Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI
Transkrypt
Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI
SPIS TREŒCI Spis treœci Spis treœci Przedmowa — Urszula Augustyniak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 GABRIELA PERCZYÑSKA Kobiety Iszko³ci, czyli dzieje zarz¹dzania majêtnoœci¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Iszko³æ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzieje dworu w Iszko³ci XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzieje koœcio³a w Iszko³ci XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Majêtnoœæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 10 19 21 Kobieta — wzorce i wyobra¿enia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wzorzec kobiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ma³¿eñstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sytuacja prawna wdowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Formy aktywnoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 36 38 42 43 W³aœcicielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Katarzyna z Têczyñskich Radziwi³³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lawinia z Koreckich Radziwi³³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Izabela Katarzyna z Sapiehów Radziwi³³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Katarzyna Karolina z Radziwi³³ów Rzewuska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teofila z Radziwi³³ów Morawska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 46 51 59 67 78 Zakoñczenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Aneksy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 286 Spis treœci ANNA LESIAK Kobiety z rodu Radziwi³³ów w œwietle inwentarzy i testamentów (XVI–XVIII w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Wstêp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Motywacja wyboru tematu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Specyfika badañ inwentarzowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Testamenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Baza Ÿród³owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konstrukcja pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trudnoœci warsztatowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Problem wiarygodnoœci Ÿróde³ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metody opracowania danych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 113 114 114 115 116 118 118 119 Charakterystyka grupy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koligacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pokrewieñstwo miêdzy kobietami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiek w momencie œlubu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D³ugoœæ ¿ycia, czas trwania ma³¿eñstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 119 125 126 128 Kobieta i ma³¿eñstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sytuacja prawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Finanse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wysokoœæ posagu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wartoœæ wypraw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dochody kobiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 131 132 134 135 137 W œwiecie przedmiotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "ród³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cechy formalne inwentarzy mobilów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Œwiat rzeczy: kuchnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wnêtrza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ubiory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klejnoty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 139 141 143 145 148 152 W krêgu domowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ma³¿onkowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spadkobiercy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bracia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . S³u¿ba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jeszcze raz o rodzinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 155 158 159 160 161 162 Spis treœci Œwiadectwa pobo¿noœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wyznanie wiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przedmioty zwi¹zane z kultem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Œwiadectwa z testamentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sposób pochówku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Legaty pobo¿ne na cele koœcielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Legaty na cele dobroczynne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 163 163 164 167 168 170 173 Zakoñczenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Aneks 1. Wykaz Radziwi³³ówien i Radziwi³³owych, których dotycz¹ dokumenty wykorzystane w pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Aneks 2. Zapisy testamentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Wykaz Ÿróde³ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 MAREK MI£UÑSKI Zarz¹d dóbr Bogus³awa Radziwi³³a w latach 1636–1669 . . . . . . . . . . . . . . 195 Wstêp. Stan badañ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Latyfundium Bogus³awa Radziwi³³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ksza³towanie siê latyfundium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Po³o¿enie maj¹tków Bogus³awa Radziwi³³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G³ówne dzia³y gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 200 202 203 Reforma systemu zarz¹du — model i praktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Ewolucja systemu zarz¹du do 1668 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Reforma 1668 roku — model systemu zarz¹du . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Praktyka systemu zarz¹dzania w latach szeœædziesi¹tych XVII w. . . . . . . 218 System pruski czy system autorski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 System zarz¹du Bogus³awa Radziwi³³a na tle jemu wspó³czesnych . . . . . 228 Urzêdnicy: liczba, hierarchia, rekrutacja, relacje z patronem . . . . . . . . . . . . . 230 Liczba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Hierarchia administracyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Mo¿liwoœci awansu — czynniki kariery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Wynagrodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Model urzêdnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 288 Spis treœci Stosunek Bogus³awa Radziwi³³a do urzêdników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Nadu¿ycia urzêdników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Urzêdnicy a poddani — ch³opi, ¯ydzi, Tatarzy, rzemieœlnicy. . . . . . . . . . 260 Nieufnoœæ Radziwi³³a w stosunku do ni¿szych urzêdników . . . . . . . . . . . 262 Pochwa³y i nagany w relacji patrona z klientami . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Konflikty z urzêdnikami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Konflikty miêdzy urzêdnikami — mediacja patrona . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Osobiste relacje magnata z komisarzami i emisariuszami . . . . . . . . . . . . 268 Wykaz s³ug i urzêdników Bogus³awa Radziwi³³a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284