Zlecanie zadań publicznych z wykorzystaniem klauzul społecznych

Tytuł slajdu
Zlecanie zadań publicznych
z wykorzystaniem klauzul społecznych
w samorządzie lokalnym
–
wyzwania,
korzyści,
dobre
praktyki
Tytuł slajdu
Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Przemysław Kozak
1
Plan
Tytułwystąpienia
slajdu
•
•
•
•
•
Aktualny kontekst zamówień publicznych
Istota i rodzaje klauzul społecznych w prawie polskim
Dobre praktyki
Korzyści ze stosowania klauzul społecznych
Wyzwania
Tytuł slajdu
2
Zamówienia
publiczne
Tytuł slajdu
• Zamówienia publiczne (ang. public procurement) dotyczą umów
odpłatnych, finansowanych ze środków publicznych, zawieranych
między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są
usługi, dostawy lub roboty budowlane.
• Zasady, tryb i procedury wyboru wykonawcy oraz zawarcia
umowy określa w Polsce ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo
zamówień publicznych.
• Prawo to, co do zasady muszą stosować wszystkie podmioty
sektora finansów publicznych oraz wszystkie podmioty spoza
sektora finansów publicznych, o ile składają zamówienia
finansowane w ponad 50% ze środków publicznych.
Tytuł slajdu
3
Nowelizacja ustawy Prawo
Tytuł
slajdu
zamówień publicznych
• Nowelizacja ustawy związana z koniecznością wdrożenia w prawie
polskim dyrektyw 2014/24/UE i 2014/25/UE (kwiecień 2016!)
• Nowe rozwiązania stanowią etap przekształcania systemu
zamówień publicznych w instrument realizacji polityki
gospodarczej i społecznej państwa.
• Zasady udzielania zamówień publicznych w znowelizowanej
ustawie mają w założeniu sprzyjać realizacji „Planu na rzecz
odpowiedzialnego rozwoju”.
Tytuł slajdu
4
Istota
społecznych
Tytułklauzul
slajdu
• Klauzule społeczne to instrumenty funkcjonujące w prawie
zamówień publicznych pozwalające brać pod uwagę realizację
istotnych celów społecznych przy udzielaniu zamówień.
• Możliwość taką dały unijne dyrektywy dotyczące prawa
zamówień publicznych z 2004 roku.
• Stosowanie klauzul dopuszczono wychodząc z założenia, że
wydatkowanie środków publicznych w celu pozyskiwania
towarów i usług, może jednocześnie służyć osiąganiu
dodatkowych korzyści społecznych.
Tytuł slajdu
5
Klauzule w polskim prawie
Tytuł
slajdu
zamówień publicznych
• Warunkiem skorzystania z możliwości zastosowania klauzul
społecznych jest uwzględnienie ich przez państwo członkowskie
w prawie krajowym.
• Polska w 2009 roku w Ustawie Prawo zamówień publicznych (Pzp)
wprowadziła trzy rozwiązania, zwane potocznie klauzulami
społecznymi.
• Klauzule funkcjonujące w prawie polskim po nowelizacji z 2009 r.:
zastrzeżona, zatrudnieniowa, propracownicza.
Tytuł slajdu
6
Klauzula
zastrzeżona
Tytuł slajdu
• Pozwala zamknąć postępowanie o udzielenie zamówienia
publicznego wyłącznie do podmiotów, w których ponad 50%
zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne (art. 22, ust 2
Pzp).
• Rozwiązanie wprost wynika z dyrektyw unijnych, a służy
ułatwieniu dostępu do zamówień publicznych podmiotom, które
zatrudniają osoby niepełnosprawne i prowadzą ich rehabilitację
zawodową i społeczną.
• Realizacja funkcji społecznych przez te podmioty może zmniejszać
ich konkurencyjności na rynku (np. poprzez fakt niższej
efektywności pracy osób z niepełnosprawnościami), stąd
potrzeba ułatwienia im dostępu do zamówień publicznych.
Tytuł slajdu
7
Klauzula
zatrudnieniowa
Tytuł slajdu
• Pozwala zmawiającemu wymagać, aby wykonawca do realizacji
zamówienia publicznego zatrudnił osoby mające utrudniony
dostęp do rynku pracy (art. 29, ust. 4 Pzp).
• Prawo określa kategorie tych osób, to m.in. osoby bezrobotne,
młodociani w celu przygotowania zawodowego, osoby
niepełnosprawne, inni o których mowa w przepisach o
zatrudnieniu socjalnym: chorujące psychicznie, bezdomni czy byli
więźniowie.
• Zamawiający sam określa do jakiej kategorii osób mają należeć
zatrudnieni przez wykonawcę i ilu ma ich być. To rozwiązanie
służy zatrudnianiu osób, które nie mogą znaleźć pracy, a dzięki
temu ich integracji zawodowej i społecznej.
Tytuł slajdu
8
Klauzula
propracownicza
Tytuł slajdu
• Zgodnie z nią zmawiający mógł postawić wykonawcy warunek,
aby utworzył w swojej firmie funduszu szkoleniowy
przeznaczony na finansowanie lub współfinansowanie kosztów
kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców. Takie
rozwiązanie miało służyć wzmocnieniu potencjału, kwalifikacji
pracowników (art. 29, ust. 4 Pzp).
• Nowelizacja Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy zniosła od lipca 2014 roku możliwość tworzenia przez
pracodawcę funduszu szkoleniowego, zastępując go
instrumentem dofinansowania szkoleń dla pracodawców i
pracowników z Krajowego Funduszu Szkoleniowego. Stąd
klauzula propracownicza w obecnym kształcie stała się
bezprzedmiotowa.
Tytuł slajdu
9
Wykorzystanie klauzul
Tytuł
slajdu
społecznych w Polsce
• W 2013 roku według danych Urzędu Zamówień Publicznych
postępowań z klauzulą zastrzeżoną było w całej Polsce 400, co
stanowiło nieco ponad dwa promile wszystkich udzielonych
zamówień o wartości powyżej 30 tysięcy euro.
• Brak dokładnych danych dotyczących stosowania klauzuli
zatrudnieniowej, ale można szacować, że w 2013 roku
zastosowano ją w 500–600 postępowaniach powyżej 30 tysięcy
euro.
Tytuł slajdu
10
Powody niestosowania
Tytuł
slajdu
klauzul społecznych
• Dla wielu zamawiających jest to wciąż nowe, mało znane
rozwiązanie.
• Brak świadomości korzyści, jakie wynikają z ich stosowania.
• Brak wiedzy i doświadczenia: w jaki sposób na przykład określić
kogo i w jakiej liczbie ma zatrudnić wykonawca, jak zapisać
klauzule prawidłowo w dokumentacji, jak monitorować ich
stosowanie i co robić w przypadku, gdy wykonawca ich nie
przestrzega?
• Programy firm szkoleniowych szkolących z prawa zamówień
publicznych rzadko kiedy zawierają moduły dotyczące
stosowania klauzul.
Tytuł slajdu
11
Upowszechnianie klauzul
Tytuł
slajdu
społecznych w Polsce
• Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej –
upowszechnianie klauzul społecznych oraz włączanie ich do
lokalnych i krajowych polityk publicznych.
• Zalecenia w sprawie stosowania przez administrację rządową
klauzul społecznych w zamówieniach publicznych – przyjęte
przez Radę Ministrów w lipcu 2015 r.
• Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych – podręcznik
przygotowany przez Urząd Zamówień Publicznych w 2014 r.
• Działania informacyjno-edukacyjne przeprowadzone w 2014 r. –
projekt Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej
• Podręcznik stosowania klauzul społecznych – publikacja
Instytutu Spraw Publicznych (T. Schimanek, B. Kunysz-Syrytczyk
Tytuł slajdu
12
Urząd
Brzeziny (1)
TytułMiasta
slajdu
• Jedno w z pierwszych miejsc w Polsce, w którym zaczęto na
szerszą skalę stosować w zamówieniach publicznych klauzule
społeczne.
• Pierwsze zamówienia z wykorzystaniem klauzul
– początek 2011 r.
• Decydująca rola Burmistrza Marcina Pluty, który podjął decyzję o
stosowaniu klauzul. Jak sam mówi był ciekawy „jak to działa i jak
w legalny sposób może wesprzeć, poprzez preferencje
przetargowe, osoby z obszaru wykluczenia społecznego”.
• Doświadczenia z zagranicznych wizyt studyjnych.
• Osoby zajmujące się zamówieniami publicznymi posiadały
kompetencje, aby wdrożyć innowacyjny proces prawny.
Tytuł slajdu
13
Urząd
Brzeziny (2)
TytułMiasta
slajdu
• Wysoka świadomość roli klauzul oraz korzyści wynikających z ich
stosowania.
– Potrzeba bardziej systemowego wsparcia osób ze względu na
ich bezradność społeczną i trudną sytuację wynikając z
deficytów.
– Chęć wyciągnięcia osób z obszaru wykluczenia przez
podejmowanie działań przedsiębiorczych.
– Kreowanie rozwoju lokalnego.
– Rozwój podmiotów gospodarczych działających lokalnie.
– Obniżenie nakładów na pomoc społeczną.
– Edukacja przedsiębiorców.
Tytuł slajdu
14
Urząd
Brzeziny (3)
TytułMiasta
slajdu
• Cena i jakość a zastosowanie klauzul
– Stosowanie klauzul nie wpływa na obniżenie jakości
zamawianych usług.
Warunek: na etapie zamówienia, w sposób świadomy należy
jasno określić kryteria jakościowe i w obiektywny sposób, na
bieżąco kontrolować wykonanie zadania lub usługi.
– Stosowanie klauzul nie wpływa w sposób znaczący na wzrost
kosztów zamówienia
Warunek: właściwa analiza lokalnego rynku – podmiotów
spełniających kryteria klauzul, w tym PES oraz możliwość
stosowania kar umownych.
Tytuł slajdu
15
Urząd
Brzeziny (4)
TytułMiasta
slajdu
• Zagrożenia i obawy
– Klauzule społeczne to sposób na wyrównanie szans w
dostępie do zamówień publicznych a co za tym idzie do rynku
pracy dla grup defaworyzowanych.
– Klauzule społeczne nie mogą być postrzegane jako ukryta
pomoc i wsparcie dla spółdzielni socjalnych.
– Nie w każdym zamówieniu należy stosować klauzule
społeczne, ale przeanalizować ich konsekwencje – wydaje się,
iż klauzule lepiej sprawdzają się w zamówieniach dotyczących
długofalowych usług niż jednorazowych dostaw towarów.
– Stosowanie klauzul z każdym kolejnym zamówieniem jest
łatwiejsze.
Tytuł slajdu
16
Urząd
Częstochowy (1)
TytułMiasta
slajdu
• Przykład działań zorganizowanych na poziomie większego
miasta.
• W Częstochowie klauzule społeczne w procedurze zamówień
publicznych realizowane są od dnia 28 czerwca 2011 r.
• Prezydent Miasta Częstochowy zobowiązał wydziały Urzędu oraz
jednostki organizacyjne do ich stosowania.
Tytuł slajdu
17
Urząd
Częstochowy (2)
TytułMiasta
slajdu
• Zarządzenie z listopada 2014 r. wprowadza:
– obowiązek stosowania klauzul społecznych dla zamówień
publicznych, których wartość przekracza wyrażoną w złotych
równowartość kwoty określonej w art. 4 pkt 8 ustawy z dnia
29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych,
– „Zasady postępowania w zakresie stosowania klauzul
społecznych w procedurze zamówień publicznych,
realizowanych przez wydziały urzędu i jednostki organizacyjne
Gminy Miasta Częstochowy”.
Tytuł slajdu
18
Urząd
Częstochowy (3)
TytułMiasta
slajdu
• W roku 2015 Miasto Częstochowa zajęło I miejsce w konkursie
Zarządu Województwa Śląskiego ,,Klauzule społeczne na start”.
• Konkurs miał na celu wyróżnienie trzech podmiotów
województwa śląskiego, które w najwyższym stopniu stosują
klauzule społeczne w procedurze zamówień publicznych.
• W roku 2015 Wydział Polityki Społecznej wydał 197 opinii w
przedmiocie klauzul społecznych. W ich wyniku zatrudniono 153
osoby.
Tytuł slajdu
19
Urząd
Warszawy (1)
TytułMiasta
slajdu
• 1 września 2015 roku Prezydent Warszawy Hanna GronkiewiczWaltz podpisała zarządzenie, na mocy którego stosowanie
klauzul społecznych w kilku grupach zamówień publicznych
stało się obowiązkowe.
• Do zarządzenia stosować mają się m.in. biura Urzędu Miasta,
burmistrzowie dzielnic, ośrodki pomocy społecznej, Zarząd
Cmentarzy Komunalnych, Zarząd Oczyszczania Miasta, Zarząd
Terenów Publicznych.
Tytuł slajdu
20
Urząd
Warszawy (2)
TytułMiasta
slajdu
• Stosowanie klauzul społecznych stało się obowiązkowe w
zamówieniach dotyczących
o usług gastronomicznych i cateringowych,
o usług opiekuńczych,
o usług związanych z utrzymaniem czystości i sprzątaniem
wnętrz,
o zimowego i letniego oczyszczania ulic i chodników,
o utrzymywania terenów zieleni,
o robot budowlanych.
• W pozostałych kategoriach zamówień oraz w przypadku
zamówień poniżej progu 30 tys. euro, do których nie trzeba
stosować przepisów Pzp, klauzule społeczne są zalecane.
Tytuł slajdu
21
Urząd
Warszawy (3)
TytułMiasta
slajdu
• Jeśli kierownik jednostki zamawiającej uzna, że ze względu na
specyfikę zamówienia zastosowanie klauzuli społecznej nie jest
możliwe, jest zobowiązany przed wszczęciem postępowania o
udzielenie zamówienia publicznego przesłać uzasadnienie
odstąpienia od zastosowania klauzul społecznych do Biura
Pomocy i Projektów Społecznych.
• Stosowanie klauzul społecznych w postępowaniach o udzielenie
zamówienia publicznego jest na bieżąco monitorowane przez
Biuro Pomocy i Projektów Społecznych.
Tytuł slajdu
22
Urząd
Warszawy (4)
TytułMiasta
slajdu
• Na podstawie informacji miejskiego biura pomocy i projektów
społecznych, do tej pory:
– podpisano 232 umowy wykorzystujące klauzule społeczne, na
łączną kwotę 81 mln zł.
– dzięki temu zatrudniono 1,5 tys. osób na umowę o pracę,
najliczniej przy remontach, ochronie, sprzątaniu.
Tytuł slajdu
23
Urząd
Warszawy (5)
TytułMiasta
slajdu
• W działaniach przygotowujących współpracując z Urzędem m.st.
Warszawy brały udział organizacje pozarządowe: FRSO, BORIS,
FISE.
• W ramach procesu przygotowawczego:
– przeprowadzono diagnozę sytuacji prawnej,
– pracowano podręcznik stosowania klauzul,
– przeprowadzono szkolenia,
– uruchomiono doradztwo dla urzędników prowadzących
postępowania publiczne, pod kątem stosowania klauzul
społecznych.
– zaplanowano monitoring stosowania klauzul.
Tytuł slajdu
24
Korzyści ze stosowania
Tytuł
slajdu
klauzul przez JST
Korzyści społeczne
1) dotyczące bezpośrednich
pracowników
2) dotyczące najbliższego
otoczenia pracowników
(członkowie rodziny,
sąsiedzi,...)
3) dotyczące społeczności
lokalnej
Tytuł slajdu
25
Korzyści ekonomiczne
1) bezpośrednie – wynikające z
tańszej realizacji usług dobrej
jakości
2) pośrednie – będące
długofalową
oszczędnością/zyskiem (np.
przychody z tytułu podatków,
ograniczeniem wydatków na
świadczenia społeczne)
Wyzwania dla stosowania
Tytuł
slajdu
klauzul społecznych
• Zmiana mentalności włodarzy samorządów skutkująca decyzją o
stosowaniu klauzul.
• Zmiana świadomości i podejścia urzędników odnośnie roli
klauzul jako narzędzia w realizacji celów społecznych.
• Zrozumienie korzyści społecznych i ekonomicznych wynikających
ze stosowania klauzul.
• Przygotowanie merytoryczne urzędników odpowiedzialnych za
zamówienia publiczne do stosowania klauzul.
• Zaplanowanie i przeprowadzenie procesu służącego stosowaniu
klauzul: szkolenia i doradztwo dla urzędników, analiza podmiotów
w tym PES działających na lokalnym rynku, monitoring.
• Przygotowanie podmiotów gospodarczych, w tym PES.
Tytuł slajdu
26
Tytuł slajdu
Dziękuję za uwagę!
Przemysław Kozak
Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych
Tytuł slajdu
[email protected]
27