kongres doktorantów 2014 - projekt

KONGRES DOKTORANTÓW 2014 PROJEKT
Temat: Moda socjologa. Tendencje badawcze wśród doktorantów
socjologii i ich wpływ na rozwój dyscypliny
Abstrakt:
Celem Kongresu jest podjęcie refleksji na dwa tematy. Po pierwsze, na temat tego, czy można
mówić o modach związanych z tematami projektów doktorskich, jakie występują wśród
doktorantów. Czy można mówić o dominujących obszarach, jakie podejmują w swojej pracy
naukowej doktoranci? Które tematy są częściej przez nich podejmowane, a które wyraźnie
pomijane? Doktoranci należą do grupy bardzo aktywnie działającej w polu akademickim,
często ubiegają się o dofinansowanie grantów i projektów badawczych, w związku z czym
odgrywają istotną rolę w procesie kształtowania się nauki. W tym kontekście podjęta zostanie
dyskusja o tym, jaki wpływ ich zainteresowania wywierają na rozwój socjologii, które
obszary są silniej eksplorowane, a które wydają się być wciąż niedostatecznie omówione czy
zbadane. Ten rzadko podejmowany w publicznych debatach temat, jakim jest wpływ
aktywności badawczej młodych naukowców na tendencje rozwojowe poszczególnych
subdyscyplin stanowi istotny element szerszej dyskusji na temat miejsca, w którym znajduje
się współczesna socjologia oraz tego, jakie problemy stanowią obecnie przedmiot ożywionej
dyskusji w polu akademickim. Kongres obejmuje zarówno obrady plenarne (dotyczące
ogólnej refleksji nad modami i funkcjami pełnionymi w instytucji naukowej przez
doktoranta), jak i obrady w sekcjach tematycznych zaprojektowanych zgodnie z popularnymi
obecnie tematami, jakimi zajmują się doktoranci Instytutu Socjologii UW.
PROGRAM WYDARZENIA: OPISY PANELI
SESJA I: SOCJOLOGIA EMOCJI.
moderator: mgr Mariusz Finkielsztein
Opis panelu:
Socjologia długo z pewną niedbałością i nieufnością traktowała tematykę emocji, uważając
je raczej za domenę psychologii, niż nauk społecznych. Głębsza refleksja rozpoczęła się
dopiero wraz z pracami Ervinga Goffmana, Jonathana Turnera, Petera Blau’a, Randalla
Collinsa czy Arlie Hochschild, dla których inspiracją były prace nielicznych klasyków takich
jak Emile Durkheim, George Herbert Mead czy Zygmunt Freud. W ostatnich latach tematyka
emocji, ich społecznego charakteru i znaczenia zaczęła być coraz żywiej podejmowana przez
socjologów i wywalczyła sobie niezależne, ważne miejsce wśród socjologicznych
subdyscyplin. Można nawet powiedzieć, iż stała się „modna” (m.in. poświęcony jej został
1
cały rozbudowany panel na 11. międzynarodowej konferencji organizowanej przez European
Sociological Association, która odbyła się w Turynie w sierpniu 2013 roku). Nowa optyka
rozszerzyła pole badawcze socjologów i odkryła przed nimi fascynujący świat ludzkich
zachowań, bez których trudno mówić o jakimkolwiek adekwatnym opisie rzeczywistości
społecznej. O docenieniu tej tematyki na gruncie polskim świadczy m.in. wydanie w
ostatnich latach dwóch podręcznikowych pozycji (Jonathan Turner, Socjologia emocji,
Warszawa 2009; oraz Anna Czerner, Elżbieta Nieroba, red., Studia z socjologii emocji.
Podręcznik akademicki. Opole 2011).
Propozycje zagadnień:
METODOLOGIA BADAŃ NAD EMOCJAMI
 Jak badać emocje socjologicznie?
 Jak konceptualizować i operacjonalizować emocje?
 Jak socjologowie radzą sobie z własnymi emocjami w trakcie badania?
 Czy emocje mogą być pomocne w realizacji przedsięwzięć badawczych?
TEORIE EMOCJI
 Istniejące teoretyczne modele emocji w socjologii
 Nowe propozycje teoretycznej refleksji nad emocjami
 Jak emocje mogą być włączone w ogólne teorie socjologiczne
EMOCJE ŻYCIA CODZIENNEGO
 Emocje: między pracą, nauką a czasem wolnym i życiem prywatnym
 Emocje „w działaniu”, w skali mikro
EMOCJE GRUPOWE
 Emocje w kontekście masowych ruchów społecznych, np. ruchów oporu czy protestu
(Arabska wiosna, Smoleńsk, Ukraina)
 Rola emocji w konstruowaniu tożsamości aktywistów i całych ruchów
 Rola emocji w inicjowaniu, trwaniu i kończeniu się ruchów społecznych
 Rola emocji w tworzeniu rytuałów, indywidualnych narracji oraz kolektywnych
mitów
EMOCJE MEDIALNE
 Rola mediów w kształtowaniu emocji
 Emocje a władza
KULTUROWE ZRÓŻNICOWANIE EMOCJI
 Rola kultury w przeżywaniu i formach emocji
 Kultury emocjonalne – kulturowe zróżnicowanie emocji
SESJA II: MODNA METODOLOGIA
moderatorka: mgr Marta Tomaszewska
Opis panelu:
Metodologia badań społecznych stanowi niezbędny element pracy socjologa i jako narzędzie
bywa przedmiotem refleksji tak przy okazji modnych, jak i niemodnych tematów. Sama w
sobie wydaje się coraz rzadziej inspirować doktorantów do podejmowania badań i jej
rozwijania. U źródeł tego zjawiska mogą stać wysokie koszty i rozliczne ograniczenia
2
realizacji zwłaszcza studiów ilościowych. Nasuwającym się kontrargumentem są z kolei
szerokie możliwości finansowania badań naukowych i tworzenia zespołów. Pozostaje więc
pytanie, dlaczego trudno jest o dobry metodologiczny tekst, który wyszedłby spod ręki
doktoranta? Wątpliwości te wpisują się w problematykę miejsca uczestnika studiów III
stopnia – zawieszonego między studentami a pracownikami. Być może mają oni poczucie
zbyt niskich kompetencji do krytyki/budowy metodologii badań społecznych? A może są
przekonani, że w tej dziedzinie już wszystko zostało osiągnięte?
Wydaje się, że podobne pytania nie były dotychczas stawiane podczas konferencji
naukowych, nawet jeśli wśród podejmowanych przez nią tematów były metody badawcze.
Propozycje zagadnień:
MODY NA METODY
 Tendencje do posługiwania się konkretnymi metodami badawczymi w zależności od
czasu, miejsca, tematu
 Ilościowe-jakościowe: konflikt czy synergia?
 Kompetencje do posługiwania się różnymi metodami
 Finansowanie badań naukowych: jaka rola metodologii?
METODOLOGIA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ
 Kogo stać na pochylanie się nad metodologią? Prowadzenie studiów nad metodologią
a stopień i dorobek naukowy, zasoby instytucjonalne
 Prace doktorskie z zakresu metodologii
 Obszary warte zgłębienia i luki do wypełnienia
 Metodologia jako wyróżnik socjologii
KONSEKWENCJE REFLEKSJI NAD METODOLOGIĄ DLA JAKOŚCI BADAŃ
 Znaczenie metodologii w prowadzeniu studiów na różne tematy
 Posługiwanie się narzędziami badawczymi przez osoby/instytucje bez zaplecza
metodologicznego i tego konsekwencje
 Potrzeba rozwoju refleksji nad metodologią
 Rozwój metodologii a wkład do teorii socjologicznych
SESJA III: KONSUMPCJA JAKO OBSZAR BADAŃ
SOCJOLOGICZNYCH
Moderatorka: mgr Anna Szylar
Opis panelu:
Konsumpcja przez długi czas ujmowana była przez badaczy jako narzędzie zaspokajania
jednostkowych potrzeb, jako aktywność bezrefleksyjna, synonim tego, co bezmyślne i
destrukcyjne (Baudrillard, Lyotard, Ritzer, Ortega y Gasset). Z jednej strony więc termin
„konsumpcja” czy „konsumpcjonizm” stosowany był w kontekście rozważań nad kondycją
postmodernistycznej rzeczywistości, z drugiej zaś przedstawiany był jako narzędzie
manipulacji, kontroli czy represji wykorzystywane przez rozmaite koncerny i instytucje
zainteresowane pomnażaniem własnych profitów (Ritzer, Marcuse, Adorno, Postman). Coraz
częściej jednak, chociażby na gruncie polskiej socjologii pojawiają się próby „odczarowania”
konsumpcji, próby oddania jej prawa do bycia medium umożliwiającym poznanie społecznej
3
rzeczywistości, do bycia elementem narracji tożsamościowej czy autonomicznie
wypracowanego stylu życia (Krajewski, Strzyczkowski, Jacyno). Sesja jest zatem próbą
spojrzenia na to, w jakim kontekście doktoranci decydują się dziś ujmować konsumpcję w
swoich rozprawach czy badaniach oraz jak to odnosi się do dotychczasowego dorobku
naukowego poświęconego temu zagadnieniu.
Propozycje zagadnień:
KONSUMPCJA W PERSPEKTYWIE TEORETYCZNEJ
 Konsumpcja jako modernistyczna krytyka współczesności
 Konsumpcjonizm w kontekście zagadnień związanych z globalizacją
 Konsumpcja jako narzędzie poznania świata społecznego
KONSMPCJA W KONTEKŚCIE KULTURY POPULARNEJ
 Konsumowanie jako „nowy tekst” kultury popularnej
 Konsumpcja w sztuce – narracja, komentarz, transgresja
 „Konsumuję, więc jestem” – konsumpcja jako element uczestnictwa w
społeczeństwie ponowoczesnym
KONSUMPCJA JAKO ELEMENT BADAŃ RYNKU
 Sposoby badania wyborów konsumenckich w analizach rynkowych
 Modele konsumpcyjne w obrębie gospodarstw domowych
 Konsumowanie online: specyfika zakupów przez Internet a badania rynku
 Profilowanie użytkowników za pomocą nowych technologii a możliwość
uczestnictwa w pełnej ofercie rynkowej
KONSUMPCJA JAKO NARZĘDZIE SPOŁECZNYCH REGULACJI
 Konsumpcja jako element kultury oporu
 Konsumpcja a podziały klasowe i dystynkcje społeczne Konsumpcja w kontekście
stylów życia
„Konsumpcja refleksyjna” a budowanie jednostkowych narracji tożsamościowych
SESJA IV: KULTURA JAKO OBSZAR BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH
Moderatorka: mgr Elżbieta Anna Tulińska
Opis panelu:
Kultura jako regulator wszystkich aspektów ludzkiego życia pozostaje zawsze aktualnym
obiektem badań socjologicznych. Już samo definiowanie człowieka jako twórcy i uczestnika
kultury czy „zwierzęcia ulepszonego” poprzez posiadanie kultury podkreśla wagę tego
pojęcia w naukach społecznych. Początkowo zagadnieniem tym zajmowały się głównie
etnologia i etnografia, które badały kulturę ludów pierwotnych. Współcześnie znaczącą rolę
w badaniach kultury odgrywają socjologia kultury, socjologia kulturowa, antropologia
kultury oraz psychologia międzykulturowa. Prace naukowców, od rozważań Kanta nt. różnic
między kulturą, a naturą po teksty XX wieku jak prace Ralpha Lintona, Stefana
Czarnowskiego czy Antoniny Kłosowskiej ilustrują różnorodność w ujmowaniu kultury.
Jako badacze coraz częściej analizujemy wytwory kultury, widoczne zwłaszcza w życiu
codziennym. Nasze zachowania stanowią jej ilustrację. I to właśnie poprzez pryzmat kultury,
najłatwiej tłumaczyć genezę konkretnych zjawisk społecznych. Rozważamy, między innymi,
w jakim stopniu kultura jest uwarunkowana biologicznie, a na ile jest sferą autonomiczną.
Wiedza kulturowa znajduje praktyczne zastosowania, odgrywa znaczącą rolę w procesach
4
zmian kulturowych. Wzrost częstości kontaktów osób z różnych kręgów kulturowych
sprawia, że przekroczenie granic kulturowości, stworzenie wspólnej przestrzeni naukowej
staje się jednym z celów nauk społecznych.
Propozycje zagadnień:
KULTURA W UJĘCIU TEORETYCZNYM
 Metodologia badań powiązań kultury i społeczeństw.
 Analiza porównawcza perspektyw socjologii kultury i socjologii kulturowej
 Wyzwania humanistyki trans-kulturowej. Nowe zadania nauk społecznych
 Zastosowanie teorii rozprzestrzeniania się kultur w badaniach wielokulturowości
społeczeństw
KULTURA MASOWA W POLSCE
 Rola kultury masowej w okresie PRL-u
 Rozwój kultury masowej w Polsce
 Kultura masowa w dobie globalizacji
ROZWÓJ KULTURY
 Wielokulturowość w Europie i wynikające z niej procesy społeczne
 Konsekwencje i ograniczenia asymilacji kulturowej w dobie globalizacji
 Nośniki kultury na przykładzie „urban legends”
 Przekazywanie wzorców kulturowych w procesie socjalizacji, porównanie kręgów
kulturowych
ZRÓŻNICOWANIE KULTURY
 Kultura symboliczna, na przykładzie zróżnicowania symboliki zwierząt w kulturach
 Systemy polityczne, a wartości dominujące w społeczeństwie. Porównanie kręgów
kulturowych wschodu i zachodu
 Kulturowe zróżnicowanie postrzegania przestrzeni i czasu
 Interpretacja historii poprzez pryzmat historii narodowej
 Kulturowa mapa świata w oparciu o badania wartości (Schwartz)
SESJA V: SOCJOLOG W PRACY A SOCJOLOG PRACY. RYNEK
PRACY JAKO PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH
Moderator: mgr Michał Dobrołowicz
Opis panelu:
Zagadnienia, jakimi zajmują się socjologowie pracy, leżą na granicy ekonomii, socjologii i
zarządzania. Wraz z kolejnymi książkami polskich autorów opisującymi za pomocą
socjologicznych kategorii sytuację na rynku pracy (Wiesława Kozek, „Rynek pracy.
Perspektywa instytucjonalna” 2013, Anna Buchner-Jeziorska, „Socjologiczna historia
polskiej transformacji”, 2013) można mówić o ciągłym rozwoju i umacnianiu się socjologii
pracy w Polsce. Socjologowie pracy stawiają pytania o to, jak traktuje się pracę
(instrumentalnie, jako środek do osiągnięcia celu, czy autotelicznie, jako dobro samo w
sobie), jak społeczeństwo przyswaja reguły rynku pracy (perspektywa instytucjonalna), za
pomocą jakich narzędzi realizowane są polityki i strategie rynku pracy i jak integrowane są
strony stosunku pracy. Jednocześnie pojawiają się także pytania o sytuację absolwentów
socjologii na rynku pracy (i idącą w ślad za wykształceniem socjologicznym, „wartością
5
dodaną”, jaką pracujący w różnych branżach socjologowie, dodają do swojego miejsca i
efektów pracy.
Prezentowane w sesji V referaty dotyczyć będą zarówno refleksji nad kondycją, w jakiej
obecnie znajduje się subdyscyplina socjologii, jaką jest socjologia pracy, jak i różnic
widocznych w tym, jak o rynku pracy myślą socjologowie, ekonomiści, specjaliści od
zarządzania czy psychologowie. Wreszcie, zapraszamy do dyskusji nad sytuacją socjologaabsolwenta na rynku pracy.
Propozycje zagadnień:
WSPÓŁPRACA SOCJOLOGÓW Z EKONOMISTAMI

Czy socjologowie pracy mogą czerpać/współpracować z reprezentantami ekonomii,
zarządzania czy takiej subdyscypliny socjologii, jaką jest socjologia edukacji?
„WARTOŚĆ DODANA” BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH

Na czym polega „wartość dodana” do badań rynku pracy, jakie prowadzą
socjologowie?
PRACA JAKO DOBRO RYNKOWE CZY NIERYNKOWE?

Co sprawia, że (w perspektywie socjologicznej) o pracy można mowić traktując ją
jako dobro rynkowe lub jako dobro nierynkowe?
MODNE TEMATY SOCJOLOGII PRACY

Jakie obecnie są modne tematy w socjologii pracy (np. segmentacja rynku pracy,
deregulacja, uwarunkowania stosunku do pracy)?
MYŚLENIE O RYNKU PRACY W SOCJOLOGII

Jakie podejścia socjologiczne można zaobserwować w pracach klasyfikowanych jako
reprezentujące socjologię pracy (podejście instytucjonalne, podejście klasyczne).
SOCJOLOG W PRACY

Jakie są typy absolwentów socjologii (np. profesjonalista-badacz; wykształcony
mediator, pracownik naukowy) i jak te typy przekładają się na sytuację socjologów
na rynku pracy?
SESJA VI: SOCJOLOGIA WSPÓŁCZESNEGO MIASTA
Moderator: mgr Wojciech Kacperski
Opis panelu:
Miasto w ostatnich latach zyskało sobie coraz większą uwagę z różnych stron, poczynając od
rosnącego zainteresowania demokracją lokalną, na coraz uważniejszym spojrzenia ze strony
nauk społecznych. Socjologia, która swoje początki wiąże z tematyką miejską, w ostatnich
latach, w szczególności w Polsce, przeżywa swoiste odrodzenie w zakresie badań miejskich.
Świadczą o tym nie tylko liczne konferencje poświęcone tej tematyce oraz ilość prac
licencjackich, magisterskich oraz doktoratów z tego zakresu, ale także ilość artykułów
6
pisanych przez młodych polskich socjologów, którzy swoje zainteresowania związali z
miastem. Warto zadać przy tym fenomenie pytanie, na ile jest to wynik chwilowej mody, a
na ile pójdzie za nim rzeczywista produkcja wiedzy na temat przemian współczesnych miast.
Renesans badań nad miastem ma w przypadku polskiej socjologii dodatkowy walor,
ponieważ stanowi szansę na włączenie tych badań do rozwijających się wciąż na rodzimym
gruncie interdyscyplinarnych studiów miejskich (urban studies).
Propozycje zagadnień:
TRADYCJA SOCJOLOGII MIASTA
 Jak współcześnie badać polskie miasta?
 Co wiedza ta może nam dać?
 Współczesność a Szkoła Chicagowska, czyli co się zmieniło, a co jakie tematy
pozostały niezmienne?
WSPÓŁCZESNE TRENDY W BADANIU MIAST
 Od jakościowych badań po sondaże, czyli bogactwo współczesnych ujęć miasta
 Osiedla zamknięte, urban sprawl oraz gentryfikacja – czyli najpopularniejsze tematy
współczesnych badań w miastach europejskich.
SOCJOLOGIA MIASTA A INNE DZIEDZINY BADAŃ
 W jaki sposób praca z architektami, urbanistami może pomóc socjologowi w lepszym
zrozumieniu miasta?
 Jak wiedza socjologiczna może wspomóc planowanie przestrzenne?
 Czy wiedza socjologiczna może mieć znaczenie polityczne?
ŚWIATOWE MIASTA A POLSKIE MIASTA
 Co może nam Globalne Południe powiedzieć o rozwoju naszych miast?
 Czy polskie miasta mogą się „uczyć od Las Vegas”?
 Czy doświadczamy kryzysu idei miasta zrównoważonego?
7