Temat: Higieniczne warunki pomieszczeń pracy

ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
LEKCJA 4
Temat: Higieniczne warunki pomieszczeń pracy
Czas realizacji:
•
2 godziny lekcyjne
Cele operacyjne:
Uczeń po skończonej lekcji powinien:
• znać higieniczne warunki pomieszczeń pracy.
Treści:
1. Podstawowe warunki przestrzenne pomieszczeń pracy.
2. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne.
Pomoce dydaktyczne:
•
•
slajdy,
rzutnik komputerowy.
Metody nauczania:
•
•
podające (pogadanka, objaśnienie),
aktywizujące (dyskusja).
Formy pracy:
•
dyskusja kierowana dotycząca rodzajów i przeznaczenia pomieszczeń sanitarnych.
Spis slajdów:
Nr Tytuł
20.Warunki higieniczne w zakładach pracy.
21.Pomieszczenia pracy.
22.Warunki przestrzenne w pomieszczeniach pracy.
23.Wentylacja i temperatura powietrza pomieszczeń pracy.
24.Rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
25.Rodzaje szatni.
78
MODUŁ II
Plan zajęć
Lp. Treść
1. 1.
2. 2.
3. 3
4. 4.
5. 5
6. 6.
7. 7.
Czynności nauczyciela
Wita uczniów, sprawdza obecność
i podaje temat lekcji
Cele lekcji
Szczegółowo przedstawia cele lekcji
Pomieszczenia
Prowadzi wykład, prezentuje
pracy
foliogramy
Warunki przestrzenne Zadaje pytania, uzupełnia
pomieszczeń pracy
odpowiedzi uczniów, prezentuje
slajdy
Pomieszczenia
Podaje temat do dyskusji kierowanej,
higieniczno
„Rodzaje i przeznaczenie
-sanitarne
pomieszczeń sanitarnych",
podsumowuje, prezentuje slajdy,
odpowiada na pytania
Zadaje pytania, uzupełnia
Podsumowanie
wypowiedzi uczniów, wyjaśnia,
ocenia, wyróżnia aktywnych uczniów
Zakończenie
Dziękuje za wspólną pracę
Wstęp
Metoda
nauczania
Pogadanka,
prezentacja
Prezentacja
Wykład
Czas realizacji
Pogadanka
7 min.
Dyskusja
8 min.
Pogadanka
5 min.
Pogadanka
2 min.
5 min.
3 min.
15 min.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ
Ad. 1.
•
po sprawdzeniu obecności podaj temat lekcji: „Higieniczne warunki pomieszczeń pracy". Wprowadzając
do tematu, poinformuj, o jakich pomieszczeniach będzie mowa na lekcji.
•
podaj cele lekcji i zwróć uwagę na ważną rolę „Sanepidu".
•
•
przedstaw slajdy nr 20 i 21.
podczas pogadanki zwróć uwagę na obowiązek zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych
i higienicznych warunków w pomieszczeniach pracy.
•
zapytaj, jakie temperatury powietrza powinny być w biurze oraz w pomieszczeniach, gdzie wykonywana
jest lekka praca fizyczna.
odpowiedź uzupełnij komentarzem i przedstaw slajdy nr 22 i 23.
Ad. 2.
Ad. 3.
Ad. 4.
•
Ad. 5.
•
•
•
zastosuj dyskusję kierowaną, a przyczynkiem do dyskusji mogą być zdjęcia lub filmy wykonane przez
uczniów jako projekt uruchomiony co najmniej miesiąc wcześniej na temat „Pomieszczenia higienicznosanitarne". Jeżeli projekt ten nie został zrealizowany, to zastosuj slajdy. Zachęcaj do dyskusji zadając
pytania:
- Czy pracodawca musi zapewnić pomieszczenie do palenia papierosów?
- Czy koniecznym jest stosowanie dwóch szatni na odzież własną i roboczą?
- Czy można organizować pomieszczenia higieniczno-sanitarne w suterenach lub na poddaszu?
podsumuj, uzupełniając odpowiedzi uczniów korzystając z slajdów nr 24 i 25.
odpowiedz na pytania uczniów.
•
podsumuj, wybierając najciekawsze wypowiedzi z całej lekcji i oceń je.
•
•
przypomnij o utrwaleniu przerobionego materiału.
podziękuj za aktywny udział w lekcji.
Ad. 6.
Ad. 7.
79
ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
1. Omów podstawowe warunki przestrzenne pomieszczeń pracy.
Odpowiedź: Przyjmuje się jako podstawowe warunki przestrzenne pomieszczeń pracy, że na jednego
pracownika przy stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia
oraz 2 m2 powierzchni podłogi przy wysokości pomieszczenia 3 m. W takim pomieszczeniu mogą
przebywać więcej niż cztery osoby. W środowisku pracy, gdzie występują czynniki szkodliwe lub
uciążliwe dla zdrowia, wymagana jest wysokość pomieszczenia 3,3 m.
2. Jakie pomieszczenia higieniczno-sanitarne pracodawca musi zapewnić w zakładzie pracy?
Odpowiedź: Pracodawca powinien zapewnić pomieszczenia higieniczno-sanitarne takie jak: szatnie, ubikacje,
umywalnie, natryski, pokoje śniadań, pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla kobiet, pralnie
odzieży roboczej, pomieszczenia do suszenia i odpylania odzieży używanej przy pracy,
pomieszczenia do ogrzewania się pracowników i pomieszczenia do karmienia niemowląt. Powinny
one spełniać wymogi czystości i bezpieczeństwa. Jeżeli w zakładzie nie ma szczególnych
wymogów sanitarnych, to pomieszczenie do spożywania posiłków, przechowywania odzieży
i mycia może być jedno. Jeżeli wśród zatrudnionych są osoby niepełnosprawne, powyższe
pomieszczenia należy dostosować do ich warunków sprawnościowych.
80
MODUŁ II
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY DLA UCZNIA
Temat: Higieniczne warunki pomieszczeń pracy
POMIESZCZENIA PRACY
Obiekty budowlane, budynki i inne obiekty, w których będą pracować ludzie, muszą spełniać warunki
umożliwiające utrzymanie higieny i ochronę zdrowia pracowników oraz innych osób znajdujących się tam.
W obiektach nowo budowanych warunki te zostają spełnione. Zabiega o to właściciel w fazie projektowej
i wykonawczej. Trudniej jest zapewnić odpowiednie warunki w obiektach już istniejących, a w szczególności
adaptowanych.
Mogą się tam pojawiać zagrożenia wynikające z nieprawidłowej adaptacji, niestarannego wybudowania lub
źle przeprowadzonego remontu, np.:
• wydzielanie się toksycznych gazów, oparów lub pyłów,
• zatrucia lub zanieczyszczenia wody lub gleby,
• zawilgocenia budynków oraz niebezpieczne promieniowanie,
• hałas i drgania mające wpływ na prawidłową pracę, wypoczynek i sen,
• zagrożenia elektryczne.
W zależności od czasu przebywania pracownika rozróżniamy pomieszczenia na stały pobyt lub czasowy pobyt.
Wszystkie te pomieszczenia powinny zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Jest to obowiązek
moralny i prawny ciążący na pracodawcy. Do podstawowych wymogów należy dobre oświetlenie, prawidłowa
wentylacja, ochrona przed wilgocią hałasem, drganiami, zapewnienie odpowiednich warunków przestrzennych
i higieniczno-sanitarnych.
Podstawowe warunki przestrzenne pomieszczeń pracy
Przyjmuje się, że na jednego pracownika w pomieszczeniach stałego pobytu powinno przypadać co najmniej
13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz 2 m2 powierzchni podłogi przy wysokości pomieszczenia 3 m. W takich
warunkach w pomieszczeniu może przebywać więcej niż cztery osoby. W pomieszczeniach stałego pobytu, gdzie
występują czynniki szkodliwe lub uciążliwe dla zdrowia, wymagana jest wysokość 3,3 m.
Wentylacja pomieszczeń pracy
Wentylację pomieszczeń należy stosować w celu zachowania odpowiedniej czystości powietrza, jego
wilgotności i temperatury. Usytuowanie wentylacji nie może powodować przeciągów, wyziębiania lub
przegrzewania pomieszczeń. Nawiewu powietrza z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacji nie należy kierować
bezpośrednio na pracownika i jego stanowisko pracy.
W przypadku wystąpienia zanieczyszczeń powietrza pyłami lub gazami, należy zastosować hermetyzację
procesów technologicznych polegającą na szczelnym obudowaniu maszyn lub pomieszczeń technologicznych.
Jeżeli nie jest to możliwe, to zanieczyszczone powietrze należy odprowadzać instalacją wentylacyjną z odciągami
miejscowymi, wyposażoną w odpowiednie filtry. Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów,
wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy.
Wentylację dzielimy na grawitacyjną (naturalną) i mechaniczną (wymuszoną). Działanie wentylacji
grawitacyjnej polega na ruchu powietrza wywołanym różnicą temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku
i wspomaganym wiatrem. Powietrze z zewnątrz dostaje się przez specjalne otwory wentylacyjne nawiewne jak
również przez nieszczelne okna i drzwi. Zużyte powietrze natomiast wydostaje się przez otwory wywiewne
usytuowane w górnej części pomieszczenia. Wentylację grawitacyjną kontroluje się przy pomocy regulowanych
nawiewników. Wadami wentylacji grawitacyjnej jest niska skuteczność, jej zależność od warunków
atmosferycznych, brak możliwości regulacji. Mankamenty te eliminuje wentylacja mechaniczna. Wentylacja ta
może być połączona z odzyskiem ciepła. Świeże powietrze po przejściu przez filtr jest kierowane do wymiennika
ciepła, gdzie pobiera ciepło od powietrza wywiewanego ogrzewając się nawet do 18°C i za pomocą przewodów
izolowanych napływa do budynku. Przepływem powietrza sterują dwa wentylatory: nawiewny i wyciągowy.
Temperatura w pomieszczeniach pracy
Pomieszczenia pracy powinny mieć odpowiednią temperaturę powietrza w zależności od rodzaju
wykonywanej pracy i wysiłku fizycznego potrzebnego do wykonania tej pracy. Temperatura nie może być niższa niż
14°C. Niższe temperatury mogą wystąpić tylko przy specjalnych procesach technologicznych, na przykład
w chłodniach, przy produkcji lodów, w masarniach, itp. W pomieszczeniach, gdzie wykonywana jest praca biurowa,
temperatura powinna się mieścić w zakresie 20-26°C w zależności od pory roku. Do ogrzewania pomieszczeń
pracy należy używać instalacji centralnego ogrzewania. Instalacje centralnego ogrzewania powinny być
wyposażone w urządzenia zapewniające utrzymanie w pomieszczeniach właściwej temperatury oraz regulujące
przepływ czynnika grzejnego.
81
ELEMENTY ERGONOMII, FIZJOLOGII I HIGIENY PRACY
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne
W każdym zakładzie pracy zatrudniającym powyżej 10 pracowników na 1 zmianę pracodawca zabezpiecza
odpowiednio usytuowane pomieszczenia higieniczno-sanitarne, takie jak szatnie, ubikacje, umywalnie, pokoje
śniadań, pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla kobiet, palarnie, a także w zależności od rodzaju występowania
narażeń pralnie odzieży roboczej, pomieszczenia do suszenia i odpylania odzieży używanej przy pracy, natryski,
pomieszczenia do ogrzewania się pracowników i pomieszczenia do karmienia niemowląt. Powinny one spełniać
wymogi czystości i bezpieczeństwa. Jeżeli w zakładzie pracy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace
brudzące lub nie ma szczególnych wymagań sanitarnych, a pracodawca zatrudnia nie więcej niż 20 pracowników to
pomieszczenie do spożywania posiłków, przechowywania odzieży i mycia może być jedno. Jeżeli wśród
zatrudnionych są osoby niepełnosprawne, powyższe pomieszczenia należy dostosować do ich
warunków sprawnościowych.
Szatnie są to osobne pomieszczenia przeznaczone do przechowywania odzieży własnej, roboczej oraz
środków ochrony indywidualnej usytuowane w taki sposób, aby umożliwiały szybką i bezpieczną ewakuację oraz
spełniały warunki higieniczne. Urządzane są w zależności od rodzaju pracy wykonywanej przez pracowników.
Pracownicy biurowi mogą przechowywać odzież w miejscu pracy w odpowiedniej szafie lub na wieszaku.
W pozostałych przypadkach, szatnie urządzane są w zależności od stopnia zabrudzenia odzieży, zanieczyszczenia
substancjami trującymi, szkodliwymi dla zdrowia lub materiałami zakaźnymi.
Szatnia wieszakowa
Szatnie mogą być urządzone jako:
•
szatanie odzieży własnej pracowników - do przechowywania odzieży prywatnej pracowników,
•
szatnie odzieży roboczej i ochronnej - do przechowywania odzieży roboczej i środków ochrony
indywidualnej. Ten rodzaj szatani urządza się niezależnie od poprzedniego typu,
•
szatnie podstawowe - do przechowywania zarówno odzieży własnej jak i roboczej oraz środków
ochrony indywidualnej. Te szatnie mogą być urządzone w formie szatni wieszakowych lub każdy
z pracowników otrzymuje własną szafkę,
•
szatnie przepustowe - muszą mieć dwie oddzielne części, jedną przeznaczoną do przechowywania
odzieży własnej, drugą część przeznaczoną do przechowywania odzieży roboczej, a ruch pomiędzy
nimi musi odbywać się wyłącznie przez zespół sanitarny z natryskami.
Umywalnie to pomieszczenia wyposażone w umywalki z dopływem wody bieżącej zimnej i ciepłej. Powinny
być usytuowane w sąsiedztwie szatni z łatwym dostępem dla pracowników.
Zestaw umywalek
82
MODUŁ II
Mogą być instalowane w pomieszczeniach ustępów lub osobno. Jeżeli w pracy pracownicy są narażeni na
zabrudzenie nóg, to należy w umywalni zainstalować brodzik.
Pomieszczenia z natryskami przysługują pracownikom wykonującym prace, przy których występuje
zabrudzenie całego ciała. Należy je usytuować w ciągu zespołu szatni z łatwym dostępem, nie utrudniającym
przejścia dla osób umytych lub przebranych.
W pomieszczeniach tych musi być ciepło, powinna być również
ubikacja.
Ustępy powinny być usytuowane, w miarę możliwości, jak najbliżej miejsca pracy. Odległość ustępu od
najdalszego stanowiska pracy nie powinna większa niż 75 m, a w przypadku pracowników pracujących na otwartej
przestrzeni maksymalnie 125 m. W budynkach wskazane jest, aby ustępy byty urządzone na każdej kondygnacji.
Ustęp powinien być poprzedzony izolującym pomieszczeniem z umywalką. Drzwi tych pomieszczeń powinny
zamykać się samoczynnie.
Na budowach, przestrzeniach otwartych, w budynkach, gdzie nie ma instalacji wodociągowej i kanalizacji,
można zastosować ustępy ze zbiornikami nieczystości szczelnie zamkniętymi.
Pomieszczenia do spożywania posiłku przyniesionego przez pracownika do pracy powinny być wyposażone
w stoliki i krzesła oraz umywalki z dopływem zimnej i ciepłej wody. Należy również udostępnić szafki do
przechowywania, w warunkach higienicznych, posiłku pracownika i urządzenia do jego podgrzania. W razie
potrzeby należy udostępnić pomieszczenie dodatkowe z możliwością wydawania napojów lub posiłków
regeneracyjnych.
Dla osób pracujących w warunkach wyjątkowo szkodliwych, np. gdy występują czynniki chemiczne, zakaźne
itp., trzeba zapewnić oddzielną jadalnię w taki sposób, aby pracownik mógł przed spożywaniem posiłku pozostawić
odzież ochronną i umyć się.
Należy również zorganizować pomieszczenie sanitarne dla kobiet (powinna to być kabina wyposażona
w umywalkę z dopływem ciepłej wody, bidetem i miską ustępową) oraz pomieszczenie dla kobiet w ciąży i kobiet
karmiących wyposażone w miejsce do leżenia. Do pomieszczeń sanitarno-higienicznych należą także
pomieszczenia do ogrzewania się pracowników. W takim pomieszczeniu, w zimie, minimalna temperatura to 16°C.
LITERATURA
1. Kodeks pracy, tj. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z 2007 r. Nr 49, poz. 330, z 2008 r.
Nr 108, poz. 690)
3. Koradecka D.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. CIOP-PIB, Warszawa 2008
PYTANIA KONTROLNE
1. Omów podstawowe warunki przestrzenne pomieszczenia pracy.
2. Jakie pomieszczenia higieniczno-sanitarne pracodawca musi zapewnić w swoim zakładzie pracy?
83