Analiza i ocena nara¿enia czynnych i biernych palaczy na

Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
9
Analiza i ocena nara¿enia czynnych i biernych palaczy
na siarkowodór zawarty w dymie dostêpnych w Polsce
papierosów
Assessment of active and passive smokers' exposure to hydrogen sulfide from tobacco smoke
generated from Polish cigarettes
JAN CZOGA£ A, MACIEJ £UKASZ GONIEWICZ , ANDRZEJ SOBCZAK, WIOLETA ZIELIÑSKA-DANCH
Zak³ad Chemii Ogólnej i Nieorganicznej, Katedra Chemii Ogólnej i Analitycznej, Wydzia³ Farmaceutyczny, Œl¹ski Uniwersytet Medyczny
Wstêp. Siarkowodór jest siln¹ trucizn¹ dzia³aj¹c¹ na uk³ad oddechowy,
sercowo-naczyniowy, i OUN. Ma³o rozeznanym Ÿród³em œrodowiskowym
siarkowodoru jest dym tytoniowy.
Cel pracy. Celem pracy by³o oznaczenie zawartoœci siarkowodoru
w dymie papierosów dostêpnych w Polsce i ocena nara¿enia czynnych
i biernych palaczy na ten zwi¹zek.
Materia³ i metody. Papierosy (15 rodzajów) wypalano w symulatorze
palenia w standardowych warunkach (ISO 3308). Zaabsorbowany
siarkowodór z g³ównego (GSD) i bocznego (BSD) strumienia dymu
oznaczano metod¹ potencjometryczn¹.
Ocenê nara¿enia czynnych palaczy przeprowadzono na podstawie
zawartoœci siarkowodoru w GSD badanych papierosów. Przyjmuj¹c
wypalanie 20 papierosów na dobê i uwzglêdniaj¹c dobow¹ wentylacjê
p³uc, obliczono ekwiwalentne stê¿enia w powietrzu dostarczaj¹ce w ci¹gu
doby tak¹ sam¹ dawkê badanego zwi¹zku jak wypalane papierosy.
Stê¿enie to porównywano ze stê¿eniem referencyjnym, obliczaj¹c indeksy
nara¿enia (IN). W przypadku palaczy biernych, IN obliczono na podstawie
prognozowanego stê¿enia siarkowodoru w powietrzu pomieszczeñ. Przy
prognozowaniu tego stê¿enia pos³u¿ono siê zawartoœciami siarkowodoru
w GSD i BSD badanych papierosów, zak³adaj¹c okreœlone warunki
nara¿enia.
Wyniki. Zawartoœæ siarkowodoru ró¿ni³a siê w zale¿noœci od badanych
papierosów (14,98-48,57 µg/papieros dla GSD; 33,05-55,31 µg/
papieros dla BSD). Indeksy nara¿enia obliczone dla palaczy czynnych,
w zale¿noœci od badanych papierosów waha³y siê od 12,5-40,5.
Symulacja nara¿enia biernych palaczy wykaza³a, ¿e w pomieszczeniu
zamkniêtym w uprawdopodobnionych warunkach nara¿enia (wentylacja
0,5/h, kubatura 75m3 , 5 palaczy pal¹cych 1 papieros co 30 min, 8h
nara¿enia) stê¿enie siarkowodoru mo¿e kilkukrotnie przekraczaæ stê¿enie
referencyjne.
Introduction. Hydrogen sulfide (H2S) is a toxic compound that might
influence respiratory system, as well as cardiovascular and central nervous
systems. Tobacco smoke is one of the environmental sources of the
compound.
Aim. The aim of the study was to determine levels of hydrogen sulfide
in tobacco smoke generated from various cigarettes brands available in
Poland. The obtained results were used in order to quantify exposure of
active and passive smokers to compound of interest.
Materials and methods. 15 brands of cigarettes were smoked with
smoking machine using international laboratory standards (ISO 3308).
Hydrogen sulfide was absorbed from MS and SS in sodium hydroxide
solution (1M). Then, sulfide ions were determined with ion selective
electrode (ISE) (precision of the method 2.14%, repeatability 3.15%).
The obtained results were analyzed using ANOVA analysis (Statsoft,
Poland). In the following step, the possible exposure of active and
passive smokers to hydrogen sulfide was simulated and assess using
environmental criteria.
Results. Hydrogen sulfide levels in MS varied from 14.98 to 48.57µg/
cigarette (mean 24.37±9.05) and in SS from 33.05 to 55.31µg/cigarette
(mean39.33±9.28). The performed simulation proofed that in real-life
conditions (75 cu. m room with air ventilation of 0.5/h and 5 persons
present inside smoking one cigarettes every 30 minutes), exposure of
passive smokers to hydrogen sulfide after 8 hours might exceed
environmental standards.
Conclusion. Tobacco smoke is a significant source of hydrogen sulfite,
thus active smokers, as well as passive ones, are exposed to the compound.
Key words: hydrogen sulfide, exposure, cigarette smokers, tobacco smoke
Wnioski. Dym tytoniowy jest istotnym Ÿród³em nara¿enia na siarkowodór
zarówno palaczy czynnych, jak i biernych.
S³owa kluczowe: siarkowodór, nara¿enie, palacze, dym papierosowy
© Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (supl.3)
www.phie.pl
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Jan Czoga³a
Zak³ad Chemii Ogólnej i Nieorganicznej, Katedra Chemii Ogólnej
i Analitycznej, Wydzia³ Farmaceutyczny, Œl¹ski Uniwersytet Medyczny
ul. Jagielloñska 4, 41-200 Sosnowiec
tel. 32 364 15 68, fax. 32 269 95 74, e-mail: [email protected]
10
Wykaz skrótów:
ZOZN – papierosy o znacznie obni¿onej zawartoœci
nikotyny, ang. VLCN – Very Lowered Content of
Nicotine (dawniej „Super Light”),
OZN – papierosy o obni¿onej zawartoœci nikotyny,
ang. LCN – Lowered Content of Nicotine (dawniej
„Light”);
FF - Full Flavour;
Menthol – papierosy o smaku miêtowym
Wstêp
Siarkowodór jest siln¹ trucizn¹ gazow¹ dzia³aj¹c¹
szkodliwie na uk³ad oddechowy, sercowo-naczyniowy oraz oœrodkowy uk³ad nerwowy. Jednym z ma³o
rozeznanych Ÿróde³ œrodowiskowych tego gazu jest
dym tytoniowy stanowi¹cy potencjalne zagro¿enie
nie tylko dla palaczy czynnych, a tak¿e dla du¿ej grupy osób przebywaj¹cych w otoczeniu palacza czyli tzw.
palaczy biernych. Podczas palenia tytoniu wyró¿nia
siê g³ówny strumieñ dymu (GSD, ang. Mainstream
Smoke, MS) i boczny strumieñ dymu (BSD, ang.
Sidestream Smoke, SS) [1,2]. GSD powstaje podczas
palenia tytoniu w temperaturze 860-900°C podczas
zaci¹gania siê i jest inhalowany przez palaczy czynnych. Boczny strumieñ tworzy siê przy temperaturze 500-650°C w przerwach pomiêdzy zaci¹gniêciami [1] i stanowi g³ówne Ÿród³o nara¿enia dla palaczy
biernych. Zarówno GSD, jak i BSD, pod wzglêdem
fizykochemicznym s¹ aerozolem [3], sk³adaj¹cym siê
z dwóch faz:
• fazy ciek³o-sta³ej: zawiera sk³adniki o temperaturze wrzenia powy¿ej 120°C oraz wodê (8-9% wagowych sk³adników dymu tytoniowego)
• fazy gazowo-parowej: zawiera sk³adniki zarówno
organiczne, jak i nieorganiczne, które stanowi¹
90% wagowych sk³adników dymu tytoniowego
[3].
Siarkowodór wchodzi w sk³ad fazy parowo gazowej obu rodzajów dymu. Wyniki badañ zawartoœci
H2S w GSD wykonanych przez nielicznych autorów
wskazuj¹, ¿e zawartoœæ tego zwi¹zku w GSD waha
siê od 10 do 90 µg/papieros [4,5,6]
Cel
Celem pracy by³o oznaczenie zawartoœci siarkowodoru w dymie papierosów ró¿nych rodzajów, marek i typów dostêpnych w Polsce oraz okreœlenie stopnia dystrybucji tego zwi¹zku pomiêdzy g³ówny i boczny strumieñ dymu. Uzyskane wyniki zamierzano wykorzystaæ do oceny nara¿enia czynnych i biernych
palaczy na ten zwi¹zek. Aby zrealizowaæ cel pracy zamierzano:
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
• Oznaczyæ siarkowodór w g³ównym i bocznym
strumieniu dymu badanych rodzajów, marek i typów papierosów.
• Na podstawie oznaczonego stê¿enia siarkowodoru w GSD oceniæ stopieñ nara¿enia palaczy czynnych wprowadzaj¹c odpowiednie indeksy nara¿enia.
• Na podstawie oznaczonego stê¿enia siarkowodoru w GSD i BSD przeprowadziæ symulacjê ekspozycji biernych palaczy na ten zwi¹zek i oceniæ ich
nara¿enie pos³uguj¹c siê podobnymi, odpowiednio zmodyfikowanymi indeksami nara¿enia.
Metodyka
Materia³em do badañ by³y papierosy czterech
marek najczêœciej kupowanych w Polsce w tym
wszystkich dostêpnych na rynku typów papierosów:
• Jan III Sobieski: ZOZN, OZN, Menthol, FF (British American Tobacco Polska S.A.)
• LM: ZOZN, OZN, Menthol, FF (Philip Morris
Polska S.A.)
• Malboro: ZOZN, OZN, Menthol, FF (Philip Morris Polska S.A.)
• Fajrant: OZN, FF (Philip Morris Polska S.A.)
• Popularne (bez filtra) (Altadis Polska S.A.),
gdzie:
ZOZN – papierosy o znacznie obni¿onej zawartoœci
nikotyny, ang. VLCN Very Lovered Content of Nicotine (dawniej „Super Light”);
OZN – papierosy o obni¿onej zawartoœci nikotyny,
ang. LCN-Lovered Content of Nicotine (dawniej
„Light”);
FF – Full Flavour;
Menthol – papierosy o smaku miêtowym.
Papierosy wypalano w symulatorze palenia
w standaryzowanych warunkach ISO 3308 [7] (czas
trwania zaci¹gniêcia – 2 s., objêtoœæ zaci¹gniêcia – 35
ml, czêstoœæ zaci¹gniêæ – 1 zaci¹gniêcie/60 s., d³ugoœæ pozostawionego niedopa³ka – 3 mm powy¿ej filtra lub dla papierosów bez filtra 8 mm. Siarkowodór
by³ absorbowany niezale¿nie z g³ównego i bocznego
strumienia dymu papierosowego w roztworze wodo3
rotlenku sodu (1 mol/dm ). Papierosy przed doœwiadczeniem poddano kondycjonowaniu przez co
najmniej jedn¹ dobê w atmosferze o wzglêdnej wilgotnoœci powietrza 60%, w temperaturze 20°C [8].
Nastêpnie zaabsorbowany H2S oznaczano opracowan¹ w pracy metod¹ potencjometryczn¹ z zastosowaniem jonoselektywnej elektrody siarczko-srebrowej heterokrystalicznej Ag2S-305W Eurosensor
(precyzja oznaczenia 2,14%; powtarzalnoϾ 3,15%).
Ocenê nara¿enia czynnych palaczy papierosów prze-
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
11
– pochodz¹cej z g³ównego i bocznego strumienia
dymu z 1 papierosa [µg /papieros]
ZBSD – zawartoœæ substancji toksycznej w BSD [µg/
papieros]
ZGDS – zawartoœæ substancji toksycznej w GSD [µg/
papieros]
R – wzglêdna retencja substancji toksycznej w uk³adzie oddechowym palacza
Vp – kubatura pomieszczenia [m3]
= *6' [ t – czas od rozpoczêcia palenia [min]
,QGHNV B QDUD DUD H QLD B SDODF]\B F]\QQ\FK
':3 [ 5I& T – czas pomiêdzy wypaleniem kolejnych porcji papierosów [min]
gdzie
P – liczba równoczeœnie wypalonych papierosów
ZGSD – zawartoœæ substancji toksycznej w GSD [µg/ (w jednej porcji)
papieros]
H – wymiana godzinowa powietrza w pomieszczeDWP – œrednia dobowa wentylacja p³uc
niu [h-1]
20 – za³o¿ona liczba papierosów wypalana w ci¹gu
n – liczba przedzia³ów czasowych (n=t/T)
doby
RfC – referencyjne stê¿enie dla ci¹g³ego wziewnego
nara¿enia
Aby oceniæ potencjalne nara¿enie biernych paWartoœæ liczbowa RfC dla siarkowodoru podalaczy, jakie mo¿e stanowiæ siarkowodór zawarty w dywana przez bazê IRIS (US EPA [10]) wynosi 2 µg/
mie badanych papierosów, przeprowadzono odpo- m3.
wiedni¹ symulacjê [11] celem okreœlenia œredniego
stê¿enia H2S w œrodowiskowym dymie papierosowym Wyniki i dyskusja wyników
(równanie 2).
Zawartoœæ siarkowodoru oznaczon¹ w GSD
S] >H + 7 Q Q H + 7 Q@
i BSD badanych papierosów zestawiono w tabeli I.
FW
W tabeli tej zestawiono tak¿e wartoœci ekwiwalent9
Q+7 H + 7 nego stê¿enia siarkowodoru w powietrzu odpowiaW symulacji uwzglêdniono oznaczon¹ iloœæ siar- daj¹ce wypaleniu 20 papierosów i wyznaczone na jego
kowodoru w GSD i BSD badanych papierosów, za- podstawie indeksy nara¿enia palaczy czynnych (rówk³adaj¹c odpowiednie warunki nara¿enia jak: czêstonanie 1).
tliwoœæ wypalania papierosów, kubaturê pomieszczeZ przedstawionych danych wynika, ¿e zawartoœæ
nia i stopieñ jego wentylacji i czas trwania nara¿enia.
siarkowodoru
w GSD waha³a siê od 14,98 do 48,57
Nastêpnie wyznaczono indeksy nara¿enia (równaµg/papieros
(œrednio
24,37±9,05), natomiast w BSD
nie 3) obliczone na podstawie prognozowanego stêzmienia³a
siê
w
granicach
33,05-55,31 µg/papieros
¿enia H2S w powietrzu pomieszczeñ i stê¿enia refe(œrednio
39,33
±9,28).
Stwierdzono,
¿e zawartoœæ
rencyjnego siarkowodoru. Przy obliczaniu indeksów
nara¿enia uwzglêdniono czas przebywania biernych H2S zarówno w GSD jak i BSD ró¿ni siê w zale¿noœci
palaczy w pomieszczeniu zanieczyszczanym dymem od rodzaju i marki papierosów, natomiast nie wykatytoniowym. Wartoœæ indeksu nara¿enia mo¿na in- zano ró¿nic w zale¿noœci od typu papierosów.
Indeksy nara¿enia obliczone dla palaczy czynterpretowaæ jako liczbê wskazuj¹c¹ ile razy nara¿enie biernego palacza jest wiêksza od granicznego stê- nych wypalaj¹cych 20 papierosów na dobê w zale¿¿enia dopuszczonego w nara¿eniu œrodowiskowym noœci od badanych gatunków papierosów waha³y siê
od 12,5 do 40,5 i wynosi³y œrednio 20,5±7,5 a zró¿ni[11]. (równanie 3)
cowanie tych wartoœci by³o (ze wzglêdu na sposób
ich obliczania) analogiczne jak zró¿nicowanie zawarF [ G]LHQQ\ F]DV QDUD]HQLD >K@
,QGHNVQDUD]HQLD
toœci siarkowodoru w GSD.
K [ 5I&
Przeprowadzaj¹c symulacjê nara¿enia biernych
palaczy na siarkowodór zawarty w œrodowiskowym
gdzie:
dymie tytoniowym powsta³ym w wyniku wypalenia
F – œrednie stê¿enia H2S w czasie trwania nara¿enia okreœlonych rodzajów papierosów przyjêto nastêpu3
Z = ZBSD+(1-R) ZGSD – zawartoœæ substancji toksycz- j¹ce parametry: kubatura pomieszczenia (70 m ), liczba wypalanych jednorazowo papierosów 5 (liczba
nej w powietrzu,
prowadzono na podstawie zawartoœci siarkowodoru
w GSD badanych papierosów. Przyjmuj¹c, ¿e palacz
wypala 20 papierosów na dobê i uwzglêdniaj¹c œredni¹ dobow¹ wentylacjê p³uc [9], obliczono ekwiwalentne stê¿enia w powietrzu dostarczaj¹ce w ci¹gu
doby tak¹ sam¹ dawkê badanego zwi¹zku jak wypalane papierosy. Wartoœæ tego stê¿enia porównywano ze
stê¿eniem referencyjnym, obliczaj¹c indeksy nara¿enia [10] (równanie 1)
W
W
12
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
Tabela I. Zawartoœæ siarkowodoru w GSD i BSD badanych rodzajów papierosów [µg/papieros] i wyliczone indeksy nara¿enia palaczy czynnych
Table I. Levels of hydrogen sulfide in MS and SS of examined cigarettes [µg/cig] and calculated exposure indexes
Rodzaj papierosów
/ Cigarette brand
ZawartoϾ w GSD
/MS levels
ZawartoϾ w BSD
/SS levels
Stê¿enie w powietrzu
/Air concentration
Indeks nara¿enia
/Exposure index
21,3 ± 0,85
Jan III Sobieski ZOZN
25,55 ± 1,16
55,31 ± 2,17
42,6 ± 1,9
Jan III Sobieski OZN
20,83 ± 1,17
38,45 ± 0,45
34,7 ± 2,8
17,3 ± 1,4
Jan III Sobieski Menthol
30,33 ± 1,08
41,41 ± 3,65
50,5 ± 1,7
25,3 ± 0,8
Jan III Sobieski FF
36,97 ± 2,83
39,75 ± 3,20
61,6 ± 4,7
30,8 ± 2,3
LM ZOZN
LM OZN
14,98 ± 1,08
19,07 ± 0,72
33,05 ± 1,18
34,00 ± 1,87
24,9 ± 1,7
31,7 ± 1,1
12,5 ± 0,8
18,9 ± 0,5
LM Menthol
17,05 ± 0,92
34,24 ± 2,16
28,4 ± 1,5
14,2 ± 0,7
L&M FF
20,85 ± 4,72
35,49 ± 2,22
34,7 ± 6,9
17,3 ± 3,5
Marlboro ZOZN
20,49 ± 2,45
37,21 ± 1,68
34,1 ± 4,0
17,0 ± 2,0
MarlboroOZN
19,13 ± 1,08
35,07 ± 1,33
31,8 ± 1,8
15,9 ± 0,9
Marlboro Menthol
19,48 ± 1,17
36,71 ± 3,25
32,4 ± 1,9
16,2 ± 0,9
Marlboro FF
20,31± 0,63
36,14 ± 0,74
33,9 ± 1,1
16,5 ± 0,6
40,5 ± 3,2
Fajrant OZN
48,57 ± 8,73
59,95 ± 7,10
80,9 ± 6,4
Fajrant FF
30,00 ± 2,37
38,39 ± 3,51
50,0 ± 3,9
25,0 ± 2,0
Popularne
Œrednio / Mean
20,14 ± 1,96
24,37 ± 9,05
33,41 ± 3,63
39,33 ± 9,28
33,5 ± 3,2
41,7 ± 15,1
16,7 ± 1,6
20,5 ± 7,5
palaczy równa 5), czêstoœæ palenia (co 30 min.), czas
nara¿enia (8 h), wzglêdna retencja (0,7). Symulacjê
przeprowadzono w dwóch wariantach: 1) dla s³abej
wentylacji (H=0,5 [h-1]), oraz 2) dla dobrej wentylacji (H=1,0 [h-1]). Wyniki œredniego stê¿enia prognozowanego przy wypalaniu badanych papierosów
w takich warunkach przedstawiono w tabeli II. Wartoœci wyliczonych indeksów nara¿enia palaczy biernych przedstawiono w postaci diagramu na rycinie 1.
Na podstawie przeprowadzonych analiz symulacji stwierdzono, ¿e w pomieszczeniu zamkniêtym
w uprawdopodobnionych warunkach (wentylacja
3
0,5/h, objêtoœæ pomieszczenia 75 m , 5 palaczy pal¹
LD
Q
H
D
U
D
Q
V
N
H
G
Q
,
1
=
2
=
E
R
6
,,,
Q
D
-
1
=
2
E
R
6
,,,
Q
D
-
O
R
K
W
Q
H
0
E
R
6
,,
,Q
D
-
)
)
E
R
6
,,,
Q
D
-
1
=
2
=
0
/
1
=
2
0
/
6áDEDZHQW\ODFMD
OR
K
W
Q
H
0
0
/
)
)
0
/
1
=
2
=
R
U
R
E
OU
D
0
1
=
2
R
UR
OE
U
D
0
OR
K
W
Q
H
0
R
U
R
E
OU
D
0
)
)
R
UR
E
OU
D
0
1
=
2
W
Q
D
MUD
)
)
)
W
Q
D
UM
D
)
H
UQ
D
O
X
S
R
3
LD
Q
G
H
U
'REUDZHQW\ODFMD
Ryc. 1. Diagram wartoœci indeksu nara¿enia biernych palaczy wyznaczony w wyniku przeprowadzonej symulacji
Ryc. 1. Exposure indexes for passive smokers estimated according to
performed simulation
cych 1 papieros co 30 min.) po 8 godzinach nara¿enie œrodowiskowe biernych palaczy na H2S mo¿e kilkukrotnie przekraczaæ wartoœci dopuszczalne.
Wykorzystanie stê¿eñ referencyjnych [10] stosowanych w ocenie nara¿enia œrodowiskowego do
oceny nara¿enia czynnych i biernych palaczy na siarkowodór wydaje siê byæ uzasadnione charakterem
tego nara¿enia. Palacze czynni stanowi¹ w Polsce
oko³o 30% populacji w której wystêpuj¹ grupy podwy¿szonego ryzyka, jak osoby ze schorzeniami sercowo-naczyniowymi, uk³adu oddechowego, immunologicznego itp., osoby w wieku m³odym i podesz³ym. Palenie papierosów trwa zwykle do koñca ¿ycia
palacza, prawie przez ca³¹ dobê, bez przerw weekendowych i urlopowych. Zastosowania kryteriów nara¿enia œrodowiskowego w odniesieniu do oceny nara¿enia biernych palaczy wydaje siê bezdyskusyjne,
gdy¿ synonimem biernego palenia jest nara¿enie na
œrodowiskowy dym tytoniowy (ETS ang. Environmental Tobacco Smoke). Bierni palacze stanowi¹ a¿
60% populacji [1] reprezentowanej przez wszystkie
grupy spo³eczne, jak i wiekowe, a wœród nich niemowlêta, dzieci, kobiety w ci¹¿y a tak¿e osoby w podesz³ym
wieku i chore na wymienione uprzednio schorzenia.
Uzyskane w pracy wyniki stê¿eñ H 2S w GSD
mieszcz¹ siê w granicach podawanych przez niektórych autorów [4,5,6], natomiast nie odnotowano
w dostêpnym piœmiennictwie danych o stê¿eniach
H2S w BSD lub w ETS
Poza wczeœniejszymi pracami autorów [11,12],
tylko w jednej pracy Rodgmana i Greena [5] zastosowano podobn¹ do opisanej metodykê oceny nara¿enia palaczy czynnych. Indeks nara¿enia palaczy czyn-
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
Tabela II. Wartoœci prognozowanego œredniego stê¿enia H2S w pomieszczeniu
zamkniêtym obliczone na podstawie przeprowadzonej symulacji nara¿enia
biernych palaczy na dym badanych papierosów
Table II. Mean indoor air concentration of hydrogen sulfide calculated according to performed simulation of passive smokers' exposure to tobacco smoke
13
równywaæ z uwagi na nieco odmienn¹ wartoœæ dobowej wentylacji p³uc [9] przyjêt¹ przy wyliczaniu tego
indeksu.
Wnioski
Rodzaj papierosów
1. Zawartoœæ H 2S w GSD badanych papierosów
mieœci siê w granicach podawanych przez innych
autorów i zale¿na jest od rodzaju i marki badaJan III Sobieski ZOZN
14,10
8,31
nych papierosów, ale nie zale¿y od ich typu. Zró¿Jan III Sobieski OZN
10,01
5,77
nicowanie zawartoœci H2S w poszczególnych roJan III Sobieski Menthol
11,31
6,52
dzajach papierosów nie jest jednak du¿e (24,37
Jan III Sobieski FF
11,39
6,56
± 9,05 µg/papieros). Zawartoœæ siarkowodoru
LM ZOZN
8,41
4,85
w BSD jest równie¿ s³abo zró¿nicowana (39,33
LM OZN
8,90
5,13
± 9,28 µg/papieros).
LM Menthol
8,82
5,08
2. Nara¿enie palaczy czynnych na siarkowodór zaLM FF
9,35
5,39
warty w dymie palonych przez nich papierosów
Marlboro ZOZN
9,14
5,27
oko³o trzydziestokrotnie przekracza nara¿enie
Marlboro OZN
9,71
5,60
przyjmowane za bezpieczne w nara¿eniu œrodoMarlboro Menthol
9,53
5,49
wiskowym. Tym samym siarkowodór jawi siê
Marlboro FF
9,46
5,45
jako jeden z wa¿niejszych toksycznych nierakoFajrant OZN
16,69
9,62
twórczych sk³adników dymu papierosowego.
Fajrant FF
10,62
6,12
3. Przeprowadzona symulacja nara¿enia biernych
Popularne
8,84
5,09
palaczy na H2S zawarty w dymie badanych roŒrednia / Mean
10,42
6,02
dzajów papierosów wskazuje, ¿e przy s³abej wentylacji w pomieszczeniu zamkniêtym w realnych
warunkach (V=75m3, 5 palaczy, palenie co 30
nych na H2S wyliczony przez autorów tej pracy przemin., czas przebywania biernych palaczy to 8h)
prowadzonej na papierosach referencyjnych 1R4F
nara¿enie œrodowiskowe na H2S mo¿e kilkukrotby³ wy¿szy ni¿ wartoœci tych indeksów w przedstanie przekraczaæ wartoœci dopuszczalne. O wielwionej pracy i wynosi³ 90, z uwagi na wiêksz¹ zawarkoœci indeksu nara¿enia, zgodnie z oczekiwatoœæ H2S w GSD papierosów referencyjnych w stoniem, decyduje przede wszystkim zawartoœæ siarsunku do zawartoœci w papierosach badanych w prakowodoru w BSD.
cy. Danych tych nie mo¿na tak¿e bezpoœrednio poŒrednie stê¿enie / Mean concentration [µg/m3]
s³aba wentylacja
dobra wentylacja
/poor ventilation /satisfactory ventilation
H=0,5 [h-1]
H=1,0 [h-1]
Piœmiennictwo / References
1. Florek E, Piekoszowski W. Toksykologiczne aspekty palenia tytoniu. Pol Med Rodz 2004; 6 (3): 789-795.
2. Florek E. Sk³ad chemiczny i kancerogenny dymu tytoniowego. Alkohol Nark 1999; 36: 333-347.
3. Hoffman D, Hoffman I, El-Bayoumy K. The less harmful
cigarette: a controversial issue. A tribute to Ernst L. Wynder. Chem Res Toxicol 2001; 14: 767-790.
4. Hoffmann D, Hoffmann I. The changing cigarette, 19501995. J Toxicol Environ Health 1997; 50: 307-364.
5. Rodgman A, Green ChR. Toxic Chemicals in cigarette mainstream-hazard and hoopla. Beitr Tbakforsch Int 2003;
20: 481-545.
6. Li G, Polk B J, Meazell L A, Hatchett D W. ISE Analysis of
Hydrogen Sulfide in Cigarette Smoke. J Chem Educ 2000;
77: 1049-1052.
7. International Organization for Standarization. Routine analytical cigarette-smoking machine. Definitions and standard conditions. ISO 3308. Genewa 1991. (Revised Edition 2000).
8. International Standard Organization. Tobacco and tobacco products - Atmospheres for conditioning and testing;
ISO 3402. Genewa 1978.
9. Layton DW. Metabolically consistent breathing rates for
use in doseassessmets. Health Phys 1993; 64: 23-36.
10. IRIS. Hydrogen sulfide (CASRN 7783-06-4). Integrated
Risk Information System [online] US Environmental Protection Agency (EPA); http//cfpub.epa.gov/iris. dostêp: maj
2007
11. Goniewicz M£, Czoga³a J. Exposure of active and passive
smokers to aromatic amines present in tobacco smoke. Toxicol Mech Method 2005; 15: 235-245
12. Czoga³a J. Ocena toksycznoœci czynnego i biernego palenia
papierosów w kategoriach nara¿enia œrodowiskowego. [W:]
Materia³y kongresowe V Krajowego Kongresu Ekologicznego Eko-Med Tarnów 98, 19-21 listopada 98: Degradacja Œrodowiska Przyrodniczego a Zdrowie Cz³owieka, referat SI O1: 1-14