Wyniki doświadczeń odmianowych PSZENICA ORKISZ OZIMA 2015

CENTRALNY OŚRODEK BADANIA ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH
Wyniki
doświadczeń odmianowych
PSZENICA ORKISZ OZIMA
2015
Słupia Wielka 2015
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
63-022 Słupia Wielka
tel.: 61 285 23 41 do 47
faks: 61 285 35 58
e-mail: [email protected]
www.coboru.pl
Dyrektor
prof. dr hab. Edward S. Gacek
Zakład Badania i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian
Kierownik
mgr inż. Józef Zych
Opracował
mgr inż. Andrzej Najewski
Redakcja merytoryczna
mgr inż. Józef Zych
-------------------------------------Publikacja zrealizowana w ramach Programu Wieloletniego Instytutu Hodowli
i Aklimatyzacji Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego „Tworzenie naukowych
podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji
i wsparcia zrównoważonego rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego kraju”,
Zadanie 2.10. „Weryfikacja i optymalizacja metod i systemów upraw polowych roślin na
cele żywnościowe”.
PSZENICA ORKISZ OZIMA
Pszenica orkisz jest jednym z najstarszych
gatunków pszenicy. Obecnie jej areał uprawy,
zarówno w Polsce jak i w innych krajach jest
niewielki, choć wzrastający. Odmiany pszenicy
orkisz uprawiane są głównie w gospodarstwach ekologicznych. W porównaniu do odmian pszenicy zwyczajnej, pszenica orkisz
plonuje znacznie gorzej. Cechuje się ponadto
niewymlacalnym kłosem, stąd po omłocie dodatkowym koniecznym zabiegiem jest wydzielenie ziarna z kłosków (odplewianie). W ostatnich latach wzrost zainteresowania pszenicą
orkisz wynika z unikatowych walorów smakowych i żywieniowych tego zboża. Ziarno orkiszu wykorzystywane jest m. in. do produkcji
mąki, kaszy, płatków, makaronu, pieczywa,
a także piwa i wódki oraz innych wyrobów.
Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń
z pszenicą orkisz ozimą
Doświadczenia polowe prowadzono we1)
dług ramowej metodyki . Założono je jako
jednoczynnikowe, w układzie losowanych bloków kompletnych, w trzech powtórzeniach.
Chemiczna ochrona roślin obejmowała zaprawianie nasion przed siewem, stosowanie herbicydów, a w przypadku wystąpienia szkodników – także insektycydów. Nie stosowano
natomiast chemicznej ochrony roślin przed
chorobami i wyleganiem. Nawożenie mineralne
było zróżnicowane w poszczególnych punktach doświadczalnych i dostosowane do lokalnych warunków (jakość gleby, rodzaj przedplonu, zasobność gleby w fosfor, potas, magnez itp.).
Powierzchnia pojedynczego poletka do
2
zbioru wynosiła 15 m . Przy ustalaniu ilości
wysiewu ziarna uwzględniano masę 1000 ziaren i zdolność kiełkowania poszczególnych
odmian. Obsada nasion dla wszystkich odmian
2
była jednakowa i wynosiła 250 szt./m .
W przypadku wysiewu kłosków wysiewano
2
0,3 kg/poletko o powierzchni 19,5 m .
Plon ziarna i masę 1000 ziaren przeliczono na wspólną wilgotność 14%. Wyniki plonu
ziarna odmian podano w postaci średniej ogólnej oraz z poszczególnych miejscowości, natomiast wyniki pozostałych cech – wyłącznie
w układzie średniej ogólnej.
Warunki siedliskowe i agrotechniczne doświadczeń polowych z pszenicą orkisz ozimą
oraz daty ważniejszych terminów agrotechnicznych i faz wegetacji pokazano w tabeli 2.
Dane meteorologiczne (suma opadów i temperatura powietrza na wysokości 2 m) podano
w tabeli 3. W roku 2015 doświadczenia
z pszenicą orkisz ozimą zakładano w pierwszej połowie października. Wschody były dobre
i wyrównane. Jesienne zahamowanie wegetacji odnotowano w III dekadzie listopada, jedynie w jednej lokalizacji (Ruska Wieś) – na początku listopada. Zima była łagodna, nie odnotowano żadnych strat po zimie. Data wiosennego ruszenia wegetacji była zróżnicowana
w poszczególnych punktach doświadczalnych,
od początku marca w Tomaszowie Bol. do
końca marca w Ruskiej Wsi. Doświadczenia
z pszenicą orkisz ozimą zbierano na przełomie lipca i sierpnia.
W roku 2015 średni plon kłosków (brutto)
dla wszystkich badanych odmian wyniósł średnio 65,9 dt z ha, przy zróżnicowaniu w poszczególnych miejscowościach od 47,3 dt
z ha w Tomaszowie Bol. do 93,3 dt z ha
w Nowej Wsi Ujskiej. Plon ziarna (netto) wyniósł średnio 50,8 dt z ha. Udział ziarna w plonie ogółem wynosił od 72% dla odmiany Oberkulmer Rotkorn do 80% dla odmiany Rokosz.
------------------1)
Zboża. Metodyka badania wartości gospodarczej
odmian (WGO), NR/P/19/2013, Słupia Wielka, lipiec 2013.
Objaśnienie skali 9-stopniowej:
9 – oznacza stan najlepszy (najkorzystniejszy)
1 – oznacza stan najgorszy (najmniej korzystny)
-4-
Tabela 1
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Odmiany i doświadczenia. Rok zbioru 2015
Lp.
Odmiana
1
Rok
zarejestrowania
2
1
Rokosz
2012
2
Oberkulmer Rotkorn
CCA
3
Zollernspelz
CCA
Hodowca
3
HR Strzelce
Erbengemeinschaft
Dr. Hans Rolf Späth
Südwestdeutsche Saatzucht GmbH & Co. KG
Materiał siewny
zdolność
masa
kiełkowania 1000 ziaren
(%)
(g)
Obsada
nasion lub
ilość kłosków
4
5
6
95
45
250 szt./m2
97
-
0,3 kg/19,5 m2
99
-
0,3 kg/19,5 m2
Bilans doświadczeń: założone i przyjęte do syntezy – 3
Kol. 2: CCA – odmiana ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych, niezarejestrowana w Polsce
Kol. 3: HR Strzelce – Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR
Kol. 5: „-„ – brak danych
-5-
Tabela 2
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Warunki prowadzenia doświadczeń. Rok zbioru 2015
Wyszczególnienie
1
Ruska
Wieś
Nowa Wieś
Ujska
Sulejów
Tomaszów
Bol.
Węgrzce
2
3
4
5
6
70
70
80
52
94
4
4
2
5
1
6,5
OWZJ
+
6,1
RZPO
+
6,1
RZPO
+
6,5
PSZO
+
6,6
PSZJ
+
27.10
4.05
22.10
31.10
21.04
25.10
13.03
30.04
10.11
22.10
6.06
11.06
21.05
2.06
29.05
60
70
80
60
90
81
80
81
50
75
70
15
55
60
90
96
18
78
40
60
132
12
120
o
Rolnicza wartość gleby w 100 skali
IUNG-PIB
Kompleks przydatności rolniczej
gleb
Odczyn gleby (pH w KCl)
Przedplon
Zaprawianie nasion
Herbicydy (data):
- pierwszy zabieg
- drugi zabieg
- trzeci zabieg
Insektycydy (data):
- pierwszy zabieg
- drugi zabieg
Nawożenie mineralne
(kg czystego składnika na 1 ha):
- P2O5
- K2O
- N – razem
- N – jesień
- N – wiosna
Nawożenie dolistne:
- jeden zabieg
Daty siewu, zbioru i ważniejszych
faz rozwojowych
Siew
Wschody
Krzewienie - jesień
Krzewienie - wiosna
Jesienne zahamowanie wegetacji
Wiosenne ruszenie wegetacji
Strzelanie w źdźbło
Kłoszenie
Dojrzałość woskowa
Dojrzałość pełna
Zbiór
2.06
2.10
15.10
31.10
3.11
25.03
8.05
8.06
23.07
30.07
7.08
2.10
17.10
10.11
22.11
18.03
28.04
2.06
15.07
30.07
8.08
3.10
12.10
21.10
23.11
18.03
1.05
1.06
13.07
19.07
7.08
2.10
10.10
5.11
23.11
11.03
20.04
1.06
13.07
21.07
3.08
13.10
29.10
12.03
24.11
12.03
20.04
27.05
15.07
22.07
27.07
Kol. 2-6: OWZJ – owies jary, PSZJ – pszenica jara, PSZO – pszenica ozima, RZPO – rzepak ozimy; data:
dzień/miesiąc
14,3
14,9
14,3
14,7
15,6
Ruska Wieś
Nowa Wieś Ujska
Sulejów
Tomaszów Bol.
Węgrzce
6
7
8
9
10
8,2
10,5
9,5
10,8
10,0
23
40
39
37
39
3
X
2014
2,5
5,0
5,1
5,4
6,1
15
15
29
15
28
4
XI
6
I
7
II
8
III
1
NIR – %
NIR – dt z ha
Rokosz
Oberkulmer Rotkorn
Zollernspelz
Wzorzec
Odmiana
68,3
62,0
80,1
2
dt z ha
3
-1,8
-8,1
10,0
9,3
13,2
70,1
97
88
114
4
85,8
94,3
99,8
5
6
-7,5
1,0
6,5
6,4
6,8
93,3
92
101
107
7
%
wzorca
odch.
od
wzorca
dt z ha
odch.
od
wzorca
%
wzorca
Nowa Wieś Ujska
Ruska Wieś
Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany
Kol. 3,6,9,12,15: odchylenia od wzorca w dt z ha
1
2
3
Lp.
9
IV
2015
V
10
60,6
49,0
67,8
8
dt z ha
1,5
-10,1
8,6
7,9
13,3
59,1
9
odch.
od
wzorca
Sulejów
103
83
115
10
%
wzorca
51,0
38,8
52,2
11
dt z ha
3,7
-8,5
4,8
4,2
8,9
47,3
12
odch.
od
wzorca
15,2
15,2
16,2
15,0
17,3
23
49
50
65
38
11
VI
108
82
110
13
%
wzorca
Tomaszów Bol.
suma opadów (mm)
33
61
16
28
20
100
115
41
11
46
20
35
44
36
17
47
41
67
36
56
4
54
21
31
20
41
28
35
45
81
o
średnia temperatura powietrza na wysokości 2 m ( C)
-1,4
-0,7
-0,8
4,5
7,7
11,7
1,0
1,5
0,7
4,6
7,9
11,8
0,1
0,5
0,2
4,3
7,3
12,5
2,1
2,0
0,6
4,6
7,3
11,8
0,9
1,2
0,6
5,4
9,2
13,3
5
XII
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Plon kłosków odmian w miejscowościach. Rok zbioru 2015
Tabela 4
23
21
40
67
76
Ruska Wieś
Nowa Wieś Ujska
Sulejów
Tomaszów Bol.
Węgrzce
1
2
3
4
5
IX
2
SDOO\ZDOO
1
Lp.
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Dane meteorologiczne. Sezon wegetacyjny 2014/2015
Tabela 3
45,2
61,6
71,3
14
dt z ha
-14,2
2,2
11,9
10,1
17,0
59,4
15
odch.
od
wzorca
Węgrzce
17,7
18,6
19,9
19,3
21,0
60
66
69
74
70
12
VII
76
104
120
16
%
wzorca
20,6
21,7
22,0
21,8
21,8
25
18
22
13
45
13
VIII
-6-
Zollernspelz
3
74,6
72,3
79,4
73,0
77,9
3
Nowa Wieś Ujska
75,4
75,0
97,1
4
Sulejów
81,0
62,0
60,1
5
Tomaszów Bol.
Oberkulmer Rotkorn
Zollernspelz
2
3
59,8
44,8
61,6
2
dt z ha
4,4
-10,6
6,2
55,4
3
odch.
od
wzorca
Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany
Kol. 3,6,9,12,15: odchylenia od wzorca w dt z ha
Rokosz
Wzorzec
1
Odmiana
1
Lp.
Ruska Wieś
108
81
111
4
%
wzorca
79,2
68,8
66,8
5
dt z ha
7,6
-2,8
-4,8
71,6
6
odch.
od
wzorca
111
96
93
7
%
wzorca
Nowa Wieś Ujska
51,1
36,8
58,9
8
dt z ha
2,2
-12,1
10,0
48,9
9
odch.
od
wzorca
Sulejów
104
75
120
10
%
wzorca
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Plon ziarna odmian w miejscowościach. Rok zbioru 2015
Tabela 6
Oberkulmer Rotkorn
2
2
90,2
1
Rokosz
Ruska Wieś
Odmiana
1
Lp.
42,3
24,0
30,7
11
dt z ha
9,9
-8,3
-1,6
32,3
12
odch.
od
wzorca
131
74
95
13
%
wzorca
Tomaszów Bol.
79,2
77,3
73,2
6
Węgrzce
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Udział ziarna w plonie kłosków w miejscowościach (%). Rok zbioru 2015
Tabela 5
56,5
47,6
33,1
14
dt z ha
10,7
1,9
-12,7
45,7
15
odch.
od
wzorca
Węgrzce
123
104
72
16
%
wzorca
-7-
-8-
Tabela 7
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Plon kłosków/ziarna odmian. Rok zbioru 2015
Lp.
Odmiana
odch. od
wzorca
% wzorca
%
dt z ha
odch. od
wzorca
% wzorca
2
3
4
5
6
7
8
Wzorzec
2
3
Plon ziarna
(netto)
dt z ha
1
1
Udział
ziarna
w plonie
ogółem
Plon kłosków
(brutto)
65,9
Rokosz
Oberkulmer
Rotkorn
Zollernspelz
50,8
62,2
-3,7
94
79,7
50,2
-0,6
99
61,2
-4,7
93
71,9
44,4
-6,4
87
74,2
8,4
113
77,9
57,8
7,0
114
Liczba doświadczeń
5
5
5
Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany
Kol. 3,7: odchylenia od wzorca w dt z ha
Tabela 8
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Porażenie odmian przez choroby (odchylenia od wzorca,
skala 9o). Rok zbioru 2015
Lp.
Odmiana
Choroby podstawy źdźbła
(kompleks)
Mączniak
prawdziwy
Rdza
brunatna
Septoriozy
liści
1
2
3
4
5
8,1
7,0
7,2
6,1
-1,4
0,9
0,6
-0,1
-0,6
0,7
-0,4
0,0
0,4
0,3
-0,6
0,4
1
3
3
3
Wzorzec
1
2
3
Rokosz
Oberkulmer Rotkorn
Zollernspelz
Liczba doświadczeń
Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany
Kol. 5: septoriozy liści – Septoria tritici i Stagonospora nodorum
Tabela 9
PSZENICA ORKISZ OZIMA. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od wzorca).
Rok zbioru 2015
Wyleganie
Lp.
Odmiana
Wysokość
roślin
cm
1
1
2
3
w fazie
przed
dojrz.
zbiorem
mlecznej
o
skala 9
Data
kłoszenia
Data
dojrzałości
pełnej
liczba dni
Masa 1000
ziaren
g
2
3
4
5
6
7
Wzorzec
120
8,7
7,0
31.05
23.07
47,0
Rokosz
Oberkulmer Rotkorn
Zollernspelz
-8
19
-11
0,3
-0,7
0,3
-0,5
-0,1
0,5
0,0
0,0
0,0
0,5
-0,5
0,5
-8,9
5,6
3,2
5
1
4
5
5
5
Liczba doświadczeń
Kol. 1: wzorzec – wszystkie badane odmiany