Twierdzenie o wzajemności
Transkrypt
Twierdzenie o wzajemności
WYKŁADY Z MECHANIKI BUDOWLI 1 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI Olga Kopacz, Adam Łodygowski, Wojciech Pawłowski, Michał Płotkowiak, Krzysztof Tymber Konsultacje naukowe: prof. dr hab. JERZY RAKOWSKI Poznań 2002/2003 MECHANIKA BUDOWLI 7 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCIACH TWIERDZENIE BETTIEGO (o wzajemności prac) Niech na dowolny układ ramowy statycznie wyznaczalny lub niewyznaczalny, ale o niepodatnych podporach i przy braku naprężeń termicznych, działa układ sił i momentów skupionych. Obciążenia te rozdzielić można, w sposób dowolny, na dwie grupy, z których jedną nazwiemy układem sił Pi a drugą układem sił Pk (przez „siły” rozumieć należy zarówno siły uogólnione). Sytuacja pierwsza A: Najpierw przykładamy siłę Pi, a następnie siłę Pk. Obkaśnienia: Punkt i - zestaw punktów poddany obserwacjom, Pi - układ sił (moment, siła skupiona itd.) działających na punkt i, ∆jn - przemieszczenie punktu j wywołane przyczyną w pkt n, ∆jn - przemieszczenie punktu j wywołane jednostkową przyczyną w pkt n, Politechnika Poznańska® Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber WYKŁADY Z MECHANIKI BUDOWLI 2 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI Najpierw przykładamy grupę sił Pi a następnie do tego stanu wprowadzamy grupę sił Pk. Praca sił zewnętrznych w sytuacji A: A Lz = 1 Pi vi 2 P Lz A i 1 1 = Pi ∆ ii + Pk ∆ kk + Pi ∆ ik 2 2 (6.1) Pk Sytuacja druga B: Najpierw przykładamy siłę Pk, a następnie siłę Pi Siły przykładamy podobnie jak w poprzednim wypadku z tą różnicą, że najpierw przykładamy grupę sił Pk, a następnie do tego stanu wprowadzamy grupę sił Pi. Praca sił zewnętrznych od sytuacji B: Lz B 1 = Pk ∆ kk 2 Pk 1 + Pi ∆ ki + Pk ∆ ki 2 Pi (6.2) linia A=linia B Zgodnie z zasadą superpozycji oraz faktem, że wartość pracy nie zależy od historii (kolejności działania przyczyn) obciążeń można zapisać: A Lz = Lz B Pi ∆ ik = Pk ∆ ki Politechnika Poznańska® Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber (6.3) WYKŁADY Z MECHANIKI BUDOWLI 3 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI Twierdzenie: Jeżeli na ustrój sprężysty działają dwa niezależne układy obciążeń, spełniające równania równowagi to: układ sił Pi wykonuje na przemieszczeniach wywołanych układem sił Pk taką samą pracę jak siły Pk na przemieszczeniach spowodowanych układem sił Pi. TWIERDZENIE MAXWELLA (o wzajemności przemieszczeń) Rozpatrzmy dowolny układ statycznie wyznaczalny lub niewyznaczalny. Załóżmy obciążenia: Pierwszy typ obciążenia: Niech na układ działa siła jednostkowa Pk=1, skierowana w kierunku przesunięcia δki. Drugi typ obciążenia: Na układ działa siła jednostkowa Pi=1, skierowana w kierunku przesunięcia δik. Załóżmy, że podpory nie osiadają, a temperatura nie zmienia się, tak że mamy do czynienia wyłącznie z naprężeniami wywołanymi obciążeniem zewnętrznym. Między przesunięciami δik i δki zachodzi szczególny związek. Przykłąd 1: φ Do danej belki przykładamy jednostkowe obciążenia; w punkcie „i” jednostkową siłę Pi=1 a w punkcie „k” jednostkowy moment Mk=1. korzystając z wyżej przedstawionego twierdzenia Bettiego można zapisać zależność: Pi ∆ ik = M k ϕ Warto zauważyć, że kąt obrotu na którym pracuje moment to nic innego jak ∆ki. Politechnika Poznańska® Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber (6.4) WYKŁADY Z MECHANIKI BUDOWLI 4 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI Przyjmując, że układy sił obciążających są jednostkowe, przemieszczenia zapisujemy następująco: ∆ ik = δ ik (6.5) ϕ = ∆ ki = δ ki Wykorzystując powyższe założenia otrzymamy: Pi ∆ ik = M k ∆ ki (6.6) δ ik = δ ki Przykład 2: Do kratownicy przyłożono siłę jednostkową w puncie 1, która wywołała przemieszczenie w punkcie 2. Następnie do tej samej kratownicy przyłożono siłę jednostkową w puncie 2, która wywołała przemieszczenie punktu 1. Zgodnie z powyższym twierdzeniem przemieszczenia punktu 1 i 2 są sobie równe. u z Twierdzenie: Przemieszczenie uogólnione δik odpowiadające i-tej sile uogólnionej i wywołane działaniem jednostkowej siły uogólnionej Pk=1 jest równe przemieszczeniu δki odpowiadającemu k-tej sile uogólnionej i wywołanemu działaniem jednostkowej siły uogólnionej Pi. Politechnika Poznańska® Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber WYKŁADY MECHANIKI BUDOWLI Z 5 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI TWIERDZENIE RAYLEIGHA (o wzajemności reakcji) uk Ciało odkształcalne przedstawione na rysunku: ui Zakładamy ogólny przypadek konstrukcji statycznie niewyznaczalnej. Przypuśćmy wymuszenie kinematyczne ui po kierunku podpory „i” (rys 1). Następnie założymy wymuszenie kinematyczne uk po kierunku podpory k (rys 2). Przemieszczenia podpór przyjmijmy za jednostkowe. Zgodnie z twierdzeniem Bettiego można zapisać pracę pierwszego układu : Rki ⋅ u k + R' ( I ) ⋅0 + R' ( II ) ⋅0 + Rii ⋅ 0 = Rki ⋅ 0 + R' ( I ) ⋅0 + R' ( II ) ⋅0 + Rii ⋅ u i (6.7) Przemieszczenia można przyjąć jako jednostowe: u i = 1i u k = 1k (6.8) Podstawiając przyjęte przemieszczenia do wzoru (6.7) otrzymamy: Rki ⋅ 1k = Rii ⋅ 1i rki = rik Politechnika Poznańska® Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber (6.9) WYKŁADY Z MECHANIKI BUDOWLI 6 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI Zgodnie z przyjętą konwencją reakcje od jednostkowych przemieszczeń zapisujemy małą literą podobnie jak przemieszczenia od jednostkowych reakcji. Twierdzenie: Reakcja uogólniona rik odpowiadająca i-temu przemieszczeniu uogólnionemu a wywołana jednostkowym przemieszczeniem uk=1 k-tego więzu, równa jest uogólnionej reakcji rki odpowiadającej u-temu przemieszczeniu uogólnionemu w wywołanej jednostkowym przemieszczeniem ui i-tego więzu. TWIERDZENIE O WZAJEMNOŚCI PRZEMIESZCZEŃ REAKCJI Niech na dowolny układ ramowy statycznie wyznaczalny lub niewyznaczalny, przy braku naprężeń termicznych, działa najpierw układ sił Pi. Zapiszemy pracę tego układu jako L(z)1. Następnie załóżmy podatność jednej podpór np. kąta obrotu i zapiszmy jego pracę jako L(z)2. Mki HBi Hki Vki Lz (I ) VBi = Vki ⋅ 0 + H ki ⋅ 0 + M ki ⋅ ∆ kk + VBi ⋅ 0 + H Bi ⋅ 0 + Pi ⋅ ∆ ik (6.10) Mkk HBk Hkk Vkk Politechnika Poznańska® VBk Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber WYKŁADY Z MECHANIKI BUDOWLI 7 TWIERDZENIA O WZAJEMNOŚCI Lz ( II ) = Vkk ⋅ 0 + H kk ⋅ 0 + M kk ⋅ 0 + VBk ⋅ 0 + H Bk ⋅ 0 (6.11) Zgodnie z zasadą superpozycji oraz faktem, że wartość pracy nie zależy od kolejności działań przyczyn praca jednego układu i drugiego są sobie równe: Lz (I ) = Lz ( II ) M ki ⋅ ∆ kk + Pi ⋅ ∆ ik = 0 k (6.11) Przyjmujemy, że siła i przemieszczenie są jednostkowe: Pi = 1 ∆ kk = 1 (6.12) Wykorzystując zależności (6.11) i (6.12) otrzymujemy: M ki ⋅ 1k + 1i ⋅ ∆ ik = 0 mki = −δ ik (6.13) rki = −δ ik Twierdzenie: Jeżeli na ustrój sprężysty w punkcie i działa układ sił Pi=1 wywołuje w punkcie k reacje i niezależnie od tego jeśli uogólnione przemieszczenie ∆k podpory k-tej towarzyszy pojawienie się w punkcie i przemieszczenia δik to rzut reakcji rki na kierunek przemieszczenia ∆ik jest równy rzutowi przemieszczenia ∆ik na kierunek uogólnionej siły Pi z przeciwnym znakiem. Politechnika Poznańska® Kopacz, Łodygowski, Pawłowski, Płotkowiak, Tymber