Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI

Transkrypt

Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI
SPIS TREŒCI
Spis treœci
Spis treœci
Przedmowa — Urszula Augustyniak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
GABRIELA PERCZYÑSKA
Kobiety Iszko³ci, czyli dzieje zarz¹dzania majêtnoœci¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Iszko³æ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzieje dworu w Iszko³ci XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzieje koœcio³a w Iszko³ci XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Majêtnoœæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
10
19
21
Kobieta — wzorce i wyobra¿enia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzorzec kobiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ma³¿eñstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sytuacja prawna wdowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy aktywnoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
36
38
42
43
W³aœcicielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Katarzyna z Têczyñskich Radziwi³³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lawinia z Koreckich Radziwi³³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Izabela Katarzyna z Sapiehów Radziwi³³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Katarzyna Karolina z Radziwi³³ów Rzewuska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Teofila z Radziwi³³ów Morawska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
46
51
59
67
78
Zakoñczenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Aneksy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
286
Spis treœci
ANNA LESIAK
Kobiety z rodu Radziwi³³ów w œwietle inwentarzy i testamentów
(XVI–XVIII w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motywacja wyboru tematu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Specyfika badañ inwentarzowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Testamenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Baza Ÿród³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konstrukcja pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trudnoœci warsztatowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Problem wiarygodnoœci Ÿróde³ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metody opracowania danych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
113
113
114
114
115
116
118
118
119
Charakterystyka grupy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Koligacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pokrewieñstwo miêdzy kobietami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wiek w momencie œlubu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
D³ugoœæ ¿ycia, czas trwania ma³¿eñstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
119
119
125
126
128
Kobieta i ma³¿eñstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sytuacja prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Finanse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WysokoϾ posagu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
WartoϾ wypraw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dochody kobiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
131
132
134
135
137
W œwiecie przedmiotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
"ród³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cechy formalne inwentarzy mobilów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Œwiat rzeczy: kuchnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wnêtrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ubiory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Klejnoty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
139
139
141
143
145
148
152
W krêgu domowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ma³¿onkowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spadkobiercy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bracia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rodzice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
S³u¿ba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jeszcze raz o rodzinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
154
155
158
159
160
161
162
Spis treœci
Œwiadectwa pobo¿noœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyznanie wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przedmioty zwi¹zane z kultem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Œwiadectwa z testamentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sposób pochówku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Legaty pobo¿ne na cele koœcielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Legaty na cele dobroczynne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
287
163
163
164
167
168
170
173
Zakoñczenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Aneks 1. Wykaz Radziwi³³ówien i Radziwi³³owych, których dotycz¹
dokumenty wykorzystane w pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Aneks 2. Zapisy testamentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Wykaz Ÿróde³ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
MAREK MI£UÑSKI
Zarz¹d dóbr Bogus³awa Radziwi³³a w latach 1636–1669 . . . . . . . . . . . . . . 195
Wstêp. Stan badañ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Latyfundium Bogus³awa Radziwi³³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ksza³towanie siê latyfundium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Po³o¿enie maj¹tków Bogus³awa Radziwi³³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
G³ówne dzia³y gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
200
200
202
203
Reforma systemu zarz¹du — model i praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Ewolucja systemu zarz¹du do 1668 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Reforma 1668 roku — model systemu zarz¹du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Praktyka systemu zarz¹dzania w latach szeœædziesi¹tych XVII w. . . . . . . 218
System pruski czy system autorski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
System zarz¹du Bogus³awa Radziwi³³a na tle jemu wspó³czesnych . . . . . 228
Urzêdnicy: liczba, hierarchia, rekrutacja, relacje z patronem . . . . . . . . . . . . . 230
Liczba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Hierarchia administracyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Mo¿liwoœci awansu — czynniki kariery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Wynagrodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Model urzêdnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
288
Spis treœci
Stosunek Bogus³awa Radziwi³³a do urzêdników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Nadu¿ycia urzêdników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
Urzêdnicy a poddani — ch³opi, ¯ydzi, Tatarzy, rzemieœlnicy. . . . . . . . . . 260
Nieufnoœæ Radziwi³³a w stosunku do ni¿szych urzêdników . . . . . . . . . . . 262
Pochwa³y i nagany w relacji patrona z klientami . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Konflikty z urzêdnikami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Konflikty miêdzy urzêdnikami — mediacja patrona . . . . . . . . . . . . . . . . 266
Osobiste relacje magnata z komisarzami i emisariuszami . . . . . . . . . . . . 268
Wykaz s³ug i urzêdników Bogus³awa Radziwi³³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284