorskiej i
ekologicznej. Nie dopuszcza się w ich zasięgu utrzymywania i lokalizacji obiektów
zagrażających czystości wód, powietrza, stanu sanitarnego zieleni oraz naruszających
walory widokowe i kompozycję całości układu zabytkowego.
Ciekawym zabytkiem przyrody jest aleja łącząca Neklę i Starczanowo, przy której
rośnie blisko 150 drzew: kasztanowców, lip szerokolistnych i jesionów, liczących sobie około
165 lat.
Obiekty wpisane do rejestru zabytków
l.p.
1.
Miejscowość
Kokoszki
Obiekt
Wiatrak koźlak
Nr
953/A
Rok
1970
2.
3.
4.
5.
6.
Mystki
Nekielka
Nekla
Nekla
Nekla
1453/A
2256/A
1445/A
1744/A
2639/A
1973
1992
1973
1976
1998
7.
8.
9.
Nekla
Opatówko
Podstolice
Zespół pałacowy
Kościół poewangelicki
Dwór
Grodzisko wczesnośredniowieczne
Zespół kościoła par. p.w. św. Andrzeja
Apostoła
Park
Kościół Św. Katarzyny
Dwór
Uwagi
obiekt nie
istnieje
(spłonął)
-
1726/A
2440/A
2154/A
1975
1932
1988
-
42
10.
11.
12.
Podstolice
Stroszki
Targowa Górka
Park
Stanowisko archeologiczne - osada
Dzwonnica
1987/A
27/Wlkp/A
968/A
1985
2000
198S
-
Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu
Zabytkowe zespoły parkowe
Park pałacowy w Nekli
Park pałacowy w Nekli ma charakter krajobrazowy z bardzo licznymi elementami
pochodzącymi z założenia ogrodowego o typowo regularnym układzie. Dowodzi to, iż park
ten jest obiektem bardzo starym pochodzącym z XVIII, a może nawet i z elementami
pochodzącymi z XVII wieku. Tego typu założeń pozostało na terenie województwa
wielkopolskiego bardzo niewiele głównie we względu na to, iż większość wielkopolskich
parków zostało założonych w XIX wieku jako parki krajobrazowe, natomiast te starsze regularne były zwykle przekształcane zgodnie z panującą modą. Park w Nekli posiada wiele
cech regularnych np. aleja za pałacem, staw przy wjeździe, wyspa otoczona rowem, aleje
grabowe, pozostałe stawy i zbiorniki wodne. W ostatnich latach wykonano wiele
podstawowych prac porządkowych i sanitarnych w parku, konieczne jest jednak wykonanie
szeroko zakrojonych prac rewaloryzacyjnych zmierzających do odtworzenia dawnego układu
kompozycyjnego w parku. Prace konieczne do wykonania to oczyszczenie i uregulowanie
układu wodnego, odtworzenie układu komunikacyjnego, prace porządkowe w drzewostanie
parkowym - usunięcie zbędnych drzew, wykonanie nowych nasadzeń drzew i krzewów,
wzbogacenie składu gatunkowego roślin, zmiana nawierzchni dróg dojazdowych do pałacu.
Należy także dostosować park do obecnych potrzeb parku jako miejsca wypoczynku dla
mieszkańców Nekli i okolic gdyż park po odpowiednim zagospodarowaniu może stanowić
niezwykła
atrakcję
turystyczną.
Wszelkie
zmiany
w
parku
oraz
jego
właściwe
zagospodarowanie musi być poprzedzone wnikliwą analizą historyczną i projektem
rewaloryzacji założenia.
Park pałacowy w Mystkach
Park pałacowy w Mystkach ma charakter krajobrazowy, powierzchnię ok. 3,3 ha i
został założony w II poł. XIX w. Wpisany do rejestru pod nr 1453/A właścicielem jest Agencja
Nieruchomości Rolnych w Poznaniu. Park jest niepielęgnowany od wielu lat, przez co jest
zarośnięty przez liczne samosiewy i dzikie krzewy. Kompozycja parku zniekształcona na
43
skutek braku pielęgnacji, dodatkowym elementem zniekształcającym układ kompozycyjny
jest budynek hydroforni zlokalizowany na głównej osi widokowej prowadzonej z pałacu do
parku. Zachowanych zostało wiele elementów z dawnego układu kompozycyjnego drzewostan, wyraźna oś widokowa, aleja w parku, ogrodzenie, brama wjazdowa, kapliczka,
staw. Założenie to wymaga szybkiego uporządkowania, a następnie prac rewaloryzacyjnych.
Park dworski w Podstolicach
Jest to niewielki park - ok. 2,6 ha powierzchni o charakterze krajobrazowym, wpisany
do rejestru zabytków pod nr 1987/A. Park bardzo dobrze utrzymany i pielęgnowany. Poddany
rewaloryzacji w latach 90 tych XX wieku. Na terenie parku znajduje się staw, zachowane jest
pierwotne ogrodzenie z kamienia naturalnego z bramą wjazdową, występuje ciekawy i
zróżnicowany drzewostan.
Park podworski w Targowej Górce
Park wpisany do rejestru zabytków, właścicielem parku jest Agencja Nieruchomości
Rolnych w Poznaniu. Park o charakterze krajobrazowym z elementami regularnymi. Park
pozbawiony dworu, przeznaczony przez obecnego właściciela na sprzedaż. Bardzo cenne
założenie, z zachowanymi wieloma elementami z pierwotnego założenia. Konieczne prace
porządkowe i sanitarne, a następnie przeprowadzenie pełnej rewaloryzacji i przywrócenie
dawnego układu kompozycyjnego, konieczne m.in. oczyszczenie terenu parku ze zbędnych
krzewów i samosiewów, oczyszczenie układu wodnego, odtworzenie polan i osi widokowych,
odtworzenie układu komunikacyjnego itp.
Bogaty drzewostan zachowany w nienajgorszym stanie jest największą wartością
zabytkową. Położenie parku bezpośrednio przy trakcie łączącym Neklę z Wrześnią i Środą
zwanej dawniej bursztynowym szlakiem nadaje parkowi duże znaczenie. Ponadto położenie
naprzeciw pięknego parafialnego kościoła pod wezwaniem Archanioła Michała nadaje mu
znaczenie użyteczności społecznej stanowiąc miejsce spacerowe dla mieszkańców
Targowej Górki i okolicznych wiosek. Park mimo ogromnego zaniedbania jest odwiedzany
przez tutejszą ludność. Liczne wydeptane ścieżki świadczą o konieczności przystosowania
obiektu dla potrzeb miejscowej ludności.
Park położony jest na wzniesieniu, które na wysokości tarasu od tylnej strony
spalonego dworu opada skarpami w dół gdzie bardziej bagnisty teren zmeliorowany został
za pomocą rowów odwadniających. Projekt parku dworskiego założonego w drugiej połowie
XVIII w. opierał się na znajomości nowych rozwiązań założeń ogrodowych wg układów
kompozycyjnych - ogrodów sytuowanych na skarpie i zawierał stosunkowo duże bogactwo
44
ujęć oraz ciekawe powiązania przestrzenne tkwiące we właściwościach naturalnych terenu
(staw, skarpy, wzgórze zwane "końską górką" oraz polanki z kolistymi alejami). Posiadał on
cechy ogrodu zarówno barokowego jak i krajobrazowego. Ponadto użytkowego. Sad, po
którym pozostały jeszcze stare drzewa owocowe rozciągał się z lewej strony parku, którego
granice zmienione zostały przez pola uprawne wdzierające się nieregularną linią. Park
dworski
o
założeniu
barokowym
później
krajobrazowym
oparty
był
na
układzie
jednoosiowym. Przed fundamentem byłego dworu znajduje się obszerny taras ujęty po
bokach szpalerami alej dochodzącymi z dwóch stron do stawu i polanek. Na jednej z polanek
stała przypuszczalnie altana, o czym świadczy rosnący krzew winorośli (Parthenociussus
tricuspidata). Dodatkowe walory parku, to ściany żywopłotów z drzew morwowych i grabiny
oraz malowniczy staw o pow. 0,25 ha z niewielką wysepką bujnej zieleni. Staw otoczony jest
pięknym drzewostanem złożonym z dorodnych olch, topól, lip, wierzb płaczących oraz
zdrowych krzewów ozdobnych.
Park dworski w Opatówku
Park nie jest dotychczas wpisany do rejestru zabytków, jednak przewidziany do wpisu
w przyszłości, wymaga oczyszczenia i uporządkowania.
Zabytkowe cmentarze
Na terenie gminy nie ma cmentarzy wpisanych indywidualnie do rejestru zabytków.
Jednak wszystkie podlegają ochronie konserwatorskiej i na podstawie zapisów w planach
zagospodarowania. Na terenie gminy występuje 13 cmentarzy:
- Barczyzna - cmentarz ewangelicki
-
Gierłatowo - cmentarz ewangelicki
-
Mała Górka - grób straconych w 1941 roku
-
Nekielka - cmentarz ewangelicki
-
Nekla - cmentarz ewangelicki
-
Nekla - cmentarz przykościelny
-
Nekla - cmentarz parafialny
-
Opatówko - cmentarz przykościelny
-
Opatówko - cmentarz parafialny
-
Targowa Górka - cmentarz przykościelny
-
Targowa Górka - cmentarz parafialny
-
Targowa Górka - groby na skraju parku
45
-
Zasutowo - cmentarz ewangelicki
Cmentarze na terenie gminy utrzymane są w stanie dobrym i bardzo dobrym.
Cmentarze rzymsko katolickie są czynne na bieżąco porządkowane i utrzymywane we
właściwym
stanie
lub
są
to
cmentarze
przykościelne.
Cmentarze
ewangelickie
uporządkowane staraniem gminy Nekla. Oznaczone w terenie krzyżami i tablicami
pamiątkowymi czasami także symbolicznym ogrodzeniem. Cmentarze te są na bieżąco
pielęgnowane przez gminę.
Stanowiska archeologiczne
Na terenie objętym zmianą studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Nekla obejmującej autostradę A-2 i obręby geodezyjne na północ od
autostrady znajdują się dwa stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków:
Nekla – grodzisko, nr rej. 1744/A z 11.02.1976 r.,
Stroszki – osada, nr rej. 27/Wlkp/A z 05.05.2000 r.
Stanowiska wpisane do rejestru zabytków objęte są ścisłą ochroną konserwatorską
zgodnie z Ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku
(Dz. U. nr 162, poz. 1568. z późn. zmianami). Na terenie stanowisk archeologicznych
wpisanych do rejestru zabytków, studium wskazuje wprowadzenie zakazu prowadzenia
wszelkich robót budowlanych oraz przemysłowych, a prace porządkowe prowadzone w ich
obrębie wymagają uzgodnienia z WWKZ.
Strefy ochrony stanowisk archeologicznych
Obszar gminy Nekla został rozpoznany archeologicznie. Najstarsze ślady osadnictwa
pochodzą z epoki kamienia – z mezolitu i neolitu, rozwój następuje w epoce brązu i wczesnej
epoce żelaza, w czasach kultury przeworskiej i kultury łużyckiej. Intensywne osadnictwo
miało miejsce tez we wczesnym średniowieczu. Na terenie gminy znajdują się
zewidencjonowane stanowiska archeologiczne, które koncentrują się w „strefy ochrony
stanowisk archeologicznych”.
Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w granicach stref ochrony
stanowisk archeologicznych, studium wskazuje na wprowadzenie obowiązku prowadzenia
badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem
i zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych. Na prowadzenie badań
46
archeologicznych inwestor winien uzyskać pozwolenie WWKZ przed otrzymaniem
pozwolenia na budowę.
4.4
Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego
dokumentu,
w
szczególności
dotyczące
obszarów
podlegających ochronie z tytułu ustawy o ochronie przyrody
W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy
Nekla istnieje szereg zapisów uwzględniających problemy ochrony środowiska, w tym
zdrowia ludzi. Oprócz zapisów odnoszących się bezpośrednio do ochrony komponentów
środowiska (przywołanych poniżej) istnieją również zapisy, których realizacja przyczyni się
pośrednio do poprawy jakości środowiska przyrodniczego, Zapisy te związane są przede
wszystkim z rozwojem infrastruktury technicznej:
•
Rozwój sieci wodociągowej odbywać się będzie poprzez zaopatrywanie nowych
terenów w urządzenia i sieci wodociągowe oraz uzupełnienia i modernizację już
istniejącej.
•
Dodatkowo
dla
zapewnienia
ciągłości
dostaw
wody
pitnej
wskazane
jest
wybudowanie awaryjnego łącznika sieci wodociągowych zaopatrywanych z ujęć w
Nekli, rozbudowa ujęcia wody pitnej w Nekli oraz rozbudowa hydroforni w
Starczanowie. Istotną sprawą jest ochrona wód podziemnych, podniesienie jakości
wody pitnej oraz ograniczenie kosztów jej produkcji i dostawy.
W części gminy położonej poniżej autostrady A2, zostały ustanowione strefy
ochronne obejmujące wyłącznie teren ochrony bezpośredniej.
•
W Gminie Nekla jest nieuregulowana gospodarka ściekowa, co znacznie obniża
atrakcyjność gminy, stanowi zagrożenie dla środowiska przyrodniczego oraz obniża
standard życia mieszkańców. Działania inwestycyjne w tym zakresie są jednymi z
najważniejszych dla dalszego rozwoju gminy.
•
Z uwagi na gęstą sieć cieków wodnych oraz znaczne zasoby wód podziemnych
gospodarka ściekowa w Gminie Nekla wymaga pilnego uporządkowania. Planowana
jest dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej, modernizacja funkcjonującej gminnej
oczyszczalni ścieków w Nekli oraz budowa małych lokalnych oczyszczalni. Na
obszarze
zabudowy
rozproszonej
planowana
jest
budowa
oczyszczalni
przydomowych. Siecią kanalizacyjną w pierwszej kolejności zostaną objęte
47
miejscowości będące w obszarze Aglomeracji Nekla (miasto Nekla, Barczyzna,
Kokoszki, Nekielka, Opatówko, Podstolice, Starczanowo, Stepocin, Stroszki, Targowa
Górka, Zasutowo).
•
Przewiduje się sukcesywne zastępowanie dotychczasowych źródeł energii źródłami
charakteryzującymi
się
niskimi
wskaźnikami
emisyjnymi
takich
jak
energia
elektryczna, gaz, olej opałowy, alternatywne źródła energii – kolektory powietrzne,
pompy ciepła, energia wiatrowa itp. Dopuszcza się stosowanie paliw stałych pod
warunkiem, że urządzenia do ich spalania spełniają standardy energetycznoekologiczne oraz posiadają znak bezpieczeństwa ekologicznego.
•
W granicach gminy występują urządzenia melioracji szczegółowej (rowy i sieć
drenarska). W celu poprawy drożności cieków i rowów melioracyjnych wskazuje się
stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych i melioracyjnych.
W
stosunku
do
urządzeń
melioracji
szczegółowej
wskazane
jest
również
wykonywanie bieżącej konserwacji koryt wód powierzchniowych płynących i urządzeń
wodnych, a także w razie potrzeby wykonywanie remontów wyżej wymienionych
elementów.
4.4.1
Zasady ochrony obiektów i obszarów chronionych na podstawie ustawy o
ochronie przyrody
W granicach gminy Nekla znajdują się tereny objęte prawnymi formami ochrony
przyrody, do których należą:
•
Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce”
Zasady ochrony i użytkowania obszaru wyznacza Uchwała Nr XXXIII/255/2006 Rady
Miejskiej Gminy Nekla z dnia 24 marca 2006 roku; Dz. U. Nr 60, poz. 1566
•
Pomniki przyrody
Realizacja ochrony drzewa pomnikowego polega na zapewnieniu trwałości obiektu.
Obowiązuje zakaz wycinania, niszczenia lub uszkodzenia drzewa, zrywania pączków
kwiatów, owoców i liści, zanieczyszczania terenu i wzniecania ognia w pobliżu drzewa,
umieszczania tablic i innych znaków oraz wchodzenia na drzewo. Obowiązuje też zakaz
prowadzenia
w pobliżu
pomników
przyrody
robót
ziemnych
trwale
zmieniających
powierzchnie terenu, mających wpływ na zmianę poziomu wód gruntowych lub mogących
uszkodzić system korzeniowy drzew.
48
4.4.2
Zasady ochrony obiektów i obszarów chronionych na podstawie przepisów
odrębnych
Parki podworskie
Obowiązuje ich zachowanie i rewaloryzacja, a także zakaz lokalizacji nowych
obiektów kubaturowych oraz niszczenia elementów kompozycyjnych.
W
zagospodarowaniu
należy
uwzględnić
strefy
ochrony
konserwatorskiej
i
ekologicznej. Nie dopuszcza się w ich zasięgu utrzymywania i lokalizacji obiektów
zagrażających czystości wód, powietrza, stanu sanitarnego zieleni oraz naruszających
walory widokowe i kompozycję całości układu zabytkowego.
Grunty chronione, torfowiska, bagna
Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych obejmuje się ochroną grunty
rolne wysokich klas pozostawiając je w użytkowaniu rolniczym. Na cele nierolnicze można
przeznaczyć grunty wysokich klas tylko w uzasadnionych przypadkach (prowadzenie
infrastruktury technicznej, zabudowa siedliskowa, wypełnienie struktury osadniczej –
zabudowa plombowa).
Polityka przestrzenna gminy w odniesieniu do przestrzeni rolniczej powinna też
polegać na ograniczeniu podziału nieruchomości, ograniczeniu lub zakazie lokalizacji
zabudowy rozproszonej.
Na wielkoprzestrzennych obszarach gruntów rolnych ważne jest kształtowanie
krajobrazu rolniczego - utrzymanie i wprowadzanie zadrzewień, łąk, zbiorników wodnych,
małej retencji. Zgodnie z powyższą ustawą, jako szczególnie cenne obszary w krajobrazie
rolniczym, w stanie niezmienionym zachowane muszą być wszystkie bagna, oczka wodne i
torfowiska jako naturalne obszary retencji wód (torfowiska- “gąbki” w krajobrazie). Powinny
one być wyłączone z melioracji.
Lasy ochronne
Lasy ochronne podlegają ochronie na podstawie przepisów ustawy o lasach.
Chronione są ze względu na pełnioną funkcję (lasy glebochronne, wodochronne, lasy
stanowiące drzewostany nasienne). Status lasów ochronnych wyklucza prowadzenie
produkcyjnej działalności leśnej na ich obszarze.
Zagospodarowanie lasów grupy I ochronnych powinno być prowadzone pod kątem
ciągłego utrzymywania tych lasów w stanie zapewniającym wypełnianie przez nie funkcji, dla
jakich zostały wydzielone.
49
W ramach prac gospodarczo-odnowieniowych należy dążyć do utrzymania zarówno
stabilności i trwałości drzewostanów jak i ich walorów retencyjnych poprzez bieżące
prowadzenie
cięć
sanitarnych
i
pielęgnacyjnych
oraz
nasilonych
zabiegów
fitomelioracyjnych. Konieczne jest pozostawienie powierzchni stale zadrzewionych.
Lasy uszkodzone przez przemysł wymagają szczególnego postępowania w pracach
odnowieniowych. Istnieje przede wszystkim konieczność zwiększenia gatunków odpornych
na zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza zwiększenie udziału gatunków liściastych,
stosowanie gospodarki przerębowej.
Niezależnie od powyższego wzdłuż dróg i szlaków turystycznych powinny zostać
zachowane lub utworzone “otuliny” o szerokości 30-100 m w postaci smug (pasów)
drzewostanu o dużym zwarciu, urozmaiconym składzie gatunkowym, szczególnie gatunków
liściastych, przebarwiających się różnie jesienią, z dużym udziałem podszytu.
Dopuszcza się stosowanie rębni smugowej lub pasowej oraz zaleca pozostawienie na
zrębach pojedynczych drzew lub grupy drzew w celu przeciwdziałania monotonii krajobrazu
oraz drzew dziuplastych dla stworzenia warunków bytowania dla ptactwa i drobnych ssaków.
Niedostępne dla penetracji oraz ograniczone dla gospodarczej działalności człowieka są
drzewostany nasienne, na stałych powierzchniach doświadczalnych i badawczych oraz
stanowiące ostoje zwierzyny chronionej.
Korytarze ekologiczne
Strefy wododziałowe i systemy dolinne poza obszarami chronionego krajobrazu,
stanowią lokalne łączniki ekologiczne nazywane korytarzami i pasmami środowiskowymi.
Tworzą one lokalną sieć ekologiczną (Econet).
Znaczenie systemowego kształtowania obszarów zieleni jest kapitalne, a najważniejsze
zasady to:
−
możliwość wymiany energii ekologicznej,
−
zachowanie najcenniejszych zbiorowisk naturalnych flory i fauny,
−
zwiększenie pojemności i odporności środowiska na przekształcenia,
−
poprawa walorów klimatycznych i krajobrazowych.
Ukształtowanie całej sieci łączników wymaga utrzymania w ich zasięgu krajobrazu
leśno-łąkowo-polnego, zwiększania powierzchni użytków zielonych, zalesień, zadrzewień,
“małej retencji”. Przebieg tras komunikacyjnych nie powinien przerywać naturalnych ciągów
systemu, zaleca się estakady, wiadukty, przepusty.
Wszystkie elementy Econetu powinny zostać wyłączone z zainwestowania. Lokalne
korytarze ekologiczne mogą przenikać pozostałe struktury przestrzenne.
50
4.4.3
Zasady ochrony innych obiektów i obszarów przyrodniczych o szczególnych
walorach i predyspozycjach funkcjonalno-przestrzennych
Użytki zielone
Użytki zielone - łąki i pastwiska - pełnią funkcje gospodarcze (produkcja pasz)
i ekologiczne (retencyjną, przeciwerozyjną, filtracyjną dla różnego rodzaju zanieczyszczeń),
stanowią siedlisko wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin zielnych oraz fauny
(szczególnie owadów i ptaków). Powinny one być wyłączone z zainwestowania
(dopuszczalne prowadzenie niektórych sieci infrastruktury technicznej). Ochrona użytków
zielonych powinna polegać na utrzymaniu, zwiększaniu zasięgu, prowadzeniu kompleksowej
melioracji, zakładaniu zadrzewień na granicy pól uprawnych i łąk.
Grunty orne w kompleksie glebowo-rolniczym 9 - zbożowo-pastewnym słabym z
glebami murszastymi i czarnymi ziemiami położone w dnach dolin i obniżeń powinny być
zamienione na użytki zielone.
Wody powierzchniowe i podziemne
Ochrona wód z uwagi na funkcje krajobrazowo-ekologiczne i gospodarcze
(zaopatrzenie w wodę - zaspokojenie potrzeb bytowych i produkcyjnych, gospodarka
rybacka, nawodnienia rolnicze) powinna polegać na kompleksowej ochronie zlewni Cybiny,
Maskawy, Wrześnicy): czyli na doprowadzeniu i utrzymaniu w co najmniej II klasie czystości,
na zakazie zrzutu ścieków do wód, wprowadzaniu zadrzewień i zieleni trawiasto-krzewiastej
na obrzeżu cieków, wprowadzaniu “małej retencji”, zastawek, jazów w celu spowolnienia
odpływu, zwiększeniu obszaru lasów i zadrzewień na terenie gminy (zwiększenie zdolności
retencyjnej zlewni), zwłaszcza w strefach wododziałowych.
Poza wymienionymi wyżej ustaleniami respektuje się w Studium zasadę dotyczącą
zabezpieczenia dostępności do wód powierzchniowych poprzez zakaz zagradzania i
zabudowywania obrzeży stawów i rzek.
Przy lokalizacji zabudowy w rejonie stawów i innych wód powierzchniowych powinno
się stosować zasadę nie przeznaczania pod żadną zabudowę (również siedliska rolnicze)
gruntów położonych na obrzeżach rzek, kanałów, strumieni, stawów rybnych w pasie
zapewniającym dogodny przejazd wzdłuż wód oraz możliwość wprowadzenia zieleni
pomiędzy przejazdem a wodą.
Z punktu widzenia gospodarki wodnej do najważniejszych zadań w gminie Nekla
należy ochrona wód powierzchniowych i podziemnych przed dalszą degradacją jakościową.
51
Zdecydowanej ochrony wymagają także wody podziemne pierwszego poziomu (wody
gruntowe) w dolinach i na wysoczyźnie, stanowiące do niedawna podstawę zaopatrzenia
ludności w wodę.
Zalesienia
Na obszarach słabych gruntów rolnych, zboczach oraz w zasięgu ciągów
ekologicznych proponuje się zalesienia. Są to obszary wyłączone z zabudowy z wyjątkiem
niektórych sieci infrastruktury technicznej. W Studium proponuje się zwiększenie lesistości
gminy, przede wszystkim poprzez zalesienie słabych gruntów kl. VI i VIz.
W rejonie węzła hydrograficznego - w strefach wododziałowych (szczególnie na
wyniesieniach i w terenach źródliskowych) konieczne jest zachowanie zalesień, zadrzewień,
wprowadzanie sukcesywnych dalszych zalesień wielopiętrowych.
Należy
dążyć
do
zalesień
drzewostanami
liściastymi
bardziej
odpornymi
na
zanieczyszczenia i o większej zdolności retencyjnej.
Grunty porolne, zwłaszcza te niskich klas bonitacyjnych stwarzają jednak duże
zagrożenie hubą korzeniową. W związku z tym należy glebę najpierw przygotować np.
poprzez wstępne stosowanie nawozów zielonych (np. uprawa i przeoranie łubinu żółtego)
oraz wprowadzanie gatunków pionierskich: brzozy, osiki, modrzewia - przed sadzeniem
docelowego np. drzewostanu dębowo-sosnowego. Jako gatunki domieszkowe można tu
stosować lipę, buk, jarzębinę, tawlinę jarzębolistną oraz czeremchę.
Ze względów ekologiczno-krajobrazowych oraz dla właściwego kształtowania granicy
rolno-leśnej przy zalesieniach powinna być przestrzegana zasada ciągłości przestrzennej
lasów.
4.4.4
Zasady kształtowania systemu ekologicznego gminy
W ochronie środowiska przyjęto dwie strategie:
-
strategię
zmierzającą
do
zachowania
walorów
i
zasobów
środowiska
w najcenniejszych jego obszarach (ochrona konserwatorska cennych przyrodniczo
obszarów, pomników przyrody),
- strategię oznaczającą podniesienie przyrodniczego potencjału obszaru gminy,
przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska środkami technicznymi, administracyjnymi
i przestrzennymi
52
Planowanie przestrzenne jest podstawowym narzędziem dla realizacji postulatów
ochrony przyrody i kształtowania środowiska. Uwzględnienie w Studium systemu
ekologicznego
gminy
jako
podstawowego
uwarunkowania
rozwoju
pozwoliło
na
zdefiniowanie kierunków ochrony środowiska oraz struktury funkcjonalno-przestrzennej.
Podstawowe elementy systemu przyrodniczego gminy to doliny Cybiny, Maskawy, Wielkiego
Rowu i ich dopływów, lasy, łąki, obszary rolne i zainwestowane, strefa wododziałowa
pomiędzy zlewniami Cybiny, Maskawy i Wrześnicy.
Najważniejszą rolę dla właściwego funkcjonowania i zachowania równowagi środowiska
pełnią wszystkie powierzchnie naturalne - środowiskotwórcze, a więc lasy wody, torfowiska,
bagna, łąki, tereny zadrzewione.
Kierunki ochrony i kształtowania środowiska są różnego rodzaju:
1. Kierunek ochrony środowiska - konserwatorsko-pielęgnacyjny (zachowawczy) - na
obszarze chronionego krajobrazu oraz w stosunku do innych cennych przyrodniczo
obiektów (stanowiska gatunków roślin chronionych, rzadkich zbiorowisk roślinnych,
pomniki przyrody),
2. Kierunek ochrony środowiska - sanacyjny - w odniesieniu do zieleni leśnej i parkowej,
3. Kierunek ochrony i kształtowania środowiska o charakterze kreatywnym:
♦ wprowadzanie zielonych ciągów jako łączników ekologicznych
♦ budowa obiektów “małej retencji”
♦ uzupełnianie zieleni w obszarach zurbanizowanych
♦ racjonalizacja wykorzystania i zagospodarowania zasobów wodnych
♦ wprowadzania zalesień i zadrzewień.
4. Kierunek
ochrony
i
kształtowania
środowiska
w
działaniach
inwestycyjnych
i przestrzennych (w zagospodarowaniu przestrzennym) wprowadzający ograniczenia w
zagospodarowaniu przestrzennym jak:
⇒ określenie wymaganej powierzchni terenów biologicznie czynnych na działkach
zabudowy mieszkaniowej, usługowej, działalności gospodarczej produkcyjnej,
⇒ ograniczenia maksymalnej wysokości zabudowy z uwagi na uwarunkowania
przestrzenno-krajobrazowe
⇒ ograniczenia
intensywności
zagospodarowania
(wielkość
działek,
procent
zabudowy)
⇒ optymalizacja
ruchu
samochodowego,
ograniczenie
ciężkiego
transportu
samochodowego,
53
⇒ ograniczenia w lokalizacji obiektów uciążliwych (tj. wpływających ujemnie na stan
otaczającego
środowiska)
z
wyjątkiem
obiektów
gospodarki
komunalnej
i infrastruktury technicznej,
⇒ ograniczenia w inwestowaniu na terenach wyłączonych z zabudowy
⇒ wzbogacanie zieleni w określonych rejonach,
⇒ wprowadzenia infrastruktury technicznej (woda, kanalizacja sanitarna, gaz)
jednocześnie z zabudową,
⇒ wprowadzania dla celów grzewczych i technologicznych gazu, ewentualnie oleju
opałowego oraz niekonwencjonalnych źródeł energii.
Celem ograniczenia nadmiernej presji na środowisko ze strony działalności produkcyjnej
i gospodarki komunalnej jest przyjęcie strategii likwidacji zanieczyszczeń u źródła:
⇒ recycling, zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody,
surowców ze ścieków i odpadów, gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast
ich odprowadzanie do środowiska (składowanie na wysypiskach),
⇒ neutralizacja zanieczyszczeń tj. oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych,
neutralizacja i kompostowanie odpadów stałych,
⇒ preferencja dla działalności inwestycyjnej niematerialnej.
4.4.5
Zasady kształtowania krajobrazu gminy
Dla
poprawy
warunków
ekologicznych
i
podniesienia
walorów
użytkowych
i estetycznych krajobrazu ochroną przed zniszczeniem obejmuje się wszystkie istniejące
zadrzewienia przydrożne, przywodne i śródpolne, a także proponuje się wprowadzenie
wielkoprzestrzennego (dla obszaru całej gminy) systemu zalesień i zadrzewień.
Ze względu na prawie bezleśny, a jednocześnie rolniczy krajobraz południowej części
gminy oraz przewagę gruntów ornych wysokich klas wprowadzenie zadrzewień jest istotnym
warunkiem właściwego funkcjonowania środowiska gminy.
Zalesienia powinny być wprowadzane na obszarach słabych gruntów ornych, wzdłuż
głównych
stref
wododziałowych
i
niektórych
dolinek
z
uwzględnieniem
ciągłości
przestrzennej (korytarze ekologiczne) oraz walorów krajobrazowych (wnętrza krajobrazowe,
otwarte panoramy widokowe) i granicy rolno-leśnej.
Rekultywacja wyrobisk popiaskowych powinna odbywać się tylko w takim zakresie,
aby uniemożliwiać tam składowanie śmieci oraz likwidację “dzikich” wysypisk odpadów
i przywrócenia powierzchni biologicznie czynnych.
54
Najkorzystniej jednak tereny wyrobisk byłoby rekultywować w kierunku utworzenia stawów
rybnych, lub pozostawić do naturalnej sukcesji roślinności, stwarzając możliwość pojawienia
się całej gamy gatunków pionierskich, a także zachowując sprzyjające warunki dla bytowania
rzadkich i chronionych gatunków stawonogów, płazów i ptaków.
Szczególnej uwagi wymaga krajobraz rolniczy. Dla jego prawidłowego funkcjonowania
potrzebne jest jego harmonijne ukształtowanie i użytkowanie wyrażające się przez:
1) właściwą strukturę krajobrazu utworzoną nie tylko przez pola uprawne i łąki, ale
nasyconą różnego typu ekosystemami o trwałym, nierolniczym charakterze, jak np.
lasy, zadrzewienia, “oczka wodne”, nieużytki, torfowiska, bagna (uprawy trwałe
i wieloletnie oraz wymienione ekosystemy nierolnicze pełnią również zasadniczą
funkcję barier i filtrów biologicznych oraz miejsc retencji biogenów).
2) właściwą rotację wielu gatunków roślin uprawnych (stosowanie w płodozmianie upraw
wieloletnich i roślin motylkowych)
3) obecność zróżnicowanej fauny,
4) “zdrowe”, niezdegradowane środowisko.
Bazą dla całej sieci powinien być podstawowy układ strukturalny, który opiera się na
lokalnych dolinkach cieków. W
pierwszej, bowiem kolejności należy wykorzystać
środowiskotwórczą rolę dolin rzecznych, tam bowiem kształtować można zieleń najłatwiejszą
w eksploatacji i odporną na degradację.
Przebieg
projektowanych
zadrzewień
uwzględnia
przesłanki
ekologiczne,
krajobrazowe i ekonomiczne, a jednocześnie wykorzystuje w dużej mierze niekolidujące
przestrzennie i własnościowo tereny. A więc najkorzystniej jest zakładać pasy zadrzewień
wzdłuż dróg polnych, miedz, rowów melioracyjnych, granic użytkowania (np. między polem i
łąką), zboczy dolin.
Kształtowanie krajobrazu otwartego poprzez system zieleni pasmowej i kępowej, w skład
której wchodzą gatunki rodzime drzew i krzewów, przede wszystkim liściastych, oraz rośliny
zielne powinno odbywać się poprzez zachowanie i tworzenie:
1. Korytarzy ekologicznych – które należy tworzyć z nasadzeń na górnych
krawędziach dolin. Kolejność nasadzeń – od strony doliny w kierunku otaczających ją
pól jak w ekotonie tj. drzewa, krzewy, krzewinki, byliny, trawy, pole. Wystarczy na to
pas szerokości 15 m. Ze względów ekologicznych należy w tych pasach sadzić
gatunki jak najbardziej różnorodne, mieszane (liściaste, iglaste). Zbocza i dno doliny
pozostawia się do naturalnej sukcesji. Na terenach płaskich w/w pasy zadrzewień
pozostawia się tuż przy cieku, pozostawiając 5-cio metrowy pas dla konserwacji
55
(dojazd) lub, w wypadku występowania łąk lub pastwisk, na granicy użytkowania (łąka
– pole).
2.
Zadrzewień wzdłuż wododziałów, stanowią barierę dla
zanieczyszczeń
niesionych przez wiatr i spowalniają odpływ wód gruntowych. Ponieważ wododziały z
natury swojej są najwyższymi punktami terenu, to zadrzewienia na nich „łapią”
zanieczyszczenia z dalszych rejonów i są bez przerwy narażone na ich
oddziaływanie. Gatunki drzew dobierane do kształtowania pasów leśnych na
wododziałach muszą być bardziej odporne na zanieczyszczenia powstające z emisji i
o rozbudowanym systemie korzeniowym.
3.
Zadrzewień wzdłuż dróg – szpalery drzew i krzewów o szerokości 15-30 metrów
(zależy to od natężenia ruchu, a więc od ilości zanieczyszczeń wydzielanych przez
pojazdy i emisji hałasu).
4.
Pasów wiatrochronnych, które tworzy zieleń śródpolna ukształtowana piętrowo,
zwarcie i składająca się z gatunków mieszanych, Pasy sytuowane są prostopadle do
kierunków przeważających wiatrów. Szerokość pasów, z uwagi na cień rzucany przez
drzewa winna wynosić podwójną szerokość ekotonu czyli ok. 30 m. Odstępy między
pasami z uwagi na 300-400 m.
5.
Zadrzewień wokół terenów zainwestowanych, które
pełnią funkcję ochronną
podwójnie:
-
chronią tereny zainwestowane przed zanieczyszczeniami z zewnątrz niesionymi
przez wiatr oraz
-
chronią pola uprawne przed szkodliwymi emisjami niektórych terenów
zainwestowanych.
Oprócz funkcji przyrodniczych pasy zadrzewień pełnią rolę estetyczną – zasłaniają
nieciekawe często obiekty. W wypadku wchłonięcia tych pasów przez rozwijające się miasto,
stanowią one ciągi zieleni rekreacyjnej.
Żywopłoty na granicach własności lub użytkowania składają się przede wszystkim z
krzewów i krzewinek. Drzewa pojawiają się rzadko. Żywopłoty zajmują niewiele gruntu, mimo
to stanowią ważny element całego econetu.
W miejscach występowania łąk i pastwisk nasadzenia trwałe zakłada się tylko na granicach
z polami uprawnymi.
Dobór gatunków drzew jak i krzewów do nasadzeń śródpolnych zależy od typu
siedliska i celu, jakie zadrzewienia mają spełniać. Powinny to być gatunki rodzime: lipy,
56
klony, jesiony, kasztanowce. Dobór nasadzeń i kształtowanie pasm ekologicznych wykonują
specjaliści.
Zadrzewienia na terenach rolniczych pełnią rolę wiatrochronną, wodochronną,
sanitarną, krajobrazową oraz są schronieniem dla wielu gatunków ptaków i owadów, mają
więc ma ogromny wpływ na zróżnicowanie gatunkowe oraz bogactwo ilościowe fauny.
Dobór
nasadzeń i kształtowanie pasm
ekologicznych
wykonują specjaliści.
Zadrzewienia i miedze są siedliskiem dla owadów zapylających oraz niszczycieli owadów
szkodliwych, co ma duże znaczenie w uprawie wielu roślin, a w okresie kwitnienia przynoszą
wiele pożytku w pszczelarstwie.
Zadrzewienia, zwłaszcza o charakterze pasowym, są licznie zasiedlane przez wiele
gatunków drobnych ptaków owadożernych.
Kompleksowe
przekształcanie
krajobrazu
rolniczego
przez
stopniowe
odtwarzanie
mozaikowej struktury przyczyni się do naturalnego wzrostu plonowania, poprawie
mikroklimatu,
wilgotności
gleb
oraz
odbudowy
ekosystemów
świata
roślinnego
i
zwierzęcego, czyli tak pożądanej bioróżnorodności.
Wynikają z tego oczywiste korzyści także w ochronie roślin przed szkodnikami. Metodami
biologicznymi zastępuje się bowiem niebezpieczne dla środowiska środki chemiczne.
Sprzyja też wprowadzaniu rolnictwa ekologicznego.
Wprowadzenie bogatej struktury użytkowania na terenach rolniczych nada mu charakter
krajobrazu wypoczynkowego.
4.4.6
Zasady ochrony środowiska w eksploatacji surowców
Zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym legalizacja i uruchomienie wydobycia
może nastąpić dopiero po zatwierdzeniu dokumentacji geologicznej złoża kopaliny oraz
udzieleniu koncesji. Udzielenie koncesji następuje w formie postanowienia wydanego na
podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Koncesji na eksploatację
kopalin pospolitych na obszarze nie większym niż 2 ha udziela starosta. Dla terenu
górniczego sporządza się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli nie
przewiduje się ujemnych wpływów na środowisko w związku z wydobywaniem kruszywa,
można odstąpić od sporządzania takiego planu.
Poza wskazanymi terenami, także na innych obszarach gminy studium dopuszcza
eksploatację kruszywa pod warunkiem zachowania ustaleń studium i przepisów dotyczących
ochrony środowiska i krajobrazu, udokumentowania złoża oraz uzyskania koncesji.
57
W
zależności
od
położenia
obszaru
eksploatacji,
rekultywacja
terenów
powyrobiskowych winna odbywać się w kierunku zalesienia, utworzenia zbiornika wodnego
(jak w przypadku wyrobiska w Nekielce) czy przywrócenia gruntu rolnego. Niektóre
wyrobiska pozostawić można do naturalnej odbudowy, pozwalając na pojawienie się
spontanicznej roślinności i gatunków pionierskich. Określenie możliwości i sposobów
rekultywacji terenów poeksploatacyjnych zawierać powinna dokumentacja geologiczna złoża
kopaliny.
Eksploatacja torfów może być realizowana tylko w wyjątkowych wypadkach, gdy w
miejscu eksploatacji projektowany jest zbiornik retencyjny lub stawy rybne.
4.4.7
Ochrona powietrza
Dla obszaru gminy Nekla ustala się następujące zasady dla działań na rzecz ochrony
powietrza:
przeciwdziałanie i zmniejszanie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
zwłaszcza ze źródeł punktowych,
ograniczenie „niskiej emisji” poprzez przekształcenie istniejących systemów ogrzewania
w systemy bardziej przyjazne dla środowiska, (wprowadzenie na szeroką skalę
ekologicznych-niskoemisyjnych paliw w miejsce wykorzystania węgla),
przestrzeganie
zasad
lokalizacji
obiektów
mogących
powodować
zapachy
pochodzące m.in. z terenów intensywnej hodowli trzody chlewnej i bydła, zakładów
lakierniczych, przetwórni mięsa z kabinami wędzarniczymi, zakładów gastronomicznych;
występowania ich wiąże się głów nie z nieprzestrzeganiem reżimów technologicznych
oraz źle rozwiązaną wentylacją,
podnoszenie efektywności wykorzystania energii i jej oszczędzanie, zwiększenie udziału
energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych.
4.4.8
Ochrona przed hałasem
Ochrona przed hałasem, w tym poprawa klimatu akustycznego na terenie gminy
powinna polegać między innymi na:
•
wprowadzaniu zieleni izolacyjnej wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych oraz
wokół stref generujących hałas;
•
przebudowie dróg;
•
stosowaniu określonych przez zarządców linii elektroenergetycznych zasad ochrony i
wyznaczania stref ochronnych w planach miejscowych wzdłuż tych linii.
58
•
budowie ferm wiatrowych na obszarach oddalonych od jednostek osadniczych
(poziom hałasu na obszarach jednostek osadniczych nie może przekroczyć 45 dB)
Dla terenu na północ od autostrady A-2 do inwestycji o istotnym stopniu
oddziaływania hałasu można zaliczyć budowę elektrowni wiatrowych.
4.4.9
Ochrona przed oddziaływaniem pola elektrycznego i pola magnetycznego
Źródłem pola elekromagnetycznego są napowietrzne linie elektroenergetyczne.
Ochrona przed oddziaływaniem tego pola będzie realizowana poprzez stosowanie zasad i
wytycznych zgodnych z przepisami odrębnymi.
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia nie powinny stanowić zagrożenia dla
mieszkańców projektowanej zabudowy, gdyż wyznaczone pasy technologiczne linii stanowią
wystarczającą strefę ochronną przed promieniowaniem elektromagnetycznym.
4.4.10 Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego
Wszelkie prace prowadzone przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków
wymagają pozwolenia konserwatorskiego w przypadku:
prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy
zabytku wpisanym do rejestru;
wykonywania robót budowlanych w otoczeniu zabytku;
prowadzenia badań konserwatorskich zabytku wpisanego do rejestru;
prowadzenia badań architektonicznych zabytku wpisanego do rejestru;
prowadzenia badań archeologicznych;
przemieszczania zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru;
trwałego przeniesienia zabytku ruchomego wpisanego do rejestru, z naruszeniem
ustalonego tradycją wystroju wnętrza, w którym zabytek ten się znajduje;
dokonywania podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru;
zmiany przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z
tego zabytku;
umieszczania na zabytku wpisanym do rejestru urządzeń technicznych, tablic,
reklam oraz napisów, z wyłączeniem znaków informujących o tym, że zabytek
podlega ochronie po uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków;
59
podejmowania innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji
lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru;
poszukiwania ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków
archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych
i technicznych oraz sprzętu do nurkowania.
Obiekty wpisane do ewidencji zabytków
W przypadku obiektów ujętych w ewidencji konserwatorskiej ochronie podlega bryła
i wygląd zewnętrzny budynków. Prace prowadzone przy tych obiektach, mogące mieć wpływ
na wygląd zewnętrzny budynku – przebudowy, rozbudowy, remonty elewacji, remonty dachu
i wymiana pokrycia, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej – winny być konsultowane
ze służbami konserwatorskimi i poprzedzone opinią konserwatorską.
Stanowiska archeologiczne
Stanowiska wpisane do rejestru zabytków objęte są ścisłą ochroną konserwatorską
zgodnie z Ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku
(Dz. U. nr 162, poz. 1568. z późn. zmianami). Na terenie stanowisk archeologicznych
wpisanych do rejestru zabytków, studium wskazuje wprowadzenie zakazu prowadzenia
wszelkich robót budowlanych oraz przemysłowych, a prace porządkowe prowadzone w ich
obrębie wymagają uzgodnienia z WWKZ.
Strefy ochrony stanowisk archeologicznych
Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w granicach stref ochrony
stanowisk archeologicznych, studium wskazuje na wprowadzenie obowiązku prowadzenia
badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zabudowaniem i
zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych. Na prowadzenie badań
archeologicznych inwestor winien uzyskać pozwolenie WWKZ przed otrzymaniem
pozwolenia na budowę.
Ochrona cmentarzy i parków
60
Prace podejmowane na terenie zabytkowych parków (wycinki, nowe nasadzenia,
prace pielęgnacyjno – porządkowe, podziały geodezyjne, lokalizacje nowych budynków,
ogrodzenia) oraz prace na terenie zabytkowych cmentarzy winny być opiniowane
i uzgadniane z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu a ich
prowadzenie
poprzedzone
stosownym
pozwoleniem.
Ponadto
podczas
inwestycji
wymagających prac ziemnych podejmowanych przy lub w bezpośrednim sąsiedztwie
obiektów ujętych w ewidencji, na terenie zabytkowych parków i cmentarzy, studium wskazuje
na wprowadzenie badań archeologicznych, na które należy uzyskać pozwolenie WWKZ
przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę.
4.5
Cele
ochrony
wspólnotowym
środowiska
i
krajowym,
ustanowione
istotne
z
na
szczeblu
punktu
międzynarodowym,
widzenia
projektowanego
dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały
uwzględnione podczas opracowywania dokumentu
Dokument
wyznaczający
przyszłe
kierunki
zamierzeń
w
zakresie
polityki
przestrzennej tworzony jest w oparciu, m.in. o uwarunkowania zewnętrzne, na które składają
się ustalenia innych dokumentów na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym
i lokalnym. W dokumentach tych ważne miejsce zajmują zagadnienia ochrony środowiska i
zrównoważonego rozwoju.
Priorytety Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska na lata 2002-2012 formułuje
VI Program Działań Wspólnoty w zakresie środowiska (Decyzja NR 1600/2002/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dn. 22 lipca 2002 r., ustanawiająca Szósty Wspólnotowy Program
Działań w zakresie środowiska naturalnego). Jego realizacja ma na celu zapewnienie wysokiego
poziomu ochrony środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i
jakości
życia.
Będzie
realizowany
poprzez
7
strategii
tematycznych
w
zakresie:
zrównoważonego użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania powstawaniu odpadów
i upowszechniania recyklingu, poprawy jakości środowiska miejskiego, ograniczania emisji
zanieczyszczeń, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania pestycydów oraz ochrony i
zachowania środowiska morskiego. Program wspiera proces włączania problemów ochrony
środowiska we wszystkie polityki i działania Wspólnoty w celu zmniejszenia nacisków na
środowisko naturalne pochodzących z różnych źródeł.
Przyjęta w 1997 roku Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia ochronę
środowiska człowieka, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasadę tę uwzględnia
61
„II Polityka ekologiczna państwa” oraz dostosowane do niej strategie i programy
środowiskowe, w tym przede wszystkim „Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z
perspektywą do roku 2016”, „Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania
różnorodności biologicznej” i „Strategia gospodarki wodnej”. Wymienione dokumenty
strategiczne uwzględniają zobowiązania i cele ochrony środowiska przyjęte w ratyfikowanych
przez Rzeczpospolitą Polską konwencjach międzynarodowych, jak:
•
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, Berno
(1979);
•
Konwencja
Ramsarska
o
obszarach
wodno-błotnych,
mających
znaczenie
międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego (1975), ze
zmianami wprowadzonymi w Paryżu (1982) i Reginie (1987);
•
Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de Janeiro
(1992);
•
Konwencja Helsińska o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego
(1992);
•
Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro (1992);
•
Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto, wraz z
Protokołem (1997).
Obok wyżej wymienionych, ważne cele ekologiczne zapisane zostały w:
•
•
innych dokumentach międzynarodowych:
−
Europejska Konwencja krajobrazowa;
−
Karta Lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich.
dokumentach UE:
−
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej.
Projekt „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego
gminy Nekla ” stanowi przyczynek do realizacji ww. celów.
Oprócz wymienionych dokumentów o charakterze ogólnym, w Polsce, w nawiązaniu
do przepisów ustawy (Prawo ochrony środowiska i Prawo o odpadach) funkcjonuje kilka
innych programów szczegółowych w zakresie ochrony środowiska. Są to:
- Krajowy Plan Gospodarki Opadami,
- Krajowy Program Zwiększenia Lesistości,
- Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych,
62
- Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej
wraz z Programem Działań,
- Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju,
- Nadrzędne dokumenty to Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2007 – 2013.
Dodatkowo cele i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy uwzględniają
uwarunkowania zewnętrzne określone w:
Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku,
Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego,
Wielkopolskim Regionalnym Programie Operacyjnym na lata 2007-2013,
Programie operacyjnym „Infrastruktura i Środowisko”,
Programie Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2008
2011 z perspektywą na lata 2012-2019,
Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego
oraz uwarunkowania wewnętrzne określone w:
Strategii Rozwoju Gminy Nekla na lata 2004-2020,
Planie Rozwoju Lokalnego gminy Nekla na lata 2004-2006 i 2007-2013.
63
5
DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA
Zasobami gminy Nekla wpływającymi na jej rozwój są wartości przyrodnicze: dobre
grunty rolne w południowej i centralnej części gminy, rozległe kompleksy leśne, zasoby
kruszywa. Istotne są również zasoby wód podziemnych Wielkopolskiej Doliny Kopalnej.
Zasoby wód powierzchniowych użytkowych są niewielkie, cieki, mające tu bowiem
swoje źródliskowe, górne odcinki o bardzo niskich przepływach.
Ze względu na wspomniane wyżej uwarunkowania budowa dużych zbiorników
retencyjnych wód powierzchniowych na terenie gminy jest niemożliwa. Jedyną drogą do
zwiększenia zasobów wód powierzchniowych, zmniejszenia tempa odpływu wód, jest
zastosowanie na szerszą skalę metod małej retencji polegającej na budowie lokalnych stopni
wodnych, zastawek, jazów i niewielkich zbiorników retencyjnych.
Występowanie na obszarze gminy górnych źródliskowych odcinków rzek oraz płytko
zalegającego pierwszego poziomu wód gruntowych powoduje, ze sprawa ograniczenia
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych jest niezwykle istotna.
Ocenę stanu czystości wód powierzchniowych przeprowadzono w oparciu o materiały
zawarte w "Raportach o stanie środowiska" w województwie poznańskim.
Maskawa w górnym swym biegu, powyżej Nekli, prowadziła w 1994 roku wody
zawierające ponadnormatywne ilości związków organicznych i biogennych, silnie zasolone
oraz skażone bakteriologicznie. Poniżej Nekli stan wód Maskawy ulegał dalszemu
pogorszeniu. Pojawiały się okresowe deficyty tlenowe spowodowane nadmiarem substancji
organicznych. Stan sanitarny wód rzeki uległ także pogorszeniu, a wskaźnik miano Coli
osiągnął wartości nie odpowiadające normom. W 2006 r. rzeka w Gieczu (gmina Dominowo)
prowadziła wody klasy III.
Wody Wielkiego Rowu (dopływu Maskawy) były także silnie zanieczyszczone.
W górnym biegu, na wysokości Targowej Górki wody Wielkiego Rowu charakteryzowały
nadmierne stężenia siarczanów, azotu azotynowego i ogólnego oraz cynku. Zbyt małe było
także natlenienie badanych wód. W 2006 r. rzeka ta prowadziła w Szlachcinie (gmina Środa
Wielkopolska) wody klasy IV.
Cybina, badana w Iwnie, była także silnie zanieczyszczona. Ze względu na wysokie
wartości przewodnictwa elektrolitycznego właściwego, BZT5 i miana Coli jej wody zaliczono
do klasy III. W 2006 r. rzeka ta w Promnie (gmina Pobiedziska) prowadziła wody klasy III.
Wrześnica w Noskowie, w 1996 roku, prowadziła wody pozaklasowe. Decydowały
o tym: przewodność elektrolityczna właściwa, tlen rozpuszczony, azot amonowy, azotynowy, fosforany, fosfor ogólny 1 miano Coli. W 2006 r. rzeka ta w tym miejscu prowadziła
wody klasy III.
64
Silne zanieczyszczenie badanych rzek, zaznaczające się wyraźnie na terenach na
których nie występują większe punktowe zrzuty zanieczyszczeń wskazuje, że ich dopływy
mogą być równie silnie zanieczyszczone i prowadzą zapewne wody klasy III lub non (nie
objęte normą).
Jakość wód poziomu gruntowego jest słaba. Podstawowy użytkowy poziom
wodonośny w gminie Nekla związany jest z piaskami drobnymi i pylastymi, lokalnie
średnioziarnistymi miocenu. Występuje on najczęściej na głębokości około 100-130 metrów i
charakteryzuje się zmiennymi wydajnościami przeciętnymi rzędu 10-30 m/h w rejonie
Zasutowo-Targowa Górka, 70-120 m/h w okolicach Nekla - Nekielka i 30-70 m3/h na
pozostałym obszarze. Poziom ten jest bardzo intensywnie eksploatowany, co sprawia, że
zwierciadło jego wód uległo obniżeniu na terenie gminy o około 6 metrów, a w okolicy
Wrześni o około 10 metrów. Na terenie gminy brak jest punktów monitorujących stan
czystości wód podziemnych. Najbardziej zanieczyszczone są wody poziomu gruntowego,
zalegającego na głębokości do 5 metrów. Źródłem zanieczyszczenia wód tego poziomu są
doły chłonne, śmietniki, drogi i przede wszystkim zanieczyszczenia związane z rolnictwem
(chemizacja rolnictwa, niewłaściwy sposób nawożenia mineralnego i organicznego) i
hodowlą. Monitoring wód podziemnych z 2009 r. /wg badań PIG/ wykazał, że na większym
obszarze gminy występuje zagrożenie jednolitej części wód podziemnych
Problemem jest też zły stan sanitarny lasów, mimo, że w ostatnich latach uległ on
poprawie, jeszcze około 300 ha drzewostanu zostało uznanych za uszkodzone przez
oddziaływanie przemysłu i komunikacji. Lasy te skupiają się w rejonie Nekli oraz wzdłuż trasy
ekspresowej na Warszawę.
Oddziaływanie negatywne człowieka na środowisko:
•
Wzrost ilości śmieci w lasach, zwłaszcza wokół aglomeracji miejskich spowodowany
między innymi zamknięciem wysypiska śmieci w Czerniejewie. Śmieci są wywożone
do sąsiednich wysypisk oddalonych o kilkanaście lub kilkadziesiąt kilometrów
(Lulkowo, Starczanowo, Pobiedziska) lub wyrzucane do lasu.
•
Nie bez znaczenia jest także intensywnie rozwijające się budownictwo rekreacyjne w
pobliżu terenów leśnych (Nekielka).
•
Wzrost penetracji obszarów leśnych (turystyka piesza i rowerowa)
•
W ostatnich latach zaczął narastać problem nasilania się w lasach ruchu pojazdów
mechanicznych (głównie quadów oraz motocykli terenowych). Pojazdy te stanowią
zagrożenie
dla
ruchu
turystycznego
oraz
powodują
niszczenie
środowiska
przyrodniczego.
•
Nasilenie ruchu turystycznego ma miejsce głównie latem (odpoczynek nad jeziorami)
oraz jesienią (zbiór płodów runa leśnego).
65
Oddziaływanie pozytywne człowieka na środowisko:
W postępującym procesie ekologizacji gospodarki leśnej, Lasy Państwowe m.in.
przestrzegają
szeregu zasad, np.:
- pozostawianie na powierzchni drzew dziuplastych, obumierających i martwych,
- pozostawianie kęp ekologicznych, wyłączenie z użytkowania 5% powierzchni,
- mała retencja – prowadzenie prac melioracyjnych polegających na regulacji stosunków
wodnych pozwalających na zatrzymanie wody w lesie oraz ograniczenie okresowego
podtapiania drzewostanów.
W gminie istnieje kilka obiektów mogących pogorszyć stan środowiska, zwłaszcza
stanowić źródło zanieczyszczeń powietrza, pyłów, gazów, odorów. Najbardziej uciążliwe z
nich to Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno-Drogowych z Wytwórnią Mas Bitumicznych
w Starczanowie oraz istniejąca od początku lat osiemdziesiątych w Gierłatowie ogromna
ferma drobiu (zespół kilkudziesięciu kurników) należąca obecnie do PPUH „Drop-Konspol".
Trasa
ekspresowa
Poznań
-Warszawa
sprzyja
tworzeniu
się
„korytarza
inwestycyjnego". Sama trasa z uwagi na ogromny ruch samochodowy, w tym transport
ciężarowy, jest bardzo uciążliwa. Powstające obiekty usługowe i produkcyjne potęgują ten
ruch i zmieniają pod względem urbanistycznym i krajobrazowym dotychczasową przestrzeń
wiejską gminy.
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska co roku dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach, a następnie
dokonuje klasyfikacji stref. Prowadzona ocena ma na celu monitorowanie zmian jakości
powietrza i powinna skutkować podjęciem działań powodujących zmniejszenie stężeń
zanieczyszczeń w powietrzu przynajmniej do poziomu stężenia dopuszczalnego na terenie
kraju w określonym terminie; stwierdzane stężenia nie powinny przekraczać wartości
dopuszczalnej po tym terminie.
Miasto i gmina Nekla znajdują się w strefie gnieźnieńsko-wrzesińskiej (kod PL.30.06.
z.03), zgodnie ze strefami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6
marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza.
Poniżej przedstawiono klasyfikację stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w
celu ochrony zdrowia (Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok
2009, WIOŚ Poznań):
66
Stężenia większości zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów
dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celowych długoterminowych (zaliczenie
strefy do klasy A). Stężenia trzech rodzajów zanieczyszczeń (pył PM10, BaP oraz O3)
przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy
margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy
celów długoterminowych, w związku z tym strefa zaliczona została do klasy C.
Uwaga: Dane pochodzące z lat wcześniejszych, niż z roku 2009 wynikają z faktu, iż nie ma
bardziej aktualnych danych.
67
6
POTENCJALNE
ZMIANY
STANU
ŚRODOWISKA
W
PRZYPADKU
BRAKU
REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU
W sytuacji, gdy postanowienia Studium nie zostaną zrealizowane należy spodziewać
się pewnych zmian w funkcjonowaniu środowiska. Może nastąpić dysproporcja i chaos
w przeznaczeniu terenów.
Założenia studium mają na celu generalną poprawę stanu środowiska i pozytywny
wpływ na zdrowie człowieka. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku
realizacji studium to:
obniżenie walorów krajobrazowych poprzez chaotyczną lokalizację obiektów
-
realizowaną bez zasad zachowania ładu przestrzennego,
brak lub niewłaściwe, niezgodne z zasadami ochrony środowiska, zagospodarowanie
-
terenów rekreacyjnych,
-
zubożenie różnorodności biologicznej poprzez nadmierną antropopresję,
-
zubożenie zasobów środowiska naturalnego, szczególnie przyrody ożywionej,
-
zwiększenie uciążliwości1 hałasu wobec zanieczyszczeń komunikacyjnych wzdłuż
dróg wobec błędnej lokalizacji terenów mieszkaniowych,
-
degradacja gleb na skutek wprowadzania nowej niezorganizowanej zabudowy,
-
wzrost zanieczyszczenia wód i gleby z terenów nowo zainwestowanych z powodu
braku ustaleń odnośnie gospodarki ściekowej,
zwiększenie uciążliwości hałasu i zanieczyszczeń komunikacyjnych wzdłuż dróg ze
-
względu na brak przepustowości.
Zapisy i rozwiązania wprowadzone w studium służą zapewnieniu ładu przestrzennego.
Wprowadzone w studium zapisy odznaczają się przewagą oddziaływań pozytywnych nad
negatywnymi, zwłaszcza w południowej części obszaru, objętego opracowaniem. W
części północnej chaotycznie wprowadzona zabudowa zdecydowanie wykaże więcej
oddziaływań negatywnych (co zostało opisane w rozdziale 8).
1
Uciążliwości – zjawiska wpływające ujemnie na stan otaczającego środowiska, które utrudniają lub pogarszają komfort
życia ludzi.
68
7
7.1
CHARAKTERYSTYKA USTALEŃ STUDIUM
Kierunki przekształceń struktury zagospodarowania przestrzennego gminy
Kierunki przekształceń struktury funkcjonalno - przestrzennej gminy wyznaczane są łącznie
poprzez:
a) cechy środowiska naturalnego;
b) obecne i przyszłe zainwestowanie w zakresie sieci osadniczej;
c) obecne i przyszłe zainwestowanie w zakresie infrastruktury technicznej.
Cechy środowiska naturalnego
Największe zwarte obszary leśne występują w północnej oraz północno-wschodniej
części gminy (przy granicy z gminą Września). Środkową cześć gminy (pas terenu
znajdujący się poniżej drogi krajowej nr 92) pokrywają tereny rolne, które przecina gęsta sieć
cieków i rowów odwadniających gminę. Głównym ciekiem odwadniającym obszar gminy jest
rzeka Maskawa i jej dopływy. Obszar gminy Nekla położony jest w dorzeczu Warty, w
zasięgu jej dopływów: Maskawy, Wrześnicy i w niewielkim fragmencie Cybiny. Na podstawie
wyżej opisanych uwarunkowań, wyznaczone zostały obszary zalesień i korytarzy
ekologicznych. W granicach gminy znajduje się Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina
Cybiny w Nekielce” oraz Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. Na terenie gminy występują
również udokumentowane złoża surowców mineralnych, położone głównie w centralnej
części gminy.
Obecne i przyszłe zainwestowanie w zakresie sieci osadniczej
Głównym ośrodkiem w strukturze osadniczej gminy jest miejscowość Nekla. Miejscowość
skupia ok. 48% ludności całej gminy i stanowi miejsce koncentracji obiektów o funkcji
usługowej, w tym usług publicznych. Nadrzędnym kierunkiem rozwoju miasta, będzie
lokalizacja zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Największa intensyfikacja zabudowy
nastąpi w części południowej (wzdłuż drogi powiatowej) oraz zachodniej i wschodniej
(wzdłuż drogi krajowej).
Miejscowości: Nekielka i Barczyzna, ze względu na uwarunkowania przyrodnicze
(położenie wśród lasów oraz na terenach o gęstej sieci cieków i rowów melioracyjnych),
zostały sklasyfikowane jako obszary ekstensywnej zabudowy. Główną funkcją tej części
gminy będzie rekreacja indywidualna oraz budownictwo mieszkaniowe. Czynnikami
lokalizacji nowych terenów pod zabudowę i zainwestowanie będą w tym obszarze:
69
atrakcyjność
pod
względem
przydatności
rekreacyjnej,
dostępność
komunikacyjna,
wyposażenie w sieci i urządzenia infrastruktury technicznej oraz lokalizacja względem form
ochrony przyrody i obszarów produkcji rolniczej.
Przez centralną część gminy przebiega droga krajowa nr 92 relacji Poznań - Warszawa
stanowiąca element krajowego systemu komunikacyjnego. Obszary zlokalizowane wzdłuż
trasy wykazują tendencję rozwoju w kierunku funkcji usługowych oraz produkcyjnousługowych. Intensyfikacja zabudowy następuje głównie w okolicach skrzyżowań w ciągu
drogi krajowej, czyli w otoczeniu miejscowości Starczanowo, Nekla oraz Zasutowo. Rozwój
nowej zabudowy w wyżej opisanym pasie, będzie następował w oparciu o: dostępność
komunikacyjną, wyposażenie w sieci i urządzenia infrastruktury technicznej oraz ustalenia
obowiązujących aktów prawa miejscowego.
Pozostałe jednostki osadnicze położone są na terenach prowadzenia działalności
rolniczej. Rozwój nowej zabudowy w tych obszarach będzie następował głównie poprzez
uzupełnianie i intensyfikację istniejących jednostek osadniczych, przy równoczesnym
wyposażaniu ich w sieci i urządzenia infrastruktury technicznej oraz komunikacyjnej.
Obecne i przyszłe zainwestowanie w zakresie infrastruktury technicznej
Układ komunikacyjny
Strukturę osadniczą uzupełnia sieć komunikacyjna. Nadrzędny układ komunikacyjny
stanowi droga krajowa umożliwiająca bezpośredni dostęp do miejscowości gminnych
w miejscach lokalizacji skrzyżowań w: Zasutowie, Nekli i Starczanowie. Drugim elementem
układu nadrzędnego są drogi powiatowe, które tworzą niżej opisaną sieć powiązań:
−
nr 32407 Nekla - Czerniejewo
−
nr 32438 Nekla - Wagowo
−
nr 32461 Mystki - Targowa Górka - Nekla
−
nr 32463 Stroszki - Gąsiorowo - Opatówko
−
nr 32464 Podstolice - Opatówko - Mała Górka
−
nr 32501 Środa Wlkp.- Nekla
Układ podstawowy tworzą wybrane drogi gminne, oznaczone odpowiednio na rysunku
studium. Pozostałe drogi nie stanowią znaczących ciągów komunikacyjnych, zatem
sklasyfikowano je jako układ uzupełniający.
Ponadto, przez centralną część gminy (południową granicą obszaru opracowania) przebiega
autostrada A-2 Świecko – Poznań – Warszawa, do której dostępność zapewniona została
poprzez
węzły
autostradowe
zaplanowane
poza
obszarem
gminy
(„Września”
i „Kleszczewo”).
70
W związku z wyznaczaniem nowych terenów inwestycyjnych, studium przewiduje
potrzebę rozbudowy układu komunikacyjnego. Proponuje się wyznaczenie nowych ciągów
komunikacyjnych zapewniających obsługę nowych obszarów, w celu ich aktywizacji.
Pierwszym obszarem o niedostatecznej dostępności komunikacyjnej, są tereny położone
wzdłuż drogi krajowej, zlokalizowane w znacznej odległości od skrzyżowań Studium
wskazuje wprowadzenie dróg serwisowych w otoczeniu drogi krajowej nr 92, co umożliwi
rozszerzenie możliwości inwestycyjnych na przedmiotowym obszarze. Proponuje się:
−
połączenie drogi powiatowej nr 32461 z drogą powiatową nr 32464 wzdłuż
południowej strony drogi krajowej nr 92;
−
połączenie drogi gminnej (przy skrzyżowaniu w ciągu drogi krajowej w Zasutowie)
z drogą gminną (przy skrzyżowaniu w ciągu drogi krajowej w Nekli) wzdłuż północnej
strony drogi krajowej nr 92;
−
przedłużenie drogi gminnej (przy skrzyżowaniu w ciągu drogi krajowej w
Starczanowie) w kierunku zachodnim wzdłuż północnej strony drogi krajowej nr 92;
−
Starczanowie) w kierunku zachodnim wzdłuż południowej strony drogi krajowej nr 92.
Drugi obszar o niedostatecznym wyposażeniu w sieć komunikacyjną to miejscowość
Barczyzna. Na istniejącą na tym obszarze sieć drogową składają się gruntowe drogi gminne,
stanowiące uzupełniający element gminnego układu komunikacyjnego. Wskazuje się
modernizację w/w dróg w celu podniesienia ich rangi do układu podstawowego.
Zaproponowano również wprowadzenie nowej drogi przy skrzyżowaniu w Zasutowie.
Przez obszar gminy przebiega międzynarodowa linii kolejowa nr 3 (E-20/C E20)
Berlin – Kunowice – Poznań – Kutno – Warszawa – Terespol – Moskwa.
Międzynarodowa linia kolejowa E-20 stanowi istotny element sieci kolejowych
korytarzy transportowych TEN-T oraz europejskiej sieci kolejowej na obszarze Polski (AGC,
AGTC). Została dostosowana do szybkości eksploatacyjnej ruchu pociągów osobowych
powyżej 160 km/h.
Zgodnie z Programem budowy i uruchomienia przewozów kolejami dużych prędkości
w Polsce, planowana jest budowa linii kolejowej w układzie tzw. „Y”, która połączy miasta:
Warszawa, Łódź, Poznań i Wrocław. W związku z tą inwestycją Plan Zagospodarowania
Przestrzennego wskazuje konieczność współpracy projektantów linii z samorządami
lokalnymi w celu uniknięcia kolizji i problemów przestrzennych. W systemie kolei dużych
prędkości linia E-20 stanowiła będzie element układu uzupełniającego.
71
Główne elementy infrastruktury technicznej
Przez część gminy położoną na północ od autostrady przebiegają następujące ponadlokalne
sieci infrastruktury technicznej:
−
linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 220 kV relacji Czerwonak - Pątnów
−
linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV relacji Swarzędz - Września
−
gazociąg wysokiego ciśnienia DN150/100 relacji Poznań - Września
−
rurociąg przesyłu produktów naftowych „Przyjaźń”
Ponadto, w pobliżu miejscowości Starczanowo zlokalizowano cztery elektrownie wiatrowe,
które dostarczają energię poprzez podłączenie do sieci elektroenergetycznej w GPZ Nekla
110/15 kV.
7.2
Strefy funkcjonalno-przestrzenne gminy
Biorąc pod uwagę obecne zainwestowanie i kierunki przekształceń struktury
zagospodarowania gminy Nekla, wyróżniono następujące strefy funkcjonalno-przestrzenne,
w których będą następowały procesy przekształceń oraz kontynuacja i powstawanie nowej
zabudowy oraz inwestycje w zakresie infrastruktury technicznej:
A.I) Strefa aktywizacji gospodarczej
Pas aktywizacji gospodarczej przebiega wzdłuż drogi krajowej nr 92, po obu jej stronach.
Obszary położone w granicach strefy wskazane zostały jako rozwojowe głównie na cele
funkcji usługowych oraz produkcyjno-usługowych. W celu uruchomienia nowych terenów
inwestycyjnych konieczne jest wyposażenie ich w sieci i urządzenia infrastruktury
technicznej, w tym zapewnienie dostępu do gminnego układu komunikacyjnego.
A.II) Strefa przyrodniczo – rekreacyjna
Strefa zlokalizowana w północnej części gminy. Charakterystyczną cechą zlokalizowanych
w strefie terenów jest położenie w sąsiedztwie obszarów atrakcyjnych przyrodniczo
i rekreacyjnie. Głównym kierunkiem rozwoju tej strefy będzie rekreacja indywidualna, a także
ekstensywne budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne oraz zagrodowe. Przy lokalizacji
inwestycji należy wziąć pod uwagę indywidualne cechy środowiska naturalnego, a przede
wszystkim bliskość form ochrony przyrody, obszarów produkcji rolniczej oraz rowów i
kanałów melioracyjnych. Konieczne jest również wyposażenie terenów w sieci i urządzenia
72
infrastruktury
technicznej,
w tym
zapewnienie
dostępu
do
gminnego
układu
komunikacyjnego.
A.III) Strefa mieszkaniowo – rekreacyjna
Strefa zlokalizowana we wschodniej części gminy, podobnie jak strefa A.II, charakteryzuje
się bliskością położenia względem elementów środowiska przyrodniczego. Główny kierunek
rozwoju strefy to lokalizacja zabudowy o funkcji mieszkaniowej jednorodzinnej oraz
mieszkaniowo – rekreacyjnej, jak również zabudowy zagrodowej. Podstawą do aktywizacji
nowych terenów jest wyposażenie ich w sieci i urządzenia infrastruktury technicznej, w tym
zapewnienie dostępu do gminnego układu komunikacyjnego.
A.IV) Strefa mieszkaniowo - rolnicza
Strefa znajdująca się w południowej części obszaru opracowania. Kierunkiem rozwoju
strefy będzie uzupełnianie i intensyfikacja zabudowy istniejących jednostek osadniczych, w
tym o zabudowę zagrodową, mieszkaniową jednorodzinną oraz związaną z przetwórstwem
rolno-spożywczym.
73
7.3
Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów
Z wyznaczeniem obszarów nowej zabudowy związane jest zapewnienie dostępu do
sieci
i urządzeń
infrastruktury
technicznej,
w
tym
infrastruktury
kanalizacyjnej
i
wodociągowej, a także komunikacyjnej. Studium proponuje uzależnienie intensywności
zagospodarowywania poszczególnych terenów od możliwości wyposażenia ich w urządzenia
74
infrastruktury technicznej. Głównym atrybutem klasyfikacji była przynależność danego
obszaru do Aglomeracji Nekla wyznaczonej rozporządzeniem Wojewody Wielkopolskiego Nr
6/07 z dnia 26 stycznia 2007r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Nekla. W związku z
powyższym zostały wyznaczone dwa etapy:
- Tereny, które jako pierwsze będą posiadały możliwości zainwestowania ze względu na
możliwość wyposażenia ich w infrastrukturę wodociągową i kanalizacyjną, zostały
oznaczone w rysunku studium symbolem „I” (np. M I).
- Pozostałe obszary, które będą wymagały uzbrojenia w sieć kanalizacji sanitarnej i
częściowo również zaopatrzenia w wodę, oznaczono symbolem „II” (np. M II). Ich
zainwestowanie będzie uzależnione nie tylko od wyposażenia w odpowiednią infrastrukturę
techniczną, ale również od zapotrzebowania na nowe tereny inwestycyjne.
Uszczegółowienie
sposobu
zagospodarowania
poszczególnych
obszarów
przewidzianych pod zainwestowanie nastąpi na etapie sporządzania planów miejscowych.
Biorąc pod uwagę powyższe, dla jednostki A przyjęto następujące wskazania przeznaczenia
terenów:
• C
•
tereny zabudowy mieszkaniowo – usługowej o charakterze
śródmiejskim
• M I, M II
•
tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej
• M/T I, M/T II
•
tereny zabudowy mieszkaniowo – rekreacyjnej o charakterze
ekstensywnym
• PU I, PU II
•
tereny zabudowy produkcyjno – usługowej
• MU
•
tereny zabudowy mieszkaniowo – usługowej
• UT I, UT II
•
tereny zabudowy usług turystycznych
• PE
•
tereny potencjalnego występowania i eksploatacji surowców
mineralnych
• NU
•
teren składowiska odpadów
• Obszary lokalizacji elektrowni wraz ze strefą oddziaływania
Na
terenach
położonych
poza
obszarami,
dla
których
powyżej
wskazano
przeznaczenie terenu, istnieje możliwość lokalizacji różnych form rekreacji, związanych z
aktywnym wypoczynkiem (tereny jeździeckie, pola golfowe, itp.). Na obszarach rolniczej
przestrzeni produkcyjnej znajduje się strefa oddziaływania elektrowni wiatrowych.
Sposób zagospodarowania powyższych obszarów powinny określać miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego, z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska
75
przyrodniczego (w tym zasad, nakazów i zakazów w granicach obowiązujących obszarów
chronionego krajobrazu), dostępności komunikacyjnej oraz infrastrukturalnej (przede
wszystkim sieci wodno-kanalizacyjnej).
Szczegółowe
ustalenia
dotyczące
zagospodarowania
i
przeznaczenia
terenu
w obszarach rozwoju zabudowy będą określały miejscowe plany zagospodarowania
przestrzennego. Poniższa tabela określa kierunki zagospodarowania przestrzennego dla
poszczególnych funkcji.
Kierunki zagospodarowania przestrzennego dla jednostki A
Oznaczenie terenu
Kierunki zagospodarowania przestrzennego
C
– podstawowa funkcja:
• koncentracja
funkcji
mieszkaniowych,
gospodarczych
i społeczno – kulturowych w gminie, w tym usług publicznych
– podstawowe kierunki zagospodarowania:
• uzupełnienia i kontynuacja zabudowy
• zabudowa usługowa, w tym usług publicznych
• zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i wielorodzinna;
– wprowadzanie terenów rekreacji i zieleni urządzonej
• zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa;
– uzupełniające kierunki zagospodarowania:
• zabudowa mieszkaniowo – usługowa i usługowa, w tym usług
publicznych
• zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna
• rozwój działalności gospodarczych rolniczych i nierolniczych,
• rozwój funkcji turystycznych i wypoczynkowych, w tym
agroturystyki
– budowa infrastruktury związanej ze sportem i rekreacją;
– zapewnienie obsługi komunikacyjnej terenów przeznaczonych pod
zabudowę;
– uzbrojenie terenów przeznaczonych pod zabudowę w sieć
wodociągową i kanalizacji sanitarnej
• zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, zagrodowa oraz
rekreacyjna;
• rozwój funkcji turystycznych i wypoczynkowych, w tym
agroturystyki
• rozwój działalności gospodarczych rolniczych i nierolniczych,
zabudowę;
Tereny zabudowy
mieszkaniowo –
usługowej o
charakterze
śródmiejskim
M I, M II
Tereny zabudowy
mieszkaniowousługowej i
zagrodowej
M/T I, M/T II
Tereny zabudowy
mieszkaniowo –
rekreacyjnej o
charakterze
ekstensywnym
76
PU I, PU II
• zabudowa produkcyjna, usługowa oraz produkcyjno-usługowa;
Tereny zabudowy
• możliwość
lokalizacji
wielkopowierzchniowych
obiektów
produkcyjno –
2
handlowych
o
powierzchni
sprzedaży
powyżej
2000m
usługowej
• zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa
zabudowę;
MU I, MU II
• zabudowa
mieszkaniowo-usługowa,
mieszkaniowa
Tereny zabudowy
jednorodzinna
oraz
usługowa
mieszkaniowo –
usługowej
• zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zagrodowa;
• rozwój działalności gospodarczych rolniczych i nierolniczych;
• zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna.
zabudowę;
UT I, UT II
• zabudowa usług turystycznych
Tereny zabudowy
• zabudowa usługowa towarzysząca funkcji turystycznej
usług turystycznych
• zabudowa mieszkaniowo-rekreacyjna
zabudowę;
PE
– w razie przeprowadzania eksploatacji złoża należy brać pod uwagę
wymogi ochrony środowiska, w tym ochronę złoża i obiektów
Tereny
budowlanych z nim sąsiadujących, wraz z określeniem warunków
perspektywicznego i
zachowania bezpieczeństwa;
udokumentowanego
– wyznaczenie pasów ochronnych dla terenów sąsiednich nie
występowania i
objętych eksploatacją;
eksploatacji
– przeprowadzenie rekultywacji terenu po wyeksploatowaniu
surowców
zasobów złoża.
mineralnych
NU
Teren składowiska
odpadów
Obszary lokalizacji
elektrowni wraz ze
strefą
oddziaływania
– w najbliższym czasie nie planuje się powiększania obszaru
składowiska odpadów
– bezpieczne odległości od projektowanych siłowni wiatrowych do
najbliższej zabudowy wynoszą 450 m i zostały oznaczone na
rysunku studium jako „strefy oddziaływania”.
77
Określone w Studium wskaźniki powinno się traktować jako wytyczne do miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego, z uwzględnieniem lokalnych warunków i
możliwości związanych z ładem przestrzennym, przepisami prawa oraz uwarunkowaniami
fizjograficznymi terenu. Szczegółowe wskaźniki zagospodarowania terenu powinny zostać
określone czytelnie i bezsprzecznie w planach miejscowych jako istotny element
kształtowania zabudowy i przestrzegania ładu przestrzennego. Poniższe wskaźniki stanowią
propozycję uwzględniającą ogólną analizę struktury przestrzennej gminy.
W stosunku do wskaźników podanych w tabeli studium umożliwia:
-
niewielkie odstępstwa, które umożliwią zachowanie uśrednionych wskaźników zgodnych
z ustalonymi;
-
miejscowe przekroczenie ustalonych gabarytów w przypadkach konieczności nawiązania
do zabudowy istniejącej;
-
adaptowanie przekroczeń wskaźników wynikających ze stanu istniejącego;
-
tolerancję ±15% w zakresie max% zabudowanej powierzchni działki i ± 10% w zakresie
min. % biologicznie czynnej powierzchni i działki – w przypadkach uzasadnionych na etapie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
-
przekroczenie gabarytów ustalonych dla zabudowy, w stosunku do budowli, m.in.
związanych z infrastruktura techniczną.
Wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania
terenów dla jednostki A
Rodzaj zabudowy
Minimalny udział
powierzchni
biologicznie
czynnej [%]
mieszkaniowa
jednorodzinna
mieszkaniowa
wielorodzinna
rekreacyjna,
mieszkanioworekreacyjna
usługowa, w tym usług
turystycznych i
publicznych,
mieszkaniowousługowa
produkcyjna,
produkcyjno-usługowa
40
Optymalny udział
powierzchni
zabudowy w
stosunku do
powierzchni
działki budowlanej
[%]
40
40
40
50
20
25
40
5
20
50
5
Maksymalna
wysokość
zabudowy dla
zabudowy
[kondygnacje]
3, w tym ostatnia w
poddaszu
5
78
Wskazuje się ograniczenie lokalizacji form użytkowania letniskowego takich jak:
budki, przyczepy campingowe, itp. na terenach przeznaczonych pod zabudowę.
79
8
8.1
PRZEWIDYWANY WPŁYW ORAZ ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO
USTALEŃ STUDIUM
Znaczące oddziaływanie poszczególnych kategorii przeznaczenia terenów na
komponenty środowiska
Art. 51 ust.1 pkt 2 lit. e Ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227) wśród ocen i analiz
nakazuje określenie przewidywanego znaczącego oddziaływania na środowisko ustaleń
analizowanego dokumentu (w tym przypadku Studium), w szczególności na:
różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi,
krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne oraz zależności między
wymienionymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy. Wpływ na
wymienione komponenty środowiska ma różnego rodzaju oddziaływanie, związane głównie z
formą zagospodarowania terenu.
Wpływ, jaki wywiera rodzaj i charakter wprowadzanej zabudowy na komponenty
środowiska wymienione w ustawie oraz uwarunkowania wynikające z przeprowadzonej
analizy, określono dla poszczególnych grup obszarów o jednakowej kategorii przeznaczenia
terenu.
Poniżej opisano oddziaływanie tych planowanych inwestycji, które mogą mieć
największy wpływ na środowisko. Do nich można zaliczyć:
- lokalizacja elektrowni wiatrowych (oddziaływanie na etapie eksploatacji)
80
- uzupełnienie oraz kontynuacja i rozwój zabudowy mieszkaniowej, mieszkaniowo-usługowej
i produkcyjno-usługowej oraz rekreacyjno-turystycznej
- rozbudowa układu komunikacyjnego i kształtowanie systemu ścieżek rowerowych
- rozwój infrastruktury technicznej (budowa sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazyfikacja
gminy)
- likwidacja i rekultywacja składowiska odpadów
- eksploatacja kruszywa naturalnego.
8.1.1
Lokalizacja elektrowni wiatrowych
W gminie Nekla obrębie Starczanowo i Stroszki zlokalizowane są cztery elektrownie
wiatrowe.
W 2008 r. powstało opracowanie autorskie „Ocena oddziaływania na środowisko
rozwiązań projektowych budowy zespołu elektrowni wiatrowych Nekla” na potrzeby
uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla inwestycji. Wyżej wymieniony
raport oddziaływania inwestycji na środowisko ocenił na etapie przedwykonawczym, czy i jak
posadowienie w danym miejscu elektrowni wiatrowych wpłynie na poszczególne elementy
środowiska, zarówno w fazie realizacji, jak i eksploatacji inwestycji. Jako, że niniejsza
prognoza została sporządzona na etapie po realizacji już omawianej inwestycji, analizuje i
ocenia jej wpływ na środowisko na etapie eksploatacji. Ocena jej wpływu oparta jest na ww.
raporcie, który w sposób odpowiednio szczegółowy wykazał oddziaływanie elektrowni na
poszczególne komponenty środowiska.
Budowa
elektrowni
wiatrowych
stanowi
przedsięwzięcie
mogące
znacząco
oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ust. 1, p. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001
r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 62, poz. 627; z późn. zm.), wymienione w
rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o
oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573; zm. - § 3 ust. 1 pkt. 6 i 7).
„Zespół elektrowni wiatrowych Nekla”, zwany dalej także jako „ZEW Nekla” lub Farma
Nekla jest zlokalizowany na obszarze gminy Nekla, w odległości około 2 km na południowy zachód od miejscowości Nekla, i około 600 m na południowy – zachód od miejscowości
Starczanowo. Obszar lokalizacji elektrowni wiatrowych położony jest w zachodniej części
gminy Nekla, w obrębie geodezyjnym Stroszki i Starczanowo, w północnej części powiatu
81
wrzesińskiego, woj. wielkopolskie. Obszar przeznaczony pod
inwestycję wraz ze strefą
oddziaływania stanowił wyłącznie teren upraw rolniczych, częściowo zmeliorowany, który
charakteryzował się przeciętnymi walorami przyrodniczo – krajobrazowymi. Lokalizacja
omawianej inwestycji obejmuje działki położone w dwóch obrębach geodezyjnych, gm. Nekla
tj.:
•
1/13 – obręb Stroszki,
•
112/1, 311/1, 315/6 – obręb Starczanowo.
Są to obszary, na których brak jest wyróżniających się obiektów o znaczeniu krajobrazowym
lub przyrodniczym.
Ostateczna lokalizacja elektrowni została określona po przeprowadzeniu pomiarów
prędkości i kierunku wiatru oraz badań geologicznych gruntu. Tereny w pobliżu elektrowni
wiatrowych użytkowane mogą być nadal w sposób rolniczy.
Formę
ww.
obiektów
stanowią
monumentalne
konstrukcje
wież
rurowych,
zakończone gondolą z obracającym się wirnikiem, usytuowane na terenie otwartej
przestrzeni użytków rolnych w odległości ponad 450 m od najbliższej istniejącej zabudowy
zagrodowej, jak również z uwzględnieniem planowanej zabudowy na omawianym terenie.
Wszystkie elementy konstrukcyjne obiektu zaprojektowano zgodnie z obowiązującymi
normami dotyczącymi prawa budowlanego, a także zgodnie z zasadami wiedzy i sztuki
budowlanej. Warunki geotechniczne ustalone zostały na podstawie „Dokumentacji
geologiczno-inżynierskiej do celów projektowych dla „Zespołu elektrowni wiatrowych Nekla”
opracowanej przez Usługi Geologiczne Ryszard Niedziółka.
Elektrownie wiatrowe zlokalizowane są na terenie o rzędnej wysokościowej od 107,0
m do 118,0 m n.p.m. Obszary płytkiego występowania pierwszego poziomu wód
podziemnych znajdują się w obrębie niewielkich zagłębień terenu (zbiorników wodnych i
innych podmokłości).
Na obszarze „ZEW Nekla” zlokalizowana jest sieć kanałów melioracyjnych, natomiast
brak jest naturalnych cieków i zbiorników wodnych, a także małych, śródpolnych, trwałych
oczek wody o powierzchni mniejszej od 1 ha. Są one zlokalizowane poza granicami tego
zespołu w zagłębieniach terenu w odległości nie mniejszej niż 1,5 km. W tej odległości
położone są stawy rybne wybudowane w ciągu rzeki Maskawy, leżące między wsią Stroszki
a Kokoszki.
W granicach inwestycji występują jedynie okresowe zbiorniki wodne, tworzące się w
okresie jesienno-wiosennym na gruntach ornych w obrębie gleb trudno przepuszczalnych co
mam miejsce na działkach 114/8 – 114/10 obrębu Strarczanowo lub w obrębie nieużytków
zlokalizowanych na północ od miejsca posadowienia elektrowni o symbolu EW 1, w
sąsiedztwie wsi Starczanowo.
82
Jedno z okresowych oczek wodnych utrzymujących się na analizowanej powierzchni. Woda w
obrębie nieużytku pod Starczanowem – V. 2008 r.
Źródło: „Ocena oddziaływania na środowisko rozwiązań projektowych budowy zespołu elektrowni
wiatrowych Nekla”
Oczko wodne w obrębie działek 114/8 – 114/10 obrębu Starczanowo, miejsce gniazdowania
łabędzia niemego, perkozka, krzyżówki, łyski, czajki, błotniaka stawowego oraz miejsce
rozrodu kumaka nizinnego.
wiatrowych Nekla”
83
Miejscami w lokalnych obniżeniach, tam gdzie woda z rowów ma możliwość okresowego
wylewania, tworzą się lokalne zastoiska, gdzie występuje zwarty szuwar trzcinowy z rzadka
poprzerastany krzewami wierzby. Miejsca takie są miejscem gniazdowania ptaków z
wróblowych preferujących takie biotopy.
wiatrowych Nekla”
W obrębie analizowanego terenu dominują ekosystemy polne. Przeprowadzone
lustracje terenowe (zarówno przez autora niniejszej prognozy, jak i autorów raportu)
pokazują, że w obrębie analizowanej powierzchni „ZEW Nekla” nie występują siedliska
przyrodnicze wymienione na liście załącznika I Dyrektywy Siedliskowej.
Tego rodzaju siedliska zarejestrowano w obrębie gruntów leśnych administrowanych
przez
Nadleśnictwo
Czerniejewo.
Wg
regionalizacji
przyrodniczo-leśnej
lasy
tego
nadleśnictwa leżą w III Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej, Dzielnicy Niziny WielkopolskoKujawskiej, w Mezoregionie Sandrów Gnieźnieńskich. Najbliżej Farmy Nekla tego rodzaju
siedliska występują na zachód od analizowanej inwestycji, po obu stronach toru kolejowego.
Są to siedliska grądu i łęgu olszowo-jesionowego. Są one miejscem bytowania szeregu
gatunków zwierząt, w tym ptaków.
Występujące w granicach „ZEW Nekla” okresowe oczka wodne są zbiornikami o
bardzo ubogiej szacie roślinnej. Na większości z nich występuje szuwar trzcinowy, a
sporadycznie szuwar pałkowy wraz z kosaćcem żółtym. Obrzeża rowów melioracyjnych
przebiegające z północy na południe są porośnięte krzewami wierzby oraz czarnego bzu i
innych krzewów, albo są całkowicie wolne od roślinności krzewiastej.
84
W toku prowadzonych kontroli ustalono, że żadna z czterech lokalizacji elektrowni
wiatrowych nie pokrywa się ze stanowiskami roślin gatunków chronionych. Takowe
stwierdzono w nie bliższej odległości niż 700 – 800 m od lokalizacji tych elektrowni. Poza tym
nie stwierdzono także stanowisk roślin ujętych na wykazie Polskiej Czerwonej Księgi Roślin
oraz na liście załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, a także taksonów uważanych za ginące i
zagrożone wyginięciem w skali regionalnej (Żukowski, Jackowiak; Poznań 1995).
Na
potrzeby
wykonania
oceny
oddziaływania
inwestycji
na
środowisko
przeprowadzone zostały obserwacje występującej na analizowanym terenie fauny.
Przeprowadzone obserwacje pozwoliły ustalić, że miejsce planowanej lokalizacji
„ZEW Nekla” jest zasiedlane okresowo przez przedstawicieli płazów, ptaków i ssaków.
Płazy
Przeprowadzona lustracja pokazała, że w obrębie rejonu badawczego bytuje w okresie
rozrodu co najmniej 7 gatunków płazów, w tym jeden znajdujący się na liście załącznika II
Dyrektywy Siedliskowej, tj. kumak nizinny. Oprócz głosu kumaka zarejestrowano głosy
rzekotki, żaby zielonej, żaby moczarowej i trawnej. Wszystkie gatunki płazów znajdują się
pod ochroną gatunkową. Żaden z nich nie jest ujęty w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt
(Głowaciński 2001). Rozmieszczenie tych gatunków widoczne jest na zdjęciu lotniczym
poniżej.
85
Obszar gminy Nekla, na którym posadowione zostały elektrownie wiatrowe. Niebieską plamą
zaznaczono stałe zbiorniki wodne, a niebieska linią obwiedziono miejsca, gdzie wiosna 2008 r.
gromadziła się woda dająca możliwość odbycia skutecznego lęgu lub jego próby.
Oznaczenia:
KUM kumak nizinny, ROP – ropucha szara, ŻZiel – żaby zielone, ŻBrun – żaby brunatne, RZEK –
rzekotka.
wiatrowych Nekla”
Wynika z tego, że żadna z elektrowni nie została posadowiona w miejscach rozrodu
płazów.
86
Mając na uwadze powyższe fakty stwierdzono, że miejsca przeznaczone pod lokalizacje
planowanych elektrowni wiatrowych nie odgrywają istotnego znaczenia w procesie rozrodu
płazów. Tym niemniej stwierdzone tu stanowiska kumaka nizinnego wymagają szczególnej
ochrony, gdyż jest to gatunek szczególnie chroniony na terenie całej Unii Europejskiej.
Ptaki
W obrębie rejonu badawczego, który obejmuje „ZEW Neklę” stwierdzono rozród lub
zachowania kwalifikujące się jako prawdopodobnie lęgowe 54 gatunków ptaków.
Fragment gminy Nekla , gdzie posadowione są elektrownie wiatrowe. Niebieską plamą
zaznaczono stałe zbiorniki wodne, a niebieską linią obwiedziono miejsca, gdzie wiosną 2008 r.
gromadziła się woda dająca możliwość odbycia skutecznego lęgu lub jego próby. Zieloną linią
oznaczono przewidywany zasięg hałasu o natężeniu 40 dB, a czerwoną o natężeniu 45 dB.
Oznaczenia ptaków związanych z siedliskami wodno-błotnymi:
POR – perkozek, POG – perkoz rdzawoszyi, CY – łabędź niemy, ANA – gęgawa, AYU – czernica,
ANP – krzyżówka, CIA – błotniak stawowy, B – myszołów zwyczajny, W – czajka, FU – łyska, GR –
87
żuraw, GH – kokoszka wodna, CR – przepiórka, XA – trzciniak, XS – trzcinniczek, XT – łozówka, ES –
potrzos.
Oznaczenia ptaków ujętych na wykazie załącznika I Dyrektywy Ptasiej:
CIA – błotniak stawowy, GR – żuraw, DM – dzięcioł czarny, LC – gąsiorek.
wiatrowych Nekla”
Okres eksploatacji „Zespołu elektrowni wiatrowych Nekla zakładany jest na okres do
30 lat. W trakcie użytkowania generatora prądu hipotetycznie istnieje możliwość wystąpienia
oddziaływania
związanego
z
hałasem,
promieniowaniem
niejonizującym,
a
także
oddziaływania na krajobraz naturalny i kulturowy. Jest także prawdopodobna możliwość
zderzania się lecących zwierząt z konstrukcjami wież elektrowni wiatrowych. Nie jest również
wykluczone wystąpienie nadzwyczajnego zdarzenia związanego z sytuacjami klęskowymi
prowadzącego do poważnej awarii technicznej.
Oddziaływanie akustyczne
Przeprowadzona analiza i dokonane obliczenia emisji hałasu wykazały, że
eksploatacja czterech elektrowni wiatrowych w okolicy miejscowości Starczanowo i Stroszki
gm. Nekla, w technologii przyjętej w niniejszym opracowaniu, nie spowoduje przekroczeń
wartości normatywnych dla pory dziennej i nocnej przewidzianych dla zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej i zabudowy zagrodowej. Elektrownie wiatrowe znajdują się w
odpowiedniej odległości od budynków mieszkalnych, tj. 450 m.
Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne
„ZEW Nekla” w czasie swojej eksploatacji nie będzie źródłem jakichkolwiek emisji
zanieczyszczeń do atmosfery. Jedyne źródło zanieczyszczenia powietrza mogą stanowić
pojazdy samochodowe transportujące sprzęt i urządzenia oraz maszyny budowlane, a także
pracujące urządzenia i maszyny w czasie budowy i rozbiórki elektrowni wiatrowych.
Jeżdżące samochody i pracujące maszyny w trakcie budowy powodować mogą
powstawanie kurzu, który po ustaniu prac będzie zanikał. Nie stanowi on większego 55
zagrożenia i problemu dla zasobów przyrodniczych. Wzbijany kurz dla ludzi będzie stanowił
pewien problem, jednakże może być on tylko rozważany w kwestiach estetycznych.
Skutkiem pracy różnych urządzeń o napędzie spalinowym będzie ograniczona emisja tlenku
węgla, tlenków azotu, węglowodorów oraz dwutlenku siarki w wyniku pracy silników
spalinowych. W obrębie inwestycji występują bardzo dobre warunki przewietrzania, stąd
emisja gazów silnikowych nie stanowić będzie większego zagrożenia i problemu dla
zasobów przyrodniczych oraz zdrowia i życia ludzi, gdyż stężenia tych gazów będą
wielokrotnie niższe od dopuszczalnych.
88
Oddziaływanie na wody
Na etapie funkcjonowania elektrowni wiatrowych oddziaływanie ich na środowisko
abiotyczne będzie polegać na lokalnym ograniczeniu infiltracji wody opadowej do gruntu.
Woda ta spłynie po powierzchni zagęszczonego gruntu na fundamentach i wsiąknie do
gruntu w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni wiatrowych. Budowa „ZEW Nekla” nie niesie
bezpośredniego zagrożenia skażenia bakteriologicznego i chemicznego wód podziemnych
oraz gruntów. Prowadzone prace, poza krótkotrwałą fazą wykopów, nie będą miały wpływu
na wody podziemne i powierzchniowe. Przeprowadzone badania geologiczne i analizy
geotechniczne pozwalają z kolei z bardzo dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że w
wyniku posadowienia fundamentów układ wód gruntowych w rejonie inwestycji, ani poza nią,
nie ulegnie zmianie.
Oddziaływanie na krajobraz
„ZEW Nekla” zlokalizowany koło miejscowości Nekla i Starczanowo jest widoczny
częściowo ze wszystkich stron świata i nie spowoduje dewaloryzacji otaczającego
krajobrazu. Z oceny krajobrazowej wynika jednak, że elektrownie wiatrowe są swoistym
elementem antropizacji krajobrazu.
Z istniejącej sieci komunikacji publicznej dróg podstawowe znaczenie ma widoczność
elektrowni wiatrowych z drogi krajowej 92 relacji Poznań - Warszawa na odcinku ok. 2 km
oraz drogi powiatowej łączącej Neklę ze Środą Wlkp. na odcinku ok. 6 km.
Pole elektromagnetyczne
Ze względu na mały zakres inwestycji, jej charakter i zagospodarowanie, nie zachodzi
możliwość szkodliwego oddziaływania inwestycji w zakresie promieniowana niejonizującego.
Oddziaływanie na szatę roślinną
Mając na uwadze, że na etapie funkcjonowania tego rodzaju inwestycji występuje
znikome prawdopodobieństwo negatywnego oddziaływania na lokalną szatę roślinną, należy
stwierdzić, że „Zespół elektrowni wiatrowych Nekla” nie będzie miał żadnego negatywnego
wpływu na zasoby chronionej i cennej szaty roślinnej występującej w tej gminie w innych
miejscach oraz w sąsiednich gminach. Na etapie funkcjonowania elektrowni wiatrowych nie
przewiduje się jej negatywnego oddziaływania na szatę roślinną, w tym chronione siedliska
przyrodnicze i chronione gatunki roślin występujące poza granicami „ZEW Nekla”. Dlatego
na etapie funkcjonowania elektrowni wiatrowych nie przewiduje się jej negatywnego
oddziaływania na lokalną szatę roślinną.
Oddziaływanie na faunę
W toku wieloletnich obserwacji stwierdzono, że elektrownie wiatrowe nie mają negatywnego
wpływu na zwierzęta lądowe, poruszające się po ziemi oraz zwierzęta wodne. Zmiany
liczebności bądź składu gatunkowego fauny naziemnej, do jakich dochodzi na terenie
89
posadowienia elektrowni, są konsekwencją zmian pokrywającej ten teren roślinności, a więc
przede wszystkim zmian użytkowania gruntów. Inaczej rzecz się ma z ptakami, na które
elektrownie wiatrowe oddziaływają bezpośrednio zdecydowanie negatywnie, zarówno w
okresie lęgowym, jak i poza lęgowym. Zarejestrowane w trakcie rocznych prac
monitoringowych szlaki migracji ptaków na terenie gminy Nekla oraz tej części woj.
wielkopolskiego wskazują, że korytarze ich przelotów w znacznej części nie będą kolidować
z lokalizacją farm elektrowni wiatrowych.
Reasumując należy stwierdzić, że na obszarze poddanym niniejszej analizie nie
zidentyfikowano
występowania szlaków migracyjnych ptaków,
gdzie
mają miejsce
intensywne migracje. Dlatego należy sądzić, że inwestycja nie będzie stanowić znaczącej
bariery wędrówkowej dla migrantów dalekodystansowych. Obecność otwartych i rozległych
przestrzeni pomiędzy wieżami oraz na terenach sąsiadujących, spośród których dominują
pola uprawne, umożliwia ominięcie przelatującym ptakom farmy wiatrowej już z dużej
odległości, jak to czynią m.in. gęsi i żurawie w istniejących już w Polsce i innych krajach
europejskich. Znajdujące się na obszarze projektowanego „Zespołu elektrowni wiatrowych
Nekla” użytki rolne nie stanowią istotnego miejsca postoju większych stad ptaków takich
gatunków, jak bociany, żurawie, czajki i gęsi, a także łabędzie. Przeloty tych ptaków,
jak i ptaków nad terenem inwestycji odbywają się głównie:
- wzdłuż zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i dróg,
na wysokości kilku – 70 m n.p.t.
- na większych wysokościach ponad 150 m.
Dotychczasowe obserwacje pozwalają stwierdzić, że projektowana inwestycja nie będzie
szkodzić w istotny sposób wędrownym ptakom. Obszary rolne „ZEW Nekla” nie stanowią
istotnego miejsca postoju większych stad gatunków ptaków, jak łabędzie, bociany, żurawie,
gęsi,
czajki,
siewki
złote
i
inne
siewkowe.
Na
obszarze
planowanej
lokalizacji
poszczególnych elektrowni wiatrowych nie wykazano miejsc lęgowych gatunków ptaków, dla
których utworzono w woj. wielkopolskim obszary Natura 2000.
Wskazuje się, aby powyższe twierdzenia, pochodzące z Raportu, weryfikować na
etapie monitoringu proinwestycyjnego.
Zgodnie z powszechnie obowiązującym prawem, a zwłaszcza z art. 144 Ustawy z
dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627) wraz z
późniejszymi zmianami:
1. Eksploatacja instalacji nie powinna powodować przekroczenia standardów/jakości
środowiska.
2. Eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisję
hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna, z zastrzeżeniem ust. 3,
90
powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego
prowadzący instalację ma tytuł prawny."
Rozpatrując całość przeprowadzonych analiz poszczególnych aspektów środowiska
należy stwierdzić, iż są spełnione wszystkie wymagane standardy jakości środowiska
projektowanej inwestycji. Powyższa ocena została wydana przy założeniu bezwzględnego
przestrzegania przepisów prawa powszechnego przez osoby realizujące inwestycję.
8.1.2
Zabudowa wielofunkcyjna
(Rozwój zabudowy mieszkaniowo-usługowej, zagrodowej, mieszkaniowo-rekreacyjnej,
produkcyjno-usługowej i usług turystycznych)
Wprowadzenie nowej zabudowy spowoduje przekształcenia powierzchni ziemi –
niwelacja powierzchni związana z wyrównywaniem terenu, wykopami pod budynki,
infrastrukturę
techniczną,
przykrycie
powierzchni
nieprzepuszczalnymi
materiałami,
likwidacja pokrywy glebowej pod realizowanymi obiektami, ubytek terenów biologicznie
czynnych, niebezpieczeństwo zanieczyszczenia wód powierzchniowych nieczystościami
biologicznymi.
O ile projektowane wyżej wymienione funkcje są najczęściej kontynuacją, bądź
uzupełnieniem tych istniejących, w części gminy poniżej drogi krajowej, o tyle w części
powyżej tej drogi występuje nadmierna intensyfikacja zabudowy, do tego niespójnej z
zabudową istniejącą, bez wyraźnego i logicznego układu.
Poniżej w tabeli opisano prognozowany wpływ na poszczególne komponenty
środowiska wynikający z powstawania nowej zabudowy:
RODZAJ
ODDZIAŁYWANIA
Powierzchnia ziemi
(rzeźba terenu) i gleby
wody powierzchniowe i
podziemne
krajobraz
zwierzęta i rośliny
SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA I ZAGROŻENIA
Główne przekształcenia przypowierzchniowej warstwy litosfery w wyniku realizacji ustaleń studium
reprezentowane będą przez:
•
Zmiany lokalnego ukształtowania terenu w wyniku robót ziemnych;
•
Przekształcenia z przypowierzchniowych strukturach geologicznych w związku z robotami
ziemnymi (wykopy pod fundamenty i dla potrzeb uzbrojenia terenu);
•
Likwidację pokrywy glebowej w miejscach wykopów i przekształcenia fizykochemicznych
właściwości gleb na terenach placów budów;
Prognozowane przekształcenia środowiska są w większości nieuniknione i mają typowy charakter
terenów nowych inwestycji związanych z rozwojem funkcji produkcyjno-usługowych i osadnictwa.
Przy założeniu właściwego funkcjonowania wszystkich elementów systemu unieszkodliwiania
ścieków oraz wód opadowych zminimalizowana zostanie możliwość powstania zagrożeń dla wód
powierzchniowych, podziemnych i gruntu.
Wprowadzenie nowych obiektów kubaturowych (zabudowy usługowej, przemysłowo-składowej,
mieszkaniowej) spowoduje intensyfikację antropizacji krajobrazu.
Zaleca się wprowadzenie zieleni towarzyszącej co wpłynie korzystnie na mikroklimat i walory krajobrazowe
otoczenia.
Główne przekształcenia środowiska przyrodniczego w wyniku budowy nowych obiektów
reprezentowane będą przez zmiany aktualnego użytkowania gruntów, w tym likwidację agrocenoz na
niezainwestowanych dotychczas terenach.
Realizacja ustaleń nie powinna spowodować utraty istotnych siedlisk zwierząt oraz wywierać
91
RODZAJ
ODDZIAŁYWANIA
Powietrze
atmosferyczne i klimat
istotnego negatywnego oddziaływania na zwierzęta. Największe zmiany wystąpią w faunie glebowej
(edafon), która w dużym stopniu utraci swoje siedliska.
Oddziaływanie na zanieczyszczenia powietrza w trakcie realizacji ustaleń nastąpi w wyniku pracy
sprzętu budowlanego i transportu materiałów budowlanych (spaliny) oraz w wyniku składowania
materiałów budowlanych (ewentualne źródło zapylenia), a także w trakcie prac ziemnych (pylenie z
powierzchni terenu pozbawionej roślinności, w zależności od warunków atmosferycznych).
Wpływ przedsięwzięcia na warunki aerosanitarne w trakcie jego budowy będzie okresowy,
ograniczony przestrzennie i jakościowo, jego ograniczenie można osiągnąć przez wygrodzenie
terenów realizacji prac budowlanych, ewentualnie zwilżanie obszaru w sytuacjach małej wilgotności
powietrza itp.
Na etapie funkcjonowania źródłami zanieczyszczenia atmosfery na obszarze zainwestowania (poza
zewnętrznymi) będą:
•
źródła ciepła projektowanych obiektów przemysłowo-składowymi, usługowych i
mieszkalnych;
•
emisja technologiczna ww. obiektów
•
motoryzacyjne zanieczyszczenia powietrza.
Jako źródła ogrzewania należy wykorzystywać paliwa niskoemisyjne lub nieemisyjne dzięki czemu
zanieczyszczenia nie wpłyną w istotnym stopniu na pogorszenie stanu atmosfery.
Zmiany w obrębie obszaru związanego z lokalizacją zabudowy będą miały wpływ na wzrost
natężenia ruchu drogowego oraz związany z tym wzrost zanieczyszczeń aerosanitarnych
pochodzenia motoryzacyjnego. Główne zanieczyszczenia motoryzacyjne to m.in. tlenek węgla, tlenki
azotu, węglowodory aromatyczne i alifatyczne. W nawiązaniu do obecnych tendencji
proekologicznych na rynku motoryzacyjnym, w przyszłości spodziewany jest jednostkowy spadek
emisji zanieczyszczeń przez pojazdy samochodowe.
Planowana, stosunkowo mało intensywna zabudowa, wpłynie na nieznaczne zmniejszenie przewietrzania
terenu, a jednocześnie nie spowoduje stagnacji zanieczyszczonego powietrza nad obszarami zabudowanymi.
Ponadto na czystość mas powietrza ma wpływ sąsiedztwo kompleksów leśnych, które dość licznie występują
wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych.
Zanieczyszczenia atmosfery związane z procesami technologicznymi mogą być różnorodne w zależności
od charakteru planowanych obiektów. Faktyczny stopień szkodliwości projektowanych inwestycji zależeć
będzie od zastosowanych technologii, charakteru i wielkości produkcji oraz usług (co nie zostało
sprecyzowane w studium), dlatego na etapie prognozy oddziaływania na środowisko niemożliwe jest
określenie ich zasięgu oddziaływania.
Klimat – bez znaczącego wpływu.
klimat akustyczny
Na etapie inwestycyjnym (realizacji ustaleń) odczuwalny będzie okresowy wzrost natężenia hałasu,
związany z pracą sprzętu budowlanego i transportem materiałów budowlanych.
Emisja hałasu w trakcie budowy jest traktowana jako prace okresowe i nie podlega regulacji prawnej
w tym zakresie. Należy jednak zastosować tzw. bierną ochronę przed hałasem poprzez ograniczenie
czasu pracy najbardziej hałaśliwych urządzeń w ciągu doby, z wykluczeniem godzin nocnych.
Podstawowymi, źródłami zmian warunków akustycznych na etapie funkcjonowania inwestycji (poza
zewnętrznymi) będą:
•
powstanie nowych źródeł hałasu związanych z obiektami przemysłowo- składowymi,
usługowymi i mieszkalnymi;
•
wzrost natężenia ruchu samochodowego, związany z obsługą komunikacyjną ww. obiektów
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z
dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz. U. Nr 120 poz. 826).
dobra kultury
zdrowie i życie ludzi
Nie przewiduje się znaczącego wpływu
W wyniku realizacji zapisów studium nie przewiduje się powstania istotnych zagrożeń dla zdrowia
i życia ludzi. Oczywiste jest, że zwiększenie liczby mieszkańców tego terenu, zwiększenie
intensywności zabudowy, realizacja budowy dróg spowodują:
•
nieznaczne pogorszenie stanu higieny atmosfery i klimatu akustycznego,
•
zwiększenie ilości wytwarzanych odpadów na tym terenie,
•
zwiększenie ilości odprowadzanych ścieków,
•
wzrost zapotrzebowania na wodę, energię elektryczną i cieplną,
•
lokalnie zmniejszenie terenów biologicznie czynnych.
Wymienione oddziaływania nie spowodują przekroczeń dopuszczalnych norm dla poszczególnych
elementów środowiska przyrodniczego ani zagrożeń dla zdrowia i życia ludności.
Największy konflikt wywołany wprowadzeniem nowej zabudowy ma charakter lokalny
i regionalny, dotyczący nadmiernej intensyfikacji zabudowy w obszarach powiązań
ekologicznych. Problem stanowi przecięcie ważnych korytarzy ekologicznych, terenów o
wysokich walorach faunistycznych, tras migracji zwierząt. Układ nowej zabudowy (zwłaszcza
92
w obrębie Barczyzna) stwarza niekorzystne bariery ekologiczne. Obszar ten otoczony jest z
trzech stron dużym kompleksem leśnym, wykazującym duże walory faunistyczne. Obszar
największej intensyfikacji zabudowy ( często grunty łąkowe podmokłe) stanowi dogodne
warunki do przemieszczania się zwierząt pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią
ekosystemu leśnego.
Projektowany układ zabudowy nie pozostawia korytarza, ciągu wolnej przestrzeni.
Rozdziela on poszczególne środowiska granicami często nie do przekroczenia dla
organizmów. Dlatego ważne jest, przy projektowaniu inwestycji, która w przyszłości może
być barierą w drodze migracji zwierząt, by stwarzała ona możliwości bezkolizyjnego jej
ominięcia przez organizmy.
Ponadto układ projektowanej zabudowy w obrębie Barczyzna nie wykazuje ładu
przestrzennego i spójności. Z pewnością będzie to miało negatywny wpływ na ogólny
krajobraz i charakter gminy.
Duża intensyfikacja zabudowy (choć o układzie bardziej czytelnym) występuje w
miejscowości Nekielka. Projektowana zabudowa przecina korytarz ekologiczny – dolinę rzeki
Moskawy. Ponadto ciągłość wprowadzonej zabudowy (północ-południe) stwarza barierę
ekologiczną dla swobodnej migracji zwierząt pomiędzy ekosystemami leśnymi. Przerwana
została ciągłość pomiędzy obszarami chronionymi lub predysponowanych do ochrony, tj.
projektowanym obszarem siedliskowym Natura 2000 Dolina Cybiny, Obszarem Chronionego
Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce” oraz kompleksem Lasów Czerniejewskich.
Jednym z największych zagrożeń dla przetrwania wielu gatunków zwierząt jest
niszczenie i fragmentacja naturalnych środowisk ich życia przez różnorodną działalność
człowieka. Ciągłość ekologiczna środowisk życia zwierząt powinna być rozpatrywana w
trzech skalach przestrzennych: (1) lokalnej, np. kompleksu leśnego, gdzie występuje jedna
populacja danego gatunku, (2) regionalnej, odpowiedniej do utrzymania metapopulacji, oraz
(3) kontynentalnej, gdzie mamy do czynienia z całym obszarem występowania gatunku lub
istotną jego częścią. Na przykładzie dużych ssaków (drapieżniki, zwierzęta kopytne)
przedstawione będą skutki fragmentacji środowisk w każdej z wymienionych wyżej sytuacji.
W końcu XX wieku nastąpiły zasadnicze zmiany ogólnej koncepcji ochrony przyrody.
Tradycyjne podejście promowało ochronę obszarów, czyli ochronę wybranych, zazwyczaj
niewielkich, najlepiej zachowanych fragmentów przyrody w formie parków narodowych lub
rezerwatów przyrody. Drugim filarem tradycyjnego podejścia była ochrona gatunkowa:
pewne gatunki zwierząt, roślin i grzybów otrzymywały szczególny status ochronny. Nowe
podejście kładzie nacisk na ochronę szeroko pojętej bioróżnorodności, a więc wszystkich
form życia, ich zespołów i procesów rządzących nimi. Ochrona bioróżnorodności obejmuje
93
zarówno poziom ekosystemowy, gatunkowy i genetyczny. Dla ochrony bioróżnorodności na
wszystkich poziomach niezbędne jest zachowanie łączności ekologicznej.
W ostatnich dziesięcioleciach dynamiczny rozwój badań genetycznych pokazał, że
fragmentacja i izolacja środowisk ma wielki wpływ nie tylko na liczebność organizmów, ale
również na różnorodność genetyczną populacji zwierząt i roślin.
Skutkiem fragmentacji jest nie tylko znaczne obniżenie jej całkowitej liczebności, ale
również
spadek
zmienności
genetycznej
i
obniżenie
ogólnych
możliwości
przystosowawczych tej populacji. Wiele gatunków może dobrze funkcjonować jako tak
zwane metapopulacje, składające się z małych subpopulacji, pozostających w kontakcie
pomiędzy sobą poprzez wymianę osobników. Podstawowym warunkiem, aby metapopulacja
mogła przetrwać, jest zachowanie łączności ekologicznej, czyli możliwości wymiany
osobników i przepływu genów.
(A) Schemat funkcjonowania metapopulacji. Zielone pola oznaczają płaty dostępnrgo
środowiska, okręgi i elipsy – terytoria zwierząt, strzałki – połączenia ekologiczne umożliwiające
przepływ osobników i genów. (B) Zakłócenie metapopulacji przez nowowybudowane drogi.
Naruszone mogą być niektóre płaty środowiska (przez co stają się nieprzydatne dla zwierząt),
jak i połaczenia między płatami (cała metapopulacja przestaje prawidłowo funkcjonować). (C)
Wybudowanie przejść dla zwierząt przywraca częściowo łączność zarówno wewnątrz płatów
środowiska, jak i między nimi.
Źródło: Jędrzejewski W., Ławreszuk D. Ochrona łączności ekologicznej w Polsce. Materiały
konferencji międzynarodowej „Wdrażanie koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce”. Białowieża,
20-22.XI.2008 r.
94
Gdy
łączność
ekologiczna
między
płatami
jest
zachowana,
metapopulacja
funkcjonuje prawidłowo i nawet małe fragmenty środowiska są zasiedlane przez zwierzęta.
Przerwanie tej ciągłości, np. w wyniku wybudowania nowych dróg, doprowadziłoby do
szybkiego wymarcia małych, odizolowanych grup osobników, a z czasem prawdopodobnie
do zaniku całej populacji. Wybudowanie przejścia dla zwierząt może przywrócić łączność
ekologiczna i umożliwić funkcjonowanie metapopulacji. Schemat ten pokazuje, że aby
skutecznie chronić przyrodę w dzisiejszym świecie, ochrona ³¹cznooeci ekologicznej musi
być zadaniem nadrzędnym. Zachowanie łączności daje szansę wielu gatunkom na
zasiedlanie nawet małych płatów środowiska wśród terenów użytkowanych gospodarczo. W
ten sposób możemy w dobrym stanie zachować duże obszary i wiele gatunków, a nie tylko
małe powierzchnie parków narodowych lub rezerwatów przyrody.
Jakie
współcześnie
mamy
możliwości
ochrony
lub
przywracania
łączności
ekologicznej? Zależy to przede wszystkim od skali przestrzennej. W skali lokalnej
najważniejsze jest właściwe planowanie przestrzenne, unikanie tworzenia barier, budowanie
urządzeń technicznych umożliwiających przekraczanie barier przez zwierzęta. Jeżeli np.
naszym celem jest ochrona łączności ekologicznej wewnątrz niewielkiego kompleksu
leśnego i zamieszkującej go populacji jelenia, a planowana jest budowa drogi przez środek
tego kompleksu, metodą ochrony byłoby w tym przypadku przesunięcie drogi, a jeśli to jest
niemożliwe – budowa przejść dla zwierząt. W większej skali przestrzennej (gminy,
województwa, kraju, kontynentu) najbardziej skuteczne jest wyznaczanie korytarzy
ekologicznych w planach zagospodarowania przestrzennego, a następnie ich ochrona
prawna. Najczęściej niezbędne jest również udrażnianie wyznaczonych korytarzy poprzez
zalesienia oraz budowa przejść dla zwierząt. Korytarze ekologiczne są więc podstawowym
narzędziem ochrony łączności ekologicznej w dużej skali przestrzennej.
Jednym z najważniejszych celów ochrony przyrody i krajobrazu Wielkopolski jest
stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych i sieci ekologicznej, uwzględniającego
powiązania przyrodnicze z obszarami województw sąsiednich
Zapewni to prawidłowe funkcjonowanie przestrzeni przyrodniczej, uwzględniające:
−ochronę obszarów o największych wartościach przyrodniczo – krajobrazowych i dużym
potencjale biologicznym, chronione na mocy Ustawy z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220 ze zmianami),
−ciągłość i spójność przestrzenną korytarzy ekologicznych stanowiących drogi migracji,
rozprzestrzeniania i wymiany genetycznej organizmów żywych oraz wpływających na
zmniejszenie negatywnych skutków izolacji obszarów cennych przyrodniczo,
−ochronę obszarów ważnych dla gniazdowania i migracji ptaków,
95
−wielokierunkowe działania związane z inwentaryzacją i waloryzacją przyrodniczą oraz
ochroną i monitoringiem na pozostałych obszarach województwa (Plan zagospodarowania
przestrzennego województwa wielkopolskiego, 2010).
Ustalenia projektu Studium nie powinny wywrzeć negatywnego wpływu na korytarz
ekologiczny rangi krajowej. Wprowadzona w obszarze korytarza zabudowa to głównie
ekstensywna zabudowa mieszkaniowo-usługowa i zagrodowa. Ponadto pozostawione wolne
od zabudowy tereny umożliwiają migrację organizmów żywych (możliwe kierunki migracji
zaznaczone zostały na mapie).
Niemniej jednak dość duża intensyfikacja zabudowy w miejscowościach Opatówko i
Podstolice
może
spowodować
utrudnienia
w
dotychczasowej
swobodnej
migracji
organizmów i wymuszenie poszukiwania nowych szlaków migracyjnych.
Lokalne zagrożenia dla komponentów środowiska przedstawione zostały na
załączniku graficznym. Do zagrożeń tych należą: potencjalne kolizje projektowanego
zagospodarowania terenów z lasami i zadrzewieniami oraz z terenami podmokłymi,
zagrożenie przerwaniem, zabudową lub degradacją lokalnych korytarzy ekologicznych
(cieków wodnych), wprowadzenie zabudowy w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej
stanowisk archeologicznych, zagrożenie uszkodzeniem lub usunięciem wartościowych
ciągów drzew i krzewów, znajdujących się w obszarach projektowanej zabudowy,
potencjalne zagrożenie degradacją lub pogorszeniem stanu wód zbiorników wodnych.
Na mapie zaznaczono szrafem również zabudowę wprowadzoną w strefie ochrony
stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych. Do tej grupy należy duża część
projektowanej zabudowy. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w
granicach stref ochrony stanowisk archeologicznych, studium wskazuje na wprowadzenie
obowiązku prowadzenia badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z
zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych. Na
prowadzenie badań archeologicznych inwestor winien uzyskać pozwolenie WWKZ przed
otrzymaniem pozwolenia na budowę.
Ponadto wyróżniono obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz pomniki przyrody
wymagające szczególnej ochrony ze względu na bliskie sąsiedztwo projektowanego
zagospodarowania terenów.
96
8.1.3
Rozbudowa układu komunikacyjnego i kształtowanie systemu ścieżek
rowerowych
Legenda
planowanie ścieżki rowerowe
istniejące ścieżki rowerowe
drogi projektowane
Projektowane drogi w gminie Nekla oraz system istniejących i projektowanych ścieżek
rowerowych
Źródło: opracowanie własne
97
Planowane inwestycje drogowe będą polegały głównie na przebudowie dróg
istniejących, zatem ich negatywne oddziaływanie na środowisko będzie znaczące przede
wszystkim na etapie realizacji. Ponadto projektowanych jest kilka dróg położonych przede
wszystkim w obszarach projektowanej zabudowy produkcyjno-usługowej. W związku z
wyznaczaniem nowych terenów inwestycyjnych, studium przewiduje potrzebę rozbudowy
układu komunikacyjnego. Proponuje się wyznaczenie nowych ciągów komunikacyjnych
zapewniających obsługę nowych obszarów, w celu ich aktywizacji.
Pierwszym obszarem o niedostatecznej dostępności komunikacyjnej, są tereny
położone wzdłuż drogi krajowej, zlokalizowane w znacznej odległości od skrzyżowań.
Studium wskazuje wprowadzenie dróg równoległych do drogi krajowej nr 92, co umożliwi
rozszerzenie możliwości inwestycyjnych na przedmiotowym obszarze. Proponuje się:
−
połączenie drogi powiatowej nr 32461 z drogą powiatową nr 32464 wzdłuż
południowej strony drogi krajowej nr 92;
−
połączenie drogi gminnej (przy skrzyżowaniu w ciągu drogi krajowej w Zasutowie)
z drogą gminną (przy skrzyżowaniu w ciągu drogi krajowej w Nekli) wzdłuż północnej
strony drogi krajowej nr 92;
−
Starczanowie) w kierunku zachodnim wzdłuż północnej strony drogi krajowej nr 92;
−
Starczanowie) w kierunku zachodnim wzdłuż południowej strony drogi krajowej nr 92.
Drugi obszar o niedostatecznym wyposażeniu w sieć komunikacyjną to miejscowość
Barczyzna. Na istniejącą na tym obszarze sieć drogową składają się gruntowe drogi gminne,
stanowiące uzupełniający element gminnego układu komunikacyjnego. Wskazuje się zmianę
funkcji w/w na układ podstawowy oraz ich modernizację. Zaproponowano również
wprowadzenie nowej drogi przy skrzyżowaniu w Zasutowie.
Nie przewiduje się bardziej znaczącego negatywnego oddziaływania wyżej
wymienionych inwestycji na komponenty środowiska i formy ochrony przyrody niż te
wymienione poniżej.
Poniżej przedstawiono potencjalne skutki oddziaływania planowanych przedsięwzięć
drogowych na poszczególne komponenty środowiska na etapie realizacji inwestycji oraz
eksploatacji inwestycji drogowych:
Etap realizacji inwestycji drogowych
oddziaływania na klimat akustyczny
•
pogorszenie warunków akustycznych (wzrost hałasu)
98
oddziaływania na powietrze atmosferyczne
•
wzrost zapylenia powietrza
•
źródłem oddziaływania będą:
⇒ maszyny budowlane wykorzystywane przy budowie drogi,
⇒ pojazdy transportujące materiały służące do budowy,
wpływ na krajobraz
•
związany z zapleczem budowlanym, miejscem składowania materiałów, wykonywaniem
wykopów oraz pracą sprzętu ciężkiego
Oddziaływania te będą miały charakter krótkotrwały, obejmujący etap prowadzenia prac
związanych z budową drogi. Zatem oddziaływanie inwestycji na etapie budowy na jakość
środowiska będzie niewielkie.
oddziaływanie na wody podziemne
•
zanieczyszczenia wody na skutek wycieków ropopochodnych
•
źródłem zanieczyszczeń mogą być również spływy deszczowe i roztopowe z terenu
budowy oraz wypłukiwane zanieczyszczenia z materiałów używanych do budowy drogi;
ponadto nieodpowiednie składowanie materiałów budowlanych, niewłaściwa lokalizacja
zaplecza budowy.
Jedynie w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnych tj. niekontrolowany wyciek paliwa
z pracującego sprzętu ciężkiego czy też innych substancji chemicznych (farby, masy
uszczelniające) przewiduje się znaczące zagrożenia dla komponentów środowiska.
oddziaływanie na wody powierzchniowe
•
zanieczyszczenie wód powierzchniowych powodowane przez:
⇒ spływy deszczowe i roztopowe z terenu budowy oraz wypłukiwane zanieczyszczenia
z materiałów używanych do budowy drogi (np. z mas bitumicznych itp.),
⇒ nieodpowiednio składowane materiały budowlane oraz materiały stosowane w
pracach
nawierzchniowych,
wykończeniowych
i
przy
zabezpieczeniach
antykorozyjnych,
⇒ niewłaściwa lokalizacja zapleczy budowy bądź nieodpowiednio zorganizowane
zaplecza sanitarne itp.,
⇒ zanieczyszczenia wód substancjami chemicznymi (w szczególności ropopochodnymi)
wyciekającymi z maszyn, np. w wyniku awarii,
⇒ bezpośrednie przedostanie się zawiesin oraz substancji niebezpiecznych do
naturalnych cieków, w trakcie prowadzenia robót w korytach rzek w ramach budowy
obiektów mostowych. Zawiesiny powstałe w wyniku prowadzenia robót zwiększają
mętność wody w rzekach.
przekształcenie powierzchni terenu
99
•
zagęszczenie gleby na skutek ruchu ciężkich pojazdów
•
w wyniku prowadzenia prac budowlanych będą usuwane masy ziemne, żużlowe oraz
płyty betonowe.
oddziaływanie na roślinność
•
negatywny wpływ na stan drzew na skutek zagęszczenia gleby w przypadku, gdy ciężkie
pojazdy zlokalizowane zostaną w zasięgu koron drzew.
•
ruch ciężkich pojazdów może być również źródłem uszkodzeń pni i gałęzi rosnących w
pobliżu drzew.
W przypadku nieodpowiedniego lub braku zabezpieczenia drzew na okres prowadzenia
prac budowlanych.
oddziaływanie na zwierzęta
•
hałas oraz obecność ludzi, pojazdów i maszyn płoszą zwierzęta, a pozbawiony
roślinności pas terenu utrudnia ich migracje.
oddziaływanie na pobliskie obiekty budowlane
•
pękanie murów budynków na skutek ruchu ciężkich pojazdów oraz pracy maszyn
będących źródłem wibracji – hipotetycznie
wpływ na dobra kultury
•
zniszczeniu ulec mogą dobra kultury ukryte w ziemi - w przypadku braku wcześniejszego
skrupulatnego rozpoznania archeologicznego
inne
•
chwilowe utrudnienia w ruchu związane z dojazdem do poszczególnych posesji,
•
budowa drogi powoduje trwałe zajęcie terenu pod trasę i czasowe pod drogi dojazdowe,
place składowe, miejsca poboru kruszyw i inne. Z terenów tych usuwana jest roślinność,
giną drobne zwierzęta, usuwana jest wierzchnia warstwa gleby.
Etap eksploatacji inwestycji drogowej
oddziaływania na klimat akustyczny
•
wzrost poziomu hałasu w rejonie nowobudowanych i rozbudowywanych dróg i węzłów
komunikacyjnych (odczuwalny przez ludzi, a także przez niektóre gatunki zwierząt,
zwłaszcza ptaków w odległości nawet do kilkuset metrów od osi drogi);
•
wykonanie odpowiedniej nawierzchni może wpłynąć na obniżenie poziomu hałasu nawet
o 3-4 dB. Budowa drogi spowoduje upłynnienie ruchu, co z kolei wpłynie na poprawę
klimatu akustycznego w bezpośrednim sąsiedztwie.
oddziaływania na powierzchnię ziemi
100
•
zmiany pokrycia powierzchni ziemi, przemieszczanie mas ziemnych, skarpy dużych
wykopów i nasypów
•
praktycznie nieodwracalne przekształcenia terenów w obrębie i najbliższym sąsiedztwie
„pasa drogowego”;
•
naruszenie i/lub zanieczyszczenie powierzchni ziemi i gleby
oddziaływania na wody powierzchniowe
•
źródłem niekorzystnych oddziaływań bezpośrednio na wody powierzchniowe, a
pośrednio na środowisko gruntowo-wodne i wody podziemne są zanieczyszczenia z:
⇒ rozchlapywania,
⇒ spływów deszczowych i roztopowych z nawierzchni drogi,
⇒ zrzuty niebezpiecznych dla środowiska substancji w przypadku wystąpienia poważnej
awarii,
⇒ ewentualnych poważnych awarii związanych z wyciekami substancji toksycznych.
Zanieczyszczenia te poprzez infiltrację mogą następnie przedostawać się do wód
gruntowych oraz wgłębnych.
•
głównymi zanieczyszczeniami zawartymi w ściekach opadowych z dróg (w warunkach
normalnej bezawaryjnej eksploatacji) są:
⇒ zawiesiny ogólne,
⇒ specyficzne
mikrozanieczyszczenia
organiczne
(węglowodory
alifatyczne
i aromatyczne oraz WWA)
⇒ zanieczyszczenia ropopochodne,
⇒ metale ciężkie,
⇒ chlorki, stosowane do zimowego utrzymania dróg.
•
zawiesiny stanowią zagrożenie dla wód powierzchniowych, rzadko – dla wód
podziemnych. Natomiast zanieczyszczenia ropopochodne nie stanowią realnego
zagrożenia dla środowiska gruntowo-wodnego w warunkach normalnej (bezawaryjnej)
eksploatacji dróg, ze względu na niskie stężenia. Wiele z nich ulega sorpcji na
zawiesinach, a następnie w warunkach tlenowych, jakie zapewniają rowy drogowe
i zbiorniki
ekologiczne,
ulegają
biodegradacji.
Są
to
procesy
prowadzące
do
samooczyszczania. Zwrócić jednak należy uwagę na słabe poznanie procesów
biodegradacji zanieczyszczeń ropopochodnych oraz wpływu powstałych produktów ich
rozpadu na chemizm wód powierzchniowych i podziemnych, a także na spowolnione
tempo ich rozpadu w okresie zimowym.
oddziaływania na wody podziemne i gruntowe
•
w czasie eksploatacji negatywnie oddziaływają zanieczyszczenia z rozchlapywania,
spływów deszczowych i roztopowych z nawierzchni drogi oraz zrzuty niebezpiecznych
101
dla środowiska substancji w przypadku poważnej awarii. Zanieczyszczenia te dostają się
do wód podziemnych w wyniku infiltracji.
•
lokalne zaburzenia stosunków wodnych (w tym podtopienia i przesuszenia),
•
pogorszeniu mogą ulec własności retencyjne i filtracyjne gruntu,
•
zmiany poziomu wód gruntowych (wykopy, nasypy, odwodnienia),
•
na wody gruntowe wpływają zmiany powierzchni ziemi, jej pokrycia i własności
filtracyjnych gruntu.
oddziaływania na powietrze atmosferyczne i klimat – spaliny i pyły samochodowe
•
Poprawa stanu dróg powinna poprawić stan klimatu akustycznego, z drugiej strony
podwyższony poziom hałasu i zanieczyszczeń powietrza będzie obserwowany w
miejscach, które dotychczas były wolne od tego typu oddziaływań.
•
O wielkości emisji produktów spalania paliw z transportu (przede wszystkim tlenki węgla,
siarki i azotu, węglowodory alifatyczne, aromatyczne i policykliczne, cząstki stałe)
decyduje w największym stopniu natężenie i płynność ruchu pojazdów. Struktura,
rozmieszczenie przestrzenne i stan infrastruktury drogowej ma raczej pośredni wpływ na
skalę emisji i wielkość oddziaływań.
•
Realizacja inwestycji nie wpłynie w istotny sposób na zmiany poziomu emisji dwutlenku
węgla oraz tlenków azotu.
•
zmiana topoklimatu (na mikroklimat wpływa zajęcie terenu i zmiany pokrycia powierzchni
ziemi)
oddziaływania na gleby
•
pogorszeniu ulegną własności retencyjne i filtracyjne gruntu,
•
zanieczyszczenie gleby,
•
zmiany struktury gleby oraz jej składu chemicznego i biologicznego
•
zmiany poziomu wód gruntowych (wykopy, nasypy, odwodnienia)
wpływają na
wilgotność gleby,
•
w zależności od ukształtowania terenu i budowy geologicznej w obrębie realizowanych
dróg wystąpić może także zjawisko erozji gleb. Modelowanie elementów konstrukcyjnych
w obrębie pasa drogowego (np. rowy odwadniające) oraz zmiana poziomu wód
gruntowych prowadzą do zmian morfologii gleby, terenu i w efekcie do degradacji
powierzchni ziemi.
oddziaływania na przyrodę ożywioną (flora i fauna)
Wpływ na florę:
•
kształtowane podczas budowy nasypy i pobocza zajmowane są często przez roślinność
synantropijną, o niewielkich wymaganiach siedliskowych ,
•
rozdzielenie ekosystemów,
102
•
zanieczyszczanie powietrza i zmiany topoklimatu wpływają na florę i faunę,
•
zmiany struktury gleby oraz jej składu chemicznego i biologicznego wpływają na florę i
faunę,
•
zmiany poziomu wód gruntowych (wykopy, nasypy, odwodnienia) wpływają na wilgotność
gleby, co wpływa na florę i faunę i plonowanie roślin uprawnych.
•
na faunę i florę wpływają dodatkowo: stan czystości powietrza, hałas i drgania, mikroklimat, poziom wód gruntowych, zbiorniki wód powierzchniowych i podziemnych,
zanieczyszczenie gleby i pokrycia powierzchni ziemi.
Wpływ na faunę:
•
oddziaływanie inwestycji drogowych na faunę sprowadza się do następujących istotnych
aspektów:
⇒ tworzenie barier migracyjnych;
⇒ podwyższona śmiertelność/zmniejszanie liczebności populacji (śmiertelne kolizje
zwierząt z jadącymi samochodami);
⇒ płoszenie zwierząt (hałas, światło, wibracje).
oddziaływania na krajobraz
•
Na zmiany w krajobrazie i walory estetyczne drogi wpływają:
⇒ urządzenia ochrony przed hałasem,
⇒ zmiany pokrycia powierzchni ziemi, przemieszczanie mas ziemnych, skarpy dużych
wykopów i nasypów
•
Liniowy charakter dróg, ich ciągłość oraz szerokość - decydują o skali i rodzaju
oddziaływań środowiskowych. Przecinają one naturalne układy przyrodnicze oraz
wykształcone przez stulecia układy antropogeniczne, tworzące wspólnie określone
zespoły krajobrazowe.
oddziaływania na dobra kultury
•
Oddziaływania na dziedzictwo kulturowe mogą mieć charakter bezpośredni (całkowite lub
częściowe zniszczenie obiektu) lub pośredni (zmiana otoczenia obiektu lub obszaru
cennego kulturowo w wyniku sąsiedztwa z planowaną drogą). Ewentualna kolizja dróg z
terenami i obiektami objętymi ochroną może doprowadzić między innymi do:
⇒ zniszczenia stanowisk archeologicznych,
⇒ pogorszenia stanu zabytków architektonicznych poprzez wzrost zanieczyszczenia
powietrza z emisji spalin oraz drgania podłoża,
•
W szczególności prace nad budową lub modernizacją dróg mogą mieć istotny wpływ na
zasoby archeologiczne, gdy lokalizacja potencjalnych stanowisk badawczych nie jest
precyzyjnie znana naukowcom.
103
Inne
•
na etapie eksploatacji występujące oddziaływania będą pozytywne, gdyż w wyniku
budowy dróg nastąpi poprawa stanu nawierzchni jezdni, zwiększenie bezpieczeństwa
ruchu oraz skrócenie czasu dojazdu.
Elementy środowiska i
Wzajemne powiązania i oddziaływanie pośrednie
oddziaływania bezpośrednie
POWIETRZE I KLIMAT
Spaliny i pyły samochodowe zanieczyszczają powierzchnię ziemi, gleby i wody
emisja spalin,
zapylenie
Zanieczyszczanie powietrza i zmiany topoklimatu wpływają na florę i faunę.
imisja zanieczyszczeń,
Hałas i wibracje wpływają na człowieka i świat zwierzęcy, ma wpływ na walory rekre-
hałas i wibracje
powierzchniowe.
acyjne otoczenia. Urządzenia ochrony przed hałasem wpływają na krajobraz i na
walory estetyczne drogi. Hałas ma wpływ na zagospodarowanie przestrzenne.
POWIERZCHNIA ZIEMI
ŁĄCZNIE Z GLEBĄ
zmiany struktury gruntu,
składu biologicznego i
chemicznego
utrata gleb i innych gruntów
nasypy i wykopy
Na mikroklimat wpływa zajęcie terenu i zmiany pokrycia powierzchni ziemi
Zmienia się pokrycie powierzchni terenu i zmienia się mikroklimat.
Pogarszają się własności retencyjne i filtracyjne gruntu, wpływa to na wody gruntowe i
ujęcia wody oraz na mikroklimat.
Zanieczyszczenie gleby wpływają na zanieczyszczenia wód gruntowych oraz wtórne
Zmiany struktury gleby oraz jej składu chemicznego i biologicznego wpływają na florę
zanieczyszczenia powietrza (działanie wiatru),
i faunę, na zachowanie zasobów leśnych i gospodarkę leśną.
Zmiany pokrycia powierzchni ziemi, przemieszczanie mas ziemnych, skarpy dużych
Zmiany poziomu wód gruntowych (wykopy, nasypy, odwodnienia)
wykopów i nasypów wpływają na krajobraz.
WODY POWIERZCHNIOWE I
PODZIEMNE
zanieczyszczenia wód,
obniżenie poziomu,
zmiana stosunków wodnych,
przecięcie warstw
wodonośnych,
wpływają na
wilgotność gleby, to wpływa na florę i faunę, plonowanie roślin uprawnych.
Poziom wód gruntowych i stosunki wodne wpływają na lasy i na zmiany w
Na wody gruntowe wpływają zmiany powierzchni ziemi, jej pokrycia i własności
Zmiany poziomu wód gruntowych, zmiany zbiorników wodnych oraz biegu rzek i
krajobrazie.
filtracyjnych gruntu.
potoków wpływają na florę i faunę.
zagrożenia dla ujęć wody
Zanieczyszczenie wód w sąsiedztwie ujęć wody ma wpływ na zdrowie ludzi, a przez
infiltrację i systemy melioracyjne wpływa na jakość upraw rolnych.
FLORA I FAUNA
zmiany przestrzeni życiowej
zagrożenie dla niektórych
zmniejszenie
Na faunę i florę wpływają: stan czystości powietrza, hałas i drgania, mikroklimat,
poziom
i ekosystemów,
wód
gruntowych,
zbiorniki
wód
powierzchniowych
i
podziemnych,
zanieczyszczenie gleby i pokrycia powierzchni ziemi.
Na faunę i florę mają wpływ rozcięcia ekosystemów, zmiany powierzchni życiowej,
Stan flory i fauny ma wpływ na zdrowie człowieka przez: jakość powietrza
gatunków,
zmiany krajobrazu.
bioróżnorodności
(zanieczyszczenia, hałas i drgania, mikroklimat), rekreację (zbieranie grzybów,
rybołówstwo i wędkarstwo w wodach, spacery, itp.).
Stan flory ma wpływ na krajobraz.
104
Na terenie gminy proponuje się budowę ścieżek rowerowych, których przebieg
wyznacza studium przestrzennego rozwoju turystyki rowerowej byłego województwa
poznańskiego.
Są to następujące trasy:
•
Poznań – Kleszczewo – Gułtowy – Giecz – Dzierżnica – Nekla – Barczyzna Września
•
Nekla – Nekielka – Wagowo – Pobiedziska
•
Dzierżnica – Targowa Górka – Bardo – Września.
Budowa ścieżek rowerowych wpłynie na znaczną poprawę bezpieczeństwa ruchu
drogowego. W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wskazuje się
zabezpieczenie terenów dla urządzenia ścieżek rowerowych.
Ponadto urządzone szlaki rowerowe mogą przyczynić się do rozwoju turystyki i
uatrakcyjnienia terenów w gminie, ale jednocześnie obszary cenne przyrodniczo mogą
podlegać presji zagospodarowania turystycznego. Prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie
ścieżki rowerowej z jednej strony pod kątem jej funkcjonalności i konstrukcji, a z drugiej –
zrównoważonego rozwoju oraz małej ingerencji w przyrodę bywa zadaniem bardzo trudnym.
W przypadku gminy Nekla nie przewiduje się dużej ingerencji ścieżek rowerowych w
środowisko przyrodnicze. Możliwy jedynie wzrost presji antropogenicznej na teren leśny
(duży kompleks Lasów Czerniejewskich), powstały w wyniku zwiększonej jego penetracji. W
wyniku tego mogą być płoszone żyjące na danym terenie lub w sąsiedztwie zwierzęta.
Hałas drogowy
Hałas komunikacyjny, spośród wielu rodzajów hałasu, ze względu na obszar i liczbę
osób objętych jego oddziaływaniem oraz możliwości jego eliminacji lub ograniczenia stanowi
najtrudniejszy problem.
Analiza danych statystycznych na przestrzeni lat 2000–2007 wykazała stały wzrost
ogólnej liczby pojazdów, w tym pojazdów osobowych, z przejściowym spadkiem w 2005 r.
Na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii i
lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na
znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzanie map akustycznych, oraz
sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami (Dz.U. z 2007 r. Nr 1, poz. 8), w
województwie wielkopolskim wyznaczono obiekty, których eksploatacja może powodować
ujemne skutki akustyczne o szczególnym zasięgu terytorialnym. Są nimi odcinki dróg, po
105
których przejeżdża ponad 6 000 000 pojazdów rocznie (średnio ponad 16 000 pojazdów w
ciągu doby). W oparciu o to rozporządzenie oraz badania natężenia ruchu, określono odcinki
dróg krajowych w Wielkopolsce, na których przekroczony został założony wskaźnik ruchu
dobowego (m.in. fragmenty dróg nr: 2, 5, 11, 25 i 92 oraz autostrada A2).
W 2007 r. badane były w Poznaniu warunki akustyczne w otoczeniu autostrady A2
pomiędzy Nowym Tomyślem a miejscowością Modła, na terenach zabudowy zagrodowej lub
zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dopuszczeniem usług rzemieślniczych (przed
elewacjami budynków). Monitoring akustyczny otoczenia autostrady jest prowadzony w
punktach wskazanych przez zarządcę drogi. Oceniono, że w 2007 r. najbardziej obciążonym
odcinkiem autostrady była trasa pomiędzy węzłem Komorniki i węzłem Krzesiny, zaś
najmniej obciążonym odcinkiem był odcinek Nowy Tomyśl – węzeł Komorniki.
Na podstawie dostępnej literatury i opracowań dotyczących hałasu komunikacyjnego,
w niniejszej prognozie przyjęto ( na zasadzie analogii) strefy największej uciążliwości
akustycznej dla autostrady A2 i drogi krajowej 92, odpowiednio średnie odległości 200 i 100
m od dróg. Na załączniku graficznym oznaczono tą strefę jako strefę największego
oddziaływania akustycznego głównych szlaków komunikacyjnych i nie jest ona jednoznaczna
z
zasięgiem
ponadnormatywnego
oddziaływania
dróg.
W
strefie
tej
najbardziej
prawdopodobne jest przekroczenie akustycznych standardów jakości środowiska i
dopuszczalnych poziomów hałasu, zgodnie z art. 113 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia
2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14
czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W strefie tej
hałas może być uciążliwy, czyli utrudniający życie, dokuczliwy, czyli powodujący szkodliwą
uciążliwość oraz szkodliwy, gdy jego wartość przekracza dopuszczalny poziom, tzw. poziom
progowy. Tereny położone w tej strefie są szczególnie narażone na ponadnormatywne
oddziaływanie akustyczne dróg. To, czy na terenach chronionych akustycznie zostaje lub
zostanie przekroczony dopuszczalny poziom hałasu, powinien wykazać monitoring, czyli
proces identyfikacji zmian stanu klimatu akustycznego za pomocą pomiarów cyklicznych,
zgodnie z obowiązującymi metodami pomiarów hałasu. Dla terenów, dla których zostały
przekroczone poziomy hałasu, należy podjąć działania ochronne w pierwszej kolejności.
Według w/w rozporządzenia dopuszczalne poziomy hałasu określone są dla
następujących terenów, których funkcję i zagospodarowanie proponuje przedmiotowe
Studium:
- tereny zabudowy zagrodowej
106
- tereny mieszkaniowo-usługowe, i wynoszą 60dB w porze dziennej oraz 50 dB w
porze nocnej.
Projekt Studium wprowadza tereny zabudowy, objęte ochroną akustyczną, zwłaszcza
wzdłuż drogi krajowej nr 92. Na uciążliwości związane z hałasem komunikacyjnym,
pochodzącym od autostrady A2, narażone są projektowane tereny zabudowy mieszkaniowousługowej i zagrodowej w miejscowości Chwałszyce, będące uzupełnieniem i kontynuacją
zabudowy istniejącej.
Tereny narażone na uciążliwości związane z klimatem akustycznym wzdłuż drogi
krajowej 92:
- tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej w miejscowości Nekla, będące
uzupełnieniem istniejącej zabudowy;
- tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej oraz mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej w
Gierłatowie i Zasutowie.
W celu ochrony zabudowy mieszkaniowej i obszarów chronionych akustycznie
stosuje się różnego rodzaju metody i sposoby oraz środki zapobiegawcze. W wielu
przypadkach, pomimo zastosowania zabezpieczeń nie jest możliwe uzyskanie efektu
zmniejszenia wielkości hałasu do wyznaczonych przepisami wartości dopuszczalnych, a
jedynie zmniejszenie i ograniczenie uciążliwości. Należy jednak przyjąć, że ograniczenie
poziomu hałasu już o 3 - 5 dB przynosi odczuwalne efekty dla mieszkańców (niewielkie
zmiany poziomu hałasu mogą powodować odczucia o różnej intensywności). Z tych
powodów
ważnym
elementem
w
ochronie
akustycznej
jest
dobór
odpowiednich
zabezpieczeń, który w większości przypadków powinien być zadaniem uwzględniającym
oprócz uwarunkowań akustycznych także i inne problemy – niekoniecznie związane ze
sprawami ochrony przed hałasem.
Podstawową, stosowaną metodą ochrony jest w tym przypadku ograniczenie hałasu
przy użyciu ekranów akustycznych (ekrany w postaci ścian, wały ziemne i ich kombinacje).
Zabezpieczenia te nie zawsze są możliwe do zastosowania ze względów technicznych
(lokalizacja, niezbędne parametry geometryczne i akustyczne itp.) i ekonomicznych.
Rozwiązaniem tego problemu jest inne, uniwersalne spojrzenie na problem, w którym
zakłada się, że w całym przekroju drogowym włączając w to chroniony obszar lub obiekt,
istnieje możliwość wprowadzenia działań ochronnych.
Przyjęcie za podstawę w ochronie akustycznej stwierdzenia, że najczęstsze i
najlepsze rozwiązania mogą powstawać w strefie rozwiązań ochronnych występującej
jedynie pomiędzy drogą a użytkownikiem terenu oraz niekiedy niewielką świadomością o
innych równie efektywnych rozwiązaniach powoduje, że problem ochrony akustycznej często
107
sprowadza się do zastosowania ekranów akustycznych w postaci ścian. Poza niewątpliwymi
zaletami ekranów akustycznych, do których należą:
•
małe zajęcie terenu,
•
łatwość montażu,
•
niezła efektywność w niektórych przypadkach (pod warunkiem ich prawidłowego
rozwiązania),
•
akceptowalne koszty (w przypadku typowych rozwiązań),
•
estetyka rozwiązań pod warunkiem spełnienia przynajmniej podstawowych zasad
dotyczących „rytmu” elementów powtarzalnych, proporcji, porządku rozwiązania,
harmonii, kontrastu, dopasowania do otaczającego terenu, kolorystyki (są to
najczęściej podawane elementy w instrukcjach i zasadach projektowania),
zauważa się często ich nieuzasadnione stosowanie. Problemy te głównie związane są z
ukształtowaniem
zabudowy
mieszkaniowej
wzdłuż
dróg
lub
wysokością
obiektów
chronionych i ich odległością od arterii. Taki charakter zabudowy sprawia, że nie jest
możliwe efektywne zastosowanie ekranów akustycznych (szczelna ściana bez przerw o
odpowiedniej długości i wysokości) ze względu na konieczność utrzymania zjazdów na
posesje lub budowy bardzo wysokich konstrukcji.
Rozwiązaniem tych problemów może być zastosowanie dróg serwisowych, ale
problemy w pozyskaniu gruntów oraz koszty ponoszone przez zarządzających drogą
skutecznie uniemożliwiają zastosowanie efektywnie i prawidłowo działających urządzeń
ochronnych w postaci ekranów akustycznych na obszarach z zabudową rozproszoną
(chronioną). W takich przypadkach w analizach ekonomicznych szacując wartość
zabezpieczeń należałoby uwzględnić również drogi serwisowe i ewentualnie dodatkowe
elementy infrastruktury. Pomimo wysokich kosztów ten sposób rozwiązania problemów
skutecznego stosowania ekranów akustycznych wydaje się optymalny w przypadku prób
rozwiązywania dodatkowych problemów związanych przede wszystkim z bezpieczeństwem
ruchu drogowego przy przejściach dróg przez miejscowości.
Ekrany mogą być budowane z takich materiałów, jak metal, beton, beton z dodatkami
innych komponentów (np. drewnobeton, trocinobeton), szkło, ceramika budowlana, tworzywa
sztuczne, drewno. Niezbędną cechą ekranów powinna być ich trwałość i odporność na
warunki atmosferyczne, zwłaszcza agresywnego środowiska przy drogach. Ekrany w swojej
formie, kształcie oraz kolorze powinny odzwierciedlać charakter otaczającego krajobrazu
przy jednoczesnej minimalnej ingerencji w środowisko naturalne. Ekrany można obsadzać
zielenią - krzewami tworzącymi żywopłoty lub pnączami, dodatkowo maskując ich obecność
na danym obszarze. Na terenach cennych przyrodniczo w miarę możliwości należy unikać
stosowania ekranów przezroczystych (z tworzyw sztucznych) z powodu niebezpieczeństwa
108
zderzania się z nimi ptaków. Ekrany stwarzają również korzystny psychologicznie efekt
przesłonięcia źródła dźwięku, oddzielając od efektów wzrokowych zarówno ludzi, jak i
zwierzęta - przykładem może być ekranowanie przejść górnych dla dzikich zwierząt nad
autostradami i trasami ekspresowymi. Ma to niebagatelne znaczenie zwłaszcza w nocy.
Nie powinno stosować się ekranów dźwiękochłonnych niższych, niż 2 metry.
W drogownictwie stosuje się również ekrany ziemne (wały ziemne lub skarpy
obsadzone roślinnością) lub ekrany ziemne ze ścianami ekranującymi na ich szczycie.
Wały ziemne i poprowadzenie trasy w przekopie ochroni przed hałasem o wiele
skuteczniej, niż zwykłe ekrany akustyczne - można uzyskać zmniejszenie natężenia dźwięku
nawet o 25 dB. Ten sposób nie ingeruje jednocześnie tak bardzo w krajobraz. Wały ziemne i
szczyty skarp przekopów wieńczone są zwykle niewysokimi ekranami akustycznymi. Wadą
tego typu zabezpieczeń przeciwhałasowych jest konieczność zajęcia o wiele większego
obszaru przylegającego do drogi, dlatego budowa wałów ziemnych i przekopów nie jest
wskazana w terenach leśnych, w których zazwyczaj należy ograniczać obszar koniecznej
wycinki. Budowa przekopu nie może też zakłócić stosunków wodnych, nie jest więc
wskazana w terenach podmokłych, o wysokim poziomie wód gruntowych. Skarpy wałów i
przekopów należy obsadzać zielenią, która jednocześnie będzie wzmacniać podłoże i
zabezpieczać przed podmywaniem gruntu przez wody opadowe.
Z pewnością, do działań zapewniających utrzymanie standardów akustycznych
środowiska, należą metody planistyczne, polegające na wydzieleniu (szczególnie już na
etapie planów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego) strefy buforowej (np.
w postaci zieleni izolacyjnej) i lokalizowanie terenów zabudowy mieszkaniowej w
odległościach pozwalających na dotrzymanie tych standardów.
O ile Studium wprowadza pas zieleni izolacyjnej (tereny zalesień) wzdłuż autostrady
A2, o tyle wzdłuż drogi krajowej nr 92 nie wprowadza go wcale. Wskazane by było
odsunięcie terenów projektowanej zabudowy od drogi i zachowanie strefy buforowej.
Problemem jest jednak to, iż tereny projektowanej zabudowy są zwykle uzupełnieniem bądź
kontynuacją tych istniejących i stworzenie wystarczającego buforu jest w wielu miejscach
praktycznie niemożliwe. Dlatego też, zwraca się uwagę na kształtowanie lokalnych stref
izolacyjnych na etapie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w postaci
przeznaczenia terenów na zieleń urządzoną lub nieurządzoną.
Pasy zieleni izolacyjnej są najmniej skutecznym sposobem ochrony przed hałasem.
Skuteczność tej metody zależna jest też od okresu wegetacyjnego. Redukcja dźwięku
wynosi 0,5 dB na 1 m szerokości gęstego żywopłotu, ale w sumie uzyska się zmniejszenia
hałasu nie więcej, jak o 5 dB. Pasy zieleni izolacyjnej powinny jednak być nieodzownym
109
elementem towarzyszącym każdej inwestycji drogowej z powodu swoich walorów
estetycznych oraz psychologicznych.
Każda, nawet najbardziej ruchliwa trasa będzie łatwiej akceptowalna przez dzikie
zwierzęta, jeśli zostanie otoczona dobrze zaprojektowaną zielenią, odpowiadającą gatunkom
rodzimym na danym obszarze. Prawidłowo zaprojektowane pasy zieleni powinny składać się
z roślinności tworzącej wielopiętrowe "zielone ściany" - od niskich krzewów po wysokie
drzewa.
Będą
one
pełnić
jednocześnie
rolę
filtra
chroniącego
przed
niektórymi
zanieczyszczeniami powietrza oraz pyłem pochodzącym z dróg.
Dobór konkretnych środków technicznych, technologicznych lub organizacyjnych
zmniejszających poziom hałasu, nie jest możliwy na etapie sporządzania niniejszej prognozy
oddziaływania na środowisko ustaleń studium. Niezbędne jest wykonanie odpowiednich
pomiarów hałasu w drodze monitoringu cyklicznego na terenach podlegających ochronie
akustycznej. Wyniki monitoringu dadzą odpowiedź, czy i w jakim stopniu zostały
przekroczone wartości dopuszczalne oraz pozwolą na podjęcie decyzji o odpowiednich
działaniach ochronnych, w tym wyborze środka zmniejszającego poziom hałasu.
Hałas kolejowy
Hałas kolejowy, podobnie jak samochodowy i tramwajowy, również stanowi
zagrożenie dla klimatu akustycznego, choć dokuczliwość akustyczna linii kolejowych nie jest
oceniana jednakowo negatywnie w porównaniu z innymi źródłami hałasu komunikacyjnego.
Ogólnie, obserwuje się większą tolerancję dla hałasu kolejowego.
Zjawisko generowania hałasu przez ruch pojazdów szynowych jest zagadnieniem
niezwykle złożonym, ponieważ hałas ten jest emitowany przez wiele jednostkowych źródeł.
Na jego wielkość wpływają m.in. prędkość, z którą poruszają się pociągi, ich długość, stan
torowiska czy lokalizacja torowiska względem istniejącego terenu.
Oceny wielkości poziomu hałasu emitowanego do środowiska można dokonać za
pomocą specjalistycznych pomiarów lub obliczeń równoważnego poziomu dźwięku.
Przypuszczalne ponadnormatywne oddziaływanie hałasu kolejowego w środowisku mogą
dotyczyć przede wszystkim następujących terenów zabudowy istniejącej i projektowanej,
położonych wzdłuż linii kolejowej:
110
- tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w tym zagrodowej oraz tereny zabudowy
mieszkaniowo-usługowej w miejscowościach Huby, Kokoszki, Zasutowo oraz Opatówko;
-
tereny
zabudowy
mieszkaniowo-rekreacyjnej
o
charakterze
ekstensywnym;
w
miejscowościach Gierłatowo i Zasutowo;
To, czy na ww. należą do zagrożonych hałasem, wykaże monitoring poziomu hałasu.
Przez monitoring hałasu rozumie się pomiary okresowe, wykonywane zgodnie z
rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 października 2007 r. „w sprawie wymagań w
zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez
zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem” (Dz.U. 08.192,
poz. 1392).
Jeżeli badania wykażą, iż dopuszczalne poziomy hałasu zostały przekroczone,
należą podjąć działania ochronne na wyznaczonych terenach.
Poniżej przedstawiono możliwe do zastosowania w programie ochrony przed
hałasem, metody redukcji hałasu kolejowego:
− modernizacja torowiska
Stan i rodzaj torowiska bardzo silnie wpływają na generację hałasu kolejowego. W celu
obniżenia hałasu kolejowego powinno się stosować tory bezstykowe, ze sprężystym
mocowaniem do podkładów, a szyna powinna być ułożona na podkładce elastycznej.
Redukcja hałasu kolejowego, w wyniku modernizacji torowiska zależy od prędkości ruchu,
ale zwykle jest większa niż 5 dB.
Przy
obliczaniu
skuteczności
akustycznej
modernizacji
torowisk
kolejowych
uwzględniono fakt, że w wyniku poprawy stanu technicznego torów, na niektórych odcinkach
znacznie wzrośnie prędkość pociągów. Mimo to, emisja hałasu będzie mniejsza niż w stanie
aktualnym.
− szlifowanie szyn
Przy hamowaniu, koła pociągu oraz szyny ulegają zniekształceniom. Nierówności na
szynach powodują znaczny wzrost hałasu. Aby obniżyć ten hałas wymagane są cykliczne
szlifowania szyn. Otrzymany w ten sposób spadek poziomu hałasu może osiągnąć, w
zależności od prędkości ruchu, ok. 4 dB.
− zastosowanie pasów zieleni oraz ekranów akustycznych
Jedną z najbardziej skutecznych metod redukcji hałasu kolejowego są ekrany
akustyczne. W wielu miejscach, przy bardzo dużym przekroczeniu dopuszczalnego poziomu
hałasu, jest to jedyny efektywny sposób obniżenia poziomu hałasu. Dużą skutecznością
charakteryzują się ekrany zlokalizowane b. blisko torowiska, nawet przy małej wysokości
ekranu.
111
W przypadku budowy ekranów przeciwhałasowych – projekt budowlano-wykonawczy
musi być poprzedzony projektem akustycznym. Projekt ten powinien zawierać: ocenę
warunków akustycznych w stanie wyjściowym, określenie wymaganej skuteczności ekranów,
wymagane
parametry
geometryczne
ekranu,
wytyczne
materiałowe
(współczynnik
pochłaniania dźwięku, izolacyjność akustyczna).
Niezbędne jest również wykonanie pomiarów hałasu po zakończeniu inwestycji
przeciwhałasowej. Pomiary mają określić poziom dźwięku w środowisku po realizacji
zadania.
Dodatkowo należy zwrócić uwagą na fakt, że efekty poprawy klimatu akustycznego
nie są niezmienne w czasie. Aby ich nie utracić niezbędne jest utrzymywanie torowiska w
dobrym stanie aż do następnego remontu (np. dzięki szlifowaniu torów).
8.1.4
Rozwój infrastruktury technicznej (budowa sieci wodociągowej, kanalizacyjnej,
gazyfikacja gminy).
Zadania
związane
z
celem,
jakim
jest
zwodociągowanie
gminy
Nekla
wyszczególnione zostały w Planie Rozwoju Gminy Nekla na lata 2004-2006 i 2007-2013.
Należą do nich:
modernizacja hydroforni w Nekli (montaż zbiornika wyrównawczego)
rozbudowa sieci wodociągowej w Podstolicach
budowa sieci wodociągowej w Nekielce ul. Leśna wraz z przyłączami
budowa sieci wodociągowej na nowych osiedlach w Nekli
modernizacja sieci wodociągowej w Starczanowie, Chwałszycach
budowa sieci wodociągowej w Nekielce wraz z przyłączami
połączenie sieci wodociągowej Barczyzna-Nekla
budowa sieci wodociągowej w Chwałszycach
Atrakcyjność gminy obniża nieuregulowana gospodarka ściekowa. Stanowi ona
również
zagrożenie
dla
środowiska
przyrodniczego
oraz
obniża
standard
życia
mieszkańców.
Z uwagi na gęstą sieć cieków wodnych oraz znaczne zasoby wód podziemnych
gospodarka ściekowa w Gminie Nekla wymaga pilnego uporządkowania. Planowana jest
dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej, modernizacja funkcjonującej gminnej oczyszczalni
ścieków w Nekli oraz budowa małych lokalnych oczyszczalni. Na obszarze zabudowy
rozproszonej planowana jest budowa oczyszczalni przydomowych. Siecią kanalizacyjną w
112
pierwszej kolejności zostaną objęte miejscowości będące w obszarze Aglomeracji Nekla
(miasto Nekla, Barczyzna, Kokoszki, Nekielka, Opatówko, Podstolice, Starczanowo,
Stepocin, Stroszki, Targowa Górka, Zasutowo).
Ogólne oddziaływanie infrastruktury technicznej na etapie realizacji i eksploatacji:
LP.
1.
2.
RODZAJ
ODDZIAŁYWANIA
oddziaływania na klimat
akustyczny
oddziaływania na
powietrze atmosferyczne
3.
Wpływ na krajobraz
4.
oddziaływanie na wody
podziemne
5.
oddziaływanie na wody
powierzchniowe
6.
przekształcenie
powierzchni terenu
7.
oddziaływanie na
roślinność
8.
oddziaływanie na
zwierzęta
9.
10.
oddziaływanie na
pobliskie obiekty
budowlane
wpływ na dobra kultury
11.
inne
1.
oddziaływania na klimat
akustyczny
2.
oddziaływania na
powierzchnię ziemi
(ruchy masowe)
Etap realizacji infrastruktury technicznej
pogorszenie warunków akustycznych (wzrost
hałasu)
wzrost zapylenia powietrza
źródłem oddziaływania będą:
-maszyny budowlane wykorzystywane przy budowie
sieci,
- pojazdy transportujące materiały służące do
budowy,
związany z zapleczem budowlanym, miejscem
składowania materiałów, wykonywaniem wykopów
oraz pracą sprzętu ciężkiego
potencjalne zanieczyszczenia wody na skutek
wycieków ropopochodnych
źródłem zanieczyszczeń mogą być również spływy
deszczowe i roztopowe z terenu budowy; ponadto
nieodpowiednie
składowanie
materiałów
budowlanych, niewłaściwa lokalizacja zaplecza
budowy,
potencjalne
zanieczyszczenie
wód
powierzchniowych powodowane przez:
− spływy deszczowe i roztopowe z terenu budowy
− nieodpowiednio składowane materiały budowlane
− niewłaściwa lokalizacja zapleczy budowy bądź
nieodpowiednio zorganizowane zaplecza sanitarne
itp.,
zagęszczenie gleby na skutek ruchu ciężkich
pojazdów
w wyniku prowadzenia prac budowlanych będą
usuwane masy ziemne.
negatywny wpływ na stan drzew na skutek
zagęszczenia gleby w przypadku, gdy ciężkie
pojazdy zlokalizowane zostaną w zasięgu koron
drzew.
ruch ciężkich pojazdów może być również źródłem
uszkodzeń pni i gałęzi rosnących w pobliżu drzew
wycinka drzew i krzewów w przypadku ich
występowania na trasie przebiegu elementów
infrastruktury
hałas oraz obecność ludzi, pojazdów i maszyn
płoszą zwierzęta, a pozbawiony roślinności pas
terenu utrudnia ich migracje.
pękanie murów budynków na skutek ruchu
ciężkich pojazdów oraz pracy maszyn będących
źródłem wibracji.
hipotetycznie zniszczeniu ulec mogą dobra kultury
ukryte w ziemi
chwilowe utrudnienia w ruchu związane z ruchem
pojazdów,
budowa sieci wodociągowej czasowe zajęcie
terenu dróg lokalnych. Z terenów tych usuwana
jest nawierzchnia, giną drobne zwierzęta, usuwana
jest wierzchnia warstwa gleby.
Etap eksploatacji infrastruktury technicznej
możliwy hałas wytwarzany przez urządzenia
towarzyszące
(stacje
redukcyjne
gazu,
oczyszczalnie ścieków)
zmiany pokrycia powierzchni ziemi, w przypadku
sieci kanalizacyjnych i wodociągowych –
zazwyczaj poprowadzone są w ciągu dróg
UWAGI
Oddziaływania te będą miały
charakter krótkotrwały, obejmujący
etap prowadzenia prac związanych z
budową sieci wodociągowej.
Zatem oddziaływanie inwestycji na
etapie budowy na jakość środowiska
będzie niewielkie.
Jedynie w przypadku wystąpienia
sytuacji awaryjnych tj.
niekontrolowany wyciek paliwa z
pracującego sprzętu ciężkiego czy
też innych substancji chemicznych
(farby, masy uszczelniające)
Hipotetycznie
W przypadku nieodpowiedniego lub
braku zabezpieczenia drzew na
okres prowadzenia prac
budowlanych
Hipotetycznie
W przypadku braku wcześniejszego
skrupulatnego rozpoznania
archeologicznego
hipotetyczne
113
3.
oddziaływania na wody
powierzchniowe
4.
oddziaływania na wody
podziemne
i gruntowe
5.
oddziaływania na
powietrze atmosferyczne
i klimat
6.
oddziaływania na gleby
7.
oddziaływania na
przyrodę ożywioną (flora
i fauna, fragmentacja
siedlisk)
8.
oddziaływania na
krajobraz
lokalnych
brak oddziaływania lub w przypadku sieci
wodociągowych i kanalizacyjnych poprawa jakości
poprzez odprowadzanie ścieków komunalnobytowych do oczyszczalni ścieków
brak oddziaływania lub w przypadku sieci
wodociągowych i kanalizacyjnych poprawa jakości
poprzez odprowadzanie ścieków komunalnobytowych do oczyszczalni ścieków
Możliwym
zagrożeniem
dla
powietrza
atmosferycznego oraz gleb może być również sieć
gazociągów
wysokoprężnych,
które
mają
charakter tranzytowy. Niekontrolowany wyciek
gazu spowodować może skażenie powietrza a
także gleby
Pogorszeniu ulegną własności retencyjne i
filtracyjne gruntu,
Zmiany struktury gleby oraz jej składu
chemicznego i biologicznego
Zmiany poziomu wód gruntowych wpływają na
wilgotność gleby
Podczas
eksploatacji rurociągu negatywne
oddziaływanie na poszczególne grupy zwierząt
zależy od ich wymagań w stosunku do środowiska,
reakcji na zakłócenia oraz stopnia zaburzenia
biotopów. Pośrednie skutki są spowodowane np.
ograniczeniem możliwości znalezienia schronienia,
czy swobodnej migracji.
W perspektywie długoterminowej zdecydowana
większość zbiorowisk roślinnych, które uległy
negatywnemu oddziaływaniu, powinna być w
stanie się odnowić i odzyskać utracone funkcje.
Wyjątek stanowią zadrzewienia, których nie można
wprowadzać w tzw. strefie kontrolowanej.
Jedynymi elementami zakłócającymi krajobraz
będą obiekty kubaturowe (np. tłocznie, stacje
redukcyjno-pomiarowe), przejścia przez tereny
zadrzewione,
a także żółte słupki znacznikowe.
napowietrzne linie elektroenergetyczne, z racji
prowadzenia ich na wysokich słupach, wyraźnie
zaznaczają się w otoczeniu - szczególnie na
terenach równinnych, z niską roślinnością. Słupy i
linie elektro-energetyczne wywierają znaczny
wpływ na krajobraz wiejski i miejski.
Oddziaływanie to nie będzie jednak
znaczące z uwagi na charakter
realizowanej inwestycji
Ewidentnym plusem dla sieci kanalizacyjnej w odniesieniu do środowiska jest to, że
dzięki skanalizowaniu danego obszaru można wyeliminować zanieczyszczenia określane
jako rozproszone.
Bezpośrednim efektem budowy sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej będzie:
wzrost poziomu hałasu związanego z pracami budowlanymi
pylenie z powierzchni odkrytych, miejsc składowania materiałów sypkich.
zanieczyszczenie powietrza spalinami.
negatywny wpływa na krajobraz, związany z zapleczem budowlanym, miejscem
składowania materiałów, wykonywaniem wykopów oraz pracą sprzętu ciężkiego
potencjalne zanieczyszczenia wody na skutek wycieków ropopochodnych z maszyn
budowlanych
114
potencjalne zanieczyszczenie
wód powierzchniowych
powodowane
przez spływy
deszczowe i roztopowe oraz niewłaściwą lokalizację zapleczy budowy
przekształcenie rzeźby terenu i zagęszczenie gleby
potencjalnie negatywny wpływ na stan drzew znajdujących się w obrębie placu budowy.
Pośrednio realizacja może wpłynąć na życie zwierząt, utrudniając ich migrację oraz
płosząc je poprzez hałas oraz obecność ludzi, pojazdów i maszyn.
Krótkotrwałym rezultatem budowy sieci będą: zanieczyszczenie powietrza, odpady
budowlane oraz chwilowe utrudnienia w ruchu związane z dojazdem do poszczególnych
posesji.
Negatywnym oddziaływaniem inwestycji będzie czasowe zajęcie terenu pod prace
budowlane oraz usunięcie wierzchniej warstwy gleby.
Poza ww. innych typów negatywnych oddziaływań nie dostrzega się.
8.1.5
Likwidacja i rekultywacja składowiska odpadów
115
Legenda
NU teren składowiska odpadów przeznaczonego do likwidacji i rekultywacji
Zabudowa istniejąca:
MN
mieszkaniowej jednorodzinnej w tym zagrodowej
P
produkcyjno-usługowej
Projektowane przeznaczenie terenu:
M
tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej
PU tereny zabudowy produkcyjno – usługowej
Teren składowiska odpadów w gminie Nekla na tle najbliższej projektowanej i
istniejącej zabudowy
Mieszkańcy gminy Nekla korzystają ze składowiska odpadów w Starczanowie, które
zgodnie z zasadami przyjętymi w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami eksploatowane
będzie do czasu budowy Stacji Przeładunku Odpadów w Bardzie. Po tym czasie gmina
Nekla korzystać będzie do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Gnieźnie, ze Stacją
Przeładunku Odpadów w Bardzie.
Główne kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami:
docelowym rozwiązaniem jest przynależenie Gminy Nekla do Stacji Przeładunku
Odpadów, która powinna powstać na terenie obecnego składowiska w Bardzie
rekultywacja składowiska w Starczanowie - początek inwestycji planowany na lata
2011-2013
realizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Nekla.
Likwidacja i rekultywacja składowiska odpadów, z przyrodniczego punktu widzenia, z
pewnością wpłynie pozytywnie na warunki środowiskowe.
Spotkać można wiele definicji procesu rekultywacji. W przypadku rekultywacji
składowisk odpadów najwłaściwszym wydaje się określenie, że proces rekultywacji to
przywracanie lub nadawanie nowych wartości użytkowych gruntu poprzez właściwe
ukształtowanie terenu, poprawienie właściwości chemicznych i fizycznych, odtwarzanie gleby
oraz uregulowanie właściwych stosunków wodnych z wykorzystaniem metod technicznych,
biologicznych oraz zabiegów zmierzających do optymalnego zagospodarowania docelowego
terenu.
Proces rekultywacji legalnego składowiska odpadów traktowany jest jako końcowy
etap jego eksploatacji - całości lub części, np. jednej kwatery. W związku z powyższym do
jego przeprowadzenia, na własny koszt zobligowany jest zarządca składowiska. Musi go
zakończyć w okresie 5 lat od daty zaprzestania eksploatacji części składowiska lub jego
całości. Najwłaściwszym podejściem jest planowanie, projektowanie i realizacja rekultywacji
116
na wszystkich etapach działalności składowiska, m.in. poprzez kształtowanie właściwej
struktury i kształtu składowiska.
Cały proces rekultywacji składowiska podzielić można zasadniczo na cztery etapy:
1 - Przygotowanie rekultywacji - sprowadza się do identyfikacji problemów rekultywacji,
ustaleniu kierunków zagospodarowania oraz opracowania projektu rekultywacji. Kierunek
zagospodarowania terenu określany jest w decyzji o kierunku rekultywacji. Jest on
uzależniony od stanu zagospodarowania składowiska, jego formy oraz lokalnych warunków.
Wyróżnić można następujące kierunki rekultywacji:
•
leśny - kierunek ten realizowany jest głównie dla składowisk nadpoziomowych,
których sąsiedztwo stanowią tereny leśne lub zwarte skupiska roślinności,
•
rolny - zalecany dla terenów docelowo płaskich, z rzędną zbliżoną do rzędnej
otaczającego terenu, mających zapewniony odpływ wód powierzchniowych; na
terenie uprawia się głównie rośliny pastewne - trawy lub prowadzi się wypas zwierząt,
•
rekreacyjny - stosowany głównie dla składowisk nadpoziomowych położonych na
obszarze zurbanizowanym, w bliskim sąsiedztwie miast, w których okolicy nie
występują większe wzniesienia,
•
budowlany - stosowany najczęściej do składowisk docelowo płaskich; teren
przeznaczany jest zazwyczaj do budowy lekkich konstrukcji.
Zalecanym kierunkiem rekultywacji jest kierunek leśny, ze względu na bliskie
sąsiedztwo lasu oraz intensyfikację zabudowy produkcyjno-usługowej w rejonie składowiska.
Do głównych problemów wymagających rozwiązań, zidentyfikowanych w trakcie
sporządzania projektu rekultywacji zaliczyć należy:
•
zabezpieczenie wód podziemnych przed potencjalnym oddziaływaniem związanym z
odciekami ze składowiska,
•
zabezpieczenie środowiska przed emisją gazu składowiskowego,
•
odtworzenie warstwy glebotwórczej,
•
zagospodarowanie terenu w celu uzyskania docelowego kierunku rekultywacji.
2 - Rekultywacja techniczna - polega na ukształtowaniu bryły składowiska oraz
wyeliminowaniu potencjalnych zagrożeń dla środowiska, poprzez wykonanie właściwych
uszczelnień. Jej końcowym etapem jest odtworzenie gleb metodami technicznymi.
3 - Rekultywacja biologiczna - polega na wprowadzaniu roślinności w celu osiągnięciu
wcześniej założonego celu.
4 - Monitoring efektów rekultywacji.
117
Celem rekultywacji jest ograniczenie szkodliwego oddziaływania składowiska na
tereny
przyległe
oraz
wody
podziemne
i
powierzchniowe.
Wykonanie
warstw
uszczelniających powierzchnię i skarpy składowiska wyeliminuje dopływ wód opadowych i
roztopowych w głąb składowiska a tym samym uniemożliwi wymywanie zanieczyszczeń
znajdujących się w odpadach i przenikanie ich do środowiska gruntowo-wodnego. Podjęte
działania wpłyną znacząco na ograniczenie szkodliwego oddziaływania powstającego gazu
składowiskowego.
Przewiduje
się,
że
inwestycja
znacząco
ograniczy
szkodliwe
oddziaływanie składowiska na środowisko oraz umożliwi zagospodarowanie terenu.
Jednocześnie należy wskazać, że rekultywację należy przeprowadzać uwzględniając
m.in. wymagania określone w pozwoleniu na budowę składowiska odpadów (zob. art. 52 ust.
3 pkt 13 ustawy o odpadach) oraz harmonogram działań związanych z rekultywacją
składowiska odpadów, określony w zgodzie na zamknięcie składowiska odpadów (zob. art.
54 ust. 4 pkt 2 ustawy o odpadach). Ponadto zarządzający składowiskiem odpadów jest
obowiązany m.in. zapewnić selektywne składowanie odpadów, mając na uwadze uniknięcie
szkodliwych dla środowiska reakcji pomiędzy składnikami tych odpadów, możliwość
dalszego ich wykorzystania oraz rekultywację i ponowne zagospodarowanie terenu
składowiska odpadów (art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy o odpadach), a także zawiadomić organ,
który
wydał
decyzję
o
pozwoleniu
na
użytkowanie
składowiska
odpadów
oraz
wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o zakończeniu eksploatacji i wykonaniu prac
rekultywacyjnych (art. 59 ust. 1 pkt 6 ustawy o odpadach).
Teren składowiska odpadów w Starczanowie znajduje się w strefie ochrony
konserwatorskiej stanowisk archeologicznych, dlatego też, istnieją ograniczenia związane z
wprowadzaniem nowego zagospodarowania terenu i obowiązkiem przeprowadzania badań
archeologicznych podczas realizacji inwestycji.
8.1.6
Eksploatacja kruszywa naturalnego
W granicach gminy Nekla znajduje się 12 udokumentowanych złóż kopalin, przy
czym 6 z nich to tereny górnicze wraz z obszarem górniczym. Zgodnie z ustawą z dnia
4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze terenem górniczym jest przestrzeń objęta
przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego, natomiast
obszarem górniczym jest przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do
wydobywania kopaliny oraz prowadzenia robót górniczych związanych z wykonywaniem
koncesji.
118
Udokumentowane złoża kopalin w gminie Nekla
L.p
.
Nazwa złoża
1.
Gierłatowo
2.
Gierłatowo II
3.
Gierłatowo
KP
4.
Gierłatowo
LK
5.
Gierłatowo
HK
6.
Nekla AMP
7.
8.
Stępocin
MMK
Stępocin
MMK-I
9.
Stroszki
10.
Stroszki I
11.
Stroszki AMP
12.
Zasutowo
Stan
zagospodarowania
złoża
Złoże o zasobach
rozpoznanych
szczegółowo
Złoże o zasobach
rozpoznanych
szczegółowo
Złoże o zasobach
rozpoznanych
szczegółowo
Złoże
zagospodarowane,
eksploatowane
okresowo
Eksploatacja złoża
zaniechana
Złoże o zasobach
rozpoznanych
szczegółowo
Złoże skreślone z
bilansów zasobów
Złoże eksploatowane
Złoże
zagospodarowane,
eksploatowane
okresowo
zaniechana
Złoże o zasobach
rozpoznanych
szczegółowo
zaniechana
Zasoby
geologiczne przemysłow
bilansowe
e
Wydobyci
e
Rodzaj
kopaliny
162 000
Piaski
i żwiry
338 000
Piaski
i żwiry
185 000
Piaski
i żwiry
Uwagi
*)
Piaski
i żwiry
TG
OG
170 000
Piaski
i żwiry
TG,
OG
151 000
Piaski
i żwiry
220 000
220 000
Piaski
i żwiry
Piaski
i żwiry
TG,
OG
TG,
OG
31 350
Torf
TG,
OG
-
Piaski
i żwiry
TG,
OG
117 000
Piaski
i żwiry
126 000
85 000
12 000
24 460
Piaski
i żwiry
Źródło: opracowanie na podstawie http://www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne
*) TG – teren górniczy, OG – teren górniczy
119
Udokumentowane złoża kopalin w gminie Nekla
Źródło: opracowanie na podstawie http://baza.pgi.gov.pl/ (7.05.2010r.)
Na tym etapie ciężko jest określić wpływ wydobycia surowców w określonych
obszarach
ich
potencjalnego
występowania.
Występowanie
terenów
potencjalnego
występowania surowców nie oznacza także ich docelowej eksploatacji. Przeanalizowano
jednak uwarunkowania przyrodnicze w obszarze potencjalnego występowania surowców i
stwierdzono, iż najczęstszą „kolizją człowiek-przyroda” jest w tym przypadku zagrożenie
zmianą stosunków wodnych, zanieczyszczeniem lub degradacją zbiorników i cieków
wodnych, będących lokalnymi korytarzami ekologicznymi oraz zagrożenie wycinką lasów i
zadrzewień. Zagrożenie stanowi zbliżenie się terenów eksploatacji do zespołów bagiennych i
cieków wodnych, co może spowodować naruszenie stosunków wodnych i pogorszenie
środowiska gruntowo-wodnego.
Poniżej przedstawiono przewidywane oddziaływanie wydobycia kruszywa na
komponenty środowiska.
W przewidywaniach dla środowiska przyrodniczego, dotyczących eksploatacji
kruszywa naturalnego, mogą wystąpić następujące zagrożenia i oddziaływania :
-
nieodwracalne przekształcenia powierzchni ziemi – powstanie zagłębienie terenu, leja
depresyjnego
-
zmniejszenie
miąższości
warstwy
izolującej
poziomy
wód
podziemnych
od
powierzchni terenu,
120
-
eksploatacja kruszywa nieznacznie zwiększy zagrożenie zanieczyszczenia gruntu.
Zagrożenie to związane jest z obecnością sprzętu ciężkiego o napędzie spalinowym
w obrębie wyrobiska, placów manewrowych i tymczasowych dróg wewnętrznych,
-
w pasie przyległym do wyrobiska, może nastąpić pogorszenie warunków glebowych
z powodu zwiększonego drenażu wód opadowych, nasilenia się procesów erozji
i niestabilności skarp,
-
na terenach pozbawianych roślinności o większym nachyleniu, zwiększy się erozja
powierzchniowej warstwy gruntu;
ponadto nastąpi:
-
likwidacja pokrywy glebowej,
-
ubytek terenów biologicznie czynnych,
-
w trakcie eksploatacji niepokojone będą zwierzęta występujące na przedmiotowym
terenie oraz w okolicy.
Ocena zmian w krajobrazie: przez okres kilkudziesięciu lat działalność zakładu
eksploatującego kruszywo powodować będzie znaczące przekształcenie rzeźby terenu.
Stopniowo powstawać będzie wyrobisko o głębokości kilku metrów. W trakcie prowadzenia
prac teren pozbawiony będzie roślinności. W sąsiedztwie wyrobiska czasowo gromadzone
będą zewnętrzne zwałowiska nadkładu. Wyeksploatowany obszar powinien być poddawany
sukcesywnej rekultywacji, pozwoli to zniwelować skutki negatywnego oddziaływania na
krajobraz.
ELEMNTY ŚRODOWISKA I PROGNOZOWANE SKUTKI
POZYTYWNE
NEGATYWNE
RZEŹBA TERENU (MORFOLOGIA) I KRAJOBRAZ
Jedynym
pozytywnym
skutkiem
działalności
Odkrywkowy
sposób
spowoduje
różnorodności
(naturalnej) rzeźbie terenu – jego hipsometrii i
częściowa
zmiana
zakresie
hipsometrii
wykorzystania
oraz
gruntów
o
zmiany
w
złoża
eksploatacyjnej złoża może być zwiększenie
w
trwałe
eksploatacji
pierwotnej
sposobu użytkowania.
słabych glebach na obszary zalesione lub wodne.
Wszystko to w pewnym stopniu uatrakcyjni
krajobraz po wykonaniu właściwej rekultywacji
terenów poeksploatacyjnych.
WODY POWIERZCHNIOWE
W wypadku kontynuowania eksploatacji kruszywa
Podjęcie eksploatacji złoża poniżej zwierciadła
z zawodnionej części złoża powstanie zbiornik
wody gruntowej bez odwadniania złoża nie
wody
będzie wywierało bezpośredniego wpływu na stan
powierzchniowej,
który
w
wypadku
pozostawienia go z czasem może stać się
istniejących
trwałym elementem systemu hydrograficznego-
bezpośrednim
wód
powierzchniowych
sąsiedztwie
w
terenów
121
POZYTYWNE
NEGATYWNE
przy hipotetycznym przyjęciu rekultywacji terenów
przewidzianych
poeksploatacyjnych
naturalnego.
o
kierunku
częściowo
do
eksploatacji
kruszywa
wodnym. W ten sposób wprowadzi do krajobrazu
nowy element w postaci stawu, który może być
wykorzystywany
do
rekreacji
lub
celów
gospodarczych jako staw rybny.
WODY PODZIEMNE - GRUNTOWE
Ze względu na przyjęty sposób eksploatacji złoża
Zwiększy się potencjalne zagrożenie dla jakości
– bez jego odwadniania nie należy przewidywać
wody gruntowej po odsłonięciu jej zwierciadła
istotnych zmian w zachowaniu się zwierciadła
wody w wyrobisku eksploatacyjnym – kiedy to
wód podziemnych – gruntowych. Przy takim
nastąpi
założeniu oddziaływanie na wody można uznać
opadowymi
za neutralne i nieszkodliwe.
zanieczyszczenia
bezpośredni
i
kontakt
spływowymi
Oddziaływanie
podziemne
jej
z
wodami
lub
źródłem
powierzchniowego.
eksploatacji
wiąże
złoża
się
z
na
wody
ewentualnym
utrzymaniem zbiornika wody powierzchniowej,
który dla
wód
gruntowych
posiadał
będzie
charakter drenażowy.
GLEBA
Degradacja warstwy glebowej oraz późniejsze jej
W wyniku zdjęcia nadkładu część gleby ulegnie
odtwarzanie
nieodwracalnej
w
ramach
rekultywacji
terenów
degradacji
wymieszaniu
poeksploatacyjnych o kierunku rolno – leśnym czy
nadkładowym
piaskiem
drobnym.
też wodnym nie w pełni przywróci jej pierwotny
część
powinna
zostać
(naturalny) stan a jedynie może zmienić sposób
zwałowisku i zużyta w końcowym etapie do prac
użytkowania z korzyścią dla gospodarki. Ponadto
rekultywacyjnych terenu.
gleby
Pozostała
złożona
na
pozytywnym skutkiem mogą być wyniki badań i
obserwacji
długoletnich
skuteczności
zabiegów
prowadzonych
odtwarzania
warstwy
glebowej na całym obszarze w tym również
terenach o rekultywacji rolno – wodnej.
SZATA ROŚLINNA I ŚWIAT ZWIERZĄT
Po
wykonaniu
rekultywacji
terenów
Oceniania
inwestycja
będzie
zmieniała
poeksploatacyjnych zwiększy się różnorodność
ekosystem na obszarze prowadzonej eksploatacji
szaty roślinnej. W wypadku przyjęcia rekultywacji
złoża.
o kierunku rolno – wodnym lub rolno – leśnym
eksploatacyjnym
zwiększy się różnorodność roślin o gatunki wodno
prowadzona
– leśne a także populacja ptaków wodnych i
rekultywacji
roślinny
Świat
będzie
zniszczony.
etapowo
terenów
przy
na
polu
Eksploatacja
jednoczesnej
poeksploatacyjnych
w
122
POZYTYWNE
NEGATYWNE
gatunków – ryb.
znacznym stopniu spowoduje, że zniszczenie
roślinności będzie miało charakter okresowy. Po
rekultywacji
terenów
poeksploatacyjnych
roślinność i towarzyszący jej świat zwierząt
częściowo powrócą na zdegradowany teren.
Eksploatacja
kruszywa
naturalnego,
przyczynia
się
do
znacznych
zmian
w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci znacznych
obszarów
wyłączonych
rekultywacyjne
po
z
użytkowania,
zakończonej
hałd
eksploatacji
oraz
wyrobisk.
Prowadzone
łagodzą
przeobrażenia
kopaliny
mogą
prace
spowodowane
wydobywaniem kopalin.
Działania
związane
z
wydobywaniem
kwalifikować
się
do
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 09 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z
kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko Dz.
U. Nr 257, poz. 2573, zm. Dz. U. z 2005 r. Nr 92 poz. 769 i Dz. U. z 2007 r. Nr 158, poz.
1105), dla przedsięwzięć tych wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia oraz przeprowadzenie postępowania
w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, przedsięwzięcie to może wymagać
sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.
Zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym legalizacja i uruchomienie wydobycia
może nastąpić dopiero po zatwierdzeniu dokumentacji geologicznej złoża kopaliny oraz
udzieleniu koncesji. Udzielenie koncesji następuje w formie postanowienia wydanego na
podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Koncesji na eksploatację
kopalin pospolitych na obszarze nie większym niż 2 ha udziela starosta. Dla terenu
górniczego sporządza się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli nie
przewiduje się ujemnych wpływów na środowisko w związku z wydobywaniem kruszywa,
można odstąpić od sporządzania takiego planu.
Poza wskazanymi terenami, także na innych obszarach gminy studium dopuszcza
eksploatację kruszywa pod warunkiem zachowania ustaleń studium i przepisów dotyczących
ochrony środowiska i krajobrazu, udokumentowania złoża oraz uzyskania koncesji.
123
Projekt Studium wskazuje kierunki rekultywacji obszarów po eksploatacji złóż
kruszywa naturalnego. Proponowane kierunki to: wodny, leśny, rolny lub mieszany.
W
zależności
od
położenia
obszaru
eksploatacji,
rekultywacja
terenów
powyrobiskowych winna odbywać się w kierunku zalesienia, utworzenia zbiornika wodnego
(jak w przypadku wyrobiska w Nekielce) czy przywrócenia gruntu rolnego. Niektóre
wyrobiska pozostawić można do naturalnej odbudowy, pozwalając na pojawienie się
spontanicznej roślinności i gatunków pionierskich. Określenie możliwości i sposobów
rekultywacji terenów poeksploatacyjnych zawierać powinna dokumentacja geologiczna złoża
kopaliny.
Eksploatacja torfów może być realizowana tylko w wyjątkowych wypadkach, gdy w
miejscu eksploatacji projektowany jest zbiornik retencyjny lub stawy rybne.
Oprócz działań rekultywacyjnych Studium wskazuje inne działania ochronne w razie
przeprowadzania eksploatacji złóż. Do nich należą:
- stosowanie się do wymogów ochrony środowiska, w tym ochrony złoża i obiektów
budowlanych
z
nim
sąsiadujących,
wraz
z
określeniem
warunków
zachowania
bezpieczeństwa;
- wyznaczenie pasów ochronnych dla terenów sąsiednich, nie objętych eksploatacją.
8.2
Wpływ ustaleń studium na ustawowe formy ochrony przyrody
124
Legenda
Natura 2000 Dolina Cybiny
OCHK Dolina Cybiny w Nekielce
MN
M
tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w tym zagrodowej
tereny przeznaczone do zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zagrodowej
M/T tereny przeznaczone do zabudowy mieszkaniowo – rekreacyjnej o charakterze ekstensywnym
zalesienia i korytarze ekologiczne
Lasy i zadrzewienia
Położenie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce” w stosunku istniejącej
i projektowanej zabudowy.
Na obszarze gminy Nekla występują następujące formy ochrony przyrody:
- pomniki przyrody
- OCHK Dolina Cybiny w Nekielce
Projektowane w Studium ustalenia nie wykazują bezpośredniej kolizji z wyżej
wymienionymi formami ochrony przyrody. Planowane funkcje położone są od nich jednak w
bliskiej odległości, więc ich realizacja może zagrażać pogorszeniem ich stanu. Na załączniku
graficznym do niniejszej Prognozy zaznaczono te pomniki przyrody (a także obiekty wpisane
do rejestru zabytków), które znajdują się w sąsiedztwie planowanych funkcji i wymagają
szczególnej ochrony. Przy zastosowaniu się do zalecanych czynników minimalizujących i
ograniczających negatywny wpływ realizowanych inwestycji na środowisko (odrębny rozdział
niniejszego opracowania), nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na formy ochrony
przyrody.
Ustalenia
Studium
nie
wprowadzają
nowego
zainwestowania
w
Obszarze
Chronionego Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce”, ale w jego bezpośrednim sąsiedztwie.
Zatem bezpośredniego negatywnego wpływu na ten obszar nie przewiduje się. Pośrednim
oddziaływaniem projektowanej w pobliżu zabudowy jest możliwy spływ zanieczyszczeń z
gospodarstw domowych. Zanieczyszczeniu mogą ulec nie tylko wody powierzchniowe, ale i
podziemne. Dlatego też należy dołożyć wszelkich starań i uporządkować system
odprowadzania ścieków, co z pewnością jest jednym z najważniejszych czynników
minimalizujących negatywny wpływ intensywnego zainwestowania na środowisko.
Obszar gminy Nekla jest ubogi w wyznaczone obszary chronione. W gminie tej nie
ma wyznaczonych i projektowanych do wyznaczenia obszarów Natura 2000. Z gminą
125
graniczą dwa obszary Natura 2000, od wschodniej i zachodniej granicy. Projektowane
zainwestowanie, ze względu na jego charakter nie będzie miało bezpośredniego
oddziaływania na sieć pobliskich obszarów Natura 2000 oraz inne obszary chronione
tworzące system obszarów chronionych woj. wielkopolskiego.
Pośredni i długoterminowy wpływ na pobliskie obszary chronione ( w tym Natura
2000) może mieć przerwanie lub utrudnienie w funkcjonowaniu ważnych powiązań
ekologicznych
przez
intensywne
zainwestowanie
terenów,
co
zostało
opisane
w
podrozdziale wcześniejszym.
126
9
ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB
KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA NA
ŚRODOWISKO
Realizacja zapisów Studium wywoła dalsze przekształcenia terenów, które poprzez
wprowadzanie nowej zabudowy doprowadzą do ograniczenia powierzchni gruntu rodzimego
pokrytego szatą roślinną. Nastąpi stopniowa intensyfikacja zabudowy, jednak zachowane
zostaną najcenniejsze elementy przyrodnicze i kulturowe obszaru.
Należy dążyć do wyeliminowania zrzutu ścieków bytowych i przemysłowych do wód
powierzchniowych
i
gruntowych
co
pozwoli
zabezpieczyć
je
przed
nadmiernym
zanieczyszczeniem.
Ochrona wód podziemnych powinna odbywać się m.in. poprzez: kompleksową
realizację sieci infrastruktury technicznej, w tym eliminowanie bezodpływowych zbiorników
na nieczystości, ograniczeniu zrzutów nieoczyszczonych ścieków do gleby.
Poprawa stanu powietrza na terenie gminy może być realizowana poprzez:
–
zmianę nośników energii z paliw stałych na źródła odnawialne (biomasa, energia
wiatrowa, energia słoneczna) oraz paliwa płynne, w tym gazowe;
–
termomodernizację budynków;
–
centralizowanie źródeł ciepła.
Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, w tym poprawa
klimatu akustycznego na terenie gminy powinna polegać między innymi na:
–
wprowadzaniu zieleni izolacyjnej wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych oraz
wokół stref generujących hałas;
–
modernizacji dróg (stosowanie cichych nawierzchni);
–
stosowaniu określonych przez zarządców linii elektroenergetycznych zasad ochrony
i wyznaczania stref ochronnych w planach miejscowych wzdłuż tych linii.
–
zachowanie odpowiednich odległości od planowanych elektrowni wiatrowych;
–
przeprowadzenie przed- i poinwestycyjnego ptaków i nietoperzy w zakresie zespołów
elektrowni wiatrowych.
Ochrona złóż kopalin nastąpi poprzez racjonalne gospodarowanie ich zasobami. Po
zakończeniu prac na terenach eksploatacji surowców naturalnych wskazana jest ich
rekultywacja.
W celu prawidłowej ochrony gleb przyjmuje się:
–
konieczność realizacji systemów kanalizacji sanitarnej, w tym indywidualnych
oczyszczalni ścieków;
127
–
wapnowanie zakwaszonych gleb, w celu utrzymania ich przydatności do produkcji
rolniczej;
–
ochronę przed zmianą własności chemicznych gleb;
–
ograniczenie osuszania torfowisk i niewłaściwego prowadzenie melioracji.
W Studium wskazuje się tereny i obszary proponowane do objęcia zakazem i
ograniczeniami zabudowy i zagospodarowania terenu:
Wskazano następujące ograniczenia w lokalizacji zabudowy:
Należy zachować normatywne odległości z tytułu norm określających lokalizację
obiektów
kubaturowych
względem
linii
elektroenergetycznych
(tj.
dla
linii
elektroenergetycznych 400kV i 220kV - 35 m od osi przewodu, dla linii
elektroenergetycznych wysokiego napięcia 110 kV - 15 m od skrajnego najbliższego
przewodu, dla linii elektroenergetycznej 15 kV - 5 m od skrajnego przewodu);
Zakaz zabudowy na terenach przeznaczonych w studium na funkcje związaną
z wytwarzaniem energii elektrycznej (elektrownie wiatrowe) oraz w odległości 450 m
od w/w urządzeń;
Grunty stanowiące użytki klas I – III oraz grunty rolne wytworzone z gleb pochodzenia
organicznego i torfowisk w związku z przepisami o ochronie gruntów rolnych i
leśnych, nie przeznaczone w studium pod zabudowę, z wyjątkiem lokalizacji
zabudowy zagrodowej;
Grunty stanowiące użytki leśne, w związku z przepisami o lasach;
Z tytułu przepisów określających warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać sieci
gazowe, należy zachować normatywne odległości projektowanych urządzeń i
obiektów od istniejących gazociągów wysokiego ciśnienia.
Z tytułu przepisów kolejowych, obowiązuje zakaz zabudowy budynkami w stosownej
odległości od terenów kolejowych określonej w tych przepisach;
Z tytułu przepisów drogowych, obowiązuje zakaz zabudowy budynkami mieszkalnymi
w odległości określonej w tych przepisach;
Z tytułu przepisów geologicznych i górniczych na terenach górniczych występuje
zakaz zabudowy, z wyjątkiem obiektów kubaturowych, urządzeń komunikacyjnych
oraz urządzeń pomocniczych bezpośrednio związanych z eksploatacją kopalin;
Z tytułu przepisów określających wymagania, jakim powinny odpowiadać cmentarze:
wokół terenów cmentarzy powinien być wyznaczony obszar ochronny o stosownej
szerokości, jak również ograniczenie lokalizacji ujęć wody oraz obiektów związanych
z produkcją, przechowywaniem żywności.
128
Na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25.062003 r. w sprawie
sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych (Dz. U. z 2003 r. nr 130,
poz. 1193 z późn. zm.): obowiązek zgłoszenia lokalizacji wszystkich stałych i
tymczasowych obiektów budowanych o wysokości 50 m npt. i większej, właściwemu
organowi nadzoru nad lotnictwem wojskowym.
Ponadto proponuje się wprowadzenie ograniczenia zabudowy dla terenów dolin rzecznych
i strumieni, jezior, korytarzy ekologicznych, o ile studium nie wskazuje inaczej. Na obszarach
tych możliwa jest lokalizacja systemów infrastruktury technicznej i komunikacyjnej.
Rozwiązania minimalizujące i ograniczające negatywne oddziaływanie zostały szczegółowo
opisane w rozdziale 4.4.
Odnośnie elektrowni wiatrowych czynnikiem prowadzącym do ograniczenia i
minimalizacji
negatywnego
wpływu
na
komponenty
środowiska
jest
monitoring
poinwestycyjny. Przedmiotem monitoringu powinno być:
-stwierdzenie faktycznego poziomu hałasu na terenie projektowanych elektrowni wiatrowych
i pobliskiej zabudowy zagrodowej oraz mieszkaniowej okolicznych wsi określony na
podstawie pomiarów dokonanych po wybudowaniu i uruchomieniu inwestycji, a tym samym
weryfikacji określonych na obecnym etapie przy pomocy specjalistycznego programu
komputerowego
poziomów
hałasu.
Badania
te
należy
przeprowadzić
na
drodze
rzeczywistych pomiarów hałasu specjalistycznym sprzętem technicznym w różnych porach
roku i dnia oraz w różnych warunkach pogodowych. W wypadku stwierdzenia przekroczeń
natężenia hałasu w obrębie istniejących terenów zabudowanych, leżących w sąsiedztwie
elektrowni wiatrowych, należy podjąć działania dla ograniczenia jego emisji.
- wykonanie poinwestycyjnego monitoringu faunistycznego. Na tym etapie monitoring ten
powinien obejmować analizę zjawiska wędrówek ptaków i ssaków w rejonie tych elektrowni i
w ich otoczeniu (w odległości do 2 km kilometrów od granic elektrowni wiatrowej) oraz ocenę
oddziaływania tej inwestycji na nie. W tym zakresie określa się następujący zakres
monitoringu fauny: w odniesieniu do ptaków występujących tu w okresie rozrodu, po
rozpoczęciu inwestycji należy prowadzić co najmniej 3 letni proces monitoringu.
Przedmiotem obserwacji tej procedury powinny być przede wszystkim gatunki ujęte w
załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz na wykazach Czerwonej listy zwierząt ginących i
zagrożonych wyginięciem w Polsce i Europie, a także ujęte w wykazie Polskiej czerwonej
księgi zwierząt. Monitoring należy realizować przy pomocy metod i sprzętu stosowanego
rutynowo w badaniach zoologicznych. Zaleca się dla tego celu wykorzystać zapisy ujęte w
metodyce przygotowanej przez zespół: Busse, Antczak, Zyska (2006). Na tym etapie należy
ustalić ich skład gatunkowy i ilościowy, dominację oraz miejsca ich występowania i
129
żerowania. Zgromadzone wyniki należy zinterpretować, oceniając skalę zmian, jakie
wystąpiły i ewentualnie zaproponować stosowne działania ratunkowe lub kompensacyjne.
Potrzeba przedłużenia tych obserwacji do 5 lat powinno wynikać z odrębnej analizy
przeprowadzonej przez osoby prowadzące monitoring przy udziale biegłych w zakresie
ochrony przyrody.
•
w odniesieniu do ptaków migrujących w okresie ich wiosennych i jesiennych
wędrówek, po rozpoczęciu inwestycji należy przeprowadzić co najmniej 3-letni proces
monitoringu przy pomocy specjalistycznego sprzętu (tj. sprzętu optycznego dziennego i
noktowizyjnego co najmniej II generacji, rejestratorów głosów, kamer noktowizyjnych lub
termowizyjnych). Przedmiotem obserwacji tej procedury powinny być przede wszystkim
gatunki ujęte w załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz na wykazach Czerwonej listy zwierząt
ginących i zagrożonych wyginięciem w Polsce i Europie, a także ujęte w wykazie Polskiej
czerwonej księgi zwierząt. Monitoring należy realizować przy pomocy metod i sprzętu
stosowanego rutynowo w badaniach zoologicznych. Zaleca się dla tego celu wykorzystać
zapisy ujęte w metodyce przygotowanej przez zespół: Busse, Antczak, Zyska (2006). Na tym
etapie należy ustalić ich skład gatunkowy i ilościowy, dominację oraz miejsca ich
występowania i żerowania. Zgromadzone wyniki należy zinterpretować, oceniając skalę
zmian jakie wystąpiły i ewentualnie zaproponować stosowne działania ratunkowe lub
kompensacyjne. Potrzeba przedłużenia tych obserwacji do 5 lat powinno wynikać z odrębnej
analizy przeprowadzonej przez osoby prowadzące monitoring przy udziale biegłych w
zakresie ochrony przyrody.
•
w odniesieniu do nietoperzy występujących tu w okresie rozrodu, po rozpoczęciu
inwestycji należy przeprowadzić co najmniej 3 letni proces monitoringu, tj. ich inwentaryzację
w okresie V – IX w dwóch turach, przy użyciu specjalistycznego sprzętu (detektorów
ultradźwięków, noktowizorów lub kamer noktowizyjnych lub termowizyjnych). W tym okresie
należy ustalić ich skład gatunkowy lub rodzajowy, frekwencję ich występowania na tym
obszarze oraz miejsca ich głównego występowania w rejonie I oraz rejonie II. Zgromadzone
wyniki należy zinterpretować oceniając skalę zmian, jakie wystąpiły i ewentualnie
zaproponować stosowne działania ratunkowe lub kompensacyjne. Potrzeba przedłużenia
tych obserwacji do 5 lat powinna wynikać z odrębnej analizy przeprowadzonej przez osoby
prowadzące monitoring przy udziale biegłych w zakresie ochrony przyrody.
•
w odniesieniu do śmiertelności ptaków i nietoperzy należy wykonać w okresie co
najmniej pierwszych trzech lat funkcjonowania inwestycji w sezonie lęgowym i na zimowisku
- co najmniej 2 razy w miesiącu oraz w trakcie migracji wiosennych i jesiennych wędrówek co najmniej raz na dekadę analizę skali tego zjawiska. Powinna ona obejmować
poszukiwanie wokół poszczególnych elektrowni zabitych ptaków i nietoperzy. Znalezione
130
ptaki lub ich szczątki należy rozpoznać pod kątem gatunku lub rodzaju. Należy ustalić liczbę
osobników, które zginęły w wyniku kolizji z poszczególnymi konstrukcjami. Zgromadzone
wyniki należy zinterpretować oceniając skalę zmian, jakie wystąpiły i ewentualnie
zaproponować stosowne działania ratunkowe lub kompensacyjne. Potrzeba przedłużenia
tych obserwacji do 5 lat powinna wynikać z odrębnej analizy przeprowadzonej przez osoby
prowadzące monitoring przy udziale biegłych w zakresie ochrony przyrody. Monitoring w
zakresie przyrodniczych zasobów powinien być prowadzony przez biegłych w zakresie
ochrony przyrody lub zoologów, mających wieloletnie doświadczenie w kwestiach
oddziaływania elektrowni wiatrowych na zasoby przyrodnicze, przy użyciu sprzętu
odpowiedniej generacji, umożliwiającego przeprowadzenie całodobowych obserwacji.
Monitoring w zakresie ponadlimitowanego poziomu hałasu powinien być prowadzony przez
osoby do tego przygotowane, dysponujące sprzętem technicznym o stosownych
parametrach, dopuszczonym i zalegalizowanym do tego rodzaju pomiarów. Prowadzenie
monitoringu w zakresie podanym powyżej, w obszarze otaczającym projektowane
elektrownie wiatrowe, wyczerpuje, zdaniem autora, zakres koniecznego monitoringu
oddziaływania przedsięwzięcia na etapie eksploatacji.
Rozwiązaniem ograniczającym negatywny wpływ na środowisko było już:
•
ograniczenie liczby elektrowni wiatrowych do czterech szt.,
•
nie umieszczanie reklam na konstrukcji elektrowni wiatrowych;
•
wykorzystanie urobku z wykopów pod fundamenty elektrowni do rekultywacji terenów
jej wymagających w gminie Nekla,
•
wywożenie urobku z wykopów pod fundamenty samochodami ciężarowymi w miarę
możliwości z ominięciem terenów zabudowanych,
•
przeprowadzenie budowy elektrowni jak i ich ewentualnej likwidacji w okresie
pozawegetacyjnym.
131
10 ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ZAWARTYCH W DOKUMENCIE MAJĄCE NA
UWADZE CEL I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000
Prognoza sporządzana była równolegle z opracowywanym projektem Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta i gminy Nekla.
Zespoły autorskie przygotowujące oba te dokumenty ściśle ze sobą współpracowały przy
wyborze konkretnych rozwiązań projektowych. Zastosowanie takiej metody dla opracowania
pozwoliło na przyjęcie rozwiązań przestrzennych, które w dużym stopniu pozwoliły na
uniknięcie znaczących kolizji i konfliktów przestrzennych, doprowadzając do wyboru z reguły
najbardziej pożądanych i optymalnych kierunków działań. Z tych względów przygotowanie
oddzielnych propozycji planistycznych rozwiązań alternatywnych uznano za zbędne i nie
wnoszące nic nowego do projektu studium. Dla studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego wykonywanego w skali całej gminy trudno zdefiniować
trudności w jego przygotowaniu, które miałyby wynikać z niedostatków techniki lub braków
współczesnej wiedzy. Będzie to możliwe dopiero dla opracowań szczegółowych wykonanych
w innej skali, dotyczących zwłaszcza lokalizacji poszczególnych przedsięwzięć. Eksploatacja
wszelkich inwestycji, zarówno nowo wprowadzanych, jak i modernizowanych, jest ściśle
związana z wdrażaniem nowoczesnych z punktu widzenia współczesnej wiedzy oraz
bezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi rozwiązań technologicznych. Jak nowoczesne i
bezpieczne dla środowiska są to rozwiązania technologiczne rozstrzygną dopiero „raporty”
wykonywane na poziomie realizacji inwestycji.
W „Prognozie oddziaływania na środowisko” należy przedstawić rozwiązania
alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie w aspekcie wpływu
realizacji zapisów projektowanego dokumentu na przedmiot ochrony obszaru Natura 2000
oraz integralność tego obszaru. Na obszarze gminy Nekla nie występują żadne obszary
Natura 2000, w związku z tym nie przewiduje się w wyniku realizacji projektu Studium
negatywnego oddziaływania na przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz na spójność i
integralność tych obszarów.
Z gminą Nekla sąsiadują dwa obszary Natura 2000, „Dolina Cybiny” oraz „Grądy w
Czerniejewie”. Charakter i skala przedsięwzięć projektowanych w Studium nie powinny
bezpośrednio negatywnie wpłynąć na ww. obszary.
Może
jednak dojść do przerwania powiązań ekologicznych przez wprowadzenie
barier w swobodnej migracji organizmów, w postaci zwartej zabudowy, pomiędzy obszarami
chronionymi lub predysponowanych do ochrony, tj. projektowanym obszarem siedliskowym
Natura 2000 Dolina Cybiny, Obszarem Chronionego Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce”
oraz kompleksem Lasów Czerniejewskich i . Rozwiązaniem, które pozytywnie wpłynęłoby na
środowisko przyrodnicze, przez zachowanie ciągłości ekologicznej, byłoby udrożnienie
132
korytarzy ekologicznych w miejscowościach Nekielka i Barczyzna, przez zmniejszenie
intensyfikacji i odpowiednie ukształtowanie układu zabudowy.
133
11 PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW
REALIZACJI
POSTANOWIEŃ
PROJEKTOWANEGO
DOKUMENTU
ORAZ
CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa
planowany sposób zagospodarowania i zawiera informacje m.in. o lokalizacji obszarów
przeznaczonych
pod
zabudowę
i
inne
funkcje,
o
przebiegu
głównych
szlaków
komunikacyjnych, o położeniu obiektów infrastruktury technicznej, terenów rekreacyjnych,
terenów leśnych. Studium stanowi podstawę do opracowania miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
Przewidywane metody analizy realizacji postanowień studium pod kątem wpływu na
środowisko mogą się odnosić do:
1) oddziaływania projektowanego zagospodarowania terenu,
2) przestrzegania ustaleń dotyczących przeznaczenia terenu, ukształtowania zabudowy
i zagospodarowania terenu, ustaleń dotyczących wyposażenia w infrastrukturę
techniczną, ochrony i kształtowania środowiska i ładu przestrzennego, ochrony
dziedzictwa kulturowego i zabytków.
Ocena realizacji przyjętych ustaleń będzie następowała na podstawie oceny zbieżności
zapisów studium z wprowadzeniem ustaleń w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego. Projekt planu miejscowego powinien być wykonany wraz z prognozą
oddziaływania na środowisko, uwzględniając zapisy studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego.
W zakresie oddziaływania projektowanego zagospodarowania terenu na środowisko:
w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których wydano decyzję o uwarunkowaniach
środowiskowych, obowiązywać będzie monitoring środowiska w zakresie i metodach
określonych w wydanej decyzji,
w odniesieniu do pozostałych terenów może to być monitoring państwowy
środowiska, prowadzony przez odpowiednie organy administracji państwowej,
powołane do badania stanu środowiska,
w przypadku skarg mieszkańców na uciążliwości prowadzonej działalności w oparciu
o uchwalony plan, analizę realizacji miejscowego planu i badanie skażenia
środowiska powinien przeprowadzić odpowiedni organ administracji samorządowej.
W zakresie realizacji przestrzegania ustaleń miejscowego planu powinny być
okresowe przeglądy zainwestowania obszaru i realizacji miejscowego planu, wykonywane
przez administrację samorządową na potrzeby oceny prowadzonej polityki przestrzennej.
134
Szczególne analizy skutków realizacji postanowień Studium, należy przeprowadzać w
zakresie inwestycji dotyczącej elektrowni wiatrowych.
Po pierwsze należy powtórzyć pomiary wytwarzanego hałasu. Gdyby pomiary
wykazały przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu, należy podjąć działania
zmierzające do obniżenia poziomu hałasu u źródła (na przykład przez obniżenie mocy
najbliższych turbin).
Ponadto zaleca się przeprowadzanie monitoringu zwierząt, który powinien objąć:
trzyletni monitoring wszystkich gatunków chronionych (zwłaszcza ptaków wymienionych w
załączniku I dyrektywy ptasiej i/lub uważanych za gatunki zagrożone na poziomie krajowym).
Wyniki monitoringu należy analizować i interpretować pod kątem ewentualnej potrzeby
zastosowania dodatkowych środków łagodzących lub kompensujących. Należy prowadzić
trzyletni monitoring migracji wiosennej i jesiennej przy użyciu specjalistycznego sprzętu,
trzyletni program monitoringu nietoperzy, w tym inwentaryzacja występujących gatunków i
zmian w ich populacji lub zwyczajów wynikających z eksploatacji farmy wiatrowej, w ciągu
pierwszych 3 lat eksploatacji należy prowadzić badania w celu wykrycia ewentualnych
martwych zwierząt (ptaków i nietoperzy) w pobliżu turbin wiatrowych dokumentując zwierzęta
padłe w wyniku kolizji. Takie badania należy prowadzić co najmniej dwukrotnie w ciągu
miesiąca przez cały rok i co 10 dni w porze migracji. Ewentualne odkryte padłe zwierzęta
należy klasyfikować pod względem gatunku i rejestrować datę i miejsce znalezienia. Wynik
monitoringu będzie przedstawiany miejscowym władzom co 6 miesięcy. Ponadto zaleca się
by monitoring ptaków prowadzić przez 3 ostatnie lata eksploatacji farmy wiatrowej w celu
uzyskania danych dla optymalnego zaprojektowania następnej inwestycji.
135
12 INFORMACJE O
ŚRODOWISKO
MOŻLIWYM
TRANSGRANICZNYM
ODDZIAŁYWANIU
NA
Mianem oddziaływania transgranicznego określa się jakiekolwiek oddziaływanie na
terenie danego państwa, spowodowane planowaną działalnością, której fizyczna przyczyna
jest w całości lub częściowo położona na terenie innego państwa i nie mające wyłącznie
charakteru globalnego. Specjalnej analizie podlegają inwestycje zlokalizowane blisko granic,
a także te realizowane dalej, w których ze względu na rozmiar przedsięwzięcia mogą
powodować znaczące emisje lub zmiany w środowisku.
Realizacja ustaleń Studium nie powoduje skutków środowiskowych, których charakter
mógłby posiadać znaczenie transgraniczne. Skala zagospodarowania zaproponowana w
projekcie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego ma
charakter lokalny.
Nieuniknione jest oddziaływanie obciążające środowisko sąsiadujących z nią gmin.
Oddziaływanie to wiązało będzie się w przypadku omawianej gminy między innymi z
przenoszeniem zanieczyszczeń płynącymi wodami powierzchniowymi (rzeki Cybina i
Moskawa).
136
13 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Niniejsze opracowanie stanowi prognozę skutków oddziaływania na środowisko
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nekla.
Prognozę opracowano na podstawie analizy projektu Studium, programu ochrony
środowiska, informacji o projektowanych inwestycjach oraz materiałów archiwalnych
dotyczących charakterystyki i stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Nekla.
Prognoza oddziaływania na środowisko jest jednym z podstawowych dokumentów
niezbędnych w procedurze postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko
projektu studium i sporządzana jest zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późń.
zm.).
Niniejsza prognoza opracowana została w celu dokonania oceny skutków
ewentualnych oddziaływań na środowisko, jakie mogą nastąpić w wyniku realizacji ustaleń
Studium. Uwzględnia ona wszystkie najważniejsze komponenty środowiska naturalnego i ich
wzajemne powiązania.
Zestawienie w prognozie potencjalnych zagrożeń oraz przedstawione przewidywane
skutki realizacji Studium nie są równoznaczne z likwidacją czy wyeliminowaniem wszelkich
zagrożeń dla środowiska, jakie mogą w przyszłości powstać w skutek realizacji inwestycji.
Na etapie sporządzania prognozy skutków ustaleń oddziaływania na środowisko studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania sygnalizuje się możliwość wystąpienia
zagrożeń, zaś likwidacja bądź ich zmniejszenie możliwe jest dopiero na późniejszych
etapach,
np.
na
etapie
sporządzania
miejscowych
planów
zagospodarowania
przestrzennego, czy idąc dalej na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę.
Wraz z rozwojem urbanizacji następuje wzrost emisji zanieczyszczeń do środowiska
poprzez wytwarzanie odpadów, zrzuty ścieków komunalnych oraz ścieków, co w
konsekwencji doprowadza do przekształceń środowiska stanu naturalnego między innymi
gleb, wód powierzchniowych i podziemnych czy powietrza.
W przypadku braku realizacji ustaleń projektu studium dla gminy, zostanie
ograniczona możliwość dalszego rozwoju gospodarczego i aktywizacja terenów wsi.
Zahamowane zostaną działania zmierzające do wprowadzenia ładu przestrzennego i
wdrożenia zasad zrównoważonego rozwoju, polegającego na wykorzystywaniu przez
człowieka zasobów przyrody przy minimalnych represjach na środowisko.
137
Niniejsza
prognoza
zawiera
opis
poszczególnych
elementów
środowiska
przyrodniczego, w tym obiektów i obszarów chronionych lub predysponowanych do objęcia
ochroną. W rozdziale Ochrona środowiska opisano formy ochrony przyrody na podstawie
Ustawy o ochronie przyrody, znajdujące się na terenie gminy oraz w jej sąsiedztwie, a także
obszary chronione na podstawie przepisów odrębnych. Następnie scharakteryzowano cele i
problemy ochrony środowiska, uwzględnione w projekcie Studium.
Ważnym elementem opracowania jest opis stanu środowiska przyrodniczego w
gminie, który przedstawia m.in. źródła zanieczyszczeń, degradacji i uciążliwości, mających
przede wszystkich pochodzenie antropogeniczne.
Po scharakteryzowaniu ustaleń projektu Studium, przeanalizowano ich znaczący
wpływ na środowisko, w tym na formy ochrony przyrody.
W niniejszym opracowaniu opisano oddziaływanie planowanych inwestycji, które
mogą mieć największy wpływ na środowisko. Do nich można zaliczyć inwestycje takie jak:
- lokalizacja siłowni wiatrowych
- uzupełnienie oraz kontynuacja i rozwój zabudowy mieszkaniowo-usługowej, zagrodowej,
mieszkaniowo-rekreacyjnej, produkcyjno-usługowej, usług publicznych oraz turystycznych.
- rozbudowa układu komunikacyjnego i kształtowanie systemu ścieżek rowerowych
- rozwój infrastruktury technicznej ( sieć wodociągowa, kanalizacyjna, gazyfikacja gminy)
- likwidacja i rekultywacja składowiska odpadów
- eksploatacja kruszywa naturalnego
Omówiony został także wpływ projektowanego zagospodarowania na formy ochrony
przyrody, a także obszary chronione położone w sąsiedztwie gminy.
Największy konflikt wywołany wprowadzeniem nowej zabudowy ma charakter lokalny
i regionalny, dotyczący nadmiernej intensyfikacji zabudowy w obszarach powiązań
ekologicznych. Problem stanowi przecięcie ważnych korytarzy ekologicznych, terenów o
wysokich walorach faunistycznych, tras migracji zwierząt. Układ nowej zabudowy (zwłaszcza
w obrębie Barczyzna) stwarza niekorzystne bariery ekologiczne. Obszar ten otoczony jest z
trzech stron dużym kompleksem leśnym, wykazującym duże walory faunistyczne. Obszar
największej intensyfikacji zabudowy ( często grunty łąkowe podmokłe) stanowi dogodne
warunki do przemieszczania się zwierząt pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią
ekosystemu leśnego.
Duża intensyfikacja zabudowy (choć o układzie bardziej czytelnym) występuje w
miejscowości Nekielka. Projektowana zabudowa przecina korytarz ekologiczny – dolinę rzeki
Moskawy. Ponadto ciągłość wprowadzonej zabudowy (północ-południe) stwarza barierę
ekologiczną dla swobodnej migracji zwierząt pomiędzy ekosystemami leśnymi. Przerwana
została ciągłość pomiędzy obszarami chronionymi lub predysponowanych do ochrony, tj.
138
projektowanym obszarem siedliskowym Natura 2000 Dolina Cybiny, Obszarem Chronionego
Krajobrazu „Dolina Cybiny w Nekielce” oraz kompleksem Lasów Czerniejewskich.
Lokalne zagrożenia dla komponentów środowiska przedstawione zostały na
załączniku graficznym. Do zagrożeń tych należą: potencjalne kolizje projektowanego
zagospodarowania terenów z lasami i zadrzewieniami oraz z terenami podmokłymi,
zagrożenie przerwaniem, zabudową lub degradacją lokalnych korytarzy ekologicznych
(cieków wodnych), wprowadzenie zabudowy w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej
stanowisk archeologicznych, zagrożenie uszkodzeniem lub usunięciem wartościowych
ciągów drzew i krzewów, znajdujących się w obszarach projektowanej zabudowy,
potencjalne zagrożenie degradacją lub pogorszeniem stanu wód zbiorników wodnych.
Na mapie zaznaczono szrafem również zabudowę wprowadzoną w strefie ochrony
stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych. Do tej grupy należy duża część
projektowanej zabudowy. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w
granicach stref ochrony stanowisk archeologicznych, studium wskazuje na wprowadzenie
obowiązku prowadzenia badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z
zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w obrębie wykopów budowlanych. Na
prowadzenie badań archeologicznych inwestor winien uzyskać pozwolenie WWKZ przed
otrzymaniem pozwolenia na budowę.
Ponadto wyróżniono obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz pomniki przyrody
wymagające szczególnej ochrony ze względu na bliskie sąsiedztwo projektowanego
zagospodarowania terenów.
Ważną część niniejszej prognozy stanowi rozdział dotyczący istotnych problemów
ochrony środowiska z punktu widzenia realizowanego projektu Studium, omawiający zasady
ochrony poszczególnych komponentów środowiska. Jego dopełnieniem jest rozdział
dotyczący
rozwiązań
ograniczających
i
minimalizujących
negatywne
oddziaływanie
projektowanego przeznaczenia terenów, których zastosowanie zapewni mniejszą ingerencję
realizowanych ustaleń Studium w środowisko.
Prognoza sporządzana była równolegle z opracowywanym projektem Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta i gminy Nekla.
Zespoły autorskie przygotowujące oba te dokumenty ściśle ze sobą współpracowały przy
wyborze konkretnych rozwiązań projektowych. Zastosowanie takiej metody dla opracowania
pozwoliło na przyjęcie rozwiązań przestrzennych, które w dużym stopniu pozwoliły na
uniknięcie znaczących kolizji i konfliktów przestrzennych, doprowadzając do wyboru
najbardziej pożądanych i optymalnych kierunków działań. Z tych względów przygotowanie
oddzielnych propozycji planistycznych rozwiązań alternatywnych uznano za zbędne i nie
wnoszące nic nowego do projektu studium. Dla studium uwarunkowań i kierunków
139
zagospodarowania przestrzennego wykonywanego w skali całej gminy trudno zdefiniować
trudności w jego przygotowaniu, które miałyby wynikać z niedostatków techniki lub braków
współczesnej wiedzy. Będzie to możliwe dopiero dla opracowań szczegółowych wykonanych
w innej skali, dotyczących zwłaszcza lokalizacji poszczególnych przedsięwzięć. Eksploatacja
wszelkich inwestycji, zarówno nowo wprowadzanych, jak i modernizowanych, jest ściśle
związana z wdrażaniem nowoczesnych z punktu widzenia współczesnej wiedzy oraz
bezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi rozwiązań technologicznych. Jak nowoczesne i
bezpieczne dla środowiska są to rozwiązania technologiczne rozstrzygną dopiero „raporty”
wykonywane na poziomie realizacji inwestycji.
Załącznik graficzny do opracowania:
Zał. 1. Prognoza oddziaływania na środowisko do studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Nekla, skala 1:15 000.
140

Prognoza oddziaływania na środowisko_ Nekla

Transkrypt

Podobne dokumenty