Kierunki rozwoju gmin Subregionu Płockiego

Transkrypt

Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa
Zarząd Główny Towarzystwa Wiedzy Powszechnej
ANALIZA PERSPEKTYW ROZWOJU KSZTAŁCENIA
USTAWICZNEGO NA RYNKU PRACY
SUBREGIONU PŁOCKIEGO
Kierunki rozwoju gmin Subregionu Płockiego
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego i ze środków budżetu państwa
Płock, marzec 2007 rok
1
SPIS TREŚCI
I. Wstęp
II. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rynku pracy
III. Dokumenty programowe samorządów
IV. Perspektywy rozwoju rynku pracy według dokumentów programowych
V. Główne problemy rynku pracy na podstawie wywiadu w gminach
VI. Wnioski
Załącznik Nr 1
2
I. WSTĘP
Zarząd Główny Towarzystwa Wiedzy Powszechnej realizuje projekt
badawczy „Analiza perspektyw rozwoju kształcenia ustawicznego na rynku pracy Subregionu
Płockiego”, współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu
państwa w ramach
Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
Społecznego (Nr projektu Z/2.14/II/2.1/15/250/06). Celem nadrzędnym projektu jest
dostosowanie oferty szkoleniowej podnoszącej umiejętności i kwalifikacje zawodowe
mieszkańców obszarów wiejskich Subregionu Płockiego do wymogów rynku pracy. Proces
badawczy został podzielony na pięć modułów badawczych:
I. Potrzeby edukacyjne i szkoleniowe mieszkańców Subregionu Płockiego
II. Oferty szkoleniowe dostępne na rynku pracy Subregionu Płockiego
III. Oferty pracy zgłaszane przez przedsiębiorców Subregionu Płockiego
IV. Kierunki rozwoju gmin Subregionu Płockiego
V. Kierunki szkoleń dostosowane do zapotrzebowania rynku pracy na zawody i
kwalifikacje odpowiadające potrzebom obecnego i perspektywicznego rynku pracy.
Wyniki analiz i badań przeprowadzonych w każdy z w/w obszarów badawczych zostały
zebrane w formie Raportów. Niniejsze opracowanie, zgodnie z założeniami programowymi
projektu, stanowi podsumowanie badania umożliwiającego identyfikację kierunków rozwoju
obszarów wiejskich gmin Subregionu Płockiego determinujących przyszłe potrzeb rynku
pracy.
Rozwój i produktywne zatrudnienie zasobów ludzkich stanowi jeden z
głównych elementów i celów strategii społeczno - gospodarczej także lokalnej. Rozwój
ludzkich talentów i uzdolnień, wiedzy i umiejętności jest warunkiem poprawy jakości życia
ludzi, ponadto zasoby ludzkie są najważniejszym motorem rozwoju gospodarczego. W
gospodarce rynkowej miarą wykorzystania zasobów ludzkich jest poziom bezrobocia, im ten
3
poziom jest wyższy, tym niższy stopień produktywnego wykorzystania
Wydajność, sprawność, efekty pracy zależą od czynników:
zasobów pracy.
wiedzy, wykształcenia i
umiejętności ludzi, motywacji do pracy wydajnej i innowacji, materialnych i społecznych
warunków pracy. Szanse wzrostu zatrudnienia i ogólnego rozwoju powiatów najlepiej określa
wskaźnik – poziom nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca. W
powiatach będących przedmiotem niniejszej analizy kształtował się on średnio na poziomie
670 zł. Rozpiętość inwestycji na mieszkańca w Subregionie Płockim między obszarami
wiejskimi, a miejskimi (Płock) wynosi 1: 24.
Aby scenariusz rozwojowy (zwiększenie liczby miejsc pracy, zmniejszenie
poziomu bezrobocia) mógł być realizowany niezbędne jest opracowanie kompleksowych
programów promowania zatrudnienia
i przeciwdziałania bezrobociu w poszczególnych
powiatach i gminach. Priorytetowe znaczenie w tych programach odgrywa m.in. zwiększenie
środków na aktywne programy rynku pracy, a także poprawa ich efektywności, w czym może
być pomocna niniejsza „„Analiza perspektyw rozwoju kształcenia ustawicznego na rynku
pracy Subregionu Płockiego”.
II. SPOŁECZNO-EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA RYNKU PRACY
Analizowany obszar Subregionu Płockiego obejmuje trzy powiaty i 27 gmin,
w tym 2 miasta i 2 gminy miejsko – wiejskie. Zbiorowość pracujących (poza rolnictwem
indywidualnym) w tym rejonie wynosiła 22 158 osób i stanowiła 10,6% stanu ludności. Dla
przykładu w aglomeracji miejskiej Płocka pracujący stanowili 34,6%. W obszarze wiejskim
większość osób pracujących stanowiły kobiety - 53%. Większy udział mężczyzn odnotowano
wśród mieszkańców powiatu grodzkiego – 57,2%.
4
Na stopień zaangażowania zawodowego i pozycję osoby na rynku pracy ma
wpływ poziom wykształcenia.
W analizowanym obszarze struktura wykształcenia
przedstawiała się następująco (NSP 2002r.): wykształcenie wyższe posiadało 4% ludności,
średnie – 17%, podstawowe – 33%. Większość mieszkańców legitymuje się wykształceniem
zasadniczym i podstawowym. Dla porównania w mieście Płocku osoby z wykształceniem
wyższym stanowiły 12% mieszkańców miasta.
Wskaźnik zatrudnienia dla obszaru Subregionu w 2005 r. wynosił – 17,5%, najwyższy
charakteryzował powiat gostyniński – 24%, najniższy powiat płocki – 13%.
Poziom ogólnego rozwoju powiatów najlepiej określa wskaźnik – nakłady
inwestycyjnych w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca. W powiatach będących przedmiotem
analizy w niniejszym opracowaniu kształtował się on następująco (2005r.):
- powiat płocki - 398zł,
- powiat gostyniński - 776zł,
- powiat sierpecki - 836zł.
Dla porównania w mieście Płocku wskaźnik wynosił 9.426zł. W stosunku do 2002 roku
nastąpił wzrost wartości wskaźnika w powiecie gostynińskim i sierpeckim odpowiednio o
31% i 70% oraz spadek w powiecie płockim o 43%.
Na terenie objętym opracowaniem nie występuje silna polaryzacja rynku
pracy. Najniższą stopą bezrobocia na koniec 2006 roku wynoszącą 23,2% charakteryzował
się powiat sierpecki. W stosunku do 2005 r. w powiecie odnotowano spadek średnio o 3%.
Także wielkość stopy bezrobocia dla miasta Płocka - 19,2%
była wyższa od średniej dla
województwa mazowieckiego – 13,8%. Według danych statystycznych w obszarze trzech
analizowanych powiatów zarejestrowanych było 22 700 bezrobotnych. Stopa bezrobocia
przewyższająca na obszarach wiejskich
średnią dla Polski i województwa jest
uwarunkowaniem o charakterze systemowym, które wiąże się z problemem bezrobocia na
wsi, gdzie dodatkowo występuje bezrobocie ukryte. Sytuacja ta powinna znaleźć
5
odzwierciedlenie
w
odpowiedniej
dywersyfikacji
zamierzeń
strategicznych
władz
samorządowych.
Tabela 1. Dane ogólne dotyczące ludności Subregionu Plockiego
Powiat
Ludność
ogółem
Sierpecki
54 462
Gostyniński
47 350
29 455
7 058
3 764
24,6
106 734
64 587
8 287
4 200
26,0
Płocki
Ludność w
Pracujący
wieku
ogółem
produkcyjnym
32 312
6 813
Pracujące
kobiety
3 790
Stopa
bezrobocia
(w %)
23,2
Tabela 2. Poziom wykształcenia i nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach
Powiat
Ludność
ogółem
Poziom wykształcenia
Wyższe
Średnie
Podstawowe
Nakłady inwestycyjne
w przedsiębiorstwach
na 1 mieszkańca (w
zł)
2002 r.
2005 r.
Sierpecki
54 462
2 336
10 075
17 915
487
836
Gostyniński
47 350
2 501
9 579
15 541
593
776
106 734
3 427
15 967
34 931
702
398
Płocki
6
III. DOKUMENTY PROGRAMOWE SAMORZĄÓW
W celu określenia możliwości wykorzystania
potencjalnych zasobów
ludzkich (lub stopnia ich włączenia do sfery pracy) przeanalizowano gminne i powiatowe
dokumenty programowe w układzie: mocnych stron, misji (celu nadrzędnego), celów
strategicznych oraz działań (kierunków rozwoju) próbując na tej podstawie wnioskować o
sposobach uaktywnienia rynku pracy i preferowanych rodzajach działalności. W miarę
dokładnej analizie podlegały głównie strategie rozwoju gmin i powiatów (16 dokumentów),
plany rozwoju lokalnego (9 dokumentów), strategie rozwiązywania problemów społecznych
(2 dokumenty) oraz inne dokumenty dotyczące progresji rozwoju (5 dokumentów). Nie
wszystkie gminy posiadają dokumenty programujące ich rozwój, niektóre posiłkowały się
strategiami opracowanymi dla obszarów funkcjonalnych np. gmin turystycznych Pojezierza
Gostynińskiego (Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionu GąbińskoWłocławskiego). Także zawartość tych dokumentów oraz rozpiętość okresów czasowych,
które obejmowały, była zróżnicowana, tak jak i wyłaniające się z lektury i wywiadu w
gminach, różnice w poziomie rozwoju gospodarki oraz warunkach i jakości życia ludzi.
Analizowany Subregion mimo wielu jednorodnych cech rozwoju społeczno - ekonomicznego
jest obszarem o znacznych zróżnicowaniach wewnętrznych.
Z jednej strony to bogatsze i
rozwinięte miasta i gminy podmiejskie, z drugiej strony gminy peryferyjnie położone, gdzie
problemem jest nierozwinięty rynek pracy, ubóstwo, czy bezrobocie. Należy też zwrócić
uwagę na charakter analizowanego obszaru -jest to przede wszystkim rejon, gdzie potencjał
gospodarczy skupia się zdecydowanie wokół rolnictwa.
7
IV. PERSPEKTYWY ROZWOJU RYNKU PRACY WEDŁUG
DOKUMENTOW PROGRAMOWYCH
Jednym z instrumentów przeciwdziałania bezrobociu winna być lokalna
polityka pobudzania przedsiębiorczości, prowadząca do powstania nowych miejsc pracy.
Strategia przezwyciężania problemów społecznych obejmować powinna głównie kwestie
dotyczące zmiany mentalności społecznej, aktywizacji społeczności lokalnych oraz
prawidłowego wykorzystania środków na realizację zadań. Z analizy w/w dokumentów
wynika, że samorządy za swoje mocne strony uważają rolnictwo, dostępność komunikacyjną
oraz walory turystyczne, a jako główne kierunki rozwoju gminy wskazują zespół działań w
zakresie: rozwoju infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, obsługi rolnictwa, rozwoju
turystyki, infrastruktury społecznej. Są to działania przekładające się na inwestycje w sferze
materialnej, które powodują wzrost majątku gminy. Z działań w sferze niematerialnej
dotyczących głównie zasobów ludzkich gminy preferują edukację, informatyzację
społeczeństwa, rekreację, sport,
rozwój kultury. Właśnie w tych kierunkach chcą się
rozwijać, i te obszary mają generować miejsca pracy.
Poniżej w układzie powiatów przedstawiono najczęściej wskazywane działania uaktywniające
rynek pracy.
Powiat sierpecki
- rozwój rzemiosła i usług,
- organizacja prac publicznych i interwencyjnych.
- opracowanie zasad pozyskiwania potencjalnych inwestorów,
- promocja gminy (wydawnictwa),
- utworzenie i działanie ośrodka informacji, marketingu, i doradztwa w zakresie
podejmowania i prowadzenia działalności rolniczej
- rozwój rolnictwa, przetwórstwa rolno - spożywczego, produkcji „zdrowej żywności”,
8
- aktywizacja społeczności wiejskiej.
- programy edukacyjne dla dorosłych i dzieci w tym ekologiczne, edukacja pozaszkolna,
- ochrona środowiska naturalnego (organizacja imprez promujących działania sprzyjające,
- bezpieczeństwo publiczne: działania prewencyjne policji i doskonalenie organizacji działań
straży pożarnej,
- działania zabezpieczające przed skutkami klęsk żywiołowych.
- doskonalenie usług medycznych, usługi zdrowia i rehabilitacji,
- medyczne programy edukacyjne, poprawa kultury zdrowotnej, kreowanie wśród
mieszkańców /szczególnie wśród dzieci i młodzieży/ zdrowego stylu życia,
- doskonalenie opieki socjalnej.
- budowa zaplecza sportowego szkół, budowa obiektów rekreacyjnych,
- ochrona dóbr kultury materialnej, wykorzystanie potencjału kulturowego, historycznego
i przyrodniczego,
- oferta kulturalna (rozszerzenie działalności bibliotek, kultywowanie tradycji,
- wspólne przedsięwzięcia organizatorów turystyki wiejskiej.
- budowa bazy noclegowej i gastronomicznej,
- inspirowanie tworzenia lokalnych sieci internetowych.
- wdrażanie w szkołach gimnazjalnych programu nauczania przedsiębiorczości z
uwzględnienie lokalnej specyfiki,
- usługi rekreacji, sportu, realizacja cyklicznych imprez edukacyjnych, kulturalnych i
sportowo – rekreacyjnych
- wspieranie działań służących restrukturyzacji i modernizacji gospodarstw towarowych
i specjalistycznych oraz podniesienia konkurencyjności produkcji rolnej,
- wspieranie, doradztwo, animowanie tworzenia grup producenckich, a szczególnie pomoc
organizacyjno - prawna dla nowopowstających grup producenckich,
- integracja zakładów przetwórczych z gospodarstwami i grupami producenckimi,
- obsługa rolnictwa (skupy),
- stworzenie zintegrowanego programu rozwoju usług turystycznych i rekreacyjnych w
9
oparciu o naturalne zasoby (organizacja i obsługa ruchu turystycznego),
- wykorzystanie atrakcji środowiska przyrodniczego do celów rekreacyjnych i turystycznych
(wykreowanie atrakcji turystycznych), centra informacji turystycznej, agroturystyka,
wypromowanie lokalnych przedsiębiorców turystycznych,
- rozwój usług publicznych
- szkolenia z przedsiębiorczości,
- rozwiązanie problemów infrastrukturalnych obszarów wiejskich, usługi infrastruktury
komunalnej (technicznej, drogowej), budowa i modernizacja dróg,
- rozwój działalności dydaktycznej i rozrywkowej związanej z wykorzystaniem czasu
wolnego dzieci i młodzieży - projekty dotyczące zakresu edukacji muzycznej, teatralnej,
sportu, rekreacji, nauczania języków obcych.
- zagospodarowanie turystyczno –religijno -rekreacyjne doliny rzeki Sierpienicy, okolic
Klasztoru i skansenu sierpeckiego,
- poprawa mobilności mieszkańców gminy,
- stworzenie możliwości odejścia od pracy w rolnictwie (m.in. propagowanie możliwości
uzyskania kredytów preferencyjnych na tworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem),
- tworzenie silnie ekonomicznych prywatnych przedsiębiorstw rolnych
- inwestowanie w kapitał ludzi na terenie gminy,
- rozwój przedsiębiorstw rolnych dostosowanych do specyfiki produkcji rolnej gminy.
Powiat płocki
Jest jednym z największych obszarowo powiatów w Polsce i województwie mazowieckim, a
jednocześnie słabo zaludnionym terenem o charakterze rolniczym położonym wokół Płocka –
powiatu grodzkiego będącego ośrodkiem kulturowym, gospodarczym (rozwinięty przemysł),
turystycznym Mazowsza zachodniego. Z tego względu zaznaczają się dysproporcje w
10
rozwoju społeczno - gospodarczym gmin sąsiadujących z Płockiem i pozostałych tworzących
powiat ziemski.
Gminy podmiejskie (Słupno, Łąck, Stara Biała, Radzanowo)
- rozwój: usług, handlu, turystyki, tworzenie stref wypoczynku, budowa ośrodków
wypoczynkowych i leczniczo rehabilitacyjnych,
- rozwój infrastruktury gminnej w zakresie turystyki, sportu i rekreacji, wraz z rozwojem
instytucji wspierających przemiany i tworzenie rynku usług około turystycznych,
wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji i obsługi ruchu turystycznego,
(Regionalne Centrum Turystyki),
- przygotowanie kadry obsługi turystyki,
- organizacja szlaków turystycznych ,
- Mazowieckie Centrum Sportów w Łącku (prowadzenia szkoleń i treningów, organizowanie
spotkań i imprez sportowo rekreacyjnych),
- rozwój edukacji sportowej
- powołanie własnego ośrodka rozwoju rolnictwa,
- tworzenie warunków do sprawnej obsługi przedsiębiorców (Zintegrowane Centrum
Informacji Gospodarczych),
- kultywowanie lokalnych tradycji - zwłaszcza w zakresie drobnego rzemiosła, w tym
artystycznego i twórczości ludowej,
- organizacja
szkoleń dla liderów lokalnych: nauczycieli, przedsiębiorców, administracji
samorządowej, radnych z zakresu szeroko rozumianej wiedzy ekologicznej (imprez
propagujących zachowanie proekologiczne),
- szkolenia w zakresie rozwoju przedsiębiorczości i samozatrudnienia, aktualnych trendów w
turystyce na obszarach chronionych,
- stworzenie rynku pracy poza rolnictwem, inicjatywy agroturystyczne, nietypowych
hodowli i upraw.
- promocja obszarów i możliwości inwestowania, w szczególności w takich dziedzinach jak
11
np. usługi około- rolnicze, infrastruktura obsługi rekreacji i turystyki, drobny przemysł,
rzemiosło, itp.
- intensyfikacja działań w obszarze obsługi rolników, pobudzania ich do tworzenia grup
producenckich oraz dystrybucji żywności własnymi kanałami do okolicznych miast,
- zorientowanie inwestycji pod konkretne grupy potencjalnych inwestorów, przedsiębiorców,
przyszłych mieszkańców lub turystów. Wymaga to profesjonalnego podejścia, kontaktów,
konsekwentnego kreowania nowego wizerunku gminy. Wszystkie działania promocyjne
powinny być realizowane pod hasłem, logo lub tytułem sztandarowej atrakcji,
- terapeuci dla osób niepełnosprawnych zaburzonych psychicznie, edukacja i psychoterapia
osób niepełnosprawnych, rehabilitacja,
- specjalistyczne usługi opiekuńcze, poradnictwo zawodowe, kursy pisania na komputerze,
praca wychowawcza w świetlicach środowiskowych (program terapeutyczno-profilaktyczny,
edukacyjny), punkt konsultacyjny uzależnień,
- Centrum Integracji Społecznej (indywidualne programy zatrudnienia socjalnego – kierowcy,
fryzjer, sprzedawca, opiekun osób starszych), działania edukacyjne.
Podsumowując uaktywnienie rynku pracy wiązane jest z działalnością w zakresie:

infrastruktury komunalnej (drogi, gaz, woda, kanalizacja, reelektryfikacja),

rozwój usług turystycznych, obsługa ruchu turystycznego, infrastruktury turystycznej
/baza noclegowa, turystyczna, urządzanie tras/,

produkcji rolniczej i obsługi rolnictwa (przetwórstwo, zdrowa żywność),

usługi kultury, edukacji,

szkolenia z przedsiębiorczości,

ROZWOJU DZIAŁALNOŚCI USŁUGOWEJ NA POTRZEBY OBSŁUGI MIESZKAŃCÓW
MIASTA,

usługi medycyny specjalistycznej, opieki medycznej, pielęgnacyjnej,

organizacji wolnego czasu młodzieży,

kształtowania atrakcyjnej przestrzeni /mała architektura/
12

obsługi komunikacyjnej ( komunikacji zbiorowej),

Informatyzacja społeczeństwa.
Gminy rolnicze
- wspieranie rozwoju rolnictwa (szkolenia w zakresie rolnictwa ekologicznego, specjalizacji
w rolnictwie, upowszechnianie intensywnego ogrodnictwa, nietypowe hodowle),
- tworzenie grup producenckich,
- promowanie lokalnych produktów,
- rozbudowa systemów infrastruktury technicznej i komunikacyjnej,
- edukacja ekologiczna, rozwój oświaty (rozwój kształcenia na odległość), usług sportu i
rekreacji,
- rozwój bazy agroturystycznej,
- rozwinięcie systemu szkoleń i przekwalifikowań zawodowych dorosłych,
- zorganizowanie powszechnego doradztwa gospodarczego dla osób podejmujących lub
prowadzących działalność gospodarczą,
- rozwój drobnej przedsiębiorczości produkcyjnej i usługowej,
- wdrażanie programów branżowych,
- utworzenie i wspieranie bazy przetwórstwa rolno – spożywczego,
- MODERATORZY I TRENERZY W ZAKRESIE ORGANIZACJI CZASU WOLNEGO MŁODZIEŻY,
- usługi opieki społecznej i działań integracyjnych,
- opracowanie interesującej oferty rekreacyjno-turystycznej adresowanej zwłaszcza do
mieszkańców aglomeracji warszawskiej oraz Płocka,
- oferta inwestycyjna – przygotowania terenów i obiektów inwestycyjnych, folder/oferta
turystyczna – opracowania produktów turystycznych itd.
- prowadzenie szkoleń informatycznych adresowanych do różnych grup społecznych;
- wsparcie dla innowacyjności w zakresie ICT w przedsiębiorstwach;
- rozwój usług elektronicznych na terenie
13
- WYMIANA DOBRYCH PRAKTYK Z GMINAMI PARTNERSKIMI W ZAKRESIE INFORMATYZACJI,
- uprawa zbóż, buraków cukrowych, ziemniaków i roślin przemysłowych.
- wzmocnienie produkcji zwierzęcej, chów bydła oraz trzody chlewnej,
- przyciągnięcie inwestorów i powstawanie większej ilości małych i średnich przedsiębiorstw,
które generować będą nowe miejsca pracy poza rolnictwem,
- promocja, system szkoleń, doradztwo ekonomiczne są szansą na ożywienie i poprawę
dochodowości gospodarstw rolnych,
- zwiększenia usług medycznych specjalistycznych (pediatrycznych i ginekologicznych).
- rozwój usług o charakterze socjalno – opiekuńczym,
- usługi turystyczne, rekreacji, wypoczynku (turystyka kwalifikowana, informacja
turystyczna, ścieżki rowerowe, organizacja miejsc noclegowych i gastronomicznych),
- pozyskanie inwestora strategicznego
- powołanie w miastach punktu informacji gospodarczej dla lokalnych przedsiębiorców,.
- promocję inwestycyjną należy zorientować pod konkretne grupy potencjalnych inwestorów.
- podniesienie atrakcyjności Starego Rynku w Gąbinie (zagospodarowanie i odnowienie
centrum dziedzictwa kulturowego i rozwoju publicznego): stworzenie małej infrastruktury
turystycznej, organizacja imprez,
- inicjowanie rozwoju form obsługi turystyki: pobytowych, gastronomicznych i innych
związanych z obsługą ruchu, jak też kreowanie atrakcyjności poprzez promocję form
pozwalających na identyfikację niepowtarzalnych (innych niż tradycyjne) atrakcji
turystycznych. .
Podsumowując uaktywnienie rynku pracy wiązane jest z działalnością w zakresie:

organizacji ruchu turystycznego i rozwoju usług turystycznych, rekreacji i
wypoczynku, w tym turystyki kwalifikowanej, agroturystyki, hotelarstwo w zespołach
dworsko-parkowych,

rozwoju infrastruktury sportowej i usług rekreacyjno-sportowych dla młodzieży,
14

infrastruktury komunalnej,

produkcji rolniczej (tworzenie gospodarstw specjalistycznych, ekologicznych),

rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji produktów rolnych,

rozwoju usług kultury i edukacji,

szkolenia w zakresie przedsiębiorczości,

rozwoju usług publicznych,

usługi związane z bezpieczeństwem publicznym,

Usługi dla osób starszych i opieki socjalnej.
Strategia powiatu
Zakłada koordynowanie - w obszarze powiatu - działań ujętych w programach przekształceń
strukturalnych wsi poprzez inicjowanie i wspieranie działań aktywizujących przemiany w
zakresie:.
- modernizacji dróg krajowych, wojewódzkich,
- modernizacji i budowy dróg powiatowych,
- budowy nowych i rozbudowy istniejących systemów infrastruktury technicznej,
- edukacja i tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze usług teleinformatycznych.
- wspieranie rolnictwa ekologicznego w gospodarstwach o niewielkim areale i potencjale
produkcji rolnej,
- wdrażania systemu standaryzacji i jakości żywności, wprowadzanie systemu HACCP,
- postępu biologicznego i zootechnicznego,
- inicjowanie powstawania grup producenckich,
- organizacja szkoleń i doradztwa dla rolników podejmujących się produkcji żywności
technologicznej,
- wspieranie tworzenia zakładów aktywizacji zawodowej,
- organizacja szkoleń i kursów w ramach przekwalifikowania rolników,
15
- współpraca z przedsiębiorstwami i organizacjami pozarządowymi w zakresie pozyskiwania
miejsc pracy, poszukiwania alternatywnych źródeł dochodów,
- inspirowanie do tworzenia rodzinnej przedsiębiorczości,
- szkolne programy promujące przedsiębiorczość i regionalne konkursy wiedzy o
przedsiębiorczości,
-
propagowania kształcenia ustawicznego,
- udziału w organizacji giełd rolnych i targów, kojarzenia partnerów gospodarczych poprzez
giełdy, targi, fora gospodarcze,
- inicjowanie współpracy zagranicznej z potencjalnymi partnerami gospodarczymi,
- tworzenia systemów informacji dla inwestorów w językach obcych,
- tworzenia parków technologicznych przy instytutach naukowych na bazie uczelni płockich,
- wspierania działań na rzecz modernizacji zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego
- promocji walorów przyrodniczo - krajobrazowych i kulturowych powiatu, tworzenie
warunków do rozwoju turystyki,
- wspieranie imprez kulturalnych i turystycznych podejmowanych przez gminy, rozwoju bazy
hotelowej, agroturystyki,
- współpracy z samorządami lokalnymi w zakresie określania preferencyjnych kierunków
uruchamiania przez bezrobotnych własnej działalności gospodarczej,
- pozyskiwania i bieżącej analiza informacji o rynku pracy,
- pomocy w organizowaniu „Powiatowych Punktów Konsultacyjnych”
- ustawicznego kształcenia kadry pedagogicznej,
- tworzenia sieci szkolnictwa ponadgimnazjalnego – liceów profilowanych i szkół
zawodowych odpowiadających aspiracjom młodzieży i potrzebom rynku pracy,
- organizowania spotkań z dziećmi i młodzieżą - profilaktyka uzależnień,
- koordynacji przewozów kolejowych i autobusowych.
- monitorowanie i stała analiza potrzeb zdrowotnych populacji objętej opieką,
- dostępności do wysokospecjalistycznej diagnostyki i terapii chorób wysokiego ryzyka,
- wdrażania programów prozdrowotnych, organizacji badań profilaktycznych w gminach
16
powiatu poprzez wyspecjalizowane instytucje zdrowia,
- doradztwa metodycznego dla OPS i pracowników socjalnych.
- porozumienia Zarządu Powiatu i Związku Gmin Regionu Płockiego o wspólnej realizacji
zadań prowadzących do:
- utworzenia powiatowego systemu unieszkodliwiania odpadów
- rekultywacji wyeksploatowanych składowisk,
- działań na rzecz budowy składowiska eternitu.
- budowy sieci kanalizacyjnej i nowych oczyszczalni ścieków,
- wdrożenia systemu informacji o środowisku i jego ochronie,
- WSPIERANIE FOLKLORU ORAZ ZANIKAJĄCYCH ZAWODÓW,
- budowania systemu komunikowania się ze społecznością lokalną.
- wspieranie twórczości środowisk kulturalnych na rzecz regionu, powiatu, gminy, rozwijanie
świadomości i tożsamości kulturowej.
Powiat gostyniński
- stworzenie i umocnienie organizacji branżowych i stowarzyszeń producentów, które będą
dysponowały kadrą wysoko wykwalifikowanych specjalistów, działających w sposób
profesjonalny.
- utworzenie komórki obsługującej grupy producenckie. Marketing rynku.
- stworzenie instytucjonalnych podstaw dla rozwoju agroturystyki.
- wspieranie osób chcących rozpocząć działalność agroturystyczną.
- rozwój kultury fizycznej.
- obsługa ruchu turystycznego m.in.. urządzanie kwater dla turystów, baza informacji
turystycznej, rozwój turystyki kwalifikowanej, ekoturystyki /krajoznawczej,
wypoczynkowej, przygodowej/, rozwój turystyki zrównoważonej /podglądanie zwierząt/.
- bezpieczeństwo publiczne, szkolenie strażaków, program „bezpieczne miasto”.
17
- giełda towarowo –rolno -spożywcza,
- stworzenie centrum handlowego, zespołów handlowo-usługowych na osiedlach
- zagospodarowanie wolnych terenów i obiektów (nowe przedsiębiorstwa), uzbrajanie
terenów,
- imprezy miejskie,
- racjonalizacja i estetyzacja zabudowy centrum miasta,
- organizowanie robót publicznych przez miasto i samodzielne podmioty gospodarcze,
- segregacja odpadów,
- utrzymanie terenów zielonych i ich powiększanie
- termomodernizacja budynków,
- budowa parkingów, modernizacja chodników,
- rozbudowa sieci teleinformatycznej,
- profesjonalne szkolenia dla pracowników administracji, oświaty,
- organizacja konkursów ekologicznych i wiedzy o samorządzie,
- organizowanie badań profilaktycznych,
- wyposażanie terenów osiedlowych i szkolnych w urządzenia sportowe, organizowanie zajęć
i imprez sportowych,
- rekonstrukcja obiektów wzgórza zamkowego jako bazy hotelowo-konferencyjnej,
- organizowanie opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi, opieka pedagogiczna
dla dzieci z rodzin biednych i patologicznych,
- promowanie i wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości,
- promowanie i wspieranie indywidualnej aktywności gospodarczej mieszkańców, szukanie
zatrudnienia i prowadzenie działalności gospodarczej (w ramach działalności Sannickiego
Centrum Informacji),
- poprawa warunków produkcji rolniczej
18
Podsumowując uaktywnienie rynku pracy wiązane jest z następującymi zawodami:

Pracownicy ochrony osób i mienia,

Pracownicy handlu,

Moderatorzy działalności kulturalnej, sportowej,

Pracownicy komunalni (m.in. ogrodnicy),

Pracownicy budowlani,

Informatycy,

Pracownicy administracji i opieki społecznej

oraz z działalnością w zakresie:

poprawy stanu czystości środowiska naturalnego

infrastruktury komunalnej,

produkcji rolniczej i obsługi rolnictwa,

rozwoju usług kultury, edukacji

szkolenia w zakresie przedsiębiorczości.
Strategia powiatu
Zakłada koordynowanie, inicjowanie i wspieranie działań aktywizujących przemiany w
zakresie
- przekwalifikowania zawodowego, doskonalenia kadr (kursy),
- praktycznej nauki zawodu,
- organizacji spotkań informacyjno-edukacyjnych dla młodzieży uczącej się,
- upowszechniania metod Indywidualnego Planu Działania,
- programy z zakresu techniki aktywnego poszukiwania pracy i planowania kariery
zawodowej,
- budowy oczyszczalni ścieków, ponad powiatowego Zakładu Utylizacji Odpadów, sieci
gazociągowej,
- budowa i modernizacji dróg.
19
V. GŁÓWNE PROBLEMY RYNKU PRACY NA PODSTAWIE WYWIADU W GMINACH
Skuteczność w walce z bezrobociem zależy od gotowości osób poszukujących
zatrudnienia do podejmowania pracy oferowanej, z czym może się wiązać konieczność
zdobycia nowych kwalifikacji. Problemem na analizowanym rynku pracy jest mobilność
przestrzenna i zawodowa pracowników.
Zasób informacji o lokalnym rynku pracy gromadzony w ramach statystyki państwowej jest
niezwykle szczupły. O ile w zakresie niezrealizowanej podaży pracy, urzędy pracy dysponują
rejestrami bezrobotnych, a w zakresie niezrealizowanego popytu na pracę – informacjami o
ofertach (część wakatów), brakuje informacji o pracujących (zrealizowana część popytu i
podaży). Po części braki te wypełniają dane uzyskane w sondażu w gminach: pozwalają
ocenić część rynku pracy od strony siły roboczej oraz podejmowane działania na rzecz
zatrudnienia.
Powiat gostyniński

roboty publiczne, interwencyjne,

szkolenia pod kątem zakładu komunalnego (robotnik budowlany, glazurnik),

szkolenia z obsługi turystyki, małej gastronomii, usług agroturystycznych,

Edukacja ekologiczna: przy szkołach,

drobna przedsiębiorczość dla rolników z małych gospodarstw,

organizacja wystaw dla twórców kultury,

opieka socjalna (warsztaty, terapeutyka) w ramach powiatu
Powiat płocki

rozwój hodowli,

rozwój przedsięwzięć z zakresu usług,
20

rozwój małej przedsiębiorczości,

preferowane przez osoby bezrobotne zawody to: sekretarka, magazynier, pracownik
administracyjny, handlowiec, agent ochrony, kierowca, elektryk, sprzedawca,
sprzątaczka, robotnik budowlany,

brak wiedzy o prowadzeniu działalności gospodarczej na własny rachunek,

mała aktywność w poszukiwaniu pracy,

projekty szkoleniowe pod przedsiębiorców (gmina ma kontakty z przedsiębiorcami)

realizowany program informatyzacji gminy (świetlice wiejskie), szkolenia
komputerowe,

projekt „transfer wiedzy” – tworzona baza danych,

organizacja czasu wolnego młodzieży (koła zainteresowań),

szkolenia dla rolników: księgowość komputerowa, kierowcy, spawacze, obsługa
maszyn budowlanych (firmy zgłaszają zapotrzebowanie),

przygotowanie terenów pod strefę ekonomiczną (Reczyn w Gm. Bodzanów),

POWSTAJĄCE GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE,

przetwórstwo rzepaku – biopaliwa, tłocznia rzepaku w Brudzeniu,

kilka grup producenckich,

szkolenia organizowane przez pracodawców (telewizory LG Mława), szkolenia
bezrobotnych w porozumieniu z pracodawcami,

dojazdy do pracy do Warszawy, Płocka,

Roboty interwencyjne, publiczne,

Handel obwoźny,

Roboty wykończeniowe w budownictwie,

Obsługa ruchu turystycznego,

Rękodzieło ludowe,

Słaby rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego,

Kurs chemizacyjny, kursy językowe,

Partnerstwo ożywienia lokalnego,
21

Inicjatywy na rzecz przyciągnięcia inwestorów,

Zapotrzebowanie na szkolenia dla kobiet, dla grupy młodzieży po szkołach średnich,
która nie podjęła dalszej edukacji, z przedsiębiorczości,

Mieszkańcy dojeżdżają do pracy w usługach, na budowach

Szkolenia zabezpieczają: POP, ODR,

partnerstwo publiczno- prywatne na potrzeby szkoleń bezrobotnych,

organizacja zajęć integracyjnych,

Przepływ informacji: pracodawca - chętni do pracy,

Spółdzielnia wikliniarska,

Szkolenia z obsługi kas fiskalnych,

Organizacja programów dla kobiet – uaktywnienie na rynku pracy,

Agroturystyka – nie ma zainteresowania w gminach podmiejskich,

Spółdzielnia socjalna: prace domowe (sprzątanie, prace ogrodowe),

Funkcjonowanie świetlicy socjoterapeutycznej,

Zorganizowany dostęp do komputera i nauka wykorzystania technik informatycznych

Bliskość miasta Płocka – dojazdy do pracy,

Prace interwencyjne,

Szkolenia dla rolników i osób bezrobotnych; księgowość, administracja, obsługa kasy
fiskalnej,

wyjazdy do pracy do Płocka i Warszawy,

Wykupywanie starych gospodarstw przez warszawiaków,

Dorywcza praca przy inwestycjach infrastrukturalnych,
Powiat sierpecki

jest trochę przedsięwzięć pozarolniczych,

działalność rolnicza – szkolenia ODR,
22

nie ma programów edukacyjnych dla dorosłych,

działania promujące w zakresie edukacji medycznej,

edukacja ekologiczna – działania powiatu,

słaby rozwój gospodarstw agroturystycznych,

organizacja turystyki wiejskiej – nie ma

w ramach agroturystyki – organizacja atrakcji (badania archeologiczne),

funkcjonuje czytelnia internetowa, nowoczesna pracownia komputerowa – budowa
społeczeństwa informatycznego (szafki telefoniczne wyposażone w szerokopasmowe
łącza),

szkolenia w kierunku społeczeństwa informatycznego,

Edukacja ekologiczna – przy szkołach,

Wdrażanie nauczania przedsiębiorczości w szkołach,

Szkolenia w zakresie rachunkowości rolniczej i ogólnej,

Jedna grupa producencka,

Potrzebni aktywni liderzy, program wyłaniania liderów,

Prace interwencyjne (chodniki, przy budowie dróg),

Dojazdy do pracy,

SZKOLENIA OGÓLNE UŚWIADAMIAJĄCE KWESTIE FINANSOWE,

ROZWÓJ SPORTU, ŚCIEŻEK ROWEROWYCH,

Prawne przygotowanie terenów inwestycyjnych,

Zakład Gospodarki Mieszkaniowej szkoli bezrobotnych do pracy w budownictwie,

Funkcjonuje prywatny Zakład Szkolenia Zawodowego,

Organizacja prac społecznie – użytecznych,

Zapotrzebowanie na średnie służby medyczne, kierowców TIR-ów ze znajomością
języków obcych (był taki kurs, ale chętni nie ukończyli),

Zapotrzebowanie: robotnicy budowlani, księgowość, etnografowie, organizacja i
obsługa turystyki
23

SZKOLENIA DLA MŁODZIEŻY – ZAGOSPODAROWANIE CZASU WOLNEGO,

słaby rozwój przetwórstwa rolnego,

oprawa turystyczna miejscowości turystycznej Słupii (plaże, usługi),

brak wyszkolonych pracowników w firmach budowlanych,

szkolenia potrzebne w zakresie organizacji i promowania lokalnych przedsiębiorców
turystycznych,

duża rotacja w rejestracji działalności gospodarczej, szkolenie kobiet – uruchamianie
działalności,

szkolenia w kierunku społeczeństwa informatycznego,
VI. WNIOSKI
Głównymi przyczynami systemowymi kryzysu rynku pracy są;
-
zbyt powolne tempo restrukturyzacji rolnictwa,
-
pogłębiający się kryzys strukturalny w ochronie zdrowia i oświacie,
-
mała efektywność działań zorientowanych na aktywne przeciwdziałanie bezrobociu,
-
rosnący dystans w poziomie życia oraz w szansach zdobycia zatrudnienia pomiędzy
obszarami wiejskimi, a miejskimi,
-
migracja wysoko wykwalifikowanych kadr w poszukiwaniu lepszej pracy za granicą,
-
występowanie zjawiska szarej strefy,
-
kształtowanie się znaczącego segmentu rynku, obejmującego absolwentów szkół
wyższych i średnich, wymagającego stosowania stałych mechanizmów adaptacji
zawodowej,
-
długotrwałe bezrobocie, grupa osób trwale bezrobotnych jest mało mobilna i słabo
reaguje na zabiegi reintegracyjne, w konsekwencji przekształca się ona w grupę
zagrożoną biedą i wykluczeniem społecznym.
24
Z punktu widzenia strategii polityki władz samorządowych istotne znaczenie ma jasne
zdefiniowanie typów przedsięwzięć zwiększających szanse adaptacyjne osób bezrobotnych:
-
działań adresowanych do osób aktywnie poszukujących pracy oraz dysponujących
potencjałem osobowym i zawodowym do radzenia sobie na rynku pracy,
-
działań adresowanych do osób zagrożonych wykluczeniem ze względu na sytuacje
trwałego bezrobocia.
Na obecną sytuację na rynku pracy ma wpływ dobra faza rozwoju koniunktury, co
przejawia się w poprawie odpowiednich
wskaźników, charakteryzujących rynek pracy,
przede wszystkim
we wzroście zatrudnienia. Jest on jednak wciąż niewysoki. Sytuacja na rynku pracy, patrząc
na wskaźniki, jest lepsza w stosunku do 2005r – wyższe jest zatrudnienie, niższe bezrobocie.
W analizowanym regionie występują jednostki odmienne gospodarczo: gminy wokół Płocka
oraz pozostałe o
relatywnie niewielkim potencjale gospodarczym, skupiającym się
zdecydowanie wokół rolnictwa. Częściej pracującymi są osoby dysponujące bardzo niskim
wykształceniem – gimnazjalnym lub podstawowym – co po raz kolejny pokazuje specyfikę
powiatu rolniczego.
Subregion Płocki charakteryzują następujące zjawiska na rynku pracy:
 Niska przedsiębiorczość (rotacja firm ) i skłonność do podejmowania samodzielnej
działalności
 Niezbyt wysoka mobilność terytorialna
 Wzrost zatrudnienia pozostaje niewspółmierny do zmniejszenia bezrobocia. Wynika z
tego, że wciąż następują odpływy do bierności zawodowej. Chociaż obecnie pozytywne
trendy na rynku pracy zdecydowanie przeważają, to jednak niepokoi fakt, że bezrobotni
zamiast trafiać do grupy zatrudnionych, dezaktywizują się. Przywrócenie do sfery
zatrudnienia osób pasywnych jest zdecydowanie trudniejsze niż poszukujących pracy.
25
 Rozbieżność struktury kształcenia i popytu na pracę według wykształcenia ujawnia się w
postaci niskiej zatrudnialności osób z wykształceniem ogólnym (bez zawodu
wyniesionego z edukacji szkolnej) oraz humanistycznym (Sierpc),
 Bezrobotni bardzo często pochodzą z kilku grup zawodowych: po pierwsze, z grupy
pracowników świadczących usługi osobiste lub sprzedawców (Bielsk), po drugie, z grupy
pracowników wykonujących proste prace, po trzecie, z grupy operatorów i monterów
maszyn i urządzeń, a po czwarte, z grupy robotników przemysłowych i rzemieślników.
Duża koncentracja bezrobotnych
w tych grupach, nie odpowiadająca strukturze
zatrudnienia, wskazuje na to, że rynek pracy rozwinął się inaczej, niż wynika to ze
struktury posiadanych kwalifikacji,
 Dość powszechna jest ocena, że brak infrastruktury stanowi barierę rozwoju. Dotyczy to
w szczególności infrastruktury komunikacyjnej, ale również technicznej infrastruktury
wiejskiej (kompletnie uzbrojonych terenów). W konsekwencji brak infrastruktury
sprawia, że firmy się nie rozwĳają i nie są tworzone miejsca pracy.
 Słaba jest też infrastruktura turystyczna, noclegowa, gastronomiczna, i to w powiatach, w
których w takim kierunku podąża popyt. Są to czynniki ograniczające rozwój
gospodarczy i inwestycje.
 Do grupy o trudnej sytuacji należą osoby z wyższym wykształceniem, popyt sektora
prywatnego na pracę osób dobrze wykształconych jest niewielki, co skutkuje tym, że
osoby te najczęściej zatrudniają się w sektorze publicznym lub migrują. Niewątpliwie
jest to rezultat rolniczego charakteru powiatów.
 Rozwój turystyki, obsługi nieruchomości i firm oraz handlu stwarza – poza popytem na
pracę wysoko kwalifikowaną – również miejsce dla pracy nisko kwalifikowanej.
Potencjalnie można w tych segmentach rynku lokować osoby bezrobotne, które cechują
się niskim kapitałem ludzkim.
 Duże obecnie zatrudnienie w budownictwie - dostarcza miejsc pracy dla osób z niskim
poziomem wykształcenia,
26
 Ożywienie inwestycyjne (w tym rozbudowa infrastruktury przy współudziale funduszy
strukturalnych UE i prace z tym związane) oraz stopniowy wzrost dochodów,
warunkujący popyt na mieszkania, mogą ożywić zatrudnienie w tym segmencie
gospodarki.
 Potencjał przyrodniczy, krajobrazowy i historyczny, od którego zależy rozwój turystyki,
nie jest w pełni wykorzystany. Wprawdzie w większości badanych powiatów rozwĳa się
pracochłonna turystyka czy gastronomia, ale gdyby pojawiło się więcej inwestycji w tym
sektorze lub podjęto więcej działań na rzecz wydłużenia sezonu (imprezy przyciągające
turystów i biznesmenów), to wzrost zatrudnienia mógłby być wyższy.
 Rozwój powiatów jest warunkowany rozbudową sieci komunikacyjnej bądź modernizacją
już istniejącej,
 Ułatwieniem dla funkcjonowania małych firm powinna być polityka lokalnych władz
samorządowych, dotycząca
przede wszystkim udostępniania lokali do prowadzenia
działalności gospodarczej za niewygórowaną cenę, preferencje podatkowe, plany
przestrzennego zagospodarowania, przewidujące tereny pod działalność gospodarczą,
taką, jaka ma szansę rozwoju w danym regionie,
 Brak tworzenia miejsc praktycznej nauki zawodu lub obejmowania osób bezrobotnych
programem przygotowania zawodowego skutkuje małą dostępnością do miejsc nauki
zawodu takiego typu. A są to miejsca potencjalnie bardzo potrzebne, szczególnie dla
uczniów, dla których zdobycie średniego wykształcenia jest zbyt trudne lub zbyt
kosztowne. Koszty edukacji praktycznej musiałyby być pokrywane – w większej niż
obecnie części – przez instytucje publiczne, żeby bardziej rozwinąć praktyczną naukę
zawodu lub umiejętności zawodowych, w których zakresie nie mogą kształcić szkoły, np.
z powodu opóźnienia technologicznego, doradców zawodowych oraz pośredników należy
uzależnić od liczby zarejestrowanych bezrobotnych,
 Niski poziom szkoleń w zakresie metodologii badania lokalnych rynków pracy. Właściwe
byłoby też zachęcenie do szkolenia pracowników starostw odpowiadających za
przygotowywanie strategii i planów rozwoju powiatu czy strategii i planów dotyczących
27
rozwiązywania
problemów
społecznych
(np.
uruchomienie
systemu
kształcenia
podyplomowego, którego koszty byłyby współfinansowane z funduszy strukturalnych).
Szkolenia te muszą mieć gwarancję wysokiej jakości. Dzięki takim szkoleniom jest większa
szansa lokalnego
porozumienia w zakresie istotnych problemów rynku pracy,
odpowiedniego ich diagnozowania i tworzenia programów naprawczych.
Głównymi
elementami
rozwoju
zasobów
pracy,
promowania
zatrudnienia
i
przeciwdziałania bezrobociu powinno być:
 Wzrost inwestycji i lepsze wykorzystanie zdolności wytwórczych,
 Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (centra innowacji i przedsiębiorczości,
zwiększenie popytu na produkty usługi produkowane przez przedsiębiorstwa powiatu),
 Rozwój budownictwa ( rozbudowa mediów, plany przestrzennego zagospodarowania),
 Zwiększenie mobilności przestrzennej i zawodowej (większy czasowy przepływ
pracowników z terenu powiatów do dużych miast, programy szkolenia w zawodach
deficytowych),
 Dostosowanie kształcenia zawodowego (szkolnego i kursowego) do potrzeb rynku pracy
(biuletyn informacyjny o absolwentach, opracowanie katalogu zawodów deficytowych i
nadwyżkowych w powiecie i gminach i przekazywanie go do szkół i ośrodków
dokształcania),
 Określenie celów zatrudnieniowych w powiatowym programie rozwoju społeczno –
gospodarczego,
 Stworzenie lokalnego forum na rzecz wzrostu zatrudnienia i ograniczenia bezrobocia z
udziałem wszystkich partnerów społecznych.
Opracowała:
Alicja Pejta - Jaworska
28
ZAŁĄCZNIK NR 1
ZESTAWIENIE WYNIKÓW ANALIZY DOKUMENTÓW PROGRAMOWYCH
POWIATÓW I GMIN SUBREGIONU PŁOCKIEGO
Powiat płocki
 Bielsk
 Bodzanów
 Brudzeń Duży
 Bulkowo
 Drobin
 Gąbin
 Łąck
 Mała Wieś
 Nowy Duninów
 Radzanowo
 Słubice
 Słupno
 Stara Biała
 Staroźreby
 Wyszogród
Powiat gostyniński
 Gostynin - miasto
 Gostynin
 Sanniki
Powiat sierpecki
 Gozdowo
 Mochowo
 Rościszewo
 Sierpc - miasto
 Sierpc
 Szczutowo
 Zawidz
29

Kierunki rozwoju gmin Subregionu Płockiego

Transkrypt

Podobne dokumenty

System do oceny i poprawy jakości powietrza w kabinie samochodu

Jakiego obszaru dotyczy badanie: 1. Ogólne pytanie, na które

DECOUPAGE - LGD Wrzeciono

mobilny punkt informacyjny w czechowicach

Profil WilkNetera

Biuro Podróży LIMTRAVEL

pełna treść apelu starosty płockiego

skuteczna ekspansja na rynek włoski