Elektroenergetyka w warunkach rozwijających ostateczna

ELEKTROENERGETYKA W WARUNKACH ZACHODZĄCYCH PROCESÓW
GLOBALIZACJI I REGIONALIZACJI
Autor: Artur Wilczyński
(„Rynek Energii” – nr 5/2013)
Słowa kluczowe: elektroenergetyka, globalizacja, regionalizacja
Streszczenie. Zachodzące procesy globalizacji oraz regionalizacji w znaczący sposób wpływają na rozwój gospodarczo –
społeczny współczesnego świata. Skutki tego oddziaływania są pozytywne, ale stwarzają także pewne zagrożenia. Energetyka jest sektorem strategicznym, zarówno jeśli chodzi o gospodarkę, jak i zachodzące zjawiska społeczne, dlatego rola
państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii jest niezwykle istotna. Wraz z zachodzącymi procesami dezagregacji
elektroenergetyki i rozwojem rynków energii ta rola uległa zmianie. W sytuacji wspomnianych zjawisk państwo traci część
swoich uprawnień na rzecz organizacji ponadnarodowych – np. Unii Europejskiej, bądź wielkich koncernów, zachowując
rolę regulatora, którego zadaniem jest tworzenie ram prawnych dla działalności przedsiębiorstw energetycznych i funkcjonowania rynku energii oraz formułowania polityki energetycznej. W artykule omówiono niektóre problemy gospodarcze,
dotyczące sektora energetycznego, związane z procesami globalizacji oraz regionalizacji, koncentrując szczególnie uwagę na
sektorze elektroenergetycznym.
1. GLOBALIZACJA A REGIONALIZACJA
Globalizacja i regionalizacja to najważniejsze procesy, które w dzisiejszych czasach kształtują zjawiska
gospodarcze, polityczne i społeczne. Mają one wymiar ogólnoświatowy lub lokalny, obejmujący grupę
państw w określonym regionie1. Rozwój globalizacji obok szeregu pozytywnych skutków, jest przyczyną także negatywnych następstw, a które z nich przeważą zależeć będzie niewątpliwie od tych
uczestników zachodzących procesów, którzy mają wpływ na ich kształtowanie. Czy globalizacja może
mieć ludzką twarz? Grzegorz Kołodko wyraził w pracy [10] następującą opinię „…pożądane jest funkcjonowanie i ekspansja światowej gospodarki z zachowaniem ekonomicznego rozsądku, ale także z
równoczesnym wykazaniem autentycznej troski o społeczny wymiar gospodarowania”. Ważnym krokiem, aby takim uczynić rozwój gospodarki światowej, są wskazania zawarte w raporcie „Nasza wspólna przyszłość”, opracowanym pod kierunkiem premier Norwegii, Światowej Komisji Środowiska i
Rozwoju na zlecenie Światowej Komisji do Spraw Środowiska i Rozwoju w 1987 r. [17]. Przedstawia
się w tym raporcie rozwój zrównoważony jako rozwój gospodarczy, uwzględniający wartości środowiska oraz wartości społeczne.
Wartościowym wskazaniem, wychodzącym w znacznej mierze naprzeciw wymienionym wartościom
jest wypowiedź Jana Kulczyka [6], który stwierdził „Bardzo ważna pozostaje współpraca z lokalnymi
partnerami, szacunek dla tradycji i uwarunkowań kulturowych, ale też jasno określone priorytety rozwojowe i kompetencje zarządcze. W naszym przypadku to połączenie dało doskonałe rezultaty w Nigerii, gdzie odkupiliśmy koncesje wydobywcze od Shella. Międzynarodowe doświadczenie Kulczyk
Investments, zdobyte na rynkach wschodzących, w połączeniu ze współpracą z lokalnymi partnerami,
1
W artykule nie omawia się procesów regionalizacji występujących na obszarze kraju.
zaowocowało unikalnym modelem biznesowym, wspierającym społeczno-ekonomiczny rozwój regionu
i lokalnych mieszkańców.”
W gospodarce i w życiu społecznym energetyka zajmuje niezwykle istotne miejsce. Wśród ważnych
problemów, determinujących dalszy rozwój gospodarczy i cywilizacyjny, należy wymienić wyczerpywanie się zasobów surowców mineralnych, skutki ekologiczne intensywnego rozwoju gospodarczego, a
także kryzysy finansowe oraz surowcowo-energetyczne, które występowały w różnych regionach świata w następstwie kryzysów politycznych. Te ostatnie zjawiska miały charakter regionalny, ale ich zakres
oddziaływania był często znacznie szerszy. Istotną rolę, zarówno w wymiarze regionalnym, jak i globalnym, będzie odgrywała także ekonomika energii i związane z nią problemy środowiskowe, ujęte w
polityce Unii Europejskiej [14].
Należy mieć na uwadze fakt, iż niektóre niekorzystne zjawiska można rozwiązać, podejmując działania
kompleksowe w skali ogólnoświatowej, np. ekologiczne, natomiast są też takie, które można łatwiej
wyeliminować poprzez podejmowanie odpowiednich działań regionalnych. Regionalizacja ma wzmocnić pozycję państw, tworzących związek regionalny na arenie międzynarodowej, a także wydobyć atuty
znajdujące się w regionach i przyczynić się do realizowania, tzw. rozwoju oddolnego, wykorzystującego własne walory państw, co oznacza eksponowanie i uwzględnianie uwarunkowań lokalnych [16].
Może to oznaczać także zabezpieczanie się przed zagrożeniami wynikającymi z procesu globalizacji.
Jedną z istotnych przesłanek regionalizacji mogą być poziomy powiązań infrastrukturalnych, co ma
właśnie miejsce w przypadku sieci energetycznych, przebiegających przez terytoria różnych państw.
Takie połączenia tworzą między innymi sieci elektroenergetyczne. Należy tutaj zauważyć, że to właśnie
polska elektroenergetyka w ramach grupy CENTREL (elektroenergetyki Polski, Czech, Słowacji i Węgier) została synchronicznie połączona z systemem Europy Zachodniej UCTE w 1995 r. Zatem ten właśnie sektor jako pierwszy zaczął funkcjonować w ramach struktur Unii Europejskiej. Takie połączenia
są często podyktowane chęcią poprawy bezpieczeństwa dostaw energii, z drugiej jednak strony wiążą
się z koniecznością spełnienia dodatkowych uwarunkowań i obowiązków wynikających, np. z obowiązujących regulacji prawnych, będących rezultatem inicjatyw i działań pewnych grup interesów, a te nie
zawsze są korzystne dla naszego kraju. Jeśli natomiast przesłanką regionalizacji jest tworzenie rynku
(np. Jednolitego Rynku Europejskiego), to konieczne staje się stawienie czoła występującej na nim
konkurencji. Zatem regionalizacja stwarza obok pozytywnych stron współpracy pewne zagrożenia.
2. WPŁYW ZJAWISKA GLOBALIZACJI
ELEKTROENERGETYCZNY
I
REGIONALIZACJI
NA
SEKTOR
Zaprezentowane przykłady zjawisk, mających wymiar globalny bądź regionalny, pozostają w ścisłym
związku z działalnością sektora energetycznego, w tym elektroenergetycznego. Zjawiska te warunkują
dalsze funkcjonowanie i rozwój sektora. Osiągnięcia, wynikające z różnych form regionalizacji, pozwoliły na rozwijanie połączeń sieci elektroenergetycznych (synchronicznych i asynchronicznych) różnych
państw, współpracę tych sieci, ich dalszy, skoordynowany rozwój (np. na obszarze Unii Europejskiej).
Taka sama współpraca może dotyczyć podsektora wytwarzania.
Odrębnym zagadnieniem jest rozwój rynków energii elektrycznej, najpierw krajowych, a w dalszym
etapie regionalnych. Przykładem takiego regionu może być Unia Europejska, w tym przypadku jednak
nie możemy jeszcze mówić o jednolitym rynku europejskim energii elektrycznej, mimo, iż hasło wewnętrznego rynku energii sformułowane zostało już w dyrektywie 96/92/WE [1].
Generalnie rynek surowców energetycznych ma wymiar globalny, z istniejącymi ograniczeniami, wynikającymi z koniecznej, dla jego lepszego funkcjonowania, infrastruktury. Coraz intensywniejszy rozwój mechanizmów rynkowych w sektorze energetycznym jest rezultatem likwidowania barier ograniczających postęp w tym obszarze, na przykład barier o charakterze prawnym, politycznym oraz technicznym. Państwa przestały stanowić podmiot na rynku energii, przyjmując najczęściej jedynie rolę
regulatora. Z uwagi na strategiczny charakter sektora energetycznego dla gospodarki i funkcjonowania
społeczeństwa, strategiczna rola państwa jest jednak niezwykle istotna, bowiem rozwiązania rynkowe
tutaj nie wystarczą.
Pomiędzy elektroenergetyką, a pozostałymi podsektorami energetyki oraz innymi obszarami gospodarki, panują złożone relacje, co przyczynia się niejednokrotnie do wzrostu niepewności i wystąpienia ryzyk z tym związanych. Taki stan pogłębia liberalizacja narodowych rynków energii elektrycznej, która
jest dokonywana także w skali regionalnej. Oprócz aspektów pozytywnych, np. wymuszenie poprawy
efektywności działalności firm energetycznych, liberalizacja ta powoduje wiele dodatkowych zagrożeń,
wynikających z rozwijającej się konkurencji.
3. RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Elektroenergetyka była jednym z niewielu sektorów, funkcjonujących jeszcze do niedawna w formie
monopolu2. Niska efektywność, wysokie koszty (przekładające się na ceny) i niski poziom świadczenia
usług klientom końcowym sprawiały, że w sytuacji intensywnego rozwoju konkurencji w innych obszarach gospodarki, należało pomyśleć o poprawie sytuacji także w sektorze elektroenergetycznym. W
drodze do rozwoju mechanizmów rynkowych w obrocie energią elektryczną sektor ten przeszedł szereg
reform, sprowadzających się do restrukturyzacji, deregulacji i prywatyzacji. Pomimo sceptycyzmu
pewnej części energetyków i przedstawicieli innych branż, co do traktowania energii elektrycznej jako
towaru, który może być przedmiotem rynkowego obrotu, rozwinęły się rynki tej energii, chociaż daleka
jest jeszcze droga do dojrzałej postaci mechanizmów konkurencyjnych. Oczywistym jest, że rynek
energii elektrycznej funkcjonuje w warunkach szeregu ograniczeń, przede wszystkim technicznych,
zapewniających bezpieczeństwo funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, a tym samym dostaw
energii do jej użytkowników.
Zasady tworzenia rynków energii elektrycznej regulowała Dyrektywa 96/92/EC (z późniejszymi zmianami) [1, 2, 3] oraz regulacje w poszczególnych krajach członkowskich UE, w naszym kraju – ustawa
Prawo energetyczne, także wielokrotnie zmieniana [21]. W procesie przekształceń sektora elektroenergetycznego w Polsce nie ustrzeżono się od popełnienia błędów, co w pewnym stopniu można nawet
2
Obok telekomunikacji, poczty, transportu kolejowego.
wytłumaczyć, z jednej strony brakiem doświadczeń w tworzeniu rynków energii elektrycznej, co dotyczy nie tylko naszego kraju, ale także faktem, że nasz kraj przechodził głębokie przemiany społecznogospodarcze, wychodząc ze stanu recesji polityczno-gospodarczej. Jakiekolwiek zmiany w przedsiębiorstwach państwowych spotykały się, jeśli nie z negatywnym odzewem, to z pewnością z postawą
bierności. Skutkiem tych reform było najpierw rozdrobnienie na wiele małych firm, które, poza przedsiębiorstwami przesyłu i dystrybucji, mogły konkurować ze sobą na rynku energii elektrycznej. Jednakże ta konkurencja rozwinęła się w bardzo małym stopniu, na co wpłynęło szereg czynników, w tym m.
in. kontrakty długoterminowe. Rozdrobnienie sektora sprawiło, że pozycja rynkowa przedsiębiorstw
energetycznych na potencjalnym rynku europejskim była bardzo słaba, a równocześnie możliwości finansowania przez małe przedsiębiorstwa energetyczne kapitałochłonnych inwestycji w obiekty wytwarzania oraz infrastrukturę sieciową były bardzo ograniczone. W rezultacie kolejnym etapem przekształceń sektora elektroenergetycznego była konsolidacja, polegająca na utworzeniu dużych grup energetycznych, takich jak: Enea, Energa, Polska Grupa Energetyczna (PGE) i TAURON – Polska Energia.
Przekształcenia elektroenergetyki, mające doprowadzić do rozwoju mechanizmów konkurencyjnych,
nie w pełni spełniły pokładanych w nich nadziei. Zastrzeżenie budził m. in. rozwój mechanizmów
rynkowych w obrocie energią elektryczną, co zresztą dotyczyło nie tylko naszego kraju, ale także wielu
krajów członkowskich Unii Europejskiej [4, 20]. W rezultacie Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej w 2009 r. uchwaliły III pakiet liberalizacji rynku energii [3, 18, 19]. Ważną kwestią, którą w
nim podjęto jest rozwój konkurencji w obrocie międzynarodowym.
Kraje członkowskie UE zgodne są co do tej inicjatywy – budowy największego rynku energii elektrycznej, łączącego ponad 500 milionów konsumentów na całym kontynencie. Komisja Europejska w
pełni popiera ten projekt [11]. Docelowo pełne zintegrowanie narodowych rynków energii ma, wg Komisji, nastąpić do końca 2014 r., dzięki czemu klienci otrzymać mają lepsze produkty i usługi, wzrost
konkurencji i bezpieczeństwa dostaw [12]. Byłby to niewątpliwie postęp, stanowiący kolejny etap integracji gospodarczej krajów członkowskich UE, ale i ogromne wyzwanie dla wielu podmiotów gospodarczych naszego kraju oraz wielu innych krajów, gdzie sektor elektroenergetyczny boryka się z wieloma problemami, wynikającymi z przestarzałej infrastruktury i niedoinwestowania. Przestarzałe technologie wytwarzania energii elektrycznej, niedostateczna infrastruktura sieciowa wiążą się z ogromnymi nakładami na nowe inwestycje w tym zakresie. Komisja Europejska planuje wydatki Unii Europejskiej na inwestycje w sektorze energetycznym w wysokości 9,1 miliarda euro (w latach 2014-2020).
Fundusze te będą przeznaczone na dofinansowywanie projektów będących przedmiotem wspólnego
zainteresowania, które są niezbędne dla realizacji przyjętych przez KE energetycznych priorytetowych
obszarów i korytarzy infrastrukturalnych.
Problem tworzenia wewnętrznego rynku energii podniósł Herman Van Rompuy (szef Rady Europejskiej), zapowiadając zakończenie tego procesu w 2014 r. [5, 11].
W miarę jak rynek energii elektrycznej będzie się rozciągał poza obszar rynków lokalnych (krajowych),
systematycznie będzie on obejmował obszar Jednolitego Rynku Europejskiego, i rozwiną się silnie mechanizmy konkurencyjne w regionach, a nawet w skali globalnej, dzięki między innymi dokonaniu likwidacji barier dla współpracy międzynarodowej i wzrastającej wymianie handlowej. Trudno spodzie-
wać się, aby bez konkurencyjnego europejskiego rynku energii elektrycznej, jej cena mogła ulec poważniejszej obniżce, która niewątpliwie mogłaby poprawić konkurencyjność Europy, wobec innych
potęg gospodarczych na świecie (USA, Chiny,…) i tym samym pozytywnie wpłynąć na rozwój społeczno-gospodarczy Europy. Podnoszono ten problem podczas obrad na Europejskim Kongresie Gospodarczym 2013, który odbył się w Katowicach [9]. Pavel Šolc, wiceminister ds. energii Ministerstwa
Przemysłu i Handlu Republiki Czeskiej, powiedział m. in., „Rynki są coraz bardziej zintegrowane, ceny
hurtowe spadają, a jednocześnie ceny energii dla odbiorcy końcowego rosną, co podminowuje konkurencyjność (…)”. Na niebezpieczeństwo wysokich cen energii wskazał na tym Kongresie Pavel Cyrani,
dyrektor ds. strategii ČEZ Group, który poinformował o decyzji niemieckiego giganta chemicznego
BASF, związanej z budową trzech zakładów w USA, a której powodem jest tam niska cena gazu. Dalej
stwierdził, że postępuje ponowna industrializacja USA, zaś w Europie przemysł energochłonny przeżywa ciężkie czasy [9]. Tendencja wyprowadzania produkcji do państw o niskich kosztach pracy, w
przypadku USA odwraca się, a co się dzieje z Europą? W Europie Środkowo – Wschodniej sytuacja jest
nieco odmienna od obserwowanej w Europie Zachodniej, jednakże generalnie nie stwierdza się wzrostu
gospodarczego.
Trudno jest ocenić, jak na to wpływają wysokie koszty, w tym także korzystania z różnych form energii. Z całą pewnością wzrost cen nośników energii w większym stopniu odczuwają gospodarki krajów
uprzemysłowionych. Dostęp do taniej energii i nowoczesnej technologii warunkuje rozwój gospodarczy
[16].
Niskie ceny energii, w tym energii elektrycznej, mają szczególnie istotne znaczenie dla rozwoju Polski i
dziwną wydaje się reakcja niektórych przedstawicieli sektora elektroenergetycznego na obniżkę cen
energii elektrycznej, która wystąpiła w bieżącym roku. Chyba nie do końca zrozumieli oni działanie
mechanizmów rynkowych.
4. CZY KOSZTOWNA
PRZEŻYŁA?
POLITYKA
KLIMATYCZNA
UNII
EUROPEJSKIEJ
SIĘ
Koszt energii stanowi istotny składnik kosztów działalności każdego przedsiębiorstwa, musi być zatem
brany pod uwagę w jego strategii rozwojowej. Jednolity Rynek Europejski nie jest rynkiem hermetycznie zamkniętym na konkurencję zewnętrzną. Kosztowna polityka klimatyczna Unii Europejskiej przekłada się na wysoki poziom cen energii, w szczególności energii elektrycznej, podnosząc koszty działalności europejskich firm. To utrudnia w znacznym stopniu konkurowanie tych firm na światowym
rynku. Stan ten może jeszcze bardziej się pogorszyć po wprowadzeniu strefy wolnego handlu Stany
Zjednoczone - Unia Europejska.
Europejscy przedsiębiorcy, w tym także inwestorzy z branży energetycznej, znajdują się w bardzo trudnej sytuacji, z uwagi na wciąż zmieniające się regulacje unijne oraz krajowe. Wciąż podejmowane są
działania w Komisji Europejskiej i Parlamencie Europejskim, mające na celu wzrost produkcji energii
elektrycznej w odnawialnych źródłach energii, a także modyfikację europejskiego systemu handlu emisjami (ETS). Te ostatnie zamierzenia są przecież próbą ręcznego sterowania mechanizmami rynkowymi, które w rezultacie miały przyczynić się do wzrostu kosztów dostawy energii elektrycznej. Szczęśli-
wie propozycja Komisji Europejskiej tzw. backloadingu, sprowadzająca się do administracyjnego podwyższania cen zezwoleń emisji CO2, została 16 kwietnia br. przez Parlament Europejski odrzucona3.
Ale nie kończy to procesu legislacji.
Wobec braku jednej polityki rozwoju OZE w Unii Europejskiej i braku jednolitego rynku energii, kraje
członkowskie stosują różne zasady i systemy wsparcia finansowego dla tych źródeł.
Można zatem mieć wątpliwość, czy zamierzenia Unii Europejskiej są zgodne z regułą 3E (Energia,
Ekonomika, Ekologia). Należy kompleksowo podejść do polityki energetycznej UE, chcąc być w zgodzie, zarówno z ekonomiką, jak i środowiskiem, w którym żyjemy, czyli tworząc energetyką zrównoważoną. Znalazło to swój wyraz także w europejskim projekcie ADAM (Adaptation And Mitigation),
skupiającym na doborze adekwatnych modeli optymalizacyjnych [13]. Na istotne elementy takiej polityki zwrócono uwagę w [15], a dotyczą one:
• Wyeliminowania wszelkiego subsydiowania paliw kopalnych i energetyki jądrowej,
• Uwzględniania w rachunku ekonomicznym społecznych i środowiskowych zewnętrznych kosztów
energii (internacjonalizacja kosztów zewnętrznych),
• Wprowadzenia obowiązkowych standardów efektywności energetycznej,
• Ustalenia obowiązkowych celów narodowych dla OZE i kogeneracji4,
• Zreformowania rynków energii elektrycznej przez zagwarantowanie priorytetu dostępu do sieci wytwórcom na bazie OZE,
• Zdefiniowania i ustalenia stopy zwrotu dla inwestorów, np. poprzez programy taryf gwarantowanych
(feed-in),
• Wprowadzenia doskonalszych oznakowań cech energetycznych wyrobów i lepszą informację o
skutkach dla środowiska,
• Zwiększenia nakładów na badania i rozwój dla OZE i efektywności energetycznej.
Uwzględnienie wymienionych elementów sprawi, że spełnione będą uwarunkowania dla zrównoważonego rozwoju i prawidłowego funkcjonowania rynków energii, stymulujących oczekiwane zachowania
podmiotów na nich występujących.
Rola państwa, sprowadzająca się przede wszystkim pozycji regulatora oraz podmiotu odpowiedzialnego
za bezpieczeństwo dostaw energii, jest tutaj nie do podważenia. Do podstawowych jego zadań należy
tworzenie ram prawnych funkcjonowania rynku energii oraz określania polityki energetycznej, która
powinna być zgodna z regulacjami i zaleceniami instytucji ponadnarodowych – regionalnych, np. UE
lub ogólnoświatowych. Zatem niektóre prerogatywy państwa są w znacznym stopniu przenoszone na
organizacje ponadnarodowe.
3
4
334 posłów głosowało przeciw backloadingowi, 315 było za jego wprowadzeniem.
Powinny one uwzględniać uwarunkowania indywidualne poszczególnych państw (uwaga autora).
Niektóre zaś z tych regulacji są jednak rezultatem lobbingu wielkich korporacji gospodarczych, forsujących swoje interesy, które niejednokrotnie są w sprzeczności z interesem narodowym, co również należy brać pod uwagę.
5. PROBLEM FORMUŁOWANIE STRATEGII ENERGETYCZNEJ
W warunkach zachodzących procesów globalizacji i regionalizacji oraz rozwoju mechanizmów rynkowych w obrocie energią elektryczną, państwa musiały ograniczyć swoją rolę do funkcji regulatora.
Część swoich prerogatyw przeniosły na organy ponadnarodowe (np. Unii Europejskiej), bądź zostały
one przejęte przez duże korporacje, forsujące własne interesy, wbrew interesom narodowym czy np.
unijnym [12]. Wymknięcie się chociażby częściowej kontroli nad funkcjonowaniem elektroenergetyki,
silnie związanym z dostępnością do surowców energetycznych, odnawialnych i nieodnawialnych, stwarza pewne zagrożenia dla bezpieczeństwa elektroenergetycznego. Mamy bowiem sytuację, w której
liberalizacja rynku, wraz z intensywnie rozwijającą się konkurencją – już na skalę międzynarodową - i
interesy wielkich korporacji są przeciwstawne dążeniom państw, czy też organizacji regionalnych (np.
Unii Europejskiej) do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. A przecież zapewnienie
bezpieczeństwa dostaw energii jest obowiązkiem państwa i powinno zawierać się w priorytetach polityki energetycznej państwa, której cele sprowadzają się do [12]:
• minimalizacji cen energii dla zapewnienia konkurencyjności krajowej gospodarki,
• minimalizacji skutków działalności przedsiębiorstw sektora energetycznego dla środowiska naturalnego,
• zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dostaw energii.
Rozwój wewnętrznego rynku europejskiego energii w Unii Europejskiej ma wprawdzie przyczynić się
do zwiększenia pewności dostaw energii do państw członkowskich UE, to z drugiej strony pojawiająca
się konkurencja może stanowić duże zagrożenie dla krajowych firm energetycznych, które nie są do niej
przygotowane. Dotyczy to w szczególności sektora elektroenergetycznego, cechującego się monokulturą wytwarzania, zdekapitalizowaną w znacznym stopniu, zarówno bazą wytwórczą, jak i w znacznej
mierze sieciową, co przekłada się na niską sprawność, a w końcu wysokie koszty dostawy energii elektrycznej.
Nie można również zapominać o tym, że od wielu już lat elektroenergetyka przechodzi kolejne fazy
przekształcania, przy czym nie są to ewolucyjne zmiany modelu funkcjonowania, a sztucznie narzucone
formy, których działalność nie jest z pewnością efektywna. Zatem, aby móc bezpiecznie konkurować na
unijnym rynku energii, przedsiębiorstwa i grupy energetyczne muszą się wewnętrznie wzmocnić, zarówno od strony organizacyjnej, jak i technicznej.
Wymienione powyżej czynniki, a ponadto częste zmiany regulacji prawnych, zarówno krajowych, jak
również unijnych, powodują trudności w tworzeniu strategii dla rozwoju elektroenergetyki w kraju.
Natomiast nie podejmowanie istotnych decyzji przez państwo dodatkowo zwiększa obszar niepewności,
co utrudnia budowanie strategii rozwojowych dla przedsiębiorstw i dużych grup energetycznych. Mamy
tego wyraźne przejawy, np. w niekonsekwentnych decyzjach inwestycyjnych w kraju.
6. PODSUMOWANIE
Intensywny rozwój procesów globalizacji i regionalizacji przyczynił się do radykalnego przeobrażenia
gospodarczo – społecznego współczesnego świata. Oddziaływania tych procesów są pozytywne, ale
także stwarzają pewne zagrożenia. Energetyka, a w szczególności elektroenergetyka, jest sektorem strategicznym, dlatego rola państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii jest niezwykle istotna.
Zachodzące procesy dezagregacji elektroenergetyki i rozwoju rynków energii znacząco odmieniły tę
rolę. W sytuacji wspomnianych zjawisk państwo traci część swoich uprawnień na rzecz organizacji
ponadnarodowych – np. Unii Europejskiej, bądź wielkich koncernów, zachowując rolę regulatora oraz
kreatora polityki energetycznej, która i tak musi być zgodna z zaleceniami instytucji ponadnarodowych,
a te nie zawsze są zgodne z interesem krajowym, a czasem nawet całej organizacji regionalnej. Stąd
niezwykle ważna jest rola polityków, europarlamentarzystów, a także innych gremiów, w tym lobbistycznych, które winny zgodnie reprezentować interes krajowy na arenie międzynarodowej. Niezwykle
ważna jest tutaj rola polskich przedstawicieli w ciałach ustawodawczych Unii Europejskiej.
LITERATURA
[1] Dyrektywa 96/92/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z 19 grudnia 1996 r. w sprawie wspólnych
zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej.
[2] Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej i uchylająca Dyrektywę 96/92/EC.
[3] Dyrektywa 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca
wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE.
[4] ERGEG 2009 Status Review of the Liberalization and Implementation of the Energy Regulatory
Framework, 10 December 2009.
[5] European Council, Brussels, 23 May 2013, EUCO 75/1/13, REV 1, CO EUR 7, COnCL 5
[6] Forum Współpracy Gospodarczej Afryka – Europa Centralna. V Europejski Kongres Gospodarczy
w Katowicach 13-15 maja 2013. WWW.wnp.pl/Europa-Centralna - Afryka: łączy nas ogromny
apetyt na lepsze jutro/196714_1.html (28.05.2013)
[7] http://ec.europa.eu/energy/observatory/electricity/electricity_en.htm
[8] http://ec.europa.eu/energy/gas_electricity/index_en.htm
[9] http://www.wnp.pl/Europa zaczyna mówić o konkurencyjności/197969_1.html
[10] Kołodko G. W., Wędrujący świat. Prószyński i S-ka, Warszawa 2010.
[11] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego i Komitetu Regionów Uruchomienie wewnętrznego rynku energii. Bruksela, dnia
15.11.2012, COM92012), 663, final.
[12] Malko J., Zagrożenia polskiej elektroenergetyki w strukturze UE. Polityka Energetyczna. 2008. T.
11, z. 1, s. 299-312.
[13] Malko J., Ekonomika niskiej stabilizacji emisji. Polityka energetyczna. 2010, t. 13, z. 2, s.
325÷339, IGSMiE PAN, Kraków 2010.
[14] Malko J., Scenariusze 3E (Energia, Ekonomika, Ekologia): studia przypadków. Rynek Energii nr
2(99), 2012, s. 3÷8.
[15] Malko J., Przyszłość energetyczna świata. Energia dla przemysłu nr 1, 2013, s.18÷20.
[16] Niedziółka D., Regionalizacja rynków energii. Oficyna Wydawnicza. Szkoła Główna Handlowa w
Warszawie. Warszawa 2011.
[17] Pr. zbiorowa pod kier. Brundtland G. H. , Nasza wspólna przyszłość, Raport Światowej Komisji do
Spraw Środowiska i Rozwoju. PWE, Warszawa 1991.
[18] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 713/2009 z dnia 13 lipca 2009, ustanawiające Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki.
[19] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 714/2009 z dnia 13 lipca 2009, o warunkach dostępu do sieci związanych z trans graniczną wymianą energii elektrycznej.
[20] Swora M., Polska w procesie integracji europejskich rynków regionalnych. Rynek Energii Nr 1(V)
– 2010, s. 7÷16.
[21] USTAWA z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. (Dz. U. z 2012, poz. 1059 j.t.)
[22] Wojtkowska-Łodej G., Michalski D., Hawranek P., Zmiany uwarunkowań funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej. Oficyna Wydawnicza. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Warszawa 2012.
POWER SECTOR UNDER THE PROCESSES GLOBALIZATION AND REGIONALIZATION
Key words: globalization, regionalization, power sector
Summary. The processes of globalization and regionalization have a significant impact on economic development and
social development of modern world. On one hand, the effects of this impact is positive, but parallely create certain risks.
Energetic is a strategic sector, both in terms of economy and social phenomena occur, because the state's role in ensuring
security of energy supply is essential. Together with the processes of disaggregation of the electricity and the development of
energy markets, this role has changed. In the case of these phenomena state loses some of its powers to supranational
organizations - such as the European Union, or large corporations, retains the role of the regulator, whose job is to create a
legal framework for the activities of energy companies and the functioning of the energy market and energy policy
formulation. The article pointed out some of the economic problems of the energy sector, with a special focus on the power
sector, related to the processes of globalization and regionalization.
Artur Wilczyński, prof. dr hab. inż., Politechnika Wrocławska, Wydział Elektryczny,
e-mail: [email protected]