docZałącznik 1b - Prognoza APOS - tekst
download 
Reklamacja Transkrypt
Załącznik 1b - Prognoza APOS - tekst
Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Załącznik nr 1b do uchwały nr V/62/2011 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 8 marca 2011 r. Prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016 0 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” spis treści: 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 4. 4.1 4.2 5. Wstęp ........................................................................................................................... 3 Przedmiot opracowania ................................................................................................. 3 Główne cele projektowanego dokumentu – Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej ............................................................................... 3 Powiązania analizowanego projektu z innymi dokumentami ..................................... 10 Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy..................................................... 10 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowania dokumentu .............................................................................. 11 Lokalizacja analizowanego projektu, istniejący stan środowiska na terenie miasta Bielska-Białej................................................................................................ 17 Lokalizacja Bielska-Białej .......................................................................................... 17 Istniejący stan środowiska wraz z oceną potencjalnych zagroŜeń .............................. 18 Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji analizowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody .......... 36 Potencjalne zmiany w środowisku w przypadku braku realizacji ustaleń zawartych w aktualizacji POŚ miasta Bielska-Białej .................................................................. 47 Przewidywane oddziaływania projektowanego dokumentu na środowisko ...... 49 Oddziaływanie zapisów Programu ochrony środowiska na poszczególne elementy środowiska, w tym równieŜ zdrowie i Ŝycie ludzi ..................................................... 49 Oddziaływanie na obszary NATURA 2000 ............................................................... 54 ZaleŜności między elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy55 Oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne wynikające z realizacji zapisów w analizowanym dokumencie ................................ 60 Stan środowiska na obszarach objętych znaczącym oddziaływaniem ....................... 61 MoŜliwe transgraniczne oddziaływanie na środowisko ............................................. 62 Wytyczne do ochrony i monitoringu środowiska na etapie realizacji ustaleń analizowanego programu ........................................................................................ 63 Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji analizowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru NATURA 2000 oraz integralność tego obszaru ........................................... 63 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień analizowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania... 65 Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w analizowanym dokumencie wraz uzasadnieniem ich wyboru ....................................................... 67 6. Streszczenie w języku niespecjalistycznym............................................................ 68 SPIS TABEL: 1 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Tabela 1 Tabela 2 Tabela 3 Tabela 4 Tabela 5 Tabela 6 Tabela 7 Tabela 8 Tabela 9 Tabela 10 Tabela 11 Tabela 12 Tabela 13 Tabela 14 Tabela 15 Tabela 16 Tabela 17 Tabela 18 Harmonogram realizacji zadań własnych ujętych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” ................. 7 Macierz oceny uwzględnienia celów ochrony środowiska zawartych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej” z celami polityki ekologicznej państwa ............................................................................................................................. 14 Jakość wód podziemnych z terenu miasta Bielska-Białej w latach 2006 – 2007 ............. 21 Ocena jakości wód monitoringu diagnostycznego w Bielsku-Białej w latach 2005 – 2007 .......................................................................................................................................... 22 Ocena jakości wód pod kątem wymagań jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spoŜycia w Bielsku-Białej w latach 2005 – 2008 ............................................................................ 23 Struktura uŜytkowania gruntów na terenie miasta Bielska-Białej .................................... 24 Stan powietrza atmosferycznego określony na podstawie analiz wykonanych w stacji pomiarowej przy ulicy Kossak-Szczuckiej 19 w Bielsku-Białej ...................................... 28 Wyniki bieŜącej ceny jakości powietrza w Bielsku-Białej za lata 2007 - 2008 ............... 28 Stan powietrza atmosferycznego określony na podstawie analiz wykonanych w stacji pomiarowej przy ulicy Broniewskiego w Bielsku-Białej ................................................. 28 Struktura gruntów leśnych miasta Bielska-Białej w 2008 roku ........................................ 32 Tereny zieleni miejskiej miasta Bielska-Białej według stanu z 2008 roku ...................... 33 Wykaz form ochrony przyrody z terenu miasta Bielska-Białej ........................................ 36 Analiza korelacji celów „Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej” ze zidentyfikowanymi problemami ochrony środowiska ...................................................... 40 Ocena wpływu celów i priorytetów ekologicznych „Aktualizacji programu ochrony środowiska…” na elementy środowiska miasta Bielska-Białej ........................................ 55 Wpływ realizacji zadań ujętych w „Aktualizacji POŚ miasta Bielska-Białej” na poszczególne elementy lokalnego środowiska przyrodniczego i społecznego. ................ 58 Potencjalne moŜliwe oddziaływanie „Aktualizacji programu ochrony środowiska…” na poszczególne elementy środowiska i obszary NATURA 2000 ....................................... 60 Ocena szacunkowa negatywnych oddziaływań na środowisko celów i kierunków działań przyjętych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska…” oraz sposoby przeciwdziałania, ograniczenia i kompensacji .................................................................. 63 Przykładowe wskaźniki słuŜące do oceny realizacji zakładanych zadań ......................... 65 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW: Załącznik nr 1 Lokalizacja miasta Bielska-Białej na tle obszarów NATURA 2000, skala 1: 200 000, Załącznik nr 2 Uwarunkowania hydro-geologiczne miasta Bielska-Białej, skala 1: 50 000, Załącznik nr 3 Uwarunkowania przyrodnicze miasta Bielska-Białej, skala 1:50 000, Załącznik nr 4 Uwarunkowania antropogeniczne miasta Bielska-Białej, skala 1: 50 000. 2 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 1. WSTĘP 1.1 Przedmiot opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest identyfikacja i analiza prognozowanego wpływu poszczególnych ustaleń (celów i zadań) zawartych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016”. Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko wynika z przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz. 1227, ze zmianami). Zgodnie z art. 46 tej ustawy, projekty planów i programów (w tym programu ochrony środowiska) wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (prognozy). Artykuł 51 tej ustawy precyzuje zakres sporządzania prognozy oddziaływania na środowisko – niniejsza prognoza została sporządzona zgodnie z tymi wymaganiami. Głównym celem opracowania prognozy jest określenie moŜliwych skutków dla środowiska przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w „Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016”. Identyfikacja ewentualnych zagroŜeń na etapie opracowywania dokumentu pozwala na ich uwzględnienie w ostatecznej wersji dokumentu i opracowanie działań kompensacyjnych. 1.2 Główne cele projektowanego dokumentu – Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016 Aktualizacja Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej stanowi kontynuację i podstawowe narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w mieście, określa politykę środowiskową, cele i zadania środowiskowe słuŜące poprawie obecnego stanu środowiska na terenie miasta. Celem Programu jest charakterystyka stanu istniejącego i przedstawienie propozycji zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów ochrony środowiska ze wskazaniem rozwiązań dla tych proponowanych działań. Program wspomaga dąŜenie do uzyskania na terenie miasta sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu źródeł zanieczyszczeń na środowisko, ochronę zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Wyznaczone cele i zadania dotyczą aspektów ekologicznych mających wpłynąć na poprawę aktualnego stanu poszczególnych elementów środowiska, zwłaszcza w aspekcie: gospodarki wodno-ściekowej, powietrza atmosferycznego, hałasu, oddziaływania pól elektromagnetycznych, uŜytkowania powierzchni ziemi i gleby, racjonalnego uŜytkowania zasobami przyrody, edukacji ekologicznej oraz bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców. Jako priorytety ekologiczne oraz cele i kierunki działań w ochronie środowiska miasta Bielska-Białej przyjęto: a) w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Priorytet I „Poprawa stanu jakości wód powierzchniowych” Priorytet II „Ochrona jakości wód podziemnych” Priorytet III „Wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej” Priorytet IV „Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych” 3 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Priorytety te są zgodne z celami przyjętymi w polityce ekologicznej państwa na lata 2009 – 2016 oraz Programem ochrony środowiska województwa śląskiego. NajwaŜniejszymi celami w zakresie ochrony i racjonalizacji wykorzystania i ochrony zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej miasta Bielska-Białej są: budowa, rozbudowa oraz modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacyjnej miasta międzygminna współpraca w porządkowaniu gospodarki wodno-ściekowej ograniczenie strat wody powstających podczas jej przesyłu oraz racjonalizacja zuŜycia wody – stosowanie nowoczesnych technologii oszczędzających wodę, zamkniętych obiegów wód w zakładach przemysłowych ochrona oraz monitoring zasobów ilościowych i jakościowych wód powierzchniowych i wód podziemnych renaturalizacja cieków wodnych zmniejszenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych między innymi po przez zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych budowa, przebudowa oraz modernizacja obiektów hydrotechnicznych (wałów, wylotów kanalizacyjnych) zlokalizowanych na terenie miasta zapewnienie odpowiedniej retencji wodnej b) w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleby: Priorytet I „Ochrona powierzchni ziemi i gleby przed zanieczyszczeniami antropogenicznymi oraz racjonalne uŜytkowanie gruntów” Priorytet II „Rekultywacja terenów poprzemysłowych, zdegradowanych działalnością człowieka” Strategicznymi i najwaŜniejszymi celami zakładanymi do osiągnięcia na terenie miasta Bielska-Białej w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleb są: ograniczenie negatywnego wpływu intensyfikacji rolnictwa monitoring obszarów zagroŜonych ruchami masowymi ziemi wdraŜanie wśród mieszkańców, rolników działań proekologicznych wspieranie i rozwijanie rolnictwa ekologicznego na obszarze miasta, rozwój plantacji roślin energetycznych prowadzenie badań monitoringowych jakości i stanu gleb uprawnych i leśnych na terenie Bielska-Białej, badania jakości gleb wokół największych zakładów przemysłowych c) w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: Priorytet I „Poprawa stanu jakości powietrza” - kontynuacja i koordynacja działań mających na celu poprawę stanu czystości powietrza przez ograniczenie tzw. niskiej emisji, zmniejszenie energochłonności obiektów, modernizację układu komunikacyjnego, poprawę stanu dróg, zmianę organizacji ruchu, budowę ścieŜek rowerowych itp. Priorytet II „Prowadzenie monitoringu jakości powietrza” – prowadzenie przez odpowiednie jednostki (WIOŚ, WSSE) analizy stanu czystości powietrza na terenie miasta. W najbliŜszych latach w odniesieniu do ochrony powietrza na terenie miasta Bielska-Białej konieczne będzie między innymi: prowadzenie monitoringu stanu powietrza atmosferycznego zastosowanie urządzeń i technologii zmniejszających emisję z procesów przemysłowych oraz wprowadzenie systemów zarządzania środowiskowego w zakładach dalsza realizacja programu ograniczania tzw. niskiej emisji dalsze działania zmierzające do termoizolacji budynków promowanie ekologicznych nośników energii między innymi paliw alternatywnych (gaz ziemny, biogaz, olej opałowy) 4 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - przebudowa systemu energetycznego i rozwijanie odnawialnych źródeł energii, w tym ekologicznych upraw energetycznych, układów solarnych itp. modernizacja i rozszerzenie zasięgu sieci gazowniczej poprawa dostępności, bezpieczeństwa, szybkości i komfortu podróŜowania środkami komunikacji miejskiej ograniczenie wpływu miejskiego systemu transportowego na środowisko (modernizacja skrzyŜowań, remont i przebudowa zdegradowanych ciągów komunikacyjnych) kontynuacja przebudowy i modernizacji węzłów drogowych na drogach krajowych i powiatowych rozwój ruchu rowerowego poprzez wytyczanie i budowanie nowych oraz modernizację juŜ istniejących ścieŜek rowerowych zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i moŜliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii restrykcyjne przestrzeganie wymogów ochrony powietrza, ujmowanie zapisów dotyczących ochrony powietrza w dokumentach planistycznych d) w zakresie ochrony przed hałasem: Priorytet I „Zapewnienie mieszkańcom dobrego klimatu akustycznego” – realizowane głównie przez polepszenie stanu technicznego dróg, zmianę organizacji ruchu polegającą na wyprowadzeniu ruchu tranzytowego z centrum miasta oraz skoordynowanie wszystkich dokumentów planistycznych i strategicznych. Do głównych celów warunkujących realizację ochrony przed hałasem na obszarze miasta Bielska-Białej zalicza się: ponowne przeprowadzenie oceny stanu akustycznego środowiska dla terenu BielskaBiałej (aktualizacja mapy akustycznej miasta), stworzenie programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalne poziomy, wspieranie technologii w zakładach produkcyjnych zmniejszających emisję hałasu do środowiska, przeprowadzanie bieŜących remontów dróg oraz ich przebudowy, ukończenie budowy obwodnic miejskich, eliminacja zagroŜenia hałasem (budowa ekranów akustycznych, tworzenie ochronnych pasów zieleni izolacyjnej), prowadzenie monitoringu stanu klimatu akustycznego przy głównych drogach, zakładach przemysłowych itp., wprowadzanie zapisów do dokumentów planistycznych ujmujących konieczność ochrony przed hałasem. e) w zakresie ochrony przed promieniowaniem niejonizującym: Priorytet I „Ochrona mieszkańców oraz środowiska naturalnego przed nadmiernym promieniowaniem niejonizującym” Miasto Bielsko-Biała w ramach ochrony środowiska i zdrowia mieszkańców przed negatywnym wpływem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego stawia sobie za cel między innymi: przestrzeganie przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego systematyczną kontrolę poziomów tego promieniowania w szczególności na obszarach zabudowy mieszkaniowej i innych obiektów uŜyteczności publicznej oraz terenach chronionych 5 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - wprowadzanie zapisów poświęconych ochronie przed promieniowaniem do nowych lub aktualizowanych planów zagospodarowania przestrzennego preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego f) w zakresie ochrony przyrody: Priorytet I „Kształtowanie zrównowaŜonego modelu miasta, z uwzględnieniem istniejących walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych” Priorytet II „Rozwijanie funkcji rekreacyjnych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym na bazie istniejących zasobów przyrodniczych (przy zachowaniu równowagi ekologicznej w obszarach przyrodniczo cennych) NajwaŜniejszymi celami w zakresie ochrony i rozwoju systemu obszarów chronionych, ochrony zagroŜonych siedlisk oraz ochrony krajobrazu kulturowego na terenie miasta Bielska-Białej jest: objęcie ochroną prawną nowych obszarów, cennych przyrodniczo o znaczeniu regionalnym i międzynarodowym oraz korytarzy ekologicznych stanowiących powiązanie z najwaŜniejszymi strukturami przyrodniczymi na terenie Bielska-Białej, ujmowanie w planach zagospodarowania przestrzennego konieczności ochrony cennych siedlisk przyrodniczych i krajobrazu kulturowego na terenie miasta ochrona walorów kulturowych, zabytkowych załoŜeń zieleni, między innymi jako rewaloryzacja parków, pielęgnacja załoŜeń zieleni, kształtowanie zieleni zabytkowej prowadzenie zrównowaŜonej gospodarki leśnej oraz poprawa kondycji zdrowotnosanitarnej lasów poprawa estetycznego wizerunku środowiska przyrodniczego miasta Bielska-Białej zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta dotyczącej ochrony przyrody przygotowanie terenów dla inwestycji turystycznych zgodnych z zasadami ochrony środowiska, wspieranie rozwoju obiektów turystycznych i rekreacyjnych rozwijanie współpracy z gminami turystycznymi regionu i kraju rozwijanie turystyki rekreacyjnej, aktywnej i specjalistycznej (ścieŜki rowerowe, szlaki przyrodniczo-dydaktyczne). g) w zakresie edukacji ekologicznej: Priorytet I „Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców miasta” – działania te mają prowadzić do wykształcenia świadomego i odpowiedzialnego społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody, jest to zadanie długoterminowe. NajwaŜniejszymi celami w zakresie edukacji ekologicznej są: edukacja ekologiczna mieszkańców mająca na celu poszerzenie świadomości i wiedzy z zakresu ochrony środowiska, wspieranie i rozwój turystyki, rekreacji oraz edukacji przyrodniczej (infrastruktury turystyczno-dydaktycznej) pozostającej w zgodzie z przyrodą, organizowanie szkoleń, kursów oraz akcji promocyjnych związanych z ochroną środowiska podejmowanie cyklicznych inicjatyw proekologicznych skierowanych do mieszkańców Bielska-Białej rozwój programów edukacji ekologicznej przeprowadzanych w placówkach oświatowych 6 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Tabela 1 Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Harmonogram realizacji zadań własnych ujętych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska… Okres realiPlanowane efekty ekologiczne zacji Zadania własne miasta związane z gospodarką wodno-ściekową Monitoring potrzeb w zakresie zabezpieczenia ochrona przed powodzią 2009 – 2016 terenu miasta przed powodzią i suszą i suszą Usuwanie szkód powodziowych spowodowanych ochrona przed powodzią 2009 – 2016 wylewaniem cieków wodnych z terenu miasta i suszą Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań 2009 – 2016 zmniejszenie wodochłonności motywujących ludność do oszczędzania wody Propagowanie dobrych praktyk rolniczych wśród zmniejszenie zanieczyszczenia rolników w celu zmniejszenia zanieczyszczenia 2009 – 2016 wód związkami organicznymi wód Ujmowanie potencjalnych zagroŜeń powodziowych w tworzonych i aktualizowanych dokumen- 2009 – 2016 ochrona przed powodzią tach (plan zagospodarowania przestrzennego) polepszenie warunków ochrony Wspieranie międzygminnej współpracy w porząd2009 – 2016 wód powierzchniowych i podkowaniu gospodarki wodno-ściekowej ziemnych Coroczne sporządzanie dla Marszałka Wojewódzpolepszenie warunków ochrony twa sprawozdania z realizacji działań w ramach 2009 – 2016 wód powierzchniowych i podkrajowego programu oczyszczania ścieków koziemnych munalnych Opiniowanie wniosków dotyczących pozwoleń polepszenie warunków ochrony wodnoprawnych i wydawanie pozwoleń wodno- 2009 – 2016 wód powierzchniowych i podprawnych dla jednostek z terenu miasta ziemnych Prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych polepszenie warunków ochrony oraz kontrola realizacji harmonogramu wywozu 2009 – 2016 wód powierzchniowych i podnieczystości ciekłych i osadów z przydomowych ziemnych oczyszczalni ścieków Uchwalanie Regulaminu dostarczania wody i odpolepszenie warunków ochrony prowadzania ścieków, Planu rozwoju i moderniwód powierzchniowych i pod2009 – 2016 zacji sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, stawek ziemnych, ochrona zasobów opłat za wodę oraz ścieki wodnych Zadania własne miasta związane z ochroną powierzchni ziemi i gleby Prowadzenie monitoringu obszarów zagroŜonych 2009 – 2016 ochrona powierzchni ziemi ruchami masowymi ziemi podniesienie poziomu wiedzy Kontynuacja szkoleń dla rolników obejmujących 2009 – 2016 rolników w zakresie ochrony i Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych racjonalnego uŜytkowania gleb Okresowe badania kontrolne jakości stanu gleb zlokalizowanych w sąsiedztwie największych 2009 – 2016 kontrola zanieczyszczeń zakładów przemysłowych Tworzenie planów uŜytkowania gruntów rolnych dostosowanie upraw do stanu będących pod wpływem oddziaływania terenów 2009 – 2016 jakościowego gleb przemysłowych Okresowa kontrola stanu jakości gleb uŜytkowamoŜliwość kontroli zanie2009 – 2016 nych rolniczo (pH, metale cięŜkie itp.) czyszczeń właściwe stosowanie środków ochrony roślin nie zagraŜająAktualizacja map glebowych 2009 – 2016 cych środowisku i organizmom, zmniejszenie terenów Zadanie 7 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 objętych erozją dostosowanie upraw do specyPromowanie upraw energetycznych 2009 – 2016 fiki gleb ochrona zasobów kopalin Uwzględnianie w miejscowych planach zagospoi rekultywacja terenów poeksdarowania przestrzennego wszystkich udokumen- 2009 – 2016 ploatacyjnych, poprawa dostosowania działań w zakresie towanych złóŜ surowców naturalnych planowania przestrzennego Zadania własne miasta związane z ochroną powietrza atmosferycznego ograniczenie natęŜenia ruchu Budowa i organizacja tras rowerowych 2009 – 2016 samochodowego, ograniczenie emisji zanieczyszczeń wzrost świadomości mieszkańProwadzenie edukacji ekologicznej młodzieŜy i 2009 – 2016 ców na temat konieczności dorosłych w zakresie ochrony powietrza ochrony powietrza Dalsze wdraŜanie programu ograniczania niskiej ograniczenie emisji pyłowoemisji (dofinansowanie działań modernizacyjnych 2009 – 2016 gazowej do powietrza indywidualnych systemów ogrzewczych) Ujmowanie zapisów dotyczących ochrony powieograniczenie emisji zanietrza w dokumentach planistycznych, lokalnym 2009 – 2016 czyszczeń do powietrza prawie oszczędność kosztów ponoszonych na energię w budynkach Termomodernizacje budynków uŜyteczności pu2009 – 2016 publicznych, ograniczenie emiblicznej oraz modernizacja systemów grzewczych sji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych Promowanie źródeł ciepła opartych na wykorzyrozwój energetyki alternatywstaniu paliw alternatywnych oraz energii odna2009 – 2016 nej i odnawialnej wialnej poprawa płynności ruchu, Poprawa stanu technicznego dróg, modernizacja 2009 – 2016 ograniczenie emisji liniowej nawierzchni dróg powiatowych i gminnych pyłowo-gazowej Zadania własne związane z ochroną przed hałasem Dalsza modernizacja dróg powiatowych i gminpoprawa klimatu akustycznego 2009 – 2016 nych na terenie miasta Minimalizacja emisji hałasu komunikacyjnego przez m.in. budowę ekranów akustycznych obniŜenie poziomu dźwięku 2009 – 2016 wzdłuŜ dróg gdzie występują przekroczenia stanw środowisku dardów akustycznych Prowadzenie akcji edukacyjnych zwiększających podniesienie świadomości eduświadomość mieszkańców o zagroŜeniach zwią- 2009 – 2016 kacyjnej społeczeństwa zanych z nadmiernym hałasem Uwzględnianie potrzeb w zakresie ochrony przed minimalizacja uciąŜliwości hałasem w aktualizacjach studium uwarunkowań hałasu dla środowiska; zapewi kierunków zagospodarowania przestrzennego 2009 – 2016 nienie warunków do utrzymamiasta oraz miejscowych planach zagospodaronia równowagi przyrodniczej wania przestrzennego i racjonalnej gospodarki monitoring stanu akustycznego Aktualizacja mapy akustycznej miasta 2009 – 2016 miasta poprawa klimatu akustycznego Stworzenie programów ochrony środowiska 2009 – 2016 na terenie miasta przed hałasem Zadanie własne miasta związane z ochroną przed promieniowaniem niejonizującym Wprowadzenie do miejscowych planów zagospominimalizacja uciąŜliwości 2009 – 2016 darowania przestrzennego zapisów poświęconych promieniowania dla środowi8 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” ochronie przed polami elektromagnetycznymi ska, zapewnienie warunków do utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki Prowadzenie akcji edukacyjnych zwiększających podniesienie świadomości edu33 świadomość mieszkańców o zagroŜeniach zwią- 2009 – 2016 kacyjnej społeczeństwa zanych z promieniowaniem niejonizującym Zadania własne miasta związane z ochroną przyrody łączenie ochrony środowiska Zagospodarowanie i rewaloryzacja zabytkowych 34 2009 – 2016 kulturowego z ochroną środoparków wiska przyrodniczego Tworzenie małoobszarowych form ochrony przywzrost róŜnorodności biolo35 rody (zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, uŜytki 2009 – 2016 gicznej na terenie miasta ekologiczne, rezerwaty) Obejmowanie ochroną prawną ostoi flory, rzadzachowanie najcenniejszych 36 kich siedlisk przyrodniczych znajdujących się na 2009 – 2016 walorów przyrodniczych miaterenie miasta sta, ochrona bioróŜnorodności Objęcie ochroną drzew - propozycji pomników zachowanie najcenniejszych 37 przyrody, konserwacje proponowanych i istnieją- 2009 – 2016 walorów przyrodniczych miacych pomników przyrody sta, ochrona bioróŜnorodności Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczo - dydaktycznych, ścieŜek rowerowych w obrębie obszarozszerzenie oferty rekreacyj38 2009 – 2016 rów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajono-wypoczynkowej brazowo Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej i turystyczrozszerzenie oferty rekreacyj39 nej zachowującej tereny przyrodniczo cenne i 2009 – 2016 no-turystycznej atrakcyjne krajobrazowo Rewitalizacja istniejących zasobów terenów zielepoprawa estetycznego wize40 ni miejskiej oraz tworzenie jej nowych form (do- 2009 – 2016 runku miasta datkowe nasadzenia, tworzenie klombów) Wpisanie Bielskiego Obszaru Metropolitarnego zachowanie najcenniejszych 41 do europejskiego systemu korytarzy ekologicz2009 – 2016 walorów przyrodniczych mianych sta, ochrona bioróŜnorodności Przebudowa zieleni przyulicznej dróg miejskich: poprawa estetycznego wize42 nowe nasadzenia, bieŜąca pielęgnacja zieleni wy- 2009 – 2016 runku miasta sokiej Ujmowanie w nowych lub aktualizowanych planach zagospodarowania przestrzennego konieczwzrost róŜnorodności biolo43 2009 – 2016 ności ochrony cennych siedlisk przyrodniczych i gicznej na terenie miasta krajobrazu kulturowego na terenie miasta Promocja działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o wzrost świadomości ekolo44 2009 – 2016 charakterze cyklicznym (Dzień Ziemi, Sprzątanie gicznej w społeczeństwie Świata) Zadania własne miasta związane z edukacją ekologiczną Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, szlaków pieszych i rowerowych w rozszerzenie oferty rekreacyjno 45 2009 – 2016 obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrak- turystycznej cyjnych krajobrazowo Szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej, wzrost liczby gospodarstw 46 2009 – 2016 Dobrej Praktyki Rolniczej, programów środowiekologicznych skowych itp. 47 Promocja działań proekologicznych 2009 – 2016 wzrost świadomości ekolo9 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” gicznej w społeczeństwie Udostępnianie informacji o środowisku i działawzrost wiedzy o stanie środo48 2009 – 2016 niach proekologicznych z terenu miasta wiska naturalnego Wspieranie szkolnej oraz pozaszkolnej edukacji ekologicznej dla młodzieŜy (warsztaty i wycieczki wzrost świadomości ekolo49 ekologiczne), realizacja szkoleń, kursów, wydaw- 2009 – 2016 gicznej w społeczeństwie nictw, konkursów, akcji podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa Weryfikacja planów zagospodarowania przewzrost świadomości ekolo50 strzennego pod kątem wymagań znowelizowa2009 – 2016 gicznej pod kątem zrównowanych przepisów i Programu ochrony środowiska Ŝonego rozwoju DuŜa część tych zadań jest realizowana na terenie miasta juŜ w chwili obecnej, dla poprawy istniejącego stanu planuje się dalszą kontynuację zadań. 1.3 Powiązania analizowanego projektu z innymi dokumentami Dla wyznaczenia priorytetów ekologicznych oraz celów i kierunków działań dla miasta przeprowadzono analizę dokumentów programowych opracowanych dla całego kraju jak i terenu województwa oraz miasta Bielska-Białej: − polityki ekologicznej państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 − Programu ochrony środowiska dla województwa śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015 (na chwile obecną brak aktualizacji – ogłoszony został przetarg na opracowanie POŚ) oraz innych dokumentów strategicznych. Istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu były równieŜ zapisy „Strategii rozwoju województwa śląskiego na lata 2000 - 2020”, jak równieŜ zapisy zawarte w obowiązujących przepisach prawnych, między innymi ustawie Prawo ochrony środowiska oraz ustawie o ochronie przyrody. Ministerstwo Środowiska opracowało „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”, w których podkreśla się, Ŝe struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z perspektywą na lata 20072010” (obecnie będzie to „Polityka ekologiczna państwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”). Zakres analizowanego dokumentu (aktualizacji POŚ dla miasta Bielska-Białej) jest zgodny z wyŜej wymienionymi dokumentami, które znalazły w nich swoje bezpośrednie bądź pośrednie odzwierciedlenie. 1.4 Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy Podstawą informacyjną, materiałami źródłowymi dla strategicznej oceny oddziaływania na środowisko była przede wszystkim aktualizacja „Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. Przy sporządzaniu niniejszej dokumentacji korzystano z róŜnych publikacji i materiałów źródłowych – zarówno przepisów prawnych (ustaw i rozporządzeń), dokumentów strategicznych wyŜszego rzędu, opracowań i dokumentacji, jak i bazy internetowej oraz doświadczeń wcześniejszych. Wykorzystano analizy jakościowe środowiska miasta oparte na danych dostępnych z państwowego monitoringu środowiska. Dla potrzeb niniejszej prognozy wykorzystano między innymi cele przyjęte do realizacji w dokumentach strategicznych wyŜszego rzędu, między innymi w Polityce ekologicznej państwa, „Programie ochrony środowiska dla województwa śląskiego”, „Strategii rozwoju woje10 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” wództwa śląskiego” oraz „Podręcznik do strategicznych ocen oddziaływania na środowisko dla polityki spójności na lata 2007 – 2013”. 1.5 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowania dokumentu Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym i wspólnotowym zostały wdroŜone do polskiego prawodawstwa – Polska od lat uczestniczy na forum międzynarodowym w pracach organizacji, instytucji i konwencji, które mają na celu rozwiązanie globalnych i regionalnych problemów ochrony środowiska oraz trwałego i zrównowaŜonego rozwoju. Jedną z form tej działalności jest przyjmowanie i realizacja zobowiązań określonych w międzynarodowych porozumieniach i konwencjach. Obecnie polskie przepisy prawne pozostają w zasadniczej zgodności z postanowieniami unijnej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001), tzw. Dyrektywa SEA. Polskie prawo uwzględnia równieŜ przepisy dyrektyw dotyczących sieci obszarów NATURA 2000, tj. dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979 ze zmianami) tzw. Dyrektywa Ptasia oraz dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992, ze zmianami) tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Cele wynikające z dyrektyw UE zostały uwzględnione w projekcie polityki ekologicznej państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 oraz innych dokumentach strategicznych. Podstawową zasadą, stanowiącą nadrzędne kryterium rozwiązań strategicznych na wszystkich szczeblach zarządzania, ujętą między innymi w Prawie ochrony środowiska jest zasada zrównowaŜonego rozwoju, zakładająca takie prowadzenie polityk i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i Ŝycia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, moŜliwości korzystania z nich, zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej róŜnorodności biologicznej na poziomie krajowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Analizie poddano cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu krajowym – w odniesieniu do polityki ekologicznej państwa. Głównymi priorytetami wyznaczonymi w polityce ekologicznej państwa jest ochrona zasobów naturalnych oraz poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. W oparciu o dyrektywy UE (które zostały wprowadzone do ustawodawstwa polskiego) w ramach opracowywania nowej polityki ekologicznej państwa sformułowano cele średniookresowe do roku 2016 oraz określono kierunki działań w latach 2009 – 2012 słuŜące poprawie obecnego stanu zasobów środowiska. Podstawowymi kierunkami działań systemowych określonymi w polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do 2016 są: 2.1 2.2 2.3 2.4 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska Zarządzanie środowiskowe Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska 11 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Strategicznymi celami dotyczącymi edukacji ekologicznej są miedzy innymi (istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu): − podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie” − doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne − rozwój szkoleń edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska oraz kształtowanie zachowań zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju − promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowań proekologicznych − rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska, dostępu do informacji o środowisku oraz kształtowanie zachowań zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół) − finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe 2.5 Rozwój badań i postęp techniczny 2.6 Odpowiedzialność za szkody w środowisku 2.7 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Ochrona zasobów naturalnych 3.1. Ochrona przyrody Polityka ekologiczna kraju w najbliŜszych latach w ramach ochrony przyrody zakłada następujące cele do realizacji: zachowanie bogatej róŜnorodności biologicznej przyrody na róŜnych poziomach organizacji (genetycznym, gatunkowym, ekosystemowym) przeprowadzenie waloryzacji róŜnorodności biologicznej co stworzy podstawę do ustalenia pełnej listy obszarów ochrony ptaków i ochrony siedlisk w europejskiej sieci NATURA 2000 przywrócenie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych przeprowadzenie działań zmierzających do zachowania zagroŜonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich róŜnorodności genetycznej przywrócenie droŜności lądowych i wodnych korytarzy ekologicznych umoŜliwiających przemieszczanie się zwierząt zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i właściwych metod ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu egzekwowanie wymogów ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dalsze tworzenie krajowej sieci obszarów chronionych (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe) racjonalne uŜytkowanie zasobów leśnych oraz zwiększenie poziomu lesistości dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska, zwiększenie róŜnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych. 3.2. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów 3.2.1. Racjonalne uŜytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego 3.2.2 Kierunki działań istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu: realizacja „Krajowego programu zwiększania lesistości”, w tym tworzenie spójnych kompleksów leśnych połączonych korytarzami ekologicznymi oraz dostosowanie gospodarki leśnej do wymogów wynikających z ochrony sieci obszarów Natura 2000. Zalesienia nie mogą bowiem zagrozić utrzymaniu ekstensywnego uŜytkowania łąk i pastwisk, będących cennym siedliskiem dla rzadkich gatunków roślin i zwierząt. WaŜną rolą lasów jest utrzymanie znacznej retencji wodnej i jej powiększenie przez przywracanie przesuszonych przez meliorację terenów wodno-błotnych. dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie róŜnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych, w tym realizacja programu restytucji jodły w Sudetach oraz ochrony i restytucji cisa w Polsce. 3.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody 3.3.1. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dąŜenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 3.3.2 Kierunki działań istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu: 12 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” wyodrębnienie w ramach gospodarowania wodami dwóch sektorów, tj. sektora zarządzania zasobami wodnymi (funkcja organu właściwego w sprawach gospodarowania wodami, zarządzającego zasobami wodnymi i wykonującego kontrole) oraz sektora administrowania majątkiem Skarbu Państwa (utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz planowanie i realizacja inwestycji w gospodarce wodnej) stopniowe wprowadzanie odpłatności przez uŜytkowników wód za korzystanie przez nich z zasobów wodnych, z uwzględnieniem oddziaływania na środowisko przygotowanie oceny ryzyka powodziowego, która wskazywała będzie obszary naraŜone na niebezpieczeństwo powodzi, dla których naleŜało będzie opracować mapy zagroŜenia i mapy ryzyka powodziowego wyznaczenie obszarów zalewowych tam, gdzie nie zostały jeszcze wyznaczone realizację zadań wynikających z ustawy - Prawo wodne przez państwową słuŜbę hydrologicznometeorologiczną i państwową słuŜbę hydrogeologiczną rozwój tzw. małej retencji wody przy wsparciu finansowym z programów UE realizacja projektów z środków Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”, mających na celu zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz ochrony przed powodzią modernizacja systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w urządzenia piętrzące wodę, umoŜliwiające sterowanie odpływem rozpoczęcie realizacji ochrony głównych zbiorników wód podziemnych propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjnopromocyjne (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup społecznych). 3.4. Ochrona powierzchni ziemi Strategicznymi i najwaŜniejszymi celami zakładanymi do osiągnięcia przez politykę ekologiczną państwa w zakresie ochrony ziemi i gleby są: rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami zrównowaŜonego rozwoju, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcje przyrodnicze, rekreacyjne lub rolnicze promocja rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej Ŝywności oraz promocja takiej Ŝywności rozwój monitoringu stanu jakościowego gleb ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych oraz eksploatacji kopalin eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóŜ kopalin w procesie planowania przestrzennego promowanie wykorzystania metanu z pokładów węgla. 3.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi 3.5.1. Racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenie ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją doskonalenie prawodawstwa dotyczącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóŜ kopalin w procesie planowania przestrzennego dokończenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych. 3.5.2 Kierunki działań istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu: uzupełnienie baz danych geologiczno-inŜynierskich dla aglomeracji miejskich określenie obszarów zagroŜonych naturalnymi mikrowstrząsami sejsmicznymi prowadzenie polityki koncesyjnej mającej na celu zwiększenie udokumentowania złóŜ surowców energetycznych z jednoczesnym promowaniem nowych technologii pozyskiwania energii ze złóŜ, zwłaszcza węgla, w celu minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko dotychczasowego sposobu eksploatacji promowanie wykorzystania metanu z pokładów węgla. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 4.1. Środowisko a zdrowie 4.2. Jakość powietrza - 13 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 4.2.1. Spełnienie zobowiązań wynikających z traktatu Akcesyjnego oraz dyrektyw unijnych (dotrzymanie norm emisyjnych) 4.2.2. Całkowita likwidacja emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania 4.2.3 Kierunki działań istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu: eliminacja niskich źródeł emisji oraz zmniejszenie emisji pyłu ze środków transportu dalsza redukcja emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii modernizacja systemu energetycznego, która musi być podjęta jak najszybciej nie tylko ze względu na ochronę środowiska, ale przede wszystkim ze względu na zapewnienie dostaw energii elektrycznej podjęcie działań związanych z gazyfikacją węgla (w tym takŜe z gazyfikacją podziemną) oraz z techniką podziemnego składowania dwutlenku węgla utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniŜej dopuszczalnych dla nich poziomów zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych gdy nie są one dotrzymywane dalsze ograniczanie uciąŜliwości emisji niskiej i komunikacyjnej ograniczanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych. 4.3. Ochrona wód 3.3.1. Redukcja ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych 3.3.2. Utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równieŜ zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków (opracowanie planu gospodarowania wodami dla kaŜdego dorzecza oraz opracowanie programu wodno-środowiskowego kraju) 3.3.3 Kierunki działań istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu: uruchomienie działań zapisanych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce oraz w programie wodno-środowiskowym kraju opracowanie programów działań specjalnych mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia powodowanego przez substancje niebezpieczne i priorytetowe pochodzące przede wszystkim ze źródeł przemysłowych ustanowienie obszarów ochronnych dla głównych zbiorników wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych. 4.4. Gospodarka odpadami 4.5. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Polityka ekologiczna państwa w zakresie ochrony przed hałasem wyszczególnia następujące cele: dokonanie wiarygodnej oceny naraŜenia społeczeństwa na ponadnormatywny hałas podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia zagroŜenia hałasem sporządzenie map akustycznych dla miast powyŜej 100 tysięcy mieszkańców oraz dla dróg krajowych i lotnisk opracowanie programów ochrony przed hałasem na terenach najbardziej na niego naraŜonych, w których zawarte będą działania zapobiegawcze (tworzenie stref wolnych od transportu, ograniczenie szybkości ruchu, wymiana taboru kolejowego i tramwajowego, budowa ekranów akustycznych). 4.6. Substancje chemiczne w środowisku Podane powyŜej cele ochrony środowiska polityki ekologicznej państwa porównano z planowanymi celami zawartymi w analizowanym Programie ochrony środowiska miasta BielskaBiałej – wynik zobrazowano poniŜej w postaci macierzy ocen. Tabela 2 Macierz oceny uwzględnienia celów ochrony środowiska zawartych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej” z celami polityki ekologicznej państwa Cele ochrony środowiska zawarte w Programie ochrony środowiska 2.4 regulowanie gospodarki wodnej, ochrona przed Gospodarka powodzią i suszą, ochrona wodno+ zasobów wodnych, ściekowa zmniejszenie zanieczyszczeń Powierzchnia ochrona powierzchni + ziemi ziemi, kontrola zanie- 3.1 Cele polityki ekologicznej państwa (PEP) 3.2 3.3 3.4 3.5 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 0 0 ++ + + 0 0 ++ + 0 ++ 0 + + ++ ++ 0 0 + ++ 0 ++ 14 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Powietrze atmosferyczne Ochrona przed hałasem czyszczeń, ochrona kopalin, rekultywacja gruntów zdegradowanych, racjonalne uŜytkowanie gleb rolnych ograniczenie zanieczyszczeń, wzrost energii alternatywnej, odnawialnej, proekologicznych źródeł energii poprawa klimatu akustycznego, minimalizacja uciąŜliwości akustycznej, monitoring hałasu + 0 + 0 0 0 0 ++ 0 + 0 ++ + 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ++ 0 Ochrona przed promieniowa- minimalizacja uciąŜliwo+ 0 0 0 0 0 + 0 0 0 ++ + niem niejonizu- ści promieniowania jącym wzrost bioróŜnorodności, ochrona walorów przyOchrona przyrodniczych, rozwój tury+ ++ + 0 + + 0 0 + + 0 + rody styki i rekreacji, poprawa wizerunku miasta wzrost świadomości ekoEdukacja eko- logicznej mieszkańców, ++ + + + + + + + + + + + logiczna rozszerzenie oferty rekreacyjno-turystycznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podręcznika do strategicznych ocen oddziaływania na środowisko” ++ znaczne wzmocnienie ++ + słabe wzmocnienie + O brak powiązań O ± moŜliwe wzmocnienie lub osłabienie ± – osłabienie – Według „Strategii rozwoju województwa śląskiego na lata 2000 - 2020”: a) w ramach celu strategicznego IV „Poprawa jakości środowiska naturalnego i kulturowego oraz zwiększenia atrakcyjności przestrzeni” kierunek działań nr 6 – „Utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych” przewiduje się następujące cele dotyczące gospodarki wodnej i ściekowej: wdroŜenie racjonalnego zarządzania zasobami wodnymi poprawę wodnego środowiska przyrodniczego (wzrost bioróŜnorodności związanej ze środowiskiem wodnym) zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do środowiska podniesienie bezpieczeństwa obszarów zagroŜonych powodzią ochrona terenów podmokłych i nieuregulowanych cieków wodnych stworzenie sprawnego systemu retencji wodnej. b) w ramach celu strategicznego IV „Poprawa jakości środowiska naturalnego i kulturowego oraz zwiększenia atrakcyjności przestrzeni” kierunek działań nr 7 – „Polepszenie jakości powietrza” przewiduje się następujące cele w ochronie powietrza atmosferycznego: zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń powietrza ograniczenie emisji pyłu związanej z wytwarzaniem energii do celów bytowogospodarczych poprzez podłączenie do istniejącej sieci ciepłowniczej 15 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” zwiększenie wykorzystania energii elektrycznej i gazu oraz lokalnych zasobów energii odnawialnej stosowanie nowoczesnych, energooszczędnych technologii ograniczenie emisji z transportu i komunikacji poprzez modernizację i przebudowę układów drogowych, modernizację taboru komunikacyjnego, rozwój transportu szynowego oraz zmianę organizacji ruchu ograniczenie emisji wtórnej ze składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych. ochrona przed hałasem powinna opierać się na: sporządzeniu mapy akustycznej województwa budowie ekranów przeciwakustycznych przy drogach szybkiego ruchu przebiegających w pobliŜu zabudowy mieszkaniowej obsadzeniu głównych tras komunikacyjnych pasami zieleni modernizacji środków transportu w tym taboru kolejowego rozbudowie systemu monitoringu hałasu oraz wzmoŜeniu kontroli jednostek gospodarczych w zakresie emitowania hałasu opracowaniu planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem poziomu hałasu i wprowadzeniu zapisów dotyczących standardów akustycznych danego obszaru. w ochronie przyrody przewiduje się: odtworzenie i utrzymanie istniejących wartości przyrodniczych i kulturowych regionu zwiększenie i poprawa kondycji przyrodniczej terenów leśnych utworzenie systemu chroniącego przyrodę o zróŜnicowanej wartości i zagroŜeniu oraz zapewniającego prawidłowe funkcjonowanie środowiska naturalnego przeprowadzenie waloryzacji przyrody oŜywionej i nieoŜywionej utworzenie i umocnienie korytarzy ekologicznych opracowanie programów ochrony i restytucji gatunków i siedlisk przyrodniczych opracowanie kompleksowego programu edukacji ekologicznej stworzenie systemu informatycznego o obszarach chronionych dla potrzeb zarządzania i monitoringu. - c) d) Główne priorytety aktualizacji „Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej” są całkowicie zgodne z celami przyjętymi w polityce ekologicznej państwa 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 oraz z załoŜeniami „Strategii rozwoju województwa śląskiego”. Zgodne są równieŜ z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 – Prawo ochrony środowiska, wraz z rozporządzeniami wykonawczymi oraz innymi przepisami prawnymi z zakresu ochrony środowiska (ustawy i rozporządzenia). Aktualizacja Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej zgodna jest równieŜ z dokumentem wyŜszego rzędu – Programem ochrony środowiska województwa śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015, jednak z racji tego, Ŝe w chwili obecnej brak aktualizacji tego dokumentu, nie podano w niniejszej prognozie szczegółowych celów i zadań przyjętych do realizacji dla poprawy stanu środowiska. 16 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 2. LOKALIZACJA ANALIZOWANEGO PROJEKTU, ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE MIASTA BIELSKA-BIAŁEJ 2.1 Lokalizacja terenu opracowania Miasto Bielsko-Biała leŜący w południowej części województwa śląskiego – miasto na prawach powiatu. Miasto graniczy od północy z gminą Czechowice-Dziedzice i Bestwiną, od wschodu z gminą Kozy i Czernichów, od południa z gminą Wilkowice, Szczyrk oraz Brenną, od zachodu z gminą Jasienica i Jaworze. Miasto zajmuje powierzchnię około 125 km2 i zamieszkiwane jest przez 175 153 osoby (stan na 31 grudnia 2009 roku – dane GUS). Bielsko-Biała pełni funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego, handlowo-usługowego, akademickiego, kulturalnego i turystycznego – jest to największy ośrodek administracyjny i przemysłowy Podbeskidzia. Znajduje się tutaj szereg duŜych firm i zakładów. Poza przemysłem na terenie Bielska-Białej zlokalizowanych jest wiele firm sektora usług, w szczególności rozwinięta jest branŜa usług finansowych - banki, firmy ubezpieczeniowe itp. Ponadto miasto jest znaczącym centrum turystyki, szczególnie w oparciu o turystykę górską (w granicach miasta znajduje się fragment Beskidów – Beskid Śląski i Beskid Mały). Miasto jest dobrze skomunikowane, przebiega tu kilka waŜnych tras komunikacyjnych: droga ekspresowa S-1 droga krajowa nr 52 droga krajowa nr 69 droga wojewódzka nr 942. Przez miasto biegną równieŜ linie kolejowe: Katowice – Zwardoń Bielsko-Biała – Wadowice Bielsko-Biała – Cieszyn/Wisła. Rysunek 1 Lokalizacja miasta Bielska-Białej na tle innych gmin województwa śląskiego Gminy wiejskie Gminy miejsk o- wiejskie Gm iny miejskie Granice powiatów Gran ice gmin Źródło: „Województwo śląskie – przyroda, gospodarka, dziedzictwo kulturowe” Geograficznie miasto połoŜone jest na Pogórzu Śląskim (513.32), które jest częścią Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Teren miasta wchodzi w skład Działu Bielskiego i Działu Pisarzowickiego – mikroregionów Pogórza Śląskiego. Pogórze Śląskie zbudowane jest z mało odpornych na denudację serii fliszowych z wkładkami wapieni i cieszynitów. Jego powierzchnia obniŜa się na północ w kierunku Kotliny Oświęcimskiej. Wzniesienia Pogórza Śląskiego osiągają wysokość do 360 m npm. Natomiast w dolinie Białej w Komorowicach wysokość 17 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” bezwzględna wynosi 280 m npm. Niewielki fragment Beskidu Śląskiego równieŜ zbudowany jest z osadów fliszowych. W jego obrębie wznosi się najwyŜej połoŜony punkt w mieście, którym jest szczyt Klimczoka. Południowe części miasta przynaleŜą do Beskidu Śląskiego (513.45) oraz Beskidu Małego (513.47) (Kondracki). Beskid Śląski zbudowany jest z masywnych piaskowców godulskich i istebniańskich. W części południowej góry zbudowane są z fliszu magurskiego. Beskid Mały zbudowany jest z płaszczowin: podśląskiej i śląskiej. Składa się w 95% z piaskowców godulskich. Geologicznie jest jednorodny z Beskidem Śląskim. 2.2 Istniejący stan środowiska wraz z oceną potencjalnych zagroŜeń Bielsko-Biała jest waŜnym ośrodkiem administracyjnym i przemysłowo-usługowym jak równieŜ turystycznym. Obecny charakter miasta niesie za sobą konsekwencje w postaci przekształcenia, a nawet zuboŜenia struktur przyrodniczych. Do głównych zagroŜeń środowiska na terenie miasta zaliczyć naleŜy te, które wynikają z rozwoju miasta oraz infrastruktury przemysłowej i drogowej. Rzeźba terenu i krajobraz Ukształtowanie powierzchni Bielska-Białej jest dość zróŜnicowane, cechuje się duŜą kontrastowością, wynikającą z róŜnic w budowie geologicznej i skomplikowanej tektoniki. W granicach administracyjnych miasta znajdują się tereny wyŜynne (Pogórze Śląskie), jak i górskie (Beskid Śląski, Beskid Mały). WyŜynna część Bielska-Białej składa się z kilkudziesięciu wzgórz, porozdzielanych dolinami rzek i potoków, z których centralną jest dolina Białej. W granicach miasta połoŜonych jest 17 szczytów górskich: między innymi Klimczok, Kozia Góra, Szyndzielnia. RóŜnice wysokości w obrębie miasta dochodzą aŜ do 840 m. Ma to istotny wpływ na kształtowanie się warunków wodnych i zasobów wód podziemnych w podłoŜu geologicznym. Do krajobrazów naturalnych występujących na terenie miasta (według Richlinga) naleŜą: krajobrazy erozyjne pogórzy, obejmujące większą część miasta, którym towarzyszą gleby brunatne i rdzawe a potencjalną roślinność stanowią bory mieszane i grądy krajobrazy średniogórskie, erozyjne, regla dolnego występujące w niewielkim południowym fragmencie miasta, którym towarzyszą gleby brunatne górskie, a roślinność potencjalną stanowią lasy jodłowo-bukowe niewielką część miasta zajmują krajobrazy dolin i obniŜeń, krajobrazy akumulacyjne zalewowych den dolinnych, którym towarzyszą mady, gleby rdzawe i bagienne, a roślinność potencjalną stanowią łęgi i bory. W chwili obecnej krajobrazy występujące na terenie miasta naleŜą w duŜej mierze do antropogenicznych, przekształconych i zurbanizowanych. Niewielką część miasta zajmują krajobrazy mniej przekształcone, w tym krajobrazy rolnicze, leśne i towarzyszące dolinom rzecznym przepływającym przez miasto. Południową część miasta zajmują krajobrazy górskie. Na naturalny beskidzki krajobraz składa się nie tylko szata roślinna, ale takŜe w niewielkim stopniu zmienione gleby, źródła i potoki tworzące skomplikowaną sieć wodną, ciekawa morfologia terenu wyraŜająca się między innymi występowaniem jaskiń pochodzenia osuwiskowego, czy wychodni piaskowcowych oraz zamieszkujące tutejsze lasy zwierzęta. Budowa geologiczna Bielsko-Biała leŜy w całości w granicach jednostki geologicznej Zachodnich Karpat Fliszowych. Zbudowana jest ona z fliszowych osadów kredowo-jurajskich i kredowych tworzących jednostkę tektoniczną nazywaną płaszczowiną śląską. Płaszczowina ta cechuje się zmienno18 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” ścią budowy geologicznej, wyróŜnia się tutaj dwie drugorzędne płaszczowiny: dolną - cieszyńską i górną - godulską. Płaszczowina cieszyńska zajmuje obszar północnej i centralnej części miasta. Zbudowana jest z jurajsko - kredowych wapieni cieszyńskich (cieszynitów) nasuniętych na siebie i przeławiconych marglistymi łupkami (M. KsiąŜkiewicz). Utwory te mają miąŜszość od 100 m do 250 m. Nad kompleksem wapieni cieszyńskich występują czarne, ilaste łupki wierzowskie wieku kredowego. Płaszczowina godulska złoŜona z utworów kredowych buduje górską część Bielska-Białej, obejmując obszar Beskidu Śląskiego i Beskidu Małego. Stanowi ona wyraźny próg morfologiczny górujący kilkaset metrów nad podgórzem. Zasadniczą część płaszczowiny godulskiej budują grubo i średnioławicowe piaskowce godulskie osiągające miąŜszość do 2000 m. Przeławicone są one łupkami ilasto-marglistymi. Piaskowce te są silnie spękane, często pocięte płaszczyznami uskoków i sfałdowane. Przez południowe krańce miasta przebiega zasięg zlodowacenia południowopolskiego. W zdecydowanej większości obszar miasta budowany jest przez utwory kredowe – dokładniej utwory kredy górnej – głównie margle, w mniejszej części równieŜ piaskowce i łupki. Niewielką, północną część miasta, w rejonie nasunięcia karpackiego budują eoceńskie łupki i piaskowce. Na powierzchni dominują wychodnie skał przedczwartorzędowych z cienką warstwą osadów czwartorzędowych, niewielką część miasta pokrywają utwory lessowate, a doliny rzeczne zajmują czwartorzędowe, holoceńskie mady, piaski i Ŝwiry rzeczne (według „Narodowego Atlasu Polski”, 1973, zmienione). Surowce mineralne ZłoŜona budowa geologiczna warunkuje o występujących zasobach surowców – w rejonie Bielska-Białej występują złoŜa piaskowca, wapieni, Ŝwirów i glin, kruszyw. Piaskowce występują niemal na całym obszarze miasta, są to głównie piaskowce warstw lgockich, grodziskich i godulskich. Piaskowce godulskie były w latach ubiegłych przedmiotem eksploatacji w złoŜu „Straconka” w Straconce Górnej. Obecnie złoŜa to jest nieeksploatowane, a ze względu na połoŜenie w obrębie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego uznane jest za konfliktowe ze środowiskiem przyrodniczym. Utwory wapienne na terenie Bielska-Białej reprezentowane są przez dolnokredowe wapienie cieszyńskie występujące na wzniesieniach terenu. Utwory te były eksploatowane w latach wcześniejszych, obecnie eksploatacji nie prowadzi się i nie przewiduje się w przyszłości. Po dawnej eksploatacji zostały do dnia dzisiejszego niezrekultywowane wyrobiska w Lipniku i w Kamienicy. Gliny zwietrzelinowe na obszarze miasta występują w postaci osadów plejstoceńskich, w północnej części miasta, na stokach górskich oraz w kotlinach śródgórskich. Udokumentowano dwa złoŜa surowców ilastych ceramiki budowlanej: "Komorowice Cegielnia nr 12” i „Hałcnów”. ZłoŜa te nie są eksploatowane i zostały skreślone z „Bilansu zasobów kopalin”. Piaski i Ŝwiry występujące w rejonie miasta powstały w głównej mierze w wyniku akumulacji rzecznej i wypełniają doliny rzek Białej i Wapienicy oraz ich dopływów potoków Olszówka, Kamienica, Straconka, Starobielski i Krzywa. Niewielkie złoŜa nagromadzonych piasków i Ŝwirów występują w północnej i południowej części doliny rzeki Białej oraz w dolinie Wapienicy. ZłoŜa te nie są jednak do końca udokumentowane. Pomimo występowania na terenie miasta złóŜ zasobów naturalnych to ze względu na konfliktowość ich lokalizacji ze środowiskiem przyrodniczym oraz złą jakość kopalin w obrębie miasta Bielska-Białej nie wyznaczono obszarów perspektywicznych dla eksploatacji surowców mineralnych. 19 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Na terenie miasta Bielska-Białej znajdują się równieŜ źródła wód mineralnych. Są to zbiorniki wód w utworach czwartorzędowych (w dolinie Białej), zbiorniki wód w utworach fliszu karpackiego (głównie w południowej części miasta), zbiorniki wód w utworach miocenu, zbiorniki wód w utworach dewońskich, zbiorniki wód w utworach podłoŜa krystalicznego w północnej części miasta. W chwili obecnej wody te jednak nie są wykorzystywane. Warunki hydrogeologiczne Bielsko-Biała, zgodnie z podziałem Atlasu hydrogeologicznego Polski naleŜy do karpackiego regionu hydrogeologicznego (XIV), w mniejszej części do regionu XIII2. W granicach miasta Bielska-Białej wody podziemne występują w obrębie utworów czwartorzędu, kredy i jurajsko-kredowych. W utworach tych wydzielono czwartorzędowy poziom wodonośny, kredowy poziom wodonośny i jurajsko-kredowy poziom wodonośny związany z wapieniami cieszyńskimi. Czwartorzędowy poziom wodonośny budują osady rzeczne dolin rzek Białej i Wapienicy oraz ich dopływów, wykształcone w postaci otoczaków piaskowcowych, Ŝwirów i piasków, miejscami zaglinionych. Maksymalna miąŜszość osadów piaszczysto-Ŝwirowych w dolinie Białej dochodzi do 12 m, przeciętnie jednak wynosi od 3 m do 6 m. Poziomy wodonośne mają zwierciadło przewaŜnie swobodne. Zasilanie wód podziemnych w dolinach odbywa się poprzez bezpośrednią infiltrację opadów atmosferycznych oraz w mniejszym stopniu wód ze zboczy i dopływem wód z wyŜej morfologicznie zalegających utworów fliszowych. Wody utworów czwartorzędu są w duŜym stopniu podatne na zanieczyszczenia ze względu na brak izolacji od powierzchni terenu. Kredowy poziom związany jest z warstwami godulskimi płaszczowiny śląskiej w Beskidzie Małym i Beskidzie Śląskim, Jurajsko-kredowy poziom wodonośny związany z wapieniami cieszyńskimi. Kredowy i jurajsko-kredowy poziomy wodonośny występują w strefie przypowierzchniowej, zbudowanej ze spękanych piaskowców lub wapieni, zawierającej teŜ wkładki spękanych łupków ilasto-marglistych, w których gromadzą się wody podziemne. MiąŜszość tej strefy moŜe dochodzić do 60-80 m, lecz na ogół średnia miąŜszość nie przekracza około 15 m. Głębokość występowania zwierciadła wody jest zróŜnicowana od 2 m do 56 m. Przepływ wód podziemnych w osadach fliszowych odbywa się w strefie spękanej i zeszczelinowanej zgodnie z morfologią terenu, tzn. w kierunku dolin rzecznych. Poziomy wodonośne w utworach podczwartorzędowych są zasilane na drodze infiltracji opadów atmosferycznych poprzez pokrywę zwietrzelinową lub bezpośrednio na wychodniach szczelin i spękań, lokalnie takŜe z czwartorzędowej warstwy wodonośnej. Według Mapy występowania Głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce (Kleczkowski, red.) na terenie miasta Bielska-Białej występują trzy główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP): czwartorzędowy GZWP nr 448 - Dolina Rzeki Biała (Q) – obejmujący dolinę rzeki Białej, o szacunkowych zasobach 3 tyś. m3/d, kredowy GZWP- nr 447 (Cr) – Zbiornik Warstw Godula (Beskid Mały) obejmujący południowo-wschodni skrawek miasta, część dzielnicy Straconka o szacunkowych zasobach 8 tyś. m3/d, kredowy GZWP nr 348 (Cr) – Zbiornik Warstw Godula (Beskid Śląski) obejmujący południowo-zachodnią część górską miasta, o szacunkowych zasobach 8 tyś. m3/d. Obszar miasta znajduje się w zasięgu jednolitych części wód podziemnych JCWPd 142, JCWPd143, JCWPd 152 (Państwowa SłuŜba Hydrogeologiczna). 20 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Monitoring wód podziemnych prowadzony jest w ramach Państwowego monitoringu środowiska przez WIOŚ w Katowicach Delegatura w Bielsku-Białej oraz przez Państwową SłuŜbę Hydrogeologiczną. Tabela 3 Jakość wód podziemnych Bielska-Białej w latach 2006 – 2007 Nr Nazwa punktu punktu Typ wody 0140/k Bielsko-Biała HCO3-SO4Ca 1721/k Szyndzielnia HCO3-SO4Ca Stratygrafia Cr1 (kreda) Cr (kreda) Wskaźnik decydujący o klasyfikacji 2006 2007 PO4 PO4, HCO3 PO4 - Klasa 2006 III III 2007 III II Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Jak wynika z powyŜszej tabeli kredowy poziom wodonośny wód podziemnych Bielska-Białej charakteryzuje się wodami naleŜącymi do III i II klasy jakości. Wskaźnikami decydującymi o takiej klasyfikacji w obu przypadkach były związki fosforu (fosforany). W 2008 roku nie prowadzono monitoringu wód podziemnych na terenie miasta. W związku z wykorzystaniem wód podziemnych zarówno do celów przemysłowych jak i komunalnych niezbędne jest utrzymanie zasobów wodnych w odpowiednio dobrej jakości. Według danych uzyskanych w RZGW w Gliwicach na terenie miasta Bielska-Białej zlokalizowana jest strefa ochrony pośredniej dla ujęcia wód podziemnych W.MW.02.300.00018, które usytuowane jest poza granicami administracyjnymi miasta. Ponadto na obszarze miasta istnieje siedem studni, które posiadają ustanowione strefy ochrony bezpośredniej. Wśród źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych występujących na terenie miasta Bielska-Białej moŜna przede wszystkim wyróŜnić: ścieki socjalno – bytowe, które na skutek braku kanalizacji sanitarnej, (tylko 78,8% mieszkańców podłączonych jest do kanalizacji) są odprowadzane do szamb lub bezpośrednio do rowów i potoków wprowadzając głównie zanieczyszczenia wyraŜone jako BZT5, ChZT, azot amonowy i fosforany ścieki deszczowe pochodzące przede wszystkim z centrum miasta, dróg o duŜym natęŜeniu ruchu oraz parkingów i stacji paliw mogą zanieczyszczać wody powierzchniowe i podziemne głównie substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni zanieczyszczenia powierzchniowe pochodzenia rolniczego (nawozy sztuczne, gnojówka, gnojowica) niosą głównie zanieczyszczenia w postaci związków azotu i fosforu. Innym powaŜnym źródłem zanieczyszczenia wód (zarówno powierzchniowych i podziemnych) mogą być ścieki przemysłowe, które w przypadku braku oczyszczenia niosą bardzo wysokie ładunki zanieczyszczeń wyraŜone jako: chlorki, siarczany, fosforany, detergenty, metale cięŜkie i inne. Degradacja wód podziemnych na terenie miasta związana jest przede wszystkim z postępującą urbanizacją i uprzemysłowieniem oraz z brakiem pełnego uregulowania gospodarki wodno – ściekowej. Ze względu na fakt, Ŝe część wód podziemnych nie jest izolowana od powierzchni warstwą nieprzepuszczalną, są one w duŜym stopniu zagroŜone zanieczyszczeniami przenikającymi z powierzchni. Hydrografia Obszar Bielska-Białej w całości naleŜy do dorzecza Wisły. Większą część miasta obejmuje zlewnia rzeki Białej – prawobrzeŜnego dopływu Wisły. Zachodnia część miasta naleŜy do zlewni Wapienicy, natomiast północno-wschodnie peryferia miasta odwadniane przez Słonicę do Pisarzówki przynaleŜą do zlewni Soły. Działy wodne biegną po kulminacjach terenowych i w większości przypadków mają przebieg pewny, jedynie na najsilniej zurbanizowanym terenie miasta przebieg działów jest niepewny. 21 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Zgodnie z informacjami uzyskanymi w RZGW w Gliwicach, teren miasta połoŜony jest w regionie wodnym Małej Wisły administrowanej przez RZGW w Gliwicach oraz Górnej Wisły (północno-wschodnia część miasta) administrowanej przez RZGW w Krakowie. Głównymi ciekami przepływającymi przez teren miasta są rzeki Biała oraz Wapienica oraz liczne mniejsze cieki, niewielkie potoki, rowy odwadniające mające charakter cieków okresowych, czynnych jedynie podczas wiosennych roztopów lub po intensywnych opadach. Rzeki miasta zaliczane są do rzek o niewyrównanym reŜimie charakteryzujących się równorzędnym wezbraniem wiosną i latem oraz deszczowo – gruntowo – śnieŜnym zasilaniem. Na rzece Białej reŜim ten jest dodatkowo nieznacznie modyfikowany czynnikami antropogenicznymi. Największą rzeką przepływającą praktycznie przez centrum miasta jest Biała, której głównym ciekiem źródłowym jest potok Mesznianka, którego źródła znajdują się na północnowschodnich stokach Klimczoka. Ogólna długość rzeki Biała wynosi 28,6 km z czego 15,7 km przypada na powiat bielski, natomiast całkowita powierzchnia zlewni rzeki Białej wynosi 126,3 km2. PrawobrzeŜnymi większymi dopływami rzeki Białej są: potok Kromparek, potok Krzywa, potok Niwka (Lipnicki), potok Straconka, potok Skleniec. LewobrzeŜne dopływy to potok Starobielski, potok Kamienicki I, potok Kamienicki II. Do powierzchniowej sieci wodnej obszaru miasta Bielska-Białej naleŜą takŜe zbiorniki wodne – między innymi na Wapienicy, gdzie znajduje się zbiornik retencyjny zwany jeziorem Wielka Łąka. Ponadto w północnej części miasta znajdują się stawy hodowlane (dolina rzeki Białej) stanowiące część Stawów Komorowickich, a w dolinie Słonicy część Stawów Pisarskich. Wody płynące przez obszar miasta posiadają duŜą przydatność dla rybactwa, jako miejsca bytowania cennych gatunków ryb, w pośrednio równieŜ jako źródła zasilania wielu obiektów rybackich znajdujących się poza granicami miasta. Badania jakości wód powierzchniowych prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Ocena jakości wód powierzchniowych na terenie miasta przeprowadzana jest na podstawie wyników badań w punktach kontrolno-pomiarowych, w których prowadzony jest monitoring operacyjny, oraz monitoring wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia. W poniŜszej tabeli zestawiono wyniki badań wód powierzchniowych w tych punktach przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w latach 2005 – 2007 w ramach diagnostycznego monitoringu wód powierzchniowych. Tabela 4 Ocena jakości wód monitoringu diagnostycznego z terenu miasta Bielska-Białej w latach 2005 – 2007 roku Nazwa rzeki- punktu Ocena ogólna 2005 2006 2007 Wapienica poniŜej oczyszczalni w Wapienicy, 11,5 km IV V Rudawka ujście do Wapienicy, 0,0 km - - Starobielski ujście do Białej, 0,0 km IV IV Wskaźniki decydujące o klasyfikacji 2005 2006 2007 barwa, zawiesiBZT5, ChZT-Cr, na ogólna, ChZT amoniak, azot BZT5, OWO, –MN, ogólny Kjeldahla, azot amoniak, azot V węgiel organiczogólny, liczba Kjeldahla, fosfony, azotyny, bakterii grupy rany fosforany, Coli WWA barwa, BZT5, ChZT-Cr, tlen IV rozpuszczony, mangan BZT5, amoniak, BZT5, amoniak, BZT5, ChZT-Cr, V azot Kjeldahla,, azot Kjeldahla,, amoniak, azot 22 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” azotyny azotyny BZT5, ChZT-Cr, ogólny węgiel organiczny, azotany, azot ogólny, fosfor, ogólny BZT5, ChZT-Cr, ogólny węgiel azotyny, fosfoorganiczny, rany, fosfor azotany, azot ogólny ogólny, fosfor, ogólny zawiesina ogólna, azotyny Krzywa ujście do Białej, 0,2 km V V V Kromparek ujście do Białej, 1,1 km - - III - Kjeldahla, azotyny, fosforany, fosfor ogólny Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Wyniki przeprowadzonych analiz w latach 2005 – 2007 przedstawione w powyŜszej tabeli pokazują, Ŝe wszystkie cieki za wyjątkiem cieku Kromparek na terenie miasta Bielska-Białej prowadziły wody charakteryzujące się wysokim zanieczyszczeniem (IV i V klasa czystości). Jedynie Kromparek prowadził wody nieco czystsze zaliczone w 2007 roku do III klasy czystości. Jakość wód rzeki Wapienica oraz potoku Starobielskiego na przełomie lat 2006 i 2007 uległa pogorszeniu, natomiast wody Krzywej przez cały analizowany okres posiadały wody złej jakości. We wszystkich punktach pomiarowych na końcową klasyfikację wpływ miały przede wszystkim związki biogenne oraz związki azotu (azotany, azot ogólny, azot Kjeldahla). Poza diagnostycznym monitoringiem wód powierzchniowych na terenie Bielska-Białej był równieŜ prowadzony monitoring tych wód pod kątem wymagań jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spoŜycia. Tabela 5 Ocena jakości wód pod kątem wymagań jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spoŜycia z terenu miasta Bielska-Białej w latach 2005 – 2008 Nazwa rzeki- punktu Wapienica poniŜej zbiornika w Wapienicy, 17,4 km Olszówka ujście do Białej, 18,7 km Straconka ujście do Białej, 18,6 km Niwka ujście do Białej, 15,3 km 2005 A3 non non - Ocena ogólna 2006 2007 A2 A2 A3 A3 A3 A3 A3 A3 2008 A2 A3 A3 A3 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach non – wody nie klasyfikujące się do A1 – A3 A2 – woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, wody dobrej i zadawalającej jakości; A3 – woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, wody niezadawalającej jakości. Jak widać w powyŜszej tabeli wody wszystkich cieków za wyjątkiem rzeki Wapienicy, na których prowadzone były analizy prowadzą wody niezadawalającej jakości wymagające wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego. Natomiast wody rzeki Wapienicy od 2006 roku klasyfikowane są jako wody kategorii A2 (wody wymagające typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego). W 2008 roku WIOŚ nie prowadził badań monitoringowych rzek pod kątem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych. Według danych uzyskanych w RZGW wody rzeki Białej od źródeł do Kromparka oraz wody Wapienicy ze względu na przekroczenia wartości granicznych wskaźników fizyko - chemicznych są nieprzydatne dla ryb (łososiowatych w przypadku Kromparka i karpiowatych w przypadku Wapienicy). 23 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Na przestrzeni ostatnich lat na terenie Bielska-Białej obserwuje się coroczny spadek ładunków zanieczyszczeń w postaci BZT5 oraz CHZT zawartych w odprowadzanych ściekach, zaobserwować równieŜ moŜna wzrost procentowego udziału ścieków oczyszczanych biologicznie z podwyŜszonym usuwaniem biogenów w stosunku do całkowitej ilości ścieków oczyszczanych, obserwuje się równieŜ coroczny spadek ładunków zanieczyszczeń zawartych w ściekach oczyszczonych. MoŜna więc wnioskować, Ŝe stan gospodarki wodno-ściekowej ulega stopniowej poprawie, jednocześnie jednak nie ma to pełnego potwierdzenia w wynikach prowadzonych badań monitoringowych. Odbiornikami oczyszczonych ścieków odprowadzanych z oczyszczalni znajdujących się na terenie miasta są głównie rzeki Biała i Wapienica. Natomiast pozostałe ścieki, które nie trafiają na oczyszczalnie, gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i dowoŜone do oczyszczalni beczkowozami lub oczyszczane są na indywidualnych, przydomowych oczyszczalniach ścieków. Miasto promuje zakładanie takich oczyszczalni oraz chętnie wspomaga takie działania merytorycznie i finansowo. Według informacji RZGW w granicach miasta znajduje się 7 ujęć wód powierzchniowych, dla których wyznaczono strefy ochronne (ujęcia Zimna Woda na potoku Zimna Woda, ujęcia na potoku Straconka, na rzece Wapienica). Poprawa stanu czystości rzek moŜe nastąpić w wyniku kompleksowych działań związanych ze zmniejszeniem ładunku zanieczyszczeń występujących w wodach i osadach rzecznych. Efekty będzie moŜna uzyskać, jeŜeli skoordynowane działania podejmą wszystkie miasta/gminy zlokalizowane w zlewni analizowanych cieków wodnych. Gleby i zagospodarowanie powierzchni ziemi Bielsko-Biała zajmuje powierzchnię o urozmaiconej rzeźbie terenu, na który składają się rozległe wzgórza, podzielone głębokimi dolinami potoków z centralną doliną rzeki Białej. Według danych uzyskanych od Wydziału Geodezji i Kartografii Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej struktura uŜytkowania gruntów na terenie miasta przedstawia się następująco: Tabela 6 Struktura uŜytkowania gruntów na terenie miasta Bielska-Białej Rodzaj uŜytkowania terenu Powierzchnia [ha] Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurbanizowane tereny niezabudowane Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe Tereny komunikacyjne (drogi, tereny kolejowe, inne) Lasy Grunty zadrzewione i zakrzewione NieuŜytki Tereny róŜne Grunty pod wodami płynącymi UŜytki rolne Razem 1 788 663 546 89 205 970 3 213 19 22 55 125 4755 12 451 Udział procentowy w całości terenu miasta [%] 14,36 5,32 4,39 0,71 1,65 7,80 25,80 0,15 0,18 0,45 1,00 38,20 100 Źródło: Ewidencja gruntów i budynków Urzędu Miasta Bielska-Białej, stan 2009 r. Jak wynika z powyŜszej tabeli największą powierzchnię terenu miasta Bielska-Białej stanowią uŜytki rolne (około 38,20% a wśród nich grunty orne), tereny zabudowane i zurbanizowane (około 34,22% powierzchni miasta) i leśne (około 25,80%). Struktura uŜytków rolnych na terenie miasta przedstawia się następująco (zestawienie zbiorcze UM w Bielsku-Białej, Wydział Geodezji i Kartografii, stan na 01.01.2009 r.): 24 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - UŜytki rolne (grunty orne, łąki, pastwiska): a) grunty orne 3592 ha b) sady 184 ha c) łąki trwałe 289 ha d) pastwiska trwałe 463 ha e) grunty rolne zabudowane 138 ha f) grunty pod stawami 77 ha g) grunty pod rowami 12 ha. Do genetycznych typów gleb miasta Bielska-Białej naleŜą głównie gleby bielicowe, pseudobielicowe (czyli pyłowe) oraz gleby brunatne, rędziny, mady i gleby lessowe. Gleby pseudobielicowe spotykane są przewaŜnie na terenach uprawnych. W dolinach rzecznych występują mady wytworzone z utworów naniesionych przez wody rzek. Wykazują one duŜy potencjał produkcyjny wynikający z zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe. DuŜą przydatnością rolniczą odznaczają się równieŜ gleby lessowe występujące w północnej części miasta. Na uwagę zasługują takŜe rędziny wytworzone ze skał wapiennych, odznaczające się najkorzystniejszym odczynem i największą zasobnością. Procentowy udział klas bonitacyjnych gruntów z terenu miasta Bielska-Białej wygląda następująco: gleby II klasy 0,13% gleby III klasy 37,68% gleby IV klasy 55,23% gleby V klasy 6,55% gleby klasy VI 0,41%. Jak wynika z powyŜszego zestawienia, na terenie Bielska-Białej dominują grunty orne klas IV i III, natomiast najmniej występuje gruntów klas II i VI, które uŜytkowane są jako pastwiska i łąki. W strukturze gospodarstw rolnych dominują gospodarstwa małe, o wielkości do 1 ha, duŜo mniejszy odsetek stanowią gospodarstwa większe, powyŜej 2 ha. Według danych zawartych w opracowaniu ekofizjograficznym procentowy udział gleb o róŜnej przydatności do upraw na terenie miasta kształtuje się następująco: gleby lekkie do uprawy 10% gleby średnio-cięŜkie do uprawy 50% 30% gleby cięŜkie do uprawy gleby bardzo cięŜkie do uprawy 10%. Procentowy udział poszczególnych odczynów gleb z terenu miasta przedstawia się następująco: gleby bardzo kwaśne 5% gleby kwaśne 42% gleby lekko kwaśne 44% gleby obojętne i zasadowe 9%. Gleby Bielska-Białej charakteryzują się naturalną lub słabo podwyŜszoną zawartością metali cięŜkich, czyli są to gleby nie zanieczyszczone, o naturalnych zawartościach metali śladowych. Gleby takie mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodowe i rolnicze zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej z ograniczeniem upraw warzyw przeznaczonych dla dzieci. Ocenę jakości gruntów rolnych i gleb na terenie miasta prowadzi Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach, która przeprowadza badania gleb na zlecenie rolników indywidual25 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” nych lub podmiotów gospodarczych zajmujących się uprawą roślin lub instytucji zajmujących się ochroną środowiska. Gleby miasta Bielska-Białej są glebami dobrej jakości, jednak ze względu na bardzo duŜy stopień uprzemysłowienia regionu są naraŜone na zanieczyszczenia z tym związane. Głównym źródłem zanieczyszczenia gleb Bielska-Białej jest przemysł oraz odpady bytowe i technologiczne. Istotny wpływ na stan gleb ma równieŜ zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłami i gazami nawet w znacznych odległościach od źródeł ich emisji. Z terenami przemysłowymi ściśle związane są równieŜ tereny zdegradowane oraz tereny, na których stwierdzono przekroczenia standardy jakości gleb. Na obszarze miasta Bielska-Białej zlokalizowane są nieeksploatowane wyrobiska piaskowca w Straconce Górnej oraz wapienia w Kamienicy przy ulicy Skarpowej. Po za tym w Komorowicach znajdują się takŜe dwa wyrobiska pochodzące z zakończonej juŜ odkrywkowej eksploatacji złóŜ glin. Dla ochrony gleb przed dalszą degradacją waŜna jest rekultywacja gleb zdegradowanych, w celu ich włączenia do zagospodarowania przyrodniczego poprzez np. zalesianie, zadrzewianie czy zadarnianie. Powietrze Na stan jakości powietrza atmosferycznego w granicach miasta zasadniczy wpływ mają przede wszystkim niska emisja, zanieczyszczenia pochodzące z indywidualnych gospodarstw domowych, kotłowni miejskich i zakładowych, zakładów przemysłowo-usługowych, ciągów komunikacyjnych, a takŜe napływ zanieczyszczeń z obszarów sąsiednich, tj. Górnego Śląska, Rybnickiego Okręgu Węglowego oraz Okręgu Ostrawsko-Karwińskiego. DuŜą uciąŜliwość stanowią zanieczyszczenia pochodzące z tzw. niskiej emisji – nie wszyscy mieszkańcy miasta mają moŜliwość korzystania z sieci ciepłowniczej lub ekologicznych źródeł energii. Na terenie miasta nadal licznie występują tradycyjne rozwiązania grzewcze z indywidualnymi kotłowniami węglowymi, koksowymi, które powodują (zwłaszcza w okresie grzewczym) pogorszenie stanu środowiska atmosferycznego i mogą być przyczyną występowania przekroczeń dopuszczalnych stęŜeń zanieczyszczeń w powietrzu. Istotnym czynnikiem zmniejszającym emisję zanieczyszczeń wynikających z tzw. niskiej emisji, jest stosowanie paliw czystych ekologicznie (gaz, olej opałowy) lub biopaliw jak teŜ stosowanie wysokosprawnych, niskoemisyjnych kotłów na paliwo stałe, tzw. kotły ekologiczne posiadające wysoką sprawność. DuŜa część mieszkańców miasta ma moŜliwość korzystania z gazu, jednak przez część mieszkańców gaz ten wykorzystywany jest jedynie jako nośnik energii (kuchenki gazowe). Jednak, jak podają dane statystyczne GUS, w ostatnich latach wzrasta liczba czynnych podłączeń sieci gazowniczej do budynków mieszkalnych. Innym, waŜnym źródłem zanieczyszczeń powietrza są emisje komunikacyjne – obszar miasta posiada rozbudowaną sieć dróg, często o znaczeniu strategicznym (drogi krajowe, międzynarodowe, ekspresowe, wojewódzkie) co przekłada się na duŜe natęŜenie ruchu. Ponadto dla miasta charakterystyczny jest równieŜ tzw. ruch turystyczny. NatęŜenie ruchu samochodowego na terenie miasta jest więc duŜe, co w niektórych rejonach miasta jest przyczyną uciąŜliwości dla mieszkańców, na odcinkach dróg charakteryzujących się mniejszą przepustowością często tworzą się korki (zwłaszcza w centrum miasta). Zakłady przemysłowe, usługowo-wytwórcze równieŜ w znaczący sposób wpływają na stan jakości powietrza atmosferycznego (tzw. emisje przemysłowe). Na terenie miasta znajduje się szereg zakładów i przedsiębiorstw mających wpływ na jakość powietrza. Innym znaczącym źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza do atmosfery jest energetyka zawodowa, która stanowi źródło emisji przede wszystkim takich zanieczyszczeń jak: dwutlenek siarki, tlenek węgla, tlenki azotu, pył. Cechą charakterystyczną emisji z elektrowni i elek26 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” trociepłowni jest rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń na znaczne odległości związane z duŜą wysokością emitorów. Poza wielkimi zakładami przemysłowymi, na terenie miasta znajduje się jeszcze szereg innych jednostek, obiekty uŜyteczności publicznej, obiekty strefy usług itp., wykorzystujące jako nośniki energii paliwo węglowe, olej opałowy lub sporadycznie gaz ziemny czy źródła energii odnawialnej. Warto tu podkreślić, Ŝe coraz większa liczba zakładów ciepłowniczych modernizuje swoje urządzenia produkujące ciepło i przechodzi na bardziej ekologiczne kotły czy paliwa. Do źródeł emisji niezorganizowanej na terenie miasta Bielska-Białej zaliczyć moŜna między innymi: składowisko odpadów komunalnych, oczyszczalnia ścieków w Komorowicach, oczyszczalni ścieków w Wapienicy oraz inne emisje pochodzące ze źródeł powierzchniowych, punktowych. Na stan atmosfery obszaru Bielska-Białej ma takŜe wpływ emisja transgraniczna, ze źródeł zlokalizowanych poza granicami miasta. Na obszar Bielska-Białej napływają głównie zanieczyszczenia z obszarów sąsiednich, takich jak Górny Śląsk, Rybnicki Okręg Węglowy oraz Okręg Ostrawsko-Karwiński (Czechy). Napływ stanowią przede wszystkim zanieczyszczenia wprowadzane do atmosfery przez emitory wysokie, przewaŜnie pochodzenia energetycznego (dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły) oraz z procesów technologicznych. Emisje powodowane przez mniejsze zakłady, posiadające z reguły niŜsze emitory, nie rozprzestrzeniają się na duŜe odległości. Z uwagi na kierunki dominujących wiatrów oraz na ukształtowanie terenu (pasma górskie) moŜna spodziewać się, Ŝe emisja zanieczyszczeń z obszaru Bielska-Białej nie będzie miała znaczącego wpływu na zanieczyszczenie powietrza w krajach sąsiadujących (Czechy, Słowacja), tym bardziej Ŝe prowadzone na stacji monitoringowej przy ulicy Kossak-Szczuckiej 19 w Bielsku-Białej pomiary tła stęŜeń zanieczyszczeń dla obszaru Bielska-Białej nie wykazują występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych, co wskazuje, Ŝe zanieczyszczenia emitowane z terenu miasta nie rozprzestrzeniają się na większe odległości. Jednym z czynników wpływających na jakość powietrza są warunki klimatyczne obszaru, a przede wszystkim kierunek i prędkość wiatru. Miasto Bielsko-Biała zlokalizowane jest na obszarze charakteryzującym się stosunkowo niskimi średnimi temperaturami w skali roku, co powoduje duŜe zuŜycie paliwa do celów grzewczych (w szczególności węgla). Konsekwencją tego jest zwiększona emisja zanieczyszczeń powstających na skutek jego spalania do powietrza atmosferycznego. W latach 2003 – 2008 w Bielsku-Białej (ul. 3 Maja) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził analizy zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego pod kątem zwartości benzenu (średnie stęŜenia): 2003 8,4 [µg/m3] 2004 7,6 [µg/m3] 2005 6,8 [µg/m3] 2006 5,6 [µg/m3] 2007 4,7 [µg/m3] Z zestawienia tego wynika, Ŝe stęŜenie benzenu w powietrzu atmosferycznym na terenie miasta Bielska-Białej systematycznie maleje jednocześnie jednak emisje benzenu na terenie miasta naleŜą do jednych z większych w granicach całego województwa śląskiego. Stan zanieczyszczenia atmosfery na terenie miasta badany jest równieŜ w ramach śląskiego monitoringu powietrza. W ramach tego monitoringu analizy stanu jakościowego powietrza są wykonywane na stacji pomiarowej znajdującej się w Bielsku-Białej przy ulicy Kossak- 27 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Szczuckiej 19. Na terenie miasta znajdują się równieŜ elektroniczne tablice informacyjne przedstawiające aktualny stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Tabela 7 Stan powietrza atmosferycznego określony na podstawie analiz wykonanych w stacji pomiarowej w Bielsku-Białej przy ulicy Kossak-Szczuckiej 19 Parametr Dwutlenek siarki – SO2 Tlenek azotu – NO Dwutlenek azotu – NO2 Tlenek węgla – CO Ozon – O3 Tlenki azotu – NOx Pył zawieszony – PM10 Jednostka µg/m3 µg/m3 µg/m3 mg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 Norma 20 40 30 40 Średnia z 2007 roku Średnia z 2008 roku 17 11 7 6 29 26 0,66 0,53 48 57 40 35 28 28 Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Zgodnie z raportami o stanie powietrza atmosferycznego Województwa Śląskiego za lata 2007 – 2008 opracowanymi przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska miasto Bielsko-Biała zaklasyfikowane zostało do następujących stref czystości powietrza atmosferycznego. Tabela 8 Strefa Wyniki bieŜącej ceny jakości powietrza na terenie Bielska-Białej za lata 2007 2008 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń w roku 2007 i 2008 Klasa ogólSO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO As B(a)P Cd Ni O3 na strefy Miasto BielskoBiała A A C A A A A C A A - C Źródło: WIOŚ Dla większości badanych zanieczyszczeń z terenu miasta Bielska-Białej nie odnotowano przekroczeń i stwierdzono dla nich klasę wynikową „A”. Jedynie dla pyłu zawieszonego (PM10) oraz benzo(α)pirenu stwierdzono klasę wynikową – „C”. W przypadku pyłu zawieszonego spowodowane to było występowaniem ponadnormatywnej ilości dni z przekroczeniami dopuszczalnej jego wartości średniodobowej, która w 2007 roku wyniosła 79 dni. Natomiast w przypadku benzo(α)pirenu klasa C wynikała z jego ponadnormatywnego średniorocznego stęŜenia zanotowanego podczas analiz, które spowodowane było emisją z indywidualnego ogrzewania budynków oraz napływu zanieczyszczeń powietrza spoza granic kraju. Stan sanitarny powietrza atmosferycznego z terenu miasta Bielska-Białej do roku 2007 kontrolowany był równieŜ przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w BielskuBiałej. WSSE w ramach monitoringu powietrza utrzymuje na terenie miasta stację pomiarową zlokalizowaną przy ulicy Broniewskiego, w której prowadzone są pomiary pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego ogółem TSP, stęŜenia ołowiu, miedzi, kadmu, manganu, chromu, niklu oraz benzo(α)pirenu. Wyniki pomiarów prowadzonych na terenie Bielska-Białej przez WSSE z ostatnich lat przedstawia poniŜsza tabela: Tabela 9 Stan powietrza atmosferycznego określony na podstawie analiz wykonanych w stacji pomiarowej w Bielsku-Białej przy ulicy Broniewskiego Parametr PM10 TSP Pb Cu Cd Jednostka µg/m3 µg/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 Norma 40 500 600 10 2005 47 54 29 97 1,2 2006 46 52 37 93 1,5 2007 33 38 32 68 1,8 28 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Mn Cr Ni Bap ng/m3 ng/m3 ng/m3 µg/m3 1000 400 25 1 20 6,6 5,7 7,9 18 8,5 3,0 6,1 17 9,1 2,3 1,2 Źródło: Raporty o stanie sanitarnym powietrza w Województwie Śląskim za lata 2005, 2006 i 2007 (WSSE) Jak wynika z powyŜszej tabeli stan sanitarny powietrza z terenu Bielska-Białej w zakresie pyłu zawieszonego oraz stęŜenia miedzi, manganu niklu i benzo(α)pirenu z roku na rok poprawia się. Natomiast w ostatnich latach zaobserwowano wzrost stęŜenia w przypadku kadmu i chromu oraz wahania stęŜenia w przypadku ołowiu. Dla ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza oraz ich negatywnego wpływu, miasto podejmuje szereg działań naprawczych i prewencyjnych. Działania z zakresu ograniczania niskiej emisji są od dawna priorytetowymi w realizacji polityki ekologicznej miasta. Prowadzi się liczne przedsięwzięcia zarówno poprzez udzielanie dotacji dla mieszkańców modernizujących swoje źródła ciepła, wykonywanie termomodernizacji budynków uŜyteczności publicznej, jak i projekty mające na celu edukowanie, informowanie społeczeństwa o zagroŜeniach wypływających z zanieczyszczeń powietrza i sposobach ich zapobiegania. Na terenie miasta Bielska-Białej od kilku lat prowadzony jest Program ograniczania niskiej emisji. W ramach tego Programu dokonuje się między innymi wymiany tradycyjnych kotłów na ekologiczne kotły grzewcze, modernizacji kotłowni i inne działania proekologiczne przyczyniające się do zmniejszenia zanieczyszczeń pyłowych i gazowych emitowanych do atmosfery. Prowadzona jest akcja dofinansowania modernizacji kotłowni w budynkach leŜących na terenie miasta. Na obszarze miasta Bielska-Białej w celu przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu powietrza stale rozbudowywana jest istniejąca sieć ciepłownicza tak, aby objąć nią jak największą liczbę mieszkańców miasta. Ponadto w celu obniŜenia strat ciepła podczas jego dostarczania do uŜytkowników na bieŜąco prowadzone są prace modernizacyjne i remontowe systemu ciepłowniczego. Klimat akustyczny - hałas Podstawowymi źródłami hałasu kształtującymi klimat akustyczny na terenie miasta jest przede wszystkim komunikacja, obiekty przemysłowe oraz w duŜo mniejszym stopniu ruch kolejowy i lotniczy (lotnisko sportowe w Aleksandrowicach). Bielsko-Biała jest obecnie jednym z najlepiej rozwijających się gospodarczo miast Polski oraz znaczącym centrum produkcyjno – handlowo – turystycznym na południu kraju. Na terenie Bielska-Białej funkcjonują zarówno duŜe zakłady przemysłowe oraz mniejsze podmioty gospodarcze oferujące usługi lub produkcyjne. Działalność tych podmiotów gospodarczych kształtuje klimat akustyczny jedynie terenów będących w bezpośrednim ich sąsiedztwie i nie stanowi większego problemu. DuŜo większe zagroŜenia stanowi hałas drogowy, ciągły, którego uciąŜliwość zaleŜy w głównej mierze od rodzaju i stanu nawierzchni, natęŜenia ruchu, stanu technicznego pojazdów, procentowego udziału pojazdów cięŜarowych, stopnia płynności ruchu itp. DuŜe natęŜenie ruchu lokalnego, przy nakładaniu się licznego ruchu tranzytowego stwarza uciąŜliwości akustyczne na terenach połoŜonych wzdłuŜ głównych ciągów drogowych. Dlatego teŜ to właśnie układ drogowy w największym stopniu kształtuje klimat akustyczny i stanowi najbardziej uciąŜliwe źródło hałasu na terenie miasta. W Bielsku-Białej stale prowadzony jest monitoring stanu akustycznego w szczególności miejsc najbardziej naraŜonych na tego rodzaju uciąŜliwości, dzięki czemu wyznaczane są miejsca dla których naleŜy stosować zabezpieczenia akustyczne. W 2005 roku przeprowadzono ocenę uciąŜliwości akustycznej dwóch odcinków ulicy Niepodległości pomiędzy ulicami Komorowicką i Daszyńskiego i pomiędzy ulicami Przeciętną i Czerwoną oraz ulicy gen. 29 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Władysława Andersa. Z prowadzonych badań wynika, Ŝe w wielu miejscach na terenie miasta, zwłaszcza w rejonie dróg o duŜym nasileniu ruchu, w centrum, występują przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu. Ochronę przed hałasem powstającym w związku z eksploatacją dróg, zapewnia się przez stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie się hałasu, a w szczególności zabezpieczeń akustycznych oraz właściwą organizację ruchu, poprawiającą jego płynność, a takŜe przebudowę nawierzchni drogowych. W ostatnich latach na terenie miasta Bielska-Białej przeprowadzane były działania mające chronić mieszkańców przed występującym ponadnormatywnym poziomem hałasu. W ramach tych działań przeprowadzono między innymi wymianę okien na dźwiękoszczelne w budynkach uŜyteczności publicznej (szkoły, szpitale), jak równieŜ w budynkach mieszkalnych. Ponadto na terenie miasta prowadzone są prace związane z montaŜem ekranów akustycznych oraz nasadzaniem zieleni izolacyjnej w miejscach występowania ponadnormatywnego poziomu hałasu. Na terenie miasta w celu zmniejszenia uciąŜliwości hałasu komunikacyjnego prowadzone są równieŜ ciągłe prace modernizacyjne układu drogowego. Klimat Stosunki klimatyczne Bielska-Białej i okolic miasta odznaczają się duŜym zróŜnicowaniem, gdyŜ obszar ten znajduje się w obrębie dwóch dzielnic klimatycznych. Według regionalizacji rolniczo-klimatycznej R. Gumińskiego, zmodyfikowanej przez J. Kondrackiego, obszar miasta znajduje się w zasięgu dzielnicy klimatycznej podkarpackiej (XIX). Według innej klasyfikacji - regionalizacji klimatycznej W. Wiszniewskiego i W. Chełkowskiego - obszar miasta znajduje się w obrębie Regionu Karpackiego. Zdecydowana większość obszaru miasta naleŜy do VII dzielnicy klimatycznej Pogórze Zachodnio-Beskidzkie. Wybrane elementy charakterystyki warunków klimatycznych na terenie miasta: temperatura na terenie Bielska-Białej i okolic obniŜa się wraz ze wzrostem wysokości npm stopniowo ku południowi (średnio o 0,5°C na 100 m wysokości). Wartość średniej temperatury powietrza zmienia się w granicach od 4 do 4,5°C (w partiach grzbietowych Beskidów) do 8,0°C na terenie Bielska-Białej. W przebiegu rocznym najwyŜsze wartości średniej temperatury miesięcznej przypadają na lipiec (około 18,0°C) na terenach wyŜynnych, a na obszarze górskim (około 13,0°C), najzimniejszym miesiącem jest styczeń, dla którego wartości średnie wynoszą około 2,0°C na terenach wyŜynnych, a na terenie gór od -5,0°C. wielkość i rozkład opadów na tym terenie jest uzaleŜniona przede wszystkim od kierunku wiejących wiatrów oraz wzniesienia terenu nad poziom morza i jego ekspozycji w stosunku do tych wiatrów. Obszarem o najwyŜszych opadach jest Beskid Śląski, gdzie ich sumy roczne przekraczają 1 200 mm. NajwyŜsze miesięczne sumy opadów notuje się w lipcu, natomiast najniŜsze we wrześniu i październiku. pokrywa śnieŜna na terenie miasta jest bardzo zróŜnicowana, biorąc pod uwagę fakt, Ŝe granice administracyjne miasta obejmują część Beskidu Śląskiego (stoki Szyndzielni, Klimczoka i Dębowca) oraz Beskidu Małego (pasmo Magurki Wilkowickiej). Opady śniegu są notowane na terenie Bielska-Białej od listopada do kwietnia, przy czym największą liczbę dni z opadem śniegu notuje się w styczniu. Roczna liczba dni z pokrywą śnieŜną waha się w granicach od około 70 dni, w najniŜej połoŜonej części północnej, do ponad 200 w szczytowych partiach Beskidów. największą częstość wykazują wiatry zachodnie oraz południowo-zachodnie. Pewien odsetek wiatrów południowych stanowią wiatry halne, obserwowane najczęściej w półroczu zimowym. 30 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Miasto jako ośrodek przemysłowy posiada klimat miejski odznaczający się powietrzem złej jakości, mniejszym nasłonecznieniem, częstymi mgłami, większymi opadami, mniejszą prędkością wiatru, mniejszą widzialnością i niską wilgotnością. Najgorsze warunki topoklimatyczne występują w centrum miasta, w rejonie największej koncentracji emitorów przemysłowych, komunikacyjnych i niskiej emisji, charakteryzujących się jednocześnie najsłabszymi moŜliwościami oczyszczania i wymiany powietrza. Im dalej od centrum tym top klimaty przyjmują charakter podgórski, a w najwyŜszych szczytach Beskidów – górski. Są to jednak topoklimaty nie słuŜące stałemu zamieszkaniu przez ludzi. Środowisko biologiczne Bielsko-Biała, mimo, Ŝe jest znaczącym ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym i usługowym Podbeskidzia, jednocześnie posiada szereg walorów przyrodniczych: tereny podgórskie, górskie, rozległe lasy czy doliny rzeczne. Bezpośrednie sąsiedztwo Beskidów warunkuje korzystny mikroklimat i atrakcyjną lokalizację pod względem moŜliwości uprawiania turystyki i rekreacji. Na terenie Bielska-Białej znajduje się wiele miejsc i obszarów cennych przyrodniczo. Na obszarze miasta poza terenami silnie przekształconymi (tereny przemysłowe, zurbanizowane), występują takŜe naturalne obszary cenne przyrodniczo, charakteryzujące się duŜym udziałem przedstawicieli rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Do bezcennych pod względem przyrodniczym obszarów występujących na terenie miasta zaliczyć naleŜy doliny rzeczne Białej oraz Wapienicy, obfitujące w wilgotne łąki i stawy oraz nadrzeczne szuwary. Występuje tutaj bogactwo wodnej fauny. Znajdujące się na rzece Białej stawy Komorowickie są miejscem gniazdowania i odpoczynku wielu gatunków ptaków wodno-błotnych i szuwarowych oraz płazów (róŜne gatunki Ŝab, ropuch, traszek). Na terenie miasta zachowały się fragmenty naturalnych leśnych zespołów roślinnych cennych pod względem walorów przyrodniczych, wśród których wymienić moŜna: grąd subkontynentalny występujący w Wapienicy, Komorowicach Śląskich, Hałcnowie, północnej części Beskidu Śląskiego oraz na obszarze źródliskowym potoku uchodzącego do Białej kwaśną buczynę niŜową występującą w Komorowicach Krakowskich, Komorowicach Śląskich kwaśną buczynę górską występującą na obszarze źródliskowym potoku Barbara jaworzynę górską z miesiącznicą trwałą występującą na obszarze źródliskowym potoku Barbara oraz w południowej części miasta podgórski łęg jesionowy występujący na terenie Lasu Cygańskiego, Bark, północnej części Beskidu Śląskiego, źródliskowym potoku uchodzącego do Białej łęg jesionowo-olszowy występujący w Komorowicach Krakowskich oraz Nyczowych Stawach łęg topolowo-wierzbowy występujący w Dolinie Białej. Miejsca te posiadają duŜe walory krajobrazowe, są równieŜ schronieniem dla zwierząt leśnych, takich jak sarny, dziki, płazy typowo górskie oraz dla duŜych ptaków drapieŜnych. Obszar miasta Bielska-Białej charakteryzuje się stosunkowo duŜą lesistością, powierzchnia lasów stanowi około 25,8% całkowitej powierzchni miasta. Większość terenów leśnych zlokalizowanych na terenie Bielska-Białej naleŜy do Skarbu Państwa i podlega Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach - Nadleśnictwu Bielsko. Gatunkami występującymi na tym terenie są głównie: buk, jesion, jawor, olcha, topola. 31 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Tabela 10 Struktura gruntów leśnych miasta Bielska-Białej w 2008 roku Rodzaj gruntów leśnych Powierzchnia gruntów leśnych [ha] Leśnictwo wszystkich form własności Grunty leśne ogółem 3 148,2 Lasy ogółem 3 057,1 Grunty leśne publiczne ogółem 2 738,2 Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa 2 279,5 Grunty leśne prywatne 410,0 Leśnictwo poza Skarbem Państwa Grunty leśne ogółem 868,70 Grunty leśne prywatne ogółem 410,0 Grunty leśne prywatne osób fizycznych 405,0 Grunty leśne gminne 458,7 Źródło: GUS Lasy państwowe są lasami wielofunkcyjnymi, pełniącymi funkcje produkcyjne (gospodarcze), ekologiczne (ochronne) i społeczne. Z funkcji pozaprodukcyjnych największe znaczenie mają funkcje środowiskotwórcze (wodochronne, glebochronne i klimatyczne) oraz społeczne (rekreacyjne i krajobrazowe). Przebudowa drzewostanów w Nadleśnictwie jest realizowana od szeregu lat, czego efektem jest zwiększanie się powierzchniowego udziału gatunków liściastych. Na terenie miasta Bielska-Białej występują dwa główne rodzaje lasów: lasy występujące na obszarze pogórza, których największy kompleks usytuowany jest w północno-wschodniej część miasta na terenie wzgórza Bark (Komorowice Krakowskie, Hałcnów); przewaŜająca część tych lasów ma charakter naturalny lasy górskie skupione w dwóch większych kompleksach: lasy Beskidu Śląskiego w południowo-zachodniej części miasta i lasy Beskidu Małego w południowo-wschodniej części miasta. Lasy z terenu miasta będące w administracji Nadleśnictwa Bielsko naleŜą między innymi do utworzonego leśnego kompleksu promocyjnego ”Lasy Beskidu Śląskiego” o łącznej powierzchni 39.780 ha. Szczególne znaczenie i duŜe walory przyrodnicze posiada obszar chronionego krajobrazu „Dolina Wapienicy”, znajdujący się w obrębie LKP „Lasy Beskidu Śląskiego”. KaŜdy z typów lasów obecnych na obszarze Doliny Wapienicy zachował swój naturalny charakter, wyraŜający się składem gatunkowym i strukturą w niewielkim stopniu odbiegającą od stanu naturalnego. Na obszarze tym występują charakterystyczne ptaki górskie i wysokogórskie takie, jak: drozd obroŜny, orzechówka, dzięcioł trójpalczasty i siwerniak, a takŜe głuszce. W dolinie znajduje się takŜe jedna z najwyŜej połoŜonych w Karpatach Polskich koloni lęgowych muchołówki białoszyjej. Obszar miasta jest stosunkowo bogaty pod względem występowania róŜnorodnych gatunków flory i fauny, w tym gatunków zagroŜonych i objętych ochroną. Na terenie Bielska-Białej znaleźć moŜna 52 gatunków roślin objętych ścisłą ochroną gatunkową oraz 11 gatunków roślin objętych częściową ochroną gatunkową oraz rzadkie okazy zwierząt. Pełny wykaz gatunków roślin objętych ochroną gatunkową (ścisłą i częściową) oraz zwierząt objętych ochroną prawną występujących na terenie miasta znajduje się w analizowanym dokumencie – aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej. W lasach Bielska-Białej najczęściej występują sarny, jelenie, zające, dziki, borsuki, lisy, kuny, tchórze oraz gatunki z owadoŜernych takie jak ryjówki aksamitne i jeŜe wschodnie, obecne są równieŜ gryzonie. Wśród ptaków występują tu typowe dla lasów nizinnych kowaliki, pełzacze, sikory, zięby, sójki, kosy, dzięcioły duŜe, kwiczoły. Wśród terenów polno-leśnych 32 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Ŝyją baŜanty, kuropatwy. Licznie występują równieŜ bezkręgowce – ślimaki oraz stawonogi, wśród których przewaŜają owady. śyją tutaj jaszczurki Ŝyworodne, Ŝaby trawne, ropuchy szare, traszki zwyczajne. Tereny wodno-błotne, rejony rzek i stawów zamieszkiwane są między innymi przez dzikie gęsi, dzikie kaczki, czaple i łyski. Pod względem rozmieszczenia roślin chronionych na terenie miasta nie stwierdza się obszarów o wyjątkowym nagromadzeniu tych gatunków. Jednak według „Szczegółowej waloryzacji przyrodniczej miasta Bielska-Białej” z 1996 roku moŜna tu wyróŜnić cztery rejony o podwyŜszonej liczbie chronionych przedstawicieli flory, są to: podnóŜe Czupla przy granicy miasta od strony Lipnika Górnego górne partie dolin Straconka i Mała Straconka (Zimny Potok) rejon Klimczoka, Szyndzielni i Koziej Góry od granicy z Bystrą Śląską po Błatnią i Dolinę Wapienicy do granicy z Brenną i Jaworzem okolice Barku w Komorowicach Krakowskich. Do najcenniejszych okazów flory, w skali regionalnej występujących na terenie miasta Bielska-Białej zaliczyć naleŜy salwinię pływającą (Salvinia natans). Wody płynące znajdujące się na terenie miasta Bielska-Białej posiadają duŜą przydatność dla rybactwa jako miejsca bytowania cennych gatunków ryb, a pośrednio równieŜ jako źródła zasilania wielu obiektów rybackich znajdujących się na terenie miasta, jak i poza jego granicami. W ramach istniejącego obwodu rybackiego na terenie miasta znajdują się dwa cieki Biała i Wapienica, które są regularnie zarybiane głównie pstrągiem potokowym i eksploatowane poprzez amatorski połów ryb. Dominującym gatunkiem w ichtiofaunie tych rzek jest pstrąg potokowy, ale stwierdzono tu równieŜ występowanie licznych innych gatunków ryb (śliz, głowacz pręgopłetwy, strzebla potokowa, kleń, ukleja, jaź, płoć, minog strumieniowy). Wiele z tych gatunków to gatunki rzadkie, zagroŜone wyginięciem. Ich występowanie świadczy o stosunkowo jeszcze dobrych warunkach środowiskowych, aczkolwiek dalece odbiegających od zadowalających. Rzeki te są dopływami Wisły i jako takie stanowią element znacznie większego systemu, w związku z czym ich wartość rybacka jest znaczna. Ponadto rzeka Biała i Wapienica stanowią równieŜ źródło zasilania wielu stawów usytuowanych zarówno na terenie Bielska-Białej, jak i poza granicami miasta w dolnym ich biegu. WaŜnym elementem struktury przyrodniczej miasta jest zieleń urządzona, w tym parki, zieleńce skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, zieleń przycmentarna, izolacyjno – osłonowa wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo - przemysłowej oraz zabytkowe załoŜenia parkowe. Wszystkie wyŜej wymienione formy zieleni stanowią waŜny składnik Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCH) terenu miasta. Tabela 11 Tereny zieleni miejskiej miasta Bielska-Białej według stanu z 2008 roku Rodzaj zieleni miejskiej Parki spacerowo-wypoczynkowe Zieleńce Zieleń uliczna Tereny zieleni osiedlowej Cmentarze Powierzchnia [ha] 40,9 29,5 84,9 104,9 46,0 Liczba obiektów 9 97 24 Źródło: GUS Celem nadrzędnym dotyczącym zieleni miejskiej na terenie Bielska-Białej jest zachowanie i pielęgnowanie walorów przyrodniczo-kulturowych, w tym ochrona i racjonalne zagospodarowanie, a takŜe wykorzystanie obiektów zabytkowych (ze szczególnym uwzględnieniem obiektów wpisanych do rejestru zabytków), miejsc historycznych, jako składnika przyrody i krajobrazu, słuŜącego rozwojowi funkcji turystycznych i wypoczynkowych. Na obszarze 33 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” miasta znajduje się równieŜ szereg zabytkowych parków, starych cmentarzy, na których rosną potęŜne drzewa, często o wymiarach pomnikowych. Na terenie Bielska znajduje się równieŜ wiele miejsc przeznaczonych do rekreacji i turystyki, liczne szlaki spacerowe, turystyczne, ścieŜki piesze i rowerowe. Tereny słuŜące do codziennego wypoczynku mieszkańców stanowią parki i zieleńce, obiekty sportowe, zespoły ogródków działkowych oraz obszary otwarte takie jak polany na stokach, zespoły pól uprawnych i łąk wśród których prowadzą tradycyjne trasy spacerowe w kierunku gór, jak równieŜ zespoły leśne i stawy w północnej części miasta. Na terenie miasta powołano kilka form ochrony przyrody – ich pełny wykaz i szczegółowy opis znajduje się w analizowanym dokumencie – aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej. Cechą charakterystyczną rozkładu obszarów tworzących system obszarów chronionych w Bielsku-Białej jest ich większe nagromadzenie w jego południowej i południowo-wschodniej części miasta (w części beskidzkiej). Lokalizację istniejących oraz proponowanych do powołania obszarów chronionych na mocy ustawy o ochronie przyrody przedstawiono na Załączniku 3 do niniejszej prognozy. Środowisko kulturowe Na terenie miasta występują obszary objęte ochroną ustawową, na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Wśród nich znajduje się wiele zabytkowych cmentarzy, domów, kamienic czy kościołów. Do najcenniejszych z nich naleŜą miedzy innymi: ratusz stojący na placu Ratuszowym 1 – siedziba władz miejskich zamek Sułkowskich przy ulicy Wzgórze 16 – siedziba Muzeum Okręgowego, katedra Św. Mikołaja na placu Św. Mikołaja kościół Opatrzności BoŜej w Białej na placu Opatrzności BoŜej 19 Teatr Polski przy ulicy 1 Maja 1 zespół kamienic staromiejskich przy bielskim Rynku wraz z przylegającymi ulicami z II połowy XVII i XVIII wieku barokowa kamieniczka przy ulicy Wzgórze 1a grodzisko w Starym Bielsku przy ulicach Pod Grodziskiem oraz Wał Szwedzki dworzec PKP przy ulicy Warszawskiej hotel „Prezydent” przy ulicy 3 Maja 12, kamienica „Pod śabami” przy placu Wojska Polskiego 12 Dom Tkacza przy ulicy Sobieskiego 51 – siedziba oddziału Muzeum Okręgowego hotel „Pod Orłem” przy ulicy 11 Listopada 60-62 kościół ewangelicki w Białej przy ulicy Staszica kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii w Hałcnowie kościół ewangelicki Zbawiciela przy placu Marcina Lutra pomnik Marcina Lutra na placu Marcina Lutra kościół św. Stanisława w Starym Bielsku przy ulicy Klubowej 6 drewniany kościół św. Barbary w Mikuszowicach Krakowskich przy ulicy Cyprysowej 25. ZagroŜenia środowiskowe, ekologiczne Na terenie miasta Bielska-Białej do największych zagroŜeń, zarówno środowiskowych jak i związanych z antropogeniczną działalnością człowieka, zaliczyć moŜna przede wszystkim: 1. ZagroŜenie powodziowe Na terenie miasta istnieje zagroŜenie powodziowe związane z płynącymi przez miasto rzekami – mimo, Ŝe RZGW w Gliwicach nie wyznaczył obszarów zalewowych. 34 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Zgodnie z danymi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach (pismo ZD/ZG071/200/09/18018) w związku z brakiem wykonanego dla terenu Bielska-Białej studium ochrony przeciwpowodziowej obecnie brak jest moŜliwości wykonania programu ochrony przeciwpowodziowej miasta. Dotychczas nie opracowano równieŜ map zagroŜenia powodziowego dla cieków pozostających w administracji RZGW w Gliwicach przedstawiających zasięg wód powodziowych tych cieków, w związku z czym brak jest zidentyfikowanych obszarów z rejonu miasta zagroŜonych powodzią. ZagroŜenie takie jednak moŜe występować na lokalnych ciekach na skutek gwałtowanych opadów. Główną rzeką tego obszaru jest Biała której zlewania ma charakter górski, w związku z czym intensywne i długotrwałe opady mogą stanowić zagroŜenie dla terenów nisko połoŜonych, przylegających do koryta. Z powodu duŜego nachylenia zboczy spływ wód jest bardzo szybki, przez co maksymalny opad i kulminacja fali powodziowej pojawiają się w tym samym dniu lub z małym opóźnieniem, co powoduje nakładanie się fal powodziowych. Z uwagi na połoŜenie, ukształtowanie zlewni oraz jej urbanizację bardzo często są obserwowane podtopienia lokalne w ujściowych obszarach dopływów rzeki Białej, jak np. Kamienica i Starobielski, oraz z większą częstotliwością na potoku Kromparek. Obszary wyznaczone jako zagroŜone powodzią mają charakter lokalny i nie zostały utworzone przez RZWG ale przez Urząd Miejski w Bielsku-Białej. Według danych zawartych na stronie internetowej Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach na terenie Bielska-Białej przy ulicy Botanicznej 7 zlokalizowany jest magazyn przeciwpowodziowy, a na obszarze miasta co roku wykonywane są bieŜące renowacje rowów melioracyjnych oraz regularne przeglądy urządzeń przeciwpowodziowych, rzek oraz innych cieków wodnych. 2. ZagroŜenia geodynamiczne, ruchy masowe Na obszarze Bielska-Białej występują zjawiska geodynamiczne mające charakter ruchów masowych – w niektórych częściach miasta pojawiają się osuwiska, spełzywania i spływy. W Beskidzie Małym i Beskidzie Śląskim osuwiska te związane są z morfologią terenu oraz specyficznym charakterem osadów fliszowych. Powstają one na kontakcie warstw piaskowców z łupkami ilastymi i przemieszczają się zgodnie z upadem warstw. Powierzchnia obszarów objętych osuwiskami w granicach Bielska – Białej wynosi około 671,51 ha, co stanowi 5,4% obszaru miasta. Osuwiska czynne zajmują około 18 ha, osuwiska drzemiące, gdzie w czasie prowadzenia prac budowlanych nie stwierdzono przejawów ruchów osuwiskowych zajmują 624,6 ha, a osuwiska stare – nieczynne występują na powierzchni 28,9 ha. Największą ilość koluwiów osuwiskowych odnotowano w górskiej części Bielska-Białej na obszarze Beskidu Śląskiego, w lejach źródłowych dorzecza Wapienicy. Rozwinęły się one przede wszystkim na północnym stoku Szyndzielni oraz stoku Klimczoka, na mniejszych stokach górskich (m.in. Cuberniok, Hałcnowska Góra). Obszary osuwiskowe znajdują się równieŜ w rejonie dolin rzecznych, między innymi w leju źródłowym potoku Barbara oraz w dolinach Wapienicy i Straconki, w dolinie Białej, wzdłuŜ potoku Komparek. Dwa z większych osuwisk o powierzchni około 30 ha odnotowano w dzielnicy Krzemionki na południe i północ od ulicy Witosa oraz na osiedlu Lipnickim, gdzie osiąga ono około 60 ha. Ponadto koluwia osuwiskowe występują na powierzchni około 12 ha na wschód od składowiska odpadów komunalnych w Lipniku. Poza tym w rejonie śródmieścia występuje 12 mniejszych osuwisk, które zidentyfikowane zostały jako drzemiące oraz jedno nieaktywne. NaleŜy mieć na uwadze, Ŝe istnieje moŜliwość odnowienia tych osuwisk w czasie długotrwałych i intensywnych deszczy lub w wyniku zaburzeń spowodowanych wykopami prowadzonymi w obrębie zboczy. Obszarem szczególnie naraŜonym na dalsze ruchy mas ziemnych na terenie miasta jest czynne osuwisko w Lipniku, na północ od ulicy Krakowskiej. Ponadto ob35 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” szary predysponowane do powstania osuwisk zostały zlokalizowane w podgórskiej części obszaru Bielska-Białej, gdzie obecnie nie występują osuwiska, ale w wyniku nieodpowiednio prowadzonych robót inŜynierskich (podcinanie stoku, przeciąŜenia związane z prowadzeniem ciągów komunikacyjnych) moŜe wystąpić zagroŜenie ruchami osuwiskowymi. Ruchy masowe ziemi mogą wystąpić takŜe w wyniku nieprzewidzianych zjawisk geodynamicznych. Wyznaczone obszary predysponowane do powstania osuwisk zajmują około 144,8 ha terenu miasta. Zgodnie z danymi zawartymi w sprawozdaniu z realizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej w 2004 roku została sporządzona mapa geologiczna procesów geodynamicznych (zagroŜeń spowodowanych ruchami mas ziemnych) dla obszaru miasta. Ponadto w 2005 roku wykonany został rejestr terenów Bielska-Białej zagroŜonych ruchami mas ziemnych (osuwiskami). 3. ZagroŜenia antropogeniczne, związane z ruchem turystycznym Główne zagroŜenie dla terenów przyrodniczych miasta, w tym obszarów szczególnie cennych przyrodniczo (obszar Beskidu Śląskiego i Beskidu Małego) stanowi zanieczyszczenie powietrza (w tym transgraniczne z terenów Republiki Czeskiej); zbyt intensywny rozwój turystyki i zabudowy rekreacyjnej, wzrastająca presja urbanizacyjna. Miasto Bielsko-Biała jest waŜnym centrum wypoczynkowym i rekreacyjnym regionu Podbeskidzie. O atrakcyjności krajobrazowej oraz turystycznej miasta stanowią otaczające je górskie tereny, siedliska przyrodnicze, malownicze krajobrazy, liczne szlaki turystyczne. Jednocześnie te właśnie walory miasta stanowią jedno z istotniejszych zagroŜeń antropogenicznych na terenie miasta (wzrastająca, nadmierna presja turystyczna i urbanizacyjna). Rejon grzbietowy pomiędzy Klimczokiem, a Szyndzielnią oraz północne zbocza Szyndzielni i Dębowca to obszary miasta charakteryzujące się najbardziej intensywnym uŜytkowaniem turystycznym. Nadmierne obciąŜenie turystyczne środowiska przyrodniczego tego rejonu miasta powoduje konieczność wytworzenia w obszarach chronionych jedynie proekologicznych elementów zagospodarowania rekreacyjnego. Drugim rejonem wykorzystywanym do celów rekreacyjnych i turystycznych jest teren Cygańskiego Lasu i Błoni – praktycznie cały obszar Lasu Cygańskiego poprzeszywany jest licznymi szlakami turystycznymi prowadzącymi w kierunku Bystrej, Klimczoka i Szyndzielni. Do potencjalnych zagroŜeń zalicza się równieŜ między innymi obudowa potoków górskich (ewentualne niezbędne prace z zakresu ochrony przeciwpowodziowej powinny być prowadzone zgodnie z zasadami dobrej praktyki regulacji rzek i potoków górskich). Prawidłowe funkcjonowanie chronionych obszarów przyrodniczo cennych powinno zapewnić łączność ekologiczną z innymi obszarami, między innymi przez korytarze ekologiczne umoŜliwiające migracje fauny i flory. Analiza proponowanych rozwiązań aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej nie wskazują na moŜliwość powstania zagroŜeń lub znaczących uciąŜliwości dla środowiska przyrodniczego lub społecznego. 2.3 Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji analizowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody Walory przyrodniczo-krajobrazowe miasta są duŜe, zwłaszcza w południowej części miasta, naleŜącej juŜ do pasma Beskidów. W związku z tym, w granicach miasta ustanowiono szereg obszarów chronionych: Tabela 12 Wykaz form ochrony przyrody z terenu miasta Bielska-Białej Lp. Nazwa Powierzchnia Rok załoŜenia Parki krajobrazowe Akty prawne 36 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 1. 2. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 1. 2. rozporządzenie nr 9/98 Wojewody Bielskiego z dnia 16.06.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Biel. nr 9/98, poz. 110) rozporządzenie nr 10/98 Wojewody Park Krajobrazowy Be- 2 440 ha* 1998 r. Bielskiego z dnia 16.06.1998 r. (Dz. skidu Śląskiego 860 ha** Urz. Woj. Biel. Nr 9/98,poz. 111) Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe uchwała nr L/755/2001 Rady MiejZespół przyrodniczo – skiej w Bielsku-Białej z dnia krajobrazowy „Dolina 1 519,02 ha 2001 r. 06.11.2001 r. (Dz. Urz. Woj. Śl. nr Wapienicy” 94/01 poz. 2737 uchwała nr LXII/954/02 Rady MiejZespół przyrodniczo – skiej w Bielsku-Białej z dnia krajobrazowy „Sarni 11,19 ha 2002 r. 02.06.2002 r. (Dz. Urz. Woj. Śl. nr Stok” 55/02 poz. 1846 Zespół przyrodniczo – uchwała nr XXXVII/1193/2004 krajobrazowy „Cygański 593,00 ha 2004 r. Rady Miejskiej w Bielsku-Białej Las” z dnia 07.12.2004 r. Zespół przyrodniczo – Uchwała nr LX/1910/2006 Rady krajobrazowy „Gościnna 39,18 ha 2006 r. Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia Dolina” 27.06.2006 r. UŜytki ekologiczne uchwała nr LX/1911/2006 Rady UŜytek ekologiczny „śa0,7986 ha 2006 r. Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia biniec” 27.06.2006 r. uchwała nr XXIII/610/2008 Rady UŜytek ekologiczny 0,2131 ha 2008 r. Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia „Zbiornik Weldoro” 01.04.2008 r. Rezerwaty przyrody zarządzenie Ministra Leśnictwa Rezerwat przyrody „Stok 54,96 ha 1953 r. z 05.11.1953 r. MP nr A-107, poz. Szyndzielni” 1438 Rozporządzenie nr 85, poz. 2281 Rezerwat przyrody „Ja40,03 ha 2003 r. Wojewody Śląskiego z 25.08.2003 worzyna” r. Park Krajobrazowy Beskidu Małego 480 ha* 680 ha** 1998 r. * Całkowita powierzchnia na terenie miasta ** Otulina na terenie miasta Źródło: Raport o stanie miasta Bielska-Białej, uchwały Rady Miejskiej w Bielsku-Białej Ogólna powierzchnia obszarów prawnie chronionych Bielska-Białej wynosi około 5.110,2 ha. Ponadto na terenie miasta znajduje się kilkadziesiąt (62) pomnikowych drzew. Według posiadanych informacji na obszarze miasta znajduje się szereg obszarów o cennych walorach przyrodniczych, pretendujących do objęcia ich ochroną prawną na mocy ustawy o ochronie przyrody – przez ustanowienie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, rezerwatów przyrody, uŜytków ekologicznych oraz stanowisk dokumentacyjnych (według waloryzacji przyrodniczej miasta): zespół przyrodniczo-krajobrazowy: „Straconka”, „JeŜynowa Dolina”, „Grodzisko”, „Dolina Złotego Potoku”, „Dolina Białej”, „Bark” rezerwat przyrody: „Las Gryndy”, „Barbara”, „Piekielny”, „Kołowrót”, „Klimczok”, „Nad Kromparkiem”, „Leśne Wąwozy” uŜytek ekologiczny: „Blachurowy Staw”, „Nyczowe Stawy”, „Storczykowe Łąki”, „Hałcnowskie Stawy”, „Stawy Komorowickie” stanowisko dokumentacyjne „Diable Młyny”. 37 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Mimo duŜych walorów przyrodniczych jakie posiada miasto, występuje tutaj równieŜ szereg problemów ochrony środowiska i potrzeb związanych z ochroną i zabezpieczeniem lokalnego środowiska przed degradacją. Jedną z najwaŜniejszych potrzeb miasta w chwili obecnej wydaje się być poprawa aktualnego stanu zasobów środowiska przyrodniczego na terenie miasta, a nade wszystko jego ochrona przed dalszą degradacją spowodowaną nadmierną presją urbanizacyjną i turystyczną i związaną z tym nadmierną ingerencją człowieka w zasoby przyrodnicze miasta. Istotnym problemem w skali miasta jest zła jakość wód – zarówno powierzchniowych III – V klasa jakości wód) jak i podziemnych (II – III klasa), zanieczyszczenie powietrza (klasa C), obecność zakładów przemysłowych, z których część stanowi uciąŜliwość dla mieszkańców miasta. Do najwaŜniejszych potrzeb i problemów ochrony środowiska w zakresie gospodarki wodnościekowej naleŜą między innymi: konieczność pełnego uregulowania gospodarki wodno-ściekowej, polepszenie stanu jakościowego wód powierzchniowych i podziemnych, pełny dostęp mieszkańców miasta do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Regularne kontrole stanu technicznego sieci wodociągowej w celu zminimalizowania moŜliwości wystąpienia powaŜnej awarii oraz renowacje sieci minimalizujące straty wody. Konieczne jest wprowadzenie przepisów regulujących zasady ochrony ujęć wód podziemnych i powierzchniowych (przez odpowiednie zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego). Konieczność odprowadzania ścieków deszczowych z miejsc szczególnie naraŜonych na zanieczyszczenia (stacje benzynowe, parkingi, drogi o duŜym natęŜeniu ruchu) w zakresie ochrony przeciwpowodziowej konieczne są regularne przeglądy stanu technicznego obwałowań oraz urządzeń wodnych, budowa nowych obwałowań, konieczność utrzymania w dobrym stanie kanałów i rowów melioracyjnych. Konieczne jest wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej (w tym równieŜ regulacja cieków) bez nadmiernej ingerencji w siedliska nadwodne; obszary naraŜone na niebezpieczeństwo powodzi powinny obowiązkowo uwzględniane przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta, oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu wyznaczenia terenów niewskazanych do stałego pobytu ludzi, w tym zabudowy mieszkaniowej konieczne jest zachowanie terenów naturalnej retencji wodnej i gruntowej, naleŜy chronić i zachować naturalne miejsca retencji wodnej oraz tworzyć sztuczne zbiorniki retencyjne. Do najwaŜniejszych potrzeb i problemów ochrony środowiska w zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi naleŜą między innymi: ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej z uwzględnieniem gleb o wysokich klasach bonitacyjnych oraz gleb pochodzenia organicznego, przed ich dalszą degradacją i nieoptymalnymi formami zagospodarowania. Konieczne jest zachowanie śródpolnych zbiorników wodnych, terenów zadrzewionych, ochronę gleb przed erozją, stosowanie zasad rolnictwa ekologicznego, właściwe melioracje w zakresie gruntów zdegradowanych konieczne są działania rekultywacyjne, przywrócenie tym terenom funkcji przyrodniczej; monitoring obszarów osuwiskowych, wyeliminowanie moŜliwości rozwoju zabudowy na terenach naraŜonych na osuwiska i ruchy masowe, wszelka działalność inwestycyjna musi być poprzedzona badaniami geologicznymi bądź ekspertyzą geotechniczną. 38 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Do najwaŜniejszych potrzeb i problemów ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza naleŜą między innymi: na terenie miasta duŜym problemem są zanieczyszczenia emitowane z indywidualnych systemów grzewczych, zwłaszcza emisje pochodzące z zabudowy indywidualnej, gdzie często stosowane są kotły grzewcze i paliwo (najczęściej węgiel kamienny) niskiej jakości. Konieczne są działania zmierzające do ograniczenia niskiej emisji jak równieŜ zmniejszenia emisji komunikacyjnych i przemysłowych. Do najwaŜniejszych problemów ochrony środowiska w zakresie ochrony przed hałasem naleŜą między innymi: na obszarze miasta Bielska-Białej występują obszary o znacznym natęŜeniu hałasu zarówno komunikacyjnego jak i przemysłowego – hałas komunikacyjny stanowi duŜą uciąŜliwość dla mieszkańców. UciąŜliwość stanowi równieŜ mała przepustowość dróg i tworzenie się korków, zwłaszcza w centrum miasta. Do najwaŜniejszych potrzeb i problemów ochrony środowiska w zakresie ochrony przyrody naleŜą między innymi: nadmierna presja urbanizacyjna, inwestycyjna i wszechobecny ruch turystyczny. Konieczne są działania mające na celu ochronę istniejących siedlisk przyrodniczych, terenów leśnych przed nadmierną eksploatacją, a takŜe prowadzone powinny być działania zabezpieczające obszary leśne przed negatywnym oddziaływaniem zarówno czynników antropogenicznych, jak równieŜ biogennych w zakresie ochrony zieleni miejskiej waŜne jest zachowanie istniejących jej form i ich ochrona przed zmianą uŜytkowania w związku z pojawiającą się presją inwestycyjną pod nowe budownictwo mieszkaniowe i rekreacyjno-wypoczynkowe konieczna jest ochrona zachowanych krajobrazów wiejskich, rolniczych przez odpowiednie zagospodarowanie, podniesienie bioróŜnorodności tych siedlisk z ograniczeniem moŜliwości zabudowy na najbardziej atrakcyjnych przyrodniczych obszarach jak i na obszarach zagroŜonych zalewem czy osuwiskami rozbudowa i modernizacja obiektów turystyczno-rekreacyjnych powinna przebiegać w oparciu o rygorystyczne respektowanie zasad ochrony poszczególnych elementów środowiska i uciąŜliwości dla otoczenia. Rozwój turystyki i rekreacji musi być postrzegany w relacji do ochrony przyrody i krajobrazu. Dla poprawy aktualnego stanu poszczególnych elementów środowiska, zmniejszenia zagroŜenia i eliminacji problemów związanych z ochroną środowiska na terenie miasta konieczne są działania edukacyjne, mające na celu poszerzenie świadomości ekologicznej mieszkańców. W odniesieniu do istniejących problemów i zagroŜeń środowiska, Program ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej wprowadza szereg ustaleń mających się przyczynić do poprawy aktualnego stanu zasobów lokalnego środowiska. Przewiduje się, ze pewien wpływ w odniesieniu do środowiska zarówno przyrodniczego jak i społecznego będzie miał etap realizacji ustaleń Programu ochrony środowiska – będą to krótkotrwałe uciąŜliwości związane z budową i remontem – między innymi budową i modernizacją sieci wodociągowej, rozbudową kanalizacyjnej sanitarnej i deszczowej, pracami remontowymi i modernizacyjnymi dróg, budową nowych odcinków dróg, wzmocnieniem ochrony przeciwpowodziowej (budowa nowych obwałowań, regulacje rzek). MoŜna się wtedy spodziewać przejściowych utrudnień dla mieszkańców miasta, zwiększonego hałasu, spalin, pracy cięŜkich maszyn, itp. Innymi problemami ochrony środowiska, w związku z realizacją celów i działań ustalonych w analizowanym dokumencie będzie konieczność zachowania ciągłości i jakości korytarzy 39 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” ekologicznych największych rzek płynących przez miasto, zachowania i ochrony najcenniejszych elementów struktury przyrodniczej miasta. W późniejszym czasie efekty realizacji poszczególnych zadań zaznaczą się korzystnie w lokalnym środowisku przyrodniczym i społecznym miasta, wpływając pozytywnie na obecny stan siedlisk przyrodniczych, obiektów kulturowych oraz bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców miasta. Korelację pomiędzy aspektami środowiskowymi, zidentyfikowanymi problemami, a celami Programu ochrony środowiska dla miasta Bielsko-Białej przedstawiono poniŜej w tabeli: Tabela 13 Analiza korelacji celów „Programu ochrony środowiska dla miasta BielskaBiałej” ze zidentyfikowanymi problemami ochrony środowiska Problemy ochrony środowiAspekt środowiWybrane zadania własne Programu Ochrony Środowiska występujące na terenie Korelacja skowy ska dla miasta Bielsko-Białej miasta Środowisko - Fragmentacja i degrada- 1. Gospodarka wodno-ściekowa: przyrodnicze, - Monitoring w zakresie ochrony przeciwpowocja siedlisk przyrodnibioróŜnorodność czych związana z presją dziowej; Oddziaływanie - Usuwanie szkód powodziowych; inwestycyjną i ruchem na wody po- Edukacja ekologiczna w zakresie oszczędzania turystycznym wierzchniowe i wody; - Ograniczanie ciągłości - Propagowanie dobrych praktyk rolniczych zmiepodziemne, korytarzy ekologicznych rzających do zmniejszenia zanieczyszczeń wód; powierzchnię na skutek tworzenia się - Ujmowanie terenów zagroŜonych powodzią w ziemi, jakość barier środowiskowych ⇑ dokumentach planistycznych (studium, miejpowietrza (nowe połączenie droscowe plany); gowe, regulacja rzek - Ewidencja przydomowych oczyszczalni ścieków związana z ochroną i zbiorników bezodpływowych, kontrola harmoprzeciwpowodziową) nogramu wywozu nieczystości z przydomowych - Zanieczyszczenia wód oczyszczalni ścieków; powierzchniowych, za- Opiniowanie wniosków dotyczących pozwoleń groŜenia jakości wód wodno prawnych i wydawanie pozwoleń wodnopodziemnych, powietrza, prawnych - Niedostateczny stan 2. Ochrona powierzchni ziemi i gleby: ochrony przeciwpowo- Prowadzenie monitoringu obszarów zagroŜodziowej, nych ruchami masowymi gruntów; Szkolenia dla rolników obejmujące Zasady Ko- Udział terenów zdegradeksu Dobrych Praktyk Rolniczych; dowanych, przemysłoOkresowe badania gleb w sąsiedztwie najwiękwych, przekraczających szych zakładów przemysłowych; standardy emisyjne, nie- Tworzenie planów uŜytkowania gruntów rolnych zrekultywowanych tere⇑ będących pod wpływem oddziaływania terenów nów poeksploatacyjnych. przemysłowych - Okresowa kontrola stanu jakości gleb uŜytkowanych rolniczo; - Aktualizacja map glebowych; - Promowanie upraw energetycznych; - Uwzględnianie w miejscowych planach udokumentowanych złóŜ surowców naturalnych 3. Ochrona powietrza atmosferycznego - Budowa i organizacja tras rowerowych; - Prowadzenie edukacji ekologicznej; - Dalsze wdraŜanie programu ograniczenia niskiej emisji; ⇑ - Ujmowanie zapisów dotyczących ochrony powietrza w dokumentach planistycznych; - Termomodernizacje budynków uŜyteczności publicznej, modernizacja systemów grzewczych; - Promowanie źródeł ciepła opartych na paliwach 40 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 4. 5. 6. 7. alternatywnych i energii odnawialnej; - Poprawa stanu technicznego dróg, modernizacja nawierzchni dróg powiatowych i gminnych Ochrona przed hałasem - Dalsza modernizacja dróg powiatowych i gminnych; - Minimalizacja hałasu komunikacyjnego m. in. przez budowę ekranów - Edukacja ekologiczna - Uwzględnianie potrzeb w zakresie ochrony przed hałasem w studium i miejscowych planach; - Aktualizacja mapy akustycznej miasta - Stworzenie programów ochrony środowiska przed hałasem Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym - Wprowadzenie do miejscowych planów zapisów o ochronie przed promieniowaniem - Prowadzenie akcji edukacyjnych Ochrona przyrody - Zagospodarowanie i rewaloryzacja zabytkowych parków; - Tworzenie małoobszarowych form ochrony przyrody; - Obejmowanie ochroną prawną ostoi flory, rzadkich siedlisk przyrodniczych; - Objęcie ochroną drzew - propozycji pomników przyrody, konserwacje proponowanych i istniejących pomników przyrody; - Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, ścieŜek rowerowych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajobrazowo; - Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej zachowującej tereny przyrodniczo cenne i atrakcyjne krajobrazowo; - Rewitalizacja istniejących zasobów terenów zieleni miejskiej oraz tworzenie jej nowych form (dodatkowe nasadzenia, tworzenie klombów); - Wpisanie Bielskiego Obszaru Metropolitarnego do europejskiego systemu korytarzy ekologicznych; - Przebudowa zieleni przyulicznej dróg miejskich: nowe nasadzenia, bieŜąca pielęgnacja zieleni wysokiej; - Ujmowanie w nowych lub aktualizowanych planach zagospodarowania przestrzennego konieczności ochrony cennych siedlisk przyrodniczych i krajobrazu kulturowego; - Promocja działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o charakterze cyklicznym Edukacja ekologiczna - Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, szlaków pieszych i rowerowych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajobrazowo; - Szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej, Dobrej Praktyki Rolniczej, programów śro- ⇓ ⇑ ⇑ ⇑ ⇑ 41 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców miasta - - - Rosnący hałas komuni- 1. kacyjny i związana z tym uciąŜliwość dla mieszkańców, duŜe natęŜenie ruchu samochodowego w centrum miasta, zmniejszająca się przepustowość dróg i tworzące się korki ZbliŜanie się zabudowy na tereny do tej funkcji niepredysponowane (na tereny zalewowe, naraŜone na osuwiska) Zaśmiecenie terenu związane z intensywnym ruchem turystycznym, Tereny zagroŜone nie- 2. bezpieczeństwem powodzi i osuwiskami 3. 4. dowiskowych itp.; - Promocja działań proekologicznych; - Udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych z terenu miasta; - Wspieranie szkolnej oraz pozaszkolnej edukacji ekologicznej dla młodzieŜy, akcji podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa; - Weryfikacja planów zagospodarowania przestrzennego pod kątem wymagań znowelizowanych przepisów i Programu ochrony środowiska Gospodarka wodno-ściekowa: - Monitoring w zakresie ochrony przeciwpowodziowej; - Usuwanie szkód powodziowych; - Edukacja ekologiczna w zakresie oszczędzania wody; - Propagowanie dobrych praktyk rolniczych zmierzających do zmniejszenia zanieczyszczeń wód; - Ujmowanie terenów zagroŜonych powodzią w dokumentach planistycznych (studium, miejscowe plany); - Ewidencja przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych, kontrola harmonogramu wywozu nieczystości z przydomowych oczyszczalni ścieków; - Opiniowanie wniosków dotyczących pozwoleń wodno prawnych i wydawanie pozwoleń wodnoprawnych Ochrona powierzchni ziemi i gleby: - Prowadzenie monitoringu obszarów zagroŜonych ruchami masowymi gruntów; - Szkolenia dla rolników obejmujące Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych; - Okresowe badania gleb w sąsiedztwie największych zakładów przemysłowych; - Tworzenie planów uŜytkowania gruntów rolnych będących pod wpływem oddziaływania terenów przemysłowych - Okresowa kontrola stanu jakości gleb uŜytkowanych rolniczo; - Aktualizacja map glebowych; - Promowanie upraw energetycznych; - Uwzględnianie w miejscowych planach udokumentowanych złóŜ surowców naturalnych Ochrona powietrza atmosferycznego - Budowa i organizacja tras rowerowych; - Prowadzenie edukacji ekologicznej; - Dalsze wdraŜanie programu ograniczenia niskiej emisji; - Ujmowanie zapisów dotyczących ochrony powietrza w dokumentach planistycznych; - Termomodernizacje budynków uŜyteczności publicznej, modernizacja systemów grzewczych; - Promowanie źródeł ciepła opartych na paliwach alternatywnych i energii odnawialnej; - Poprawa stanu technicznego dróg, modernizacja nawierzchni dróg powiatowych i gminnych Ochrona przed hałasem - Dalsza modernizacja dróg powiatowych i gminnych; ⇑ ⇑ ⇑ ⇑ 42 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - Minimalizacja hałasu komunikacyjnego m. in. przez budowę ekranów - Edukacja ekologiczna - Uwzględnianie potrzeb w zakresie ochrony przed hałasem w studium i miejscowych planach; - Aktualizacja mapy akustycznej miasta - Stworzenie programów ochrony środowiska przed hałasem 5. Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym - Wprowadzenie do miejscowych planów zapisów o ochronie przed promieniowaniem - Prowadzenie akcji edukacyjnych 6. Ochrona przyrody - Zagospodarowanie i rewaloryzacja zabytkowych parków; - Tworzenie małoobszarowych form ochrony przyrody; - Obejmowanie ochroną prawną ostoi flory, rzadkich siedlisk przyrodniczych; - Objęcie ochroną drzew - propozycji pomników przyrody, konserwacje proponowanych i istniejących pomników przyrody; - Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, ścieŜek rowerowych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajobrazowo; - Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej zachowującej tereny przyrodniczo cenne i atrakcyjne krajobrazowo; - Rewitalizacja istniejących zasobów terenów zieleni miejskiej oraz tworzenie jej nowych form (dodatkowe nasadzenia, tworzenie klombów); - Wpisanie Bielskiego Obszaru Metropolitarnego do europejskiego systemu korytarzy ekologicznych; - Przebudowa zieleni przyulicznej dróg miejskich: nowe nasadzenia, bieŜąca pielęgnacja zieleni wysokiej; - Ujmowanie w nowych lub aktualizowanych planach zagospodarowania przestrzennego konieczności ochrony cennych siedlisk przyrodniczych i krajobrazu kulturowego; - Promocja działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o charakterze cyklicznym 7. Edukacja ekologiczna - Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, szlaków pieszych i rowerowych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajobrazowo; - Szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej, Dobrej Praktyki Rolniczej, programów środowiskowych itp.; - Promocja działań proekologicznych; - Udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych z terenu miasta; - Wspieranie szkolnej oraz pozaszkolnej edukacji ekologicznej dla młodzieŜy, akcji podnoszących ⇑ ⇑ ⇑ 43 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Wartości kulturowe, zabytki i walory krajobrazowe miasta - - - Udział terenów zdegradowanych, wymagających rewitalizacji i rekultywacji, zwłaszcza dawnych wyrobisk poeksploatacyjnych, Mała ilość terenów zielni urządzonej w centrum miasta jako miejsc wypoczynku i rekreacji mieszkańców Niszczenie obiektów zabytkowych świadomość ekologiczną społeczeństwa; - Weryfikacja planów zagospodarowania przestrzennego pod kątem wymagań znowelizowanych przepisów i Programu ochrony środowiska 1. Gospodarka wodno-ściekowa: - Monitoring w zakresie ochrony przeciwpowodziowej; - Usuwanie szkód powodziowych; - Edukacja ekologiczna w zakresie oszczędzania wody; - Propagowanie dobrych praktyk rolniczych zmierzających do zmniejszenia zanieczyszczeń wód; - Ujmowanie terenów zagroŜonych powodzią w dokumentach planistycznych (studium, miejscowe plany); - Ewidencja przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych, kontrola harmonogramu wywozu nieczystości z przydomowych oczyszczalni ścieków; - Opiniowanie wniosków dotyczących pozwoleń wodno prawnych i wydawanie pozwoleń wodno-prawnych 2. Ochrona powierzchni ziemi i gleby: - Prowadzenie monitoringu obszarów zagroŜonych ruchami masowymi gruntów; - Szkolenia dla rolników obejmujące Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych; - Okresowe badania gleb w sąsiedztwie największych zakładów przemysłowych; - Tworzenie planów uŜytkowania gruntów rolnych będących pod wpływem oddziaływania terenów przemysłowych - Okresowa kontrola stanu jakości gleb uŜytkowanych rolniczo; - Aktualizacja map glebowych; - Promowanie upraw energetycznych; - Uwzględnianie w miejscowych planach udokumentowanych złóŜ surowców naturalnych 3. Ochrona powietrza atmosferycznego - Budowa i organizacja tras rowerowych; - Prowadzenie edukacji ekologicznej; - Dalsze wdraŜanie programu ograniczenia niskiej emisji; - Ujmowanie zapisów dotyczących ochrony powietrza w dokumentach planistycznych; - Termomodernizacje budynków uŜyteczności publicznej, modernizacja systemów grzewczych; - Promowanie źródeł ciepła opartych na paliwach alternatywnych i energii odnawialnej; - Poprawa stanu technicznego dróg, modernizacja nawierzchni dróg powiatowych i gminnych 4. Ochrona przed hałasem - Dalsza modernizacja dróg powiatowych i gminnych; - Minimalizacja hałasu komunikacyjnego m. in. przez budowę ekranów - Edukacja ekologiczna 44 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - Uwzględnianie potrzeb w zakresie ochrony przed hałasem w studium i miejscowych planach; - Aktualizacja mapy akustycznej miasta - Stworzenie programów ochrony środowiska przed hałasem 5. Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym - Wprowadzenie do miejscowych planów zapisów o ochronie przed promieniowaniem - Prowadzenie akcji edukacyjnych 6. Ochrona przyrody - Zagospodarowanie i rewaloryzacja zabytkowych parków; - Tworzenie małoobszarowych form ochrony przyrody; - Obejmowanie ochroną prawną ostoi flory, rzadkich siedlisk przyrodniczych; - Objęcie ochroną drzew - propozycji pomników przyrody, konserwacje proponowanych i istniejących pomników przyrody; - Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, ścieŜek rowerowych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajobrazowo; - Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej zachowującej tereny przyrodniczo cenne i atrakcyjne krajobrazowo; - Rewitalizacja istniejących zasobów terenów zieleni miejskiej oraz tworzenie jej nowych form (dodatkowe nasadzenia, tworzenie klombów); - Wpisanie Bielskiego Obszaru Metropolitarnego do europejskiego systemu korytarzy ekologicznych; - Przebudowa zieleni przyulicznej dróg miejskich: nowe nasadzenia, bieŜąca pielęgnacja zieleni wysokiej; - Ujmowanie w nowych lub aktualizowanych planach zagospodarowania przestrzennego konieczności ochrony cennych siedlisk przyrodniczych i krajobrazu kulturowego; - Promocja działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory środowiska przyrodniczego o charakterze cyklicznym 7. Edukacja ekologiczna - Tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczodydaktycznych, szlaków pieszych i rowerowych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i atrakcyjnych krajobrazowo; - Szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej, Dobrej Praktyki Rolniczej, programów środowiskowych itp.; - Promocja działań proekologicznych; - Udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych z terenu miasta; - Wspieranie szkolnej oraz pozaszkolnej edukacji ekologicznej dla młodzieŜy, akcji podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa; ⇑ 45 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - Weryfikacja planów zagospodarowania przestrzennego pod kątem wymagań znowelizowanych przepisów i Programu ochrony środowiska Oznaczenie: Pozytywne – przeciwdziałanie zidentyfikowanym problemom – mogące przechodzić w negatywne przy źle prowadzonych działaniach Negatywne – pogłębianie zidentyfikowanych problemów – mogące przechodzić w pozytywne ⇓ pod warunkiem przestrzegania ochrony środowiska Obojętne i/lub o minimalnym znaczeniu Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podręcznika do strategicznych ocen oddziaływania na środowisko” ⇑ Jak wynika z powyŜszego zestawienia, zdecydowana większość zakładanych do realizacji zadań będzie miała wymiar zdecydowanie korzystny i w efekcie końcowym przyczyni się do poprawy jakości poszczególnych komponentów środowiska, między innymi przez: wprowadzanie nowych technologii proekologicznych, energo i wodochłonnych – ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko wprowadzenie energooszczędnych źródeł energii, modernizacja systemów ogrzewania, termomodernizacja budynków – ograniczenia zuŜycia ciepła, zmniejszenie niskiej emisji, poprawa jakości powietrza rozwój infrastruktury komunalnej (sieci kanalizacji sanitarnej, deszczowej, wodociągowej, ciepłowniczej) – zmniejszenie oddziaływania na środowisko, w tym uporządkowanie gospodarki ściekami rewitalizacja terenów zdegradowanych – zaniedbanych, obiektów poprzemysłowych, rekultywacja dawnych terenów poeksploatacyjnych – poprawa wizerunku miasta, walorów krajobrazowych, rozwój nowych siedlisk przyrodniczych, poprawa struktury uŜytkowania gleby, zalesienia, tworzenie nowych form zieleni urządzonej i leśnej poprawa bezpieczeństwa mieszkańców, aktywizacja społeczeństwa, w tym edukacja ekologiczna. Rozwój infrastruktury drogowej, między innymi kontynuacja budowy obwodnic miasta przyczyni się do polepszenia komfortu przejazdu, odciąŜenia centrum miasta z ruchu tranzytowego, zmniejszenia oddziaływania hałasu komunikacyjnego i emisji komunikacyjnych, jednocześnie jednak z budową nowych połączeń drogowych wiązać się będą przejściowe utrudnienia dla okolicznych mieszkańców jak równieŜ zagroŜenia dla środowiska przyrodniczego. Przejściowe utrudnienia wiązać się mogą równieŜ z zakładaną wymianą i modernizacją niektórych odcinków urządzeń wodociągowych, rozbudową sieci kanalizacyjnej – głównie na skutek zajęcia terenu pod wykopy, pojawieniem się specjalistycznych urządzeń i maszyn (koparki, spychacze, ładowarki, inny sprzęt budowlany). Te moŜliwe oddziaływanie negatywne i przejściowe uciąŜliwości pojawić się mogą równieŜ w momencie zakładanych działań związanych z ochroną przeciwpowodziową – regulacją rzek, budową czy remontem nowych obwałowań. O ile w większości przypadków te negatywne oddziaływania ograniczą się praktycznie tylko do etapu budowy – jak w przypadku rozbudowy sieci kanalizacyjnej, wodociągowej, remontu istniejących dróg, o tyle budowa nowych dróg czy regulacja rzek i obwałowania zaznaczą się w sposób trały w środowisku – zmniejszą się powierzchnie zielone, powstać mogą swoiste bariery ekologiczne, dojdzie do zmian w krajobrazie miasta. Inwestycje te jednak wydają się być niezbędne dla dalszego rozwoju miasta i zagwarantowania bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańcom. Dla zmniejszenia ich potencjalnie negatywnego wpływu zaleca się jedynie ograniczenie zajętej powierzchni do niezbędnego minimum i dobrą organizację pracy, aby zmniejszyć negatywne oddziaływanie na środowisko i uciąŜliwości dla okolicznych mieszkańców. 46 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 2.4 Potencjalne zmiany w środowisku w przypadku braku realizacji ustaleń zawartych w aktualizacji POŚ dla miasta Bielska-Białej Bielsko-Biała stanowi waŜny ośrodek administracyjno-usługowy Podbeskidzia, rozwija się tutaj szereg inwestycji o strategicznym znaczeniu gospodarczym. Samo miasto posiada równieŜ szereg cennych walorów przyrodniczych i krajobrazowych, z czym wiąŜe się ich intensywne wykorzystanie między innymi dla potrzeb turystyki. Dla zachowania obecnego stanu poszczególnych elementów środowiska oraz zagwarantowania im lepszej niŜ dotychczas jakości, konieczne są odpowiednie działania zmierzające do poprawy obecnego stanu. Wody powierzchniowe zarówno w granicach samego miasta jak i na terenie gmin sąsiednich są juŜ zanieczyszczone (na terenie miasta w badanych punktach odpowiadają III - V klasie czystości), a brak odpowiednich działań zmierzających do poprawy ich stanu oraz uregulowania gospodarki wodno-ściekowej moŜe ten stan jeszcze pogorszyć. Brak modernizacji sieci wodociągowej powodować będzie straty wody, co wpłynie negatywnie zarówno na zasoby wodne miasta jak równieŜ zwiększy koszty ponoszone przez samych mieszkańców. Zaniechanie dalszej rozbudowy sieci kanalizacyjnej sanitarnej spowodować moŜe przenikanie zanieczyszczeń z nieszczelnych szamb (zbiorników bezodpływowych) do wód i gruntu a tym samym zwiększy zagroŜenie ich zanieczyszczenia. Brak kanalizacji deszczowej powodować moŜe wnikanie wód opadowych i roztopowych niosących duŜy ładunek zanieczyszczeń (zwłaszcza zawiesin i substancji ropopochodnych) – głównie z terenów dróg, parkingów i zakładów przemysłowych, które mogą zanieczyszczać powierzchnię ziemi i wody. Równie negatywnie odznaczy się brak rozwiązań dotyczących ochrony powietrza i zmniejszania ładunku zanieczyszczeń – dalsze wykorzystywanie jako głównego paliwa węgla kamiennego, często z duŜą zawartością siarki i popiołu, będzie generowało niską emisję a co za tym idzie, spowoduje to utrzymanie na wysokim poziomie lub wzrost stęŜenia szkodliwych substancji w powietrzu. Niewykonanie modernizacji dróg i infrastruktury drogowej oraz zaniechanie modernizacji publicznych środków transportu utrzyma, a nawet podniesienie poziom zanieczyszczeń pochodzących z komunikacji. W chwili obecnej obserwuje się wzrost emisji hałasu, zwłaszcza komunikacyjnego, poprawa tego stanu jest moŜliwa dzięki zapisom analizowanego dokumentu mającym na celu modernizację i rozbudowę obecnej sieci komunikacyjnej miasta, w tym równieŜ nasadzenia zieleni izolacyjno-osłonowej czy budowie ekranów akustycznych na najbardziej uciąŜliwych odcinkach dróg. Brak rozwiązań dotyczących właściwego uŜytkowania gruntów, zwłaszcza w kontekście właściwego zagospodarowania i uŜytkowania gruntów rolnych, rozwijania Dobrych Praktyk Rolniczych i edukacji w zakresie rolnictwa ekologicznego, powodować będzie dalsze pogarszanie się stanu zarówno zasobów środowiska przyrodniczego i lokalnych ekosystemów jak i walorów krajobrazowych miasta. Spowoduje równieŜ moŜliwość ich nieoptymalnego zagospodarowania. Brak zabezpieczeń przeciwpowodziowych oraz monitoringu terenów osuwiskowych i zagroŜeń geomorfologicznych powodować moŜe nieoptymalne zagospodarowanie tych terenów w funkcji do tego niepredysponowanej, zwłaszcza rozwoju zabudowy związanej ze stałym pobytem ludzi, a co za tym idzie niebezpieczeństwo powodzi lub osuwania się gruntów dla mieszkających tam ludzi. Bardzo waŜnym zadaniem do realizacji na terenie miasta jest wdroŜenie i ochrona lokalnych walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego – brak precyzyjnych zapisów mających na celu ochronę wartościowych ekosystemów na terenie miasta jak i ciekawych obiektów architektonicznych spowodować moŜe ich nieoptymalne zagospodarowanie, a przez to utratę walorów przyrodniczych i kulturowych. Niechronione tereny będą mogły być wykorzystane do innych celów gospodarczych i przemysłowych, co przyczyni się do utraty cennych siedlisk, gatunków roślin i zwierząt a takŜe pogorszenia walorów estetycznych miasta. 47 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Bardzo waŜnym aspektem analizowanego dokumentu jest edukacja ekologiczna i tzw. świadomość ekologiczna mieszkańców – brak wiedzy na temat zagroŜeń dla środowiska i moŜliwości ich minimalizacji wpłynie na pogorszenie i dalszą degradację przyrodniczą obszaru miasta. Edukacja ekologiczna nie tylko mieszkańców, ale równieŜ osób przyjeŜdŜających np. na weekendowy odpoczynek w bielskiej części Beskidów (np. w postaci tablic informacyjnych, oznakowanych ścieŜek, szlaków pieszych i rowerowych, wyznaczonych tras) jest równieŜ waŜna ze względu na wzmoŜony ruch turystyczny i związane z tym nieoptymalne wykorzystanie terenów szczególnie cennych przyrodniczo, w tym wyrzucanie śmieci na leśne górskie ścieŜki, deptanie ciekawych okazów roślinności, zrywanie okazów chronionych gatunków roślin, płoszenie zwierząt, itp. Analizowany dokument wpisuje się w istniejące na terenie miasta problemy środowiskowe i uwzględnia aktualne potrzeby miasta w odniesieniu do ochrony poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, kulturowego, ochrony walorów krajobrazowych i zagwarantowania bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców i komfortu zamieszkania. Poszczególne cele i zadania wyznaczone do realizacji ujęte w analizowanym dokumencie mają na celu poprawę obecnego stanu jakości wód, powietrza, gleby, siedlisk przyrodniczych, klimatu akustycznego, poprawy warunków Ŝycia mieszkańców, w związku z czym uwaŜa się, Ŝe w przypadku braku realizacji Programu stan środowiska na terenie miasta będzie ulegał pogorszeniu, nieprzyjęcie zadań przewidywanych do realizacji w analizowanym dokumencie bez wątpienia wpłynie negatywnie na obecny stan siedlisk przyrodniczych a tym samym pogorszy bezpieczeństwo i warunki Ŝycia mieszkańców miasta. 48 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 3. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU NA ŚRODOWISKO 3.1 Oddziaływanie zapisów Programu ochrony środowiska na poszczególne elementy środowiska, w tym równieŜ zdrowie i Ŝycie ludzi Biorąc pod uwagę zakładane cele i zadania do realizacji na terenie miasta, przyjmuje się, Ŝe będą one miały wymiar zdecydowanie pozytywny w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, społecznego i kulturowego. Przewidywane oddziaływania analizowanego dokumentu zaznaczą się w odniesieniu do: RóŜnorodność biologiczna, siedliska przyrodnicze, oddziaływanie na rośliny i zwierzęta RóŜnorodność biologiczna miasta jest wysoka, co wynika przede wszystkim z połoŜenia miasta w rejonie Beskidów oraz duŜej ilości siedlisk przyrodniczych tutaj się znajdujących – zarówno terenów rolniczych, kompleksów leśnych, licznych cieków i zbiorników wód powierzchniowych, zieleni urządzonej w parkach miejskich – siedliska te dają moŜliwość bytowania wielu gatunków roślin i zwierząt. W chwili obecnej stan jakościowy poszczególnych siedlisk przyrodniczych jest po części zadowalający, czego potwierdzeniem jest obecność w granicach miasta, zwłaszcza w rejonie beskidzkim, duŜej liczny gatunków cennych, rzadkich i chronionych – zarówno roślin jak i zwierząt. Walory przyrodnicze miasta i jego bioróŜnorodność znalazły swoje odzwierciedlenie równieŜ w tym, Ŝe na terenie miasta powołano szereg form ochrony przyrody, zarówno dla podkreślenia ich wyjątkowości jak równieŜ (a moŜe przede wszystkim) ze względu na potrzebę ich ochrony. Dla poprawy obecnego stanu w duŜej mierze przyczynić się powinny poszczególne zapisy Programu ochrony środowiska mające na celu zachowanie istniejących siedlisk i ich ochronę przed dalszą degradacją. Jako jedno z priorytetowych zadań w zakresie ochrony siedlisk przyrodniczych wyznaczono w analizowanym dokumencie „kształtowanie zrównowaŜonego oraz ekologicznego modelu miasta, z uwzględnieniem istniejących walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych”, a najwaŜniejszymi celami w zakresie ochrony i rozwoju systemu obszarów chronionych, ochrony zagroŜonych siedlisk oraz ochrony krajobrazu kulturowego na terenie miasta Bielska-Białej jest między innymi objęcie ochroną prawną nowych obszarów cennych przyrodniczo oraz korytarzy ekologicznych stanowiących powiązanie z najwaŜniejszymi strukturami przyrodniczymi na terenie Bielska-Białej, ochrona walorów kulturowych, zabytkowych załoŜeń zieleni, między innymi jako rewaloryzacja parków, pielęgnacja załoŜeń zieleni, kształtowanie zieleni zabytkowej, prowadzenie zrównowaŜonej gospodarki leśnej oraz poprawa kondycji zdrowotno-sanitarnej lasów, poprawa estetycznego wizerunku środowiska przyrodniczego obszaru miasta. DuŜe znaczenie będą miały równieŜ załoŜenia dotyczące zieleni parkowej i miejskiej – zakłada się między innymi rozbudowę terenów zieleni miejskiej, ochronę i rewaloryzację zespołów parkowych, odpowiednie oznakowanie terenów zielonych, tworzenie zieleni izolacyjnej wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych o największym natęŜeniu ruchu pojazdów samochodowych. Zakłada się powołanie odpowiednich małoobszarowych form ochrony przyrody dla miejsc cennych przyrodniczo, w tym z uwzględnieniem wymogu ochrony starych drzew. Ochronę róŜnorodności biologicznej miasta wspomoŜe równieŜ uwzględnienie obiektów i obszarów cennych przyrodniczo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jak i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Realizacja tych zadań zgodnie z załoŜeniami bez wątpienia będzie miała wymiar pozytywny dla siedlisk przyrodniczych miasta i uchroni je przed degradacją. Równie waŜne dla miasta, biorąc pod uwagę jego walory przyrodnicze i związane z tym funkcje turystyki, jest zakładane „rozwijanie funkcji rekreacyjnych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym na bazie istniejących zasobów przyrodniczych (przy zachowaniu równowagi 49 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” ekologicznej w obszarach przyrodniczo cennych). SłuŜyć temu będzie między innymi wyznaczanie terenów dla inwestycji turystycznych zgodnych z zasadami ochrony środowiska, wspieranie rozwoju obiektów turystycznych i rekreacyjnych, dalszy rozwój turystyki rekreacyjnej, aktywnej i specjalistycznej (ścieŜki rowerowe, szlaki przyrodniczo-dydaktyczne) z bezwzględnym priorytetem ochrony przyrody. Bardzo waŜnym zadaniem jest tutaj edukacja ekologiczna, nie tylko samych mieszkańców, ale równieŜ przyjeŜdŜających do miasta turystów. Wszystkie te zapisy, przy właściwej ich realizacji mają szansę znacząco pozytywnie wpłynąć na obecny stan siedlisk przyrodniczych w granicach miasta, umoŜliwią dalszą egzystencję organizmów tutaj Ŝyjących. Zapisy te dodatkowo wzbogacą lokalne środowisko przyrodnicze. Program ochrony środowiska nie zakłada wprowadzenia Ŝadnych ustaleń mogących na trwałe zagrozić lokalnej bioróŜnorodności, potencjalne, krótkotrwałe uciąŜliwości dla siedlisk przyrodniczych w granicach miasta oraz „ubytek” roślin i zwierząt związany będzie realizacją poszczególnych zadań (zwłaszcza dotyczących infrastruktury technicznej – wodociągi i kanalizacji, drogowej oraz realizacji zadań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej), pracami modernizacyjnymi, budowlanymi. Szacuje się, Ŝe największy wpływ na środowisko biologiczne będą miały zapisy Programu ochrony środowiska związane z rozbudową sieci drogowej i wzmocnieniem ochrony przeciwpowodziowej. W zakresie ochrony przeciwpowodziowej w większości prace dotyczą naprawy, nadbudowy i modernizacji juŜ istniejących obwałowań, prace tam wykonane nie pogorszą obecnego stanu rzek i środowiska biologicznego. Natomiast regulacja rzek i budowa nowych obwałowań wpłynąć mogą negatywnie na stan siedlisk przyrodniczych towarzyszących wodom i ograniczenie naturalnej strefy roślinności przywodnej. Z drugiej jednak strony analizowany dokument zakłada renaturalizację cieków wodnych oraz zapewnienie odpowiednich warunków retencjonowania wody, co z punktu widzenia siedlisk przyrodniczych i bioróŜnorodności jest optymalne. Prace związane z realizacją nowych dróg przyczynią się do zmniejszenia powierzchni zielonej, a tym samym ograniczenia siedlisk przyrodniczych znajdujących się w ich najbliŜszym sąsiedztwie. W momencie lokalizacji nowych dróg wśród terenów przyrodniczo cennych moŜe dojść do ograniczenia lub przerwania powiązań przyrodniczych, powstania barier technicznych związanych z przebiegiem drogi, pogorszenia jakości wód powierzchniowych, zmniejszenia powierzchni zielonej. Dla zminimalizowania tego negatywnego efektu wskazuje się na ograniczenie prac i związanego z tym zajęcia terenu do niezbędnego minimum. Inne moŜliwe negatywne oddziaływanie zaznaczyć się moŜe w momencie intensywnego rozwoju specjalizowanej turystki i wyznaczania nowych terenów inwestycyjnych czy rekreacyjnych na terenach do tego niepredysponowanych, wśród terenów cennych przyrodniczo. Takich jednak zadań analizowany dokument nie przewiduje, wręcz przeciwnie – Program ochrony środowiska te nieoptymalne zasady zagospodarowania ma ograniczać. Ten potencjalny negatywny wpływ moŜe się więc zaznaczyć, niezaleŜnie od analizowanego dokumentu, w zaleŜności od zastosowanych rozwiązań przez inwestorów czy samych turystów odwiedzających miasto. Środowisko gruntowo-wodne (woda, powierzchnia ziemi, zasoby naturalne), wpływ na powietrze, lokalny klimat, w tym klimat akustyczny Analizowany dokument zakłada szereg działań, których realizacja ma się przyczynić do poprawy obecnego stanu środowiska abiotycznego. Zakładane zadania wpłyną na: – poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, czemu słuŜyć będzie między innymi budowa, rozbudowa oraz modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacyjnej miasta, ograniczenie strat wody powstających podczas jej przesyłu oraz racjonalizacja zuŜycia wody – stosowanie nowoczesnych technologii oszczędzających wodę, zamkniętych obiegów wód w zakładach przemysłowych, ochrona oraz monitoring zasobów ilo50 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” – - ściowych i jakościowych wód powierzchniowych i wód podziemnych, zmniejszenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych między innymi poprzez zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych, budowa, przebudowa oraz modernizacja obiektów hydrotechnicznych (wałów, wylotów kanalizacyjnych) zlokalizowanych na terenie miasta. Zakładany rozwój sieci kanalizacyjnej sanitarnej, deszczowej oraz przydomowych oczyszczalni ścieków, ewidencjonowanie przydomowych oczyszczalni i zbiorników bezodpływowych, kontrola umów na wywóz ścieków i nieczystości, precyzyjne zasady ochrony ujęć wód, zdecydowanie korzystnie wpłyną na aktualny stan wód powierzchniowych i podziemnych. Dla ochrony wód przyczynią się równieŜ działania zmierzające do ograniczenia przedostawania się ścieków deszczowych i modernizacja dróg o największym natęŜeniu ruchu samochodowego. Dla ochrony przed powodzią i suszą planuje się między innymi zachowanie i tworzenie systemów retencji wód, renaturalizację cieków, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, konserwacja i modernizacja urządzeń wodnych i zabezpieczeń przeciwpowodziowych, utrzymywanie droŜności cieków wodnych. Ustalenia Programu ochrony środowiska, dotyczące prac związanych z ochroną przeciwpowodziową miasta będą miały wpływ na krajobraz i rzeźbę terenu, szacuje się jednak, Ŝe skala tych zmian w porównaniu do juŜ istniejących przekształceń będzie niewielka, a działania te przyczynią się do zmniejszenia zagroŜenia powodziowego na terenie miasta. Ochronie przed powodzią słuŜy identyfikacja i ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego miasta terenów zagroŜonych występowaniem powodzi. Na tych terenach powinna być ograniczona moŜliwość budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów. powierzchnię ziemi i ochronę zasobów glebowych – między innymi przez rekultywację terenów poprzemysłowych, dawnych wyrobisk poeksploatacyjnych, terenów z duŜym udziałem gleb zdegradowanych, ponowne zagospodarowanie nieuŜytków, ograniczenie negatywnego wpływu intensyfikacji rolnictwa, monitoring obszarów zagroŜonych ruchami masowymi ziemi, wdraŜanie działań proekologicznych, wspieranie i rozwijanie rolnictwa ekologicznego na obszarze miasta, rozwój plantacji roślin energetycznych, prowadzenie badań monitoringowych jakości i stanu gleb uprawnych i leśnych na terenie Bielska-Białej, badania jakości gleb wokół największych zakładów przemysłowych. Odzyskanie zdegradowanych terenów i przywrócenie im funkcji uŜytkowych pozwoli na zachowanie gruntów rolnych i leśnych oraz wpłynie na zwiększenie ilości terenów pod przyszłe inwestycje. Pewne negatywne znaczenie w odniesieniu do gleb i powierzchni ziemi będzie miała realizacja zadań związana z oddziaływaniem na grunty – między innymi wykopy pod urządzenia kanalizacyjne i wodociągowe, infrastrukturę drogową czy przeciwpowodziową. Realizacja tych zadań spowoduje konieczność usunięcia wierzchniej warstwy gruntu wraz z organizmami tam Ŝyjącymi, dla zminimalizowania tych negatywnych oddziaływań wskazuje się na ponowne zagospodarowanie zdjętej warstwy ziemi, np. do wyrównania, niwelacji terenu. Monitoring terenów osuwiskowych i ograniczenia w zagospodarowaniu terenów naraŜonych na procesy osuwiskowe znacznie zwiększy bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców miasta. Ochrona i uwzględnianie zasobów udokumentowanych kopalin przyczynią się do ochrony powierzchni ziemi przed niewłaściwym wykorzystaniem zasobów surowcowych na terenie miasta. poprawę stanu powietrza atmosferycznego między innymi przez stosowanie urządzeń i technologii zmniejszających emisję z procesów przemysłowych oraz wprowadzenie systemów zarządzania środowiskiem w zakładach, kontynuację programu ograniczania niskiej emisji, termoizolację budynków, promowanie ekologicznych nośników energii między innymi paliw alternatywnych, modernizacja i rozszerzenie zasięgu sieci gazow51 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” - niczej, poprawa dostępności, bezpieczeństwa, szybkości i komfortu podróŜowania środkami komunikacji miejskiej, modernizacja systemu komunikacyjnego, przebudowa ciągów komunikacyjnych, remonty dróg, dokończenie budowy obwodnic miasta, wytyczanie i budowanie ścieŜek rowerowych. Wszystkie te planowane działania, przy właściwej ich realizacji przyczynią się znacząco do ograniczenia zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Równie waŜne dla ochrony powietrza jest zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i moŜliwości ochrony powietrza, bezwzględne przestrzeganie wymogów prawnych, ujmowanie zapisów dotyczących ochrony powietrza w dokumentach planistycznych, lokalnym prawie oraz prowadzenie monitoringu stanu powietrza atmosferycznego umoŜliwiające podejmowanie szybkich kroków zaradczych bądź naprawczych w przypadku pojawienia się przekroczeń jakości powietrza. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunalnych oraz gospodarstw domowych nastąpi między innymi przez zastąpienie węgla kamiennego innymi nośnikami energii, podłączenie do sieci zdalaczynnych nowych odbiorców, promowanie modernizacji indywidualnych systemów grzewczych, zwiększeniu zasięgu sieci gazowej, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Modernizacja istniejących systemów grzewczych spowoduje znaczącą redukcję emisji substancji szkodliwych do powietrza, jak równieŜ pozytywnie wpłynie na zmniejszenie kosztów ponoszonych przez mieszkańców. Zmniejszenie ruchu tranzytowego w rejonie centrum miasta, zwiększenie płynności ruchu, podniesienie standardów technicznych infrastruktury drogowej przyczynią się nie tylko do zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza, zmniejszenia hałasu komunikacyjnego, ale poprawią równieŜ komfort Ŝycia mieszkańców. Usprawnienie ruchu drogowego wpłynie pozytywnie na mniejsze zuŜycie paliwa, skróci czas przejazdu. Pośrednio, przez zmniejszenie zuŜycia energii, do poprawy jakości powietrza na terenie miasta przyczyni się równieŜ termomodernizacja budynków zarówno uŜyteczności publicznej jak i komunalnych, docieplanie budynków (oszczędność paliw i energii). zmniejszenie uciąŜliwości hałasu oraz oddziaływania pól elektromagnetycznych, na co wpływ będzie miało między innymi ograniczenie ruchu pojazdów z centrum miasta i dokończenie budowy obwodnic, poprawa stanu technicznego nawierzchni dróg, wprowadzenie elementów ochrony przed hałasem (np. barier akustycznych, ekranów, zieleni izolacyjnej). Dla poprawy klimatu akustycznego i zmniejszenia zagroŜenia z tym związanego planuje się między innymi opracowanie aktualnej mapy akustycznej miasta, tworzenie priorytetów dla komunikacji publicznej. Zakłada się równieŜ wspieranie technologii w zakładach produkcyjnych zmniejszających emisję hałasu do środowiska, wprowadzanie zapisów do dokumentów planistycznych ujmujących konieczność ochrony przed hałasem oraz promieniowaniem, przestrzeganie przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego, systematyczną kontrolę poziomów tego promieniowania w szczególności na obszarach zabudowy mieszkaniowej i innych obiektów uŜyteczności publicznej oraz terenach chronionych, preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego. W trakcie realizacji zadań w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska zaznaczyć się mogą przejściowe uciąŜliwości, zwłaszcza na etapie budowy i remontów poszczególnych obiektów i dróg, urządzeń ochrony przeciwpowodziowej, co wpłynie krótkotrwale negatywnie na jakość powietrza, poziom hałasu, degradację terenów zieleni, płoszenie zwierząt, zwiększoną ilość odpadów. Wszystkie te negatywne oddziaływania zostaną zrekompensowane późniejszą poprawą poszczególnych elementów środowiska miasta. 52 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Środowisko społeczne, w tym na zdrowie i Ŝycie ludzi Poszczególne cele i zadania ujęte w analizowanym dokumencie, zwłaszcza te dotyczące poprawy jakości zasobów wodnych, ochrony przeciwpowodziowej, monitoringu terenów naraŜonych na osuwiska, ochrony gleb oraz jakości powietrza, modernizacji dróg, powinny w znaczący sposób wpłynąć pozytywnie na jakość Ŝycia mieszkańców. W szczególności bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańcom zapewni uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej, wyeliminowanie zrzutu nieoczyszczonych ścieków bezpośrednio do wód lub gruntu, termomodernizacja budynków, rozwój sieci ciepłowniczej, eliminacja zanieczyszczeń komunikacyjnych, przemysłowych i pochodzących z niskiej emisji, rekultywacja terenów zdegradowanych. Pozytywny wpływ będą miały równieŜ zapisy odnoszące się do zachowania sieci przyrodniczej miasta, zwłaszcza zachowania i ochrony terenów zieleni urządzonej, wyznaczania nowych terenów rekreacji, ścieŜek rowerowych – jako miejsc odpoczynku i rekreacji nie tylko mieszkańców miasta, ale równieŜ turystów. W wyniku realizacji zadań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej zmniejszyć się powinno zagroŜenie powodziowe na terenie miasta, rekultywacja i rewitalizacja terenów poprzemysłowych i obiektów z nimi związanych (dawne obszary poeksploatacyjne surowców mineralnych) polepszy walory krajobrazowe, poprawi warunki zamieszkania. Modernizacja istniejących dróg przyczyni się do zwiększenia komfortu przejazdu, zmniejszenia emisji zanieczyszczeń i hałasu, a budowa nowych połączeń drogowych, zwłaszcza obwodnic miasta i dróg tranzytowych zmniejszą ruch pojazdów przez samo centrum miasta, a co za tym idzie polepszą warunki zamieszkania i pobytu ludzi w mieście. Jedyne moŜliwe przejściowe oddziaływanie negatywne odczuwane przez mieszkańców, zaznaczy się w fazie realizacyjnej – budowy poszczególnych obiektów kubaturowych i liniowych (dróg), wykopów pod urządzenia kanalizacyjne, wodociągowe oraz przeciwpowodziowe – z uwagi na zwiększony w tym czasie hałas spowodowany pracami, zanieczyszczenia, odpady, degradacje powierzchni ziemi. W późniejszym okresie, w czasie funkcjonowania poszczególnych obiektów, dróg, sieci technicznych wpływ na środowisko społeczne będzie pozytywny – analizowany Program właśnie w odniesieniu do środowiska społecznego i warunków Ŝycia mieszkańców, będzie miał największy, pozytywny wpływ. Program ochrony środowiska bierze pod uwagę równieŜ zdrowie mieszkańców miasta – tu wpisują się zadania takie jak: poprawa jakości wody dostarczanej mieszkańcom, zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza, minimalizacja negatywnego oddziaływania pól elektromagnetycznych, hałasu, polepszenie komfortu zamieszkania przez termomodernizację budynków, realizację obiektów rekreacyjno-sportowych, ścieŜek pieszych i rowerowych, rekultywację terenów zdegradowanych. Środowisko kulturowe miasta – zabytki, dobra materialne, krajobraz Ustalenia zapisane w aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej nie będą wywierały negatywnego wpływu na poszczególne obiekty zabytkowe, obiekty objęte ochroną konserwatorską zlokalizowane w granicach miasta. Poprawie obecnego stanu walorów krajobrazowych słuŜą zapisy odnoszące się do rekultywacji terenów poprzemysłowych – dawnych wyrobisk poeksploatacyjnych, ponownego ich zagospodarowania, rewitalizacji poszczególnych obiektów, tworzenie nowych terenów zieleni miejskiej, urządzonej. Realizacja „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska-Białej” znaczący wpływ (pozytywny) będzie miała przede wszystkim w zakresie oddziaływania na społeczeństwo (bezpieczeństwo mieszkańców i poprawa warunków zamieszkania), oraz w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, między innymi w zakresie kanalizacji (ograniczenie ilości nieczyszczonych ścieków wprowadzanych do środowiska), 53 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” termomodernizacji i remontach obiektów (ograniczenie niskiej emisji przez mniejsze zapotrzebowanie na energię cieplną i podłączenia do sieci zdalaczynnej, a przez to mniejsze koszty ponoszone przez mieszkańców na ogrzewania mieszkań), remontach i modernizacji dróg (ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza i emisji hałasu z dróg), ochrony przyrody (powołanie małoobszarowych form ochrony przyrody, rozbudowa terenów zieleni miejskiej), rozwoju funkcji turystyki i rekreacji z poszanowaniem walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Ze względu na nadrzędny cel analizowanego dokumentu, jakim jest poprawa obecnego stanu zasobów środowiska przyrodniczego na terenie miasta i zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców, oraz istniejące zagospodarowanie nie widzi się moŜliwości znaczącego negatywnego oddziaływania „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta BielskaBiałej” w zakresie poszczególnych elementów środowiska abiotycznego (wody, powietrze, gleba, klimat), oraz siedlisk przyrodniczych – wskazuje się na zachowanie (utrzymanie istniejących i przywracanie przerwanych) połączeń przyrodniczych, zachowanie oraz wprowadzanie zieleni róŜnogatunkowej, nie tylko ozdobnej, ale równieŜ nawiązującej do siedlisk rodzimych. Wszystkie zapisane działania powinny znacznie poprawić komfort Ŝycia mieszkańców oraz stan siedlisk przyrodniczych na terenie miasta. 3.2 Oddziaływanie na obszary NATURA 2000 Obszarem chronionym NATURA 2000 wymienionym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 października 2008 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 połoŜonym najbliŜej granic miasta jest Dolina Górnej Wisły PLB 240001, znajdująca się w odległo sic około 1,7 km na zachód od granic Bielska. W granicach samego miasta Bielska-Białej częściowo zlokalizowane są dwa obszary naleŜące do sieci NATURA 2000 (stan na grudzień 2009 rok) nie wymienione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 października 2008 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000): Beskid Śląski PLH 240005 – specjalny obszar ochrony (SOO) w południowozachodniej części miasta, połoŜony w masywie Beskidu Śląskiego, z niewielkimi fragmentami w obrębie Pogórza Śląskiego i w Kotlinie śywieckiej. Występuje tu szereg malowniczych form skalnych, liczne formy skałkowe oraz róŜnorodne formy osuwiskowe powierzchniowe i podziemne. Obszar ten ma duŜe znaczenie dla zachowania bioróŜnorodności. Zidentyfikowano tu 17 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Wśród siedlisk wymienionych w Załączniku I największe pokrycie mają kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion) (20%), Ŝyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) (18%), oraz górskie bory świerkowe (Piceion abietis część - zbiorowiska górskie) (15%). Jedynymi z najcenniejszych siedlisk są tutaj fragmenty lasów o charakterze naturalnym. Znacznym zróŜnicowaniem wyróŜnia się tu takŜe roślinność nieleśna, w tym szczególnie interesujące są murawy kserotermiczne. Beskid Śląski charakteryzuje się równieŜ największą liczbą jaskiń i schronisk skalnych w obrębie polskich Karpat Zewnętrznych. Ponadto stwierdzono tu 21 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Jest to ostoja fauny typowej dla puszczy karpackiej. Na obszarze tym odnaleziono teŜ liczne stanowiska rzadkich i zagroŜonych roślin oraz bezkręgowców. Jest tu jedno z 4 stanowisk tojadu morawskiego w Polsce i jeden z 4 rejonów występowania tocji karpackiej. - Beskid Mały PLH 240023 – specjalny obszar ochrony (SOO) w południowo - wschodniej część Bielska-Białej, w masywie Beskidu Małego, w paśmie Magurki Wilkowickiej i grupie Łamanej Skały. Znajduje się tutaj kilkadziesiąt skałek, jaskiń i schronisk 54 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” podskalnych. Powierzchniowo dominują tu zbiorowiska leśne, łąkowe są rzadsze, a sporadycznie występują zbiorowiska torfowiskowe, ziołoroślowe i naskalne. Ponadto występują tu zespoły świerczyny górnoreglowej (w piętrze regla dolnego – unikatowy fenomen synchorologiczny w Karpatach), jaworzyny miesięcznicowej oraz świerczyny na torfie. Stwierdzono tu łącznie obecność 14 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, z czego największe pokrycie mają kwaśne buczyny (LuzuloFagenion) (50,00%), Ŝyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odoratiFagenion) (20,00%). Na obszarze tym występują takŜe 3 gatunki ssaków (nocek duŜy, wilk, niedźwiedź brunatny) oraz 2 gatunki płazów (kumak górski, traszka karpacka) wymienionych w załącznika II tej Dyrektywy. Ponadto, według spisu zamieszczonego na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska (www.mos.gov.pl) obszarami chronionymi Natura 2000 połoŜonymi juŜ poza granicami miasta są: Cieszyńskie Źródła Tufowe PLH 240001 – w odległości około 5,3 km od granic miasta; Kościół w Górkach Wielkich PLH 240008 – w odległości około 6,3 km od granic miasta; Pierściec PLH 240022 – w odległości około 7,3 km od granic miasta. Lokalizację obszarów chronionych NATURA 2000 przedstawiono na Załączniku nr 1. Uwzględniając zakres zadań przewidzianych do realizacji nie przewiduje się moŜliwości negatywnego oddziaływania zapisów analizowanego dokumentu na obszary NATURA 2000. Wydaje się nawet, Ŝe załoŜenia mające na celu poprawę jakości powietrza, wód, racjonalną gospodarkę gruntami, edukację ekologiczną, ograniczenia poziomu hałasu wpłyną pozytywnie na jakość środowiska obszarów Natura 2000. Szczegółowe ustalenia odnośnie ochrony obszarów Natura 2000 powinny znaleźć się w planie ochrony tych obszarów. 3.3 ZaleŜności między elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy w zakresie analizowanego dokumentu Ocenę przyjętych priorytetów ekologicznych wynikających z zapisów analizowanego dokumentu dla miasta Bielska-Białej przedstawiono w tabeli poniŜej (uwzględniając te elementy środowiska, które są istotne z punktu widzenia analizowanego dokumentu i jego zapisów). Tabela 14 Ocena wpływu celów i priorytetów ekologicznych „Aktualizacji Programu ochrony środowiska…” na elementy środowiska miasta Bielska-Białej Oddziaływanie na poszczególne elementy środowiska ŚrodowiDziedzicsko grunŚwiat rotowoEkosystem two kultuślinny i Cele zakładane do realizacji- priorytety ekowodne miejski rowe, zazwierzęcy, logiczne (w tym Krajobraz oraz śrobytki, walory ekosystedowisko obiekty przyrodnimy zwiąspołeczne archeolocze zane z giczne wodami) Zapisy wynikające z Aktualizacji Programu ochrony środowiska P1 Poprawienie stanu jakości wód po+ +++ + wierzchniowych na terenie miasta P2 Ochrona jakości wód podziemnych +++ + P3 Wzmocnienie ochrony przeciwpowo– --+++ + ± dziowej P4 Racjonalizacja wykorzystania zaso+ +++ 55 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” P5 P6 P7 P8 P9 P10 P11 P12 P13 bów wód powierzchniowych i podziemnych terenu miasta BielskaBiałej Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed zanieczyszczeniami antropoge+++ + + nicznymi oraz racjonalne uŜytkowanie gruntów Rekultywacja terenów poprzemysłowych, zdegradowanych działalnością +++ + +++ człowieka Poprawa stanu powietrza – kontynuacja i koordynacja działań mających na celu poprawę czystości powietrza – przez ograniczenie niskiej emisji, (w odniesieniu do tworzenia zmniejszenie energochłonności obiek- barier ekologicznych i fragmentów, modernizację układu komunika- tacji terenu związanej z przebiecyjnego, poprawę stanu dróg, zmianę giem nowych dróg) organizacji ruchu, budowę ścieŜek rowerowych, itp. Prowadzenie monitoringu powietrza – prowadzenie przez odpowiednie jednostki analizy stanu czystości powietrza na terenie miasta. Zapewnienie mieszkańcom miasta ± dobrego klimatu akustycznego - reali– (między zowane głównie przez polepszenie (w odniesieniu do innymi w stanu technicznego dróg, zmianę or- tworzenia barier ekoodniesieganizacji ruchu polegającą na wylogicznych i fragmenniu do prowadzeniu ruchu tranzytowego z tacji terenu związanej ekranów centrum miasta oraz skoordynowanie z przebiegiem noakustyczwszystkich dokumentów planistyczwych dróg nych) nych i strategicznych Ochrona mieszkańców oraz środowiska naturalnego przed nadmiernym promieniowaniem niejonizującym Kształtowanie zrównowaŜonego oraz ekologicznego modelu miasta z uwzględnieniem istniejących walo+++ +++ + rów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych Rozwijanie funkcji rekreacyjnych o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym na bazie istniejących zasobów przy+ + ± rodniczych (przy zachowaniu równowagi ekologicznej w obszarach przyrodniczo cennych). Wzrost świadomości ekologicznej + + + mieszkańców miasta + + +++ + +++ +++ + +++ + + + Objaśnienia: silny pozytywny wpływ +++ pozytywny wpływ + brak wpływu moŜliwy wpływ zarówno pozytywny jak i negatywny ± słaby negatywny wpływ – znacząco negatywny wpływ --56 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Wpływ realizacji poszczególnych zadań i celów do realizacji (priorytetów ekologicznych) ujętych w analizowanym Programie na ekosystemy i poszczególne komponenty środowiska w zdecydowanej mierze będzie mieć wymiar pozytywny – przyczyni się do poprawy obecnego stanu zasobów środowiska. Największy i najbardziej znaczący wpływ pozytywny zaznaczy się w odniesieniu do środowiska społecznego miasta – poprawy warunków Ŝycia mieszkańców i zagwarantowania im bezpieczeństwa ekologicznego, wpływ pozytywny związany będzie równieŜ uregulowaniem gospodarki wodno-ściekowej oraz z walorami przyrodniczymi miasta. Poprawi się ogólny wizerunek miasta i jego walory krajobrazowe między innymi dzięki rekultywacji terenów zdegradowanych oraz rozwoju infrastruktury rekreacyjnej, pod warunkiem, Ŝe rozwój funkcji turystyki i rekreacji będzie się odbywał z poszanowaniem wartości przyrodniczych. Budowa nowych połączeń drogowych, w tym kontynuacja budowy obwodnic miasta równieŜ pozytywnie wpłyną na komfort zamieszkania, zwłaszcza w kontekście zmniejszenia ruchu samochodowego w centrum miasta i związanych z tym emisji zanieczyszczeń, hałasu i wibracji. Modernizacja dróg, remont nawierzchni i poprawa ich stanu technicznego przyczyni się do ograniczenia lub przynajmniej utrzymania na tym samym poziomie emisji stęŜenia tlenków węgla, tlenków azotu i węglowodorów. Jednocześnie jednak realizacja tego zadania, mimo, Ŝe ograniczy emisje zanieczyszczeń do powietrza i negatywny wpływ hałasu, wpłynąć moŜe negatywnie na stan siedlisk przyrodniczych, zwłaszcza w przypadku przebiegu nowych dróg wśród terenów atrakcyjnych przyrodniczo – powodować moŜe tworzenie się barier ekologicznych w momencie przecięcia cennych ekosystemów leśnych lub wodnych i fragmentacji środowiska. Negatywny wpływ ujawnić się moŜe w fazie początkowej realizacji poszczególnych zadań – budowy i modernizacji obiektów kubaturowych, budowy i remontu dróg, wykopów pod sieci kanalizacyjne, budowy i wymiany odcinków wodociągów, budowy nowych obwałowań przeciwpowodziowych czy regulacji rzek, itp. Negatywny wpływ będzie zauwaŜalny w szczególności w przypadku złej organizacji pracy i zajęcia duŜej powierzchni biologicznie czynnej. W fazie realizacyjnej projektu zaznaczy się przejściowy zwiększony hałas, pojawi się większa ilość odpadów, zwałów ziemi (która ma być zagospodarowana do niwelacji terenu), zanieczyszczeń do powietrza związanych z pracą cięŜkich maszyn i urządzeń. W niewielkim stopniu równieŜ z płoszeniem zwierząt i niszczeniem roślinności, usunięciem wierzchniej warstwy gruntu. Pojawią się przejściowe utrudnienia dla mieszkańców miasta. Po zakończeniu robót środowisko w zdecydowanej większości powinno odtworzyć swoje zasoby przyrodnicze (wyjątek stanowią tereny przywodne obudowane wałami i pozbawione naturalnych siedlisk związanych ze środowiskiem wodnym oraz tereny przeznaczone pod nowe drogi), a wykonanie niezbędnych prac budowlanych i remontowych poskutkuje późniejszą poprawą jakości środowiska na terenie miasta. Analiza przyjętych celów i zadań zmierzających do poprawy jakości środowiska na terenie miasta ujętych w analizowanym dokumencie pozwala oszacować zaleŜności między elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy, które przedstawiono w tabeli poniŜej: 57 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Tabela 15 Wpływ realizacji zadań ujętych w „Aktualizacji POŚ miasta Bielska-Białej” na poszczególne elementy lokalnego środowiska przyrodniczego i społecznego. Komponenty środowiska i warunki równowaŜenia rozwoju sprzyjające ochronie środowiska Konsekwencje dla środowiska Korzystne Niekorzystne Skutki dla społeczeństwa Korzystne Niekorzystne Rzeźba terenu Nie przewiduje się destruktywnego wpływu zapisów Programu na lokalną rzeźbę. W zakresie powierzchni ziemi nie wystąpi znacząca zmiana obecnego ukształtowania terenu. Rekultywacja terenów zdegradowanych przyczyni się do poprawy obecnego stanu. WdroŜenie zasad Dobrych Praktyk Rolniczych i rolnictwa ekologicznego zmniejszy zagroŜenie erozją. Monitoring terenów osuwiskowych zmniejszy zagroŜenie dla mieszkańców. Jedyne moŜliwe przekształcenia rzeźby mogą się wiązać z zakładanymi pracami budowlanymi dróg (wykopy, nasypy drogowe) oraz budową nowych obwałowań rzek. Zasoby surowców mineralnych Ochrona zasobów kopalin i racjonalne nimi gospodarowanie Poszczególne zapisy wpłyną pozytywnie na Powietrze i klimat; zmniejszenie niskiej emiPoprawa jakości posji, zanieczyszczeń komuBrak jakość lokalnego Brak wietrza powietrza nikacyjnych i przemysłowych– poprawa jakości powietrza Lepsza jakość wody doTylko w przyWody powierzchstarczanej mieszkańcom padku niekonniowe; zmiany w Poprawa jakości wód miasta, mniejsze straty trolowanego Brak stosunkach wodpowierzchniowych wody, mniejsza ilość ściezrzutu ścieków nych, jakość wód ków przedostających się do wód i gruntu do środowiska. Wody podziemne; Zrealizowanie załoŜeń Programu wpłynie na poprawę i ochronę zasobów wód ilość wód; jakość podziemnych wód Wymiar pozytywny między innymi przez ograniczenie napływu zanieczyszczeń Gleby (jakość bonipochodzenia antropogenicznego, zalesienie gleb wyłączonych z uŜytkowania tacyjna, zanieczyszrolniczego, monitoring zanieczyszczeń, przywracanie funkcji przyrodniczej tereczenie, degradacja, nom i gruntom zdegradowanym, ochronę gleb uŜytkowanych rolniczo, promowanaraŜenie na erozję, nie działań proekologicznych, zmniejszających erozję. Wpływ negatywny w denudację, itp.) przypadku niewłaściwie prowadzonej gospodarki rolnej. Przejściowe niszczenie szaty roślinnej. WiękOchrona cennych szy udział gaNowe tereny zieleni urząRoślinność (spadek siedlisk przyrodni- tunków obcych dzonej, kształtowanie liczebności, udział czych, zbiorowisk – w odniesieniu terenów zieleni do celów gatunków obcych, roślinnych umoŜliwi do zieleni urząBrak wypoczynkowych, rekrezuboŜenie gatunko- występowanie wielu dzonej, zmniejacyjnych, zieleń izolacyjwe, itp.) gatunkom roślin i szenie pona zwierząt wierzchni zielonej, siedlisk towarzyszących wodom na sku58 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Fauna (spadek liczebności populacji, zuboŜenie róŜnorodności itp.) Rolnictwo Leśnictwo Krajobraz, walory estetyczne i uciąŜliwość wizualna Siedliska naturalne, ekosystemy (fragmentacja, utrata siedlisk przyrodniczych, zuboŜenie, itp.) Istniejące obszary chronione – formy ochrony przyrody i krajobrazu Dziedzictwo kulturowe – zabytki, strefy konserwatorskie tek rozbudowy obwałowań i regulacji rzek Początkowe fazy realizacji ProOchrona cennych gramu mogą siedlisk przyrodnispowodować czych a tym samym Brak płoszenie zwiegatunków zwierząt rząt, zmniejszetam Ŝyjących nia się nisz ekologicznych. Promocja rolnictwa ekologicznego i stosowanie dobrych praktyk rolniczych spowoduje ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na komponenty środowiska Powiększanie tereWzrost wykorzystania nów leśnych, zalesiaterenów leśnych przez nie gruntów zdegraBrak mieszkańców miasta w Brak dowanych, ochrona celach rekreacji i wypozasobów leśnych czynku MoŜliwe jedynie w przypadku niePoprawa obecnego Przewiduje się poprawę optymalnych stanu, zmniejszenie estetycznego wizerunku rozwiązań powierzchni terenów miasta, walorów krajobra- dotyczących Brak zdegradowanych, zowych przez rekultywa- nowych instarekultywacja i zalecję terenów zdegradowa- lacji i inwesienia nych stycji (między innymi dróg, obwałowań rzek) Budowa obwałowań przeciwpowodziowych powodować utratę moŜe siedlisk naturalZwiększenie po- nych związawierzchni zieleni nych z środowiBrak miejskiej, urządzo- skiem wodnym i nej, leśnej nadwodnym, budowa dróg spowodować moŜe fragmentację siedlisk, bariery ekologiczne Utrzymanie w doMoŜliwość wypoczynku i brym stanie istniejąBrak rekreacji w oparciu o waBrak cych form ochrony lory przyrodnicze miasta przyrody Podniesienie estetyki zagospodarowania, zachoBrak Brak wanie i ochrona zabytków dziedzictwa kulturowego 59 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” ZagroŜenie powodziowe Zachowanie i tworzenie systemów retencji wód, utrzymywanie droŜności cieków wodnych, renaturalizacja cieków Obwałowania rzek i obiekty hydrotechniczne negatywnie wpiszą się w środowisko przyrodnicze miasta 3.4 Ograniczenie moŜliwości budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów na terenach uznanych za zalewowe Ograniczenie hałasu drogowego w ramach moderStan porównizacji układu komunikanywalny do cyjnego. Ograniczenie obecnego zagroŜenia polami elektromagnetycznymi Klimat akustyczny i promieniowanie Stan porównywalny do obecnego elektromagnetyczne: Obszary połoŜone poza granicą województwa Obszary proponowane do ochrony z mocy ustawy o ochronie przyrody i ustawy o ochronie zabytków Ograniczenie ryzyka wystąpienia powodzi, identyfikacja i ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego miasta terenów zagroŜonych występowaniem powodzi. Brak oddziaływania Brak wpływu na obszary wyznaczone do ochrony na mocy Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Ustawy o ochronie przyrody. MoŜliwość powołania kolejnych małoobszarowych form ochrony – zwiększenie wykorzystania walorów przyrodniczych miasta z jednoczesnym priorytetem ich ochrony przed dalszą degradacją. Oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne wynikające z realizacji zapisów w analizowanym dokumencie PoniŜej, schematycznie oszacowano oddziaływanie „Aktualizacji Programu ochrony środowiska…” na środowisko, jego poszczególne komponenty oraz obszary Natura 2000. Tabela 16 Potencjalne moŜliwe oddziaływanie „Aktualizacji Programu ochrony środowiska…” na poszczególne elementy środowiska i obszary NATURA 2000 miasta Bielska-Białej Dobra materialne Zasoby naturalne ⇒ ⇒ → → ≡ → ≡ ≡ ⇒ ⇒ ≡ ≡ ⇒ → ≡ ≡ ⇒ → ≡ ≡ ⇒ ⇒ → → ≡ → ≡ ≡ ⇒ → ≡ ≡ → ⇒ → → → ≡ ≡ → ≡ ≡ → ≡ ≡ → ≡ ≡ → ≡ → ≡ → → ≡ ≡ → ⇒ ≡ ≡ ⇒ → ≡ → → ≡ ⇒ → ≡ ≡ → → ⇒ ⇒ ≡ ≡ Zabytki Powietrze Klimat akustyczny, promieniowanie Wodę Krajobraz Rośliny Powierzchnię ziemi i odpady Zwierzęta ≡ ⇒ ≡ ≡ Czas trwania Krótkoterminowe ≡ Średnioterminowe ≡ Długoterminowe ⇒ Ludzie Rodzaj Bezpośrednie Pośrednie Wtórne Skumulowane środowiska RóŜnorodność biologiczna Przewidywane oddziaływania* obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru Na cele i przedmiot ochrony ≡ ≡ ≡ ≡ → → 60 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Stałe Chwilowe ≡ ≡ ≡ ≡ → ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ ≡ * - z uwzględnieniem zaleŜności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy ≡ → ⇒ - brak oddziaływania oddziaływanie zauwaŜalne (widoczne) ale nie istotne (niewielkie) oddziaływanie znaczące (jako negatywne wykraczające poza dopuszczalne wartości emisyjne, jako pozytywne powodujące zdecydowaną poprawę stanu istniejącego) (kolor niebieski pozytywne, kolor czerwony negatywne) Realizacja celów zapisanych w analizowanym dokumencie będzie mieć bezpośredni pozytywny wpływ w odniesieniu do róŜnorodności biologicznej i siedlisk przyrodniczych (zachowanie i ochrona istniejących siedlisk, tworzenie nowych terenów zieleni urządzonej i leśnej, powołanie nowych form ochrony przyrody, rewitalizacja zabytkowych parków), zasoby środowiska (wody, powietrze, powierzchnię ziemi – w kontekście ich ochrony i zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń), krajobraz (dzięki rekultywacji i zagospodarowaniu terenów zdegradowanych i obiektów poprzemysłowych), dobra materialne, ludzi – w kontekście poprawy warunków zamieszkania (np. remonty, modernizacje i rozbudowy istniejących sieci, infrastruktury drogowej, termomodernizacje obiektów, wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej), co wpłynie na bezpieczeństwo ekologiczne i komfort Ŝycia mieszkańców miasta. W większości będzie to oddziaływanie utrzymujące się w długim okresie czasu. Oddziaływanie krótkoterminowe, negatywne wystąpić moŜe na etapie wykonywania prac (etap budowy obiektów kubaturowych i infrastruktury drogowej, przy termomodernizacji obiektów i budowy obwałowań przeciwpowodziowych, itp.). Oddziaływanie odnosi się do zwiększonej krótkotrwałej emisji hałasu (praca pojazdów i maszyn) oraz niezorganizowanej emisji do powietrza (spaliny) zwiększonej ilości odpadów, w niewielkim stopniu ścieków, zmian w krajobrazie związanych z powstawaniem nasypów, wykopów, płoszenia zwierząt i niszczenia szaty roślinnej. Projekt analizowanego dokumentu – aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej został z załoŜenia opracowany w celu realizacji w sposób kompleksowy działań na rzecz poprawy obecnego stanu zasobów lokalnego środowiska. Wszystkie proponowane w projektowanym dokumencie działania mają charakter proekologiczny, czyli powinny oddziaływać pozytywnie na poszczególne elementy środowiska. JednakŜe realizacja niektórych zadań, między innymi rozwoju infrastruktury drogowej, technicznej, oraz urządzeń związanych z ochroną przeciwpowodziową, potencjalnie moŜe wywoływać negatywne oddziaływanie na wybrane elementy środowiska (zwłaszcza ekosystemy przyrodnicze). Ze względu na konieczność realizacji planowanych zadań mogących potencjalnie negatywnie zaznaczyć się w środowisku miasta, niezbędne jest prawidłowe zaprojektowanie planowanych inwestycji (w szczególności nowych odcinków dróg, obwałowań przeciwpowodziowych) z uwzględnieniem rozwiązań zabezpieczających lub ograniczających te negatywne oddziaływanie. 3.5 Stan środowiska na obszarach objętych znaczącym oddziaływaniem Obszar objęty znaczącym oddziaływaniem ogranicza się swoim zasięgiem do terenów w granicach miasta Bielsko-Biała. Elementy, które mogą być objęte wpływem (pozytywnym lub negatywnym) ustaleń analizowanego dokumentu zostały szczegółowo omówione w rozdziale 2.2. W szczególności uwaŜa się, Ŝe największy i najbardziej znaczących wpływ (w większości pozytywny) powinien się zaznaczyć w odniesieniu do: wód podziemnych i powierzchniowych gleb i powierzchni ziemi powietrza atmosferycznego 61 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” siedlisk przyrodniczych i ekosystemom w granicach miasta emisji hałasu. Realizacja wszystkich ustaleń POŚ (leŜących w kompetencji miasta jak i zadań koordynowanych przez inne jednostki ponadgminne) powinna przyczynić się do znaczącej poprawy poszczególnych elementów środowiska na terenie miasta Bielska-Białej. Ewentualne krótkotrwałe negatywne oddziaływania w początkowej fazie realizacji poszczególnych zadań (zajęcie powierzchni zielonej, krótkotrwałe uciąŜliwości akustyczne, pogorszenie walorów krajobrazowych) zostaną zrekompensowane późniejszymi korzyściami. 3.6 MoŜliwe transgraniczne oddziaływanie na środowisko Pojęcie transgranicznych oddziaływań odnosi się jedynie do przepływu zanieczyszczeń przez granicę państwową - od lub do sąsiadów. Takie oddziaływanie moŜe się zaznaczyć na terenach przygranicznych, np. na drodze przechodzenia zanieczyszczeń wód powierzchniowych, negatywnego wpływu składowisk odpadów, czy powodowane eksploatacją duŜych zakładów przemysłowych, itp. Miasto Bielsko-Biała połoŜone jest w niedalekiej odległości od granicy z Republiką Czeską, w chwili obecnej obserwuje się napływ zanieczyszczeń powietrza ze strony czeskiej na co decydujący wpływ ma dominujący kierunek wiatrów. Jednocześnie jednak na terenie miasta nie jest planowana Ŝadna inwestycja mogąca swoim oddziaływaniem wykroczyć poza granice państwa. Oddziaływanie transgraniczne nie jest więc przewidywane. Pewnym rodzajem oddziaływania wykraczającym poza granice miasta będzie z pewnością realizacja nowych połączeń drogowych, remont istniejących dróg, wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej, czy rozwój specjalizowanej turystyki, w tym turystyki górskiej. Oddziaływania te jednak nie mogą być rozpatrywane jako oddziaływania o charakterze transgranicznym, zwłaszcza, ze nie planuje się realizacji Ŝadnych instalacji czy urządzeń mogących pogorszyć obecny stan środowiska zarówno w granicach samego miasta jak i poza nim. W granicach obszaru objętego Programem nie przewiduje się negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze, społeczne i kulturowe, zarówno w granicach samego terenu opracowania jak i poza jego granicami. Przypuszcza się równieŜ, Ŝe działania mające na celu poprawę gospodarki wodno-ściekowej (w tym poprawa jakości wód i zmniejszenie ilości nieoczyszczonych ścieków), ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, moŜe pozytywnie wpłynąć równieŜ na środowisko gmin sąsiednich. 62 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 4. WYTYCZNE DO OCHRONY I MONITORINGU ŚRODOWISKA NA ETAPIE REALIZACJI USTALEŃ ANALIZOWANEGO PROGRAMU 4.1 Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji analizowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru NATURA 2000 oraz integralność tego obszaru Program ochrony środowiska jest dokumentem strategicznym, wyznaczającym cele, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Powinien wprowadzać takie rozwiązania, które dla lokalnego środowiska będą jak najbardziej optymalne i korzystne, jednocześnie uwzględniając (w miarę moŜliwości i racjonalnego korzystania z zasobów lokalnego środowiska) potrzeby lokalnej społeczności. Program ochrony środowiska nie wprowadza swoimi ustaleniami Ŝadnych zapisów mogących zaszkodzić trwałości lokalnych zasobów środowiska, nie przewiduje się Ŝadnego negatywnego wpływu ustaleń Programu na obszary chronione NATURA 2000 znajdujące się zarówno w granicach miasta jak i poza nimi. Analizowany dokument nie wprowadza Ŝadnych elementów mogących być przyczyną degradacji lokalnych siedlisk przyrodniczych. Jedyne moŜliwe oddziaływania negatywne ujawnić się mogą w fazie początkowej realizacji poszczególnych zadań, zwłaszcza rozbudowy infrastruktury drogowej oraz urządzeń ochrony przeciwpowodziowej – w kontekście tworzenia się barier ekologicznych i zmniejszenia terenów zieleni. Na podstawie celów i zadań określonych w „Aktualizacji programu ochrony środowiska…” zidentyfikowano istotne, potencjalne negatywne oddziaływania wynikające z ich realizacji, przyporządkowując im czas trwania i rodzaj oddziaływania. Dla zapobiegania, eliminowania i ograniczenia tych oddziaływań wskazano przykładowe sposoby postępowania. Tabela 17 Ocena szacunkowa negatywnych oddziaływań na środowisko celów i kierunków działań przyjętych w „Aktualizacji Programu ochrony środowiska…” oraz sposoby przeciwdziałania, ograniczenia i kompensacji Identyfikacja potencjalnych oddziaływań Czas trwania Rodzaj zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnych w związku z rozbudową infrastruktury drogowej i sieciowej; fragmentacja i degradacja siedlisk przyrodniczych związana z rozwojem infrastruktury technicznej, drogowej, obudowy koryt rzecznych, regulacją rzek (ochrona przeciwpowodziowa); ograniczanie ciągłości korytarzy ekologicznych na skutek tworzenia się barier środowiskowych (nowe połączenie drogowe, obwałowania przeciwpowodziowe) krótko i długoterminowe bezpośrednie i pośrednie Sposoby zapobiegania, ograniczenia i kompensacji negatywnych oddziaływań − ograniczenie zajmowanej powierzchni terenu do niezbędnego minimum, − prace prowadzić w taki sposób aby nie zagrozić najcenniejszym siedliskom przyrodniczym, − wykonanie nasadzeń kompensacyjnych zieleni, − naleŜy uwzględnić niezabudowanie dolin wód płynących wraz z zachowaniem przestrzeni umoŜliwiającej swobodną migrację (korytarze ekologiczne), − ograniczyć regulację rzek do niezbędnego minimum, − ograniczenie zabudowy kubaturowej w bezpośredniej bli63 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” skości rzeki, wodom zapewnić swobodę przepływu, − wszelkie inwestycje budowlane czy przemysłowe powinny mieć jako priorytet ochronę wód i bezwzględny zakaz wprowadzania ścieków bezpośrednio do wód powierzchniowych przed ich oczyszczeniem moŜliwość zwiększonego hałasu, odpadów, emisji zanieczyszczeń do powiekrótkoterminowe trza, emisje ścieków – etap budowy; (na etapie realiprzejściowe uciąŜliwości dla mieszkańzacji) ców miasta zwłaszcza w kontekście rozbudowy układu komunikacyjnego miasta. zmiany krajobrazu, przekształcenia rzeźby terenu krótkoterminowe (na etapie realizacji) bezpośrednie i pośrednie pośrednie − dobra i poprawna organizacja prac budowlanych i zaplecza budowy, skrócenie czasu budowy do niezbędnego minimum, − stosowanie nowoczesnych technologii podczas prac budowlanych, − naleŜy zagospodarować grunty, które zostały usunięte w związku z pracami, − naleŜy zabezpieczyć teren budowy przed przenikaniem substancji chemicznych do wód i gleby − uwzględnienie ochrony krajobrazu i obiektów o wysokich walorach architektonicznych podczas prac terenowych, − wskazuje się na eliminację lub dostosowanie istniejących obiektów do uwarunkowań krajobrazowych, zabytkowych załoŜeń, − wskazuje się na wykorzystanie dawnych terenów poprzemysłowych dla realizacji nowych funkcji usług i przemysłu bez konieczności wyznaczania nowych terenów przemysłowych (zgodnie z zasadą oszczędnego gospodarowania dostępną przestrzenią). Ponadto wskazuje się na podjęcie następujących działań zmierzających do poprawy obecnego stanu środowiska na terenie miasta: rewitalizacja i rewaloryzacja obiektów chronionych, zabytkowych załoŜeń zieleni, parków ochrona wartościowych siedlisk przyrodniczych, pojedynczych okazów drzew, starodrzewu utrzymanie i dąŜenie do wysokiego poziomu bioróŜnorodności związanej z systemem zieleni miejskiej zachowanie uŜytków zielonych w otoczeniu koryt rzek i potoków – teŜ jako renaturalizacja dolin rzek i potoków w celu przywrócenia im funkcji przyrodniczych oraz wykorzystanie ich walorów dla potrzeb turystyki i rekreacji wytyczenie, organizacja i budowa sieci tras rowerowych, ścieŜek pieszych i tras turystycznych w oparciu o istniejące obszary zieleni naturalnej i urządzonej. 64 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Bardzo pozytywne jest to, Ŝe większość proponowanych rozwiązań kompensacyjnych znalazło swoje odzwierciedlenie w analizowanym dokumencie. 4.2 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień analizowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania Analiza skutków realizacji ustaleń projektowanego dokumentu jest moŜliwa dzięki optymalnie wybranym wskaźnikom, mającym posłuŜyć do monitorowania kierunków zmian i skutków dla środowiska wynikających z realizacji przewidzianych zadań. Analiza wpływu ustaleń projektowanego dokumentu odbywać się moŜe przez monitorowanie bezpośrednich rezultatów osiąganych w określonym czasie poprzez realizację konkretnych inwestycji (zadań) oraz monitorowanie ich oddziaływań. Ocena realizacji Programu polega przede wszystkim na monitorowaniu zmian w wielu wzajemnie ze sobą powiązanych sferach funkcjonowania danego obszaru (ekonomicznej, społecznej, ekologicznej itp.). System monitoringu dla miasta Bielska-Białej powinien być analogiczny do całego województwa i zawierać działania określone w Programie ochrony środowiska dla województwa. Projektowany system monitoringu powinien obejmować wyspecjalizowaną jednostkę odpowiedzialną za realizację i zarządzanie pracami systemu, bazę danych, ogniwa trwałej współpracy z instytucjami zajmującymi się zbieraniem i przetwarzaniem danych, oprogramowanie pozwalające na bieŜąco ujmować i aktualizować posiadane informacje wraz z ich lokalizacją w przestrzeni. Bardzo waŜną rolę odgrywają mierniki umoŜliwiające ocenę zmian zachodzących w środowisku, porównanie typowych parametrów środowiska do danych archiwalnych lub bieŜących – moŜna tego dokonać dzięki badaniom monitoringowym prowadzonym na bieŜąco lub okresowo przez stacje WIOŚ, WSSE, danym zawartym w bazach statystycznych GUS lub danych gromadzonych przez urzędy administracji – dla terenu miasta takie badania jakości poszczególnych elementów środowiska równieŜ są prowadzone (w ramach krajowego programu monitoringu środowiska oraz przez inne instytucje na zlecenie Urzędu Miejskiego czy prywatnych inwestorów). Dla miasta elementem oceny i monitoringu moŜe być porównanie stanu poszczególnych elementów środowiska po realizacji załoŜeń, zadań zawartych w Programie z danymi uzyskanymi z lat ubiegłych. Jednym z załoŜeń Programu ochrony środowiska jest monitoring poszczególnych komponentów środowiska: wody, powietrza, gleb, poziomu hałasu, poziomu promieniowania niejonizującego. Jedną z metod analizy skutków realizacji zadań planowanych do realizacji jest sprawozdanie z realizacji Programu ochrony środowiska – w zakresie, które zadania, czy i w jaki sposób zostały zrealizowane. Przykładowy spis wskaźników słuŜących do oceny realizacji zaplanowanych zadań przedstawia poniŜsza tabela: Tabela 18 Przykładowe wskaźniki słuŜące do oceny realizacji zakładanych zadań Stan przed realiStan po realizacji zacją załoŜeń załoŜeń Programu Programu Jakość wód powierzchniowych i podziemnych Wskaźniki oceny efektywności Jakość wód powierzchniowych Jakość wód podziemnych ZuŜycie wody przez gospodarstwa domowe ZuŜycie wody przez jednostki gospodarcze, zakłady przemysłowe Łączna wielkość poboru wody przez ZPWiK Sp. z o.o. Jednostka wskaźnika Klasa m3/rok tyś. m3/rok tyś. m3/rok 65 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Łączna długość sieci wodociągowej km Długość sieci kanalizacyjnej sanitarnej i deszczowej Liczba wodomierzy zainstalowanych na sieci adminiszt. strowanej przez ZPWiK Sp. z o.o. Ilość ścieków wytwarzanych w sektorze komunalnym Ilość odprowadzanych ścieków wg uzyskanych pozwom3/rok leń wodno-prawnych Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej % ludności Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków ogółem Gleby, ochrona powierzchni ziemi, uŜytkowanie gruntów, lesistość Powierzchnia terenów rolnych ha Udział powierzchni zdegradowanych, poprzemysłoha, wych % Powierzchnia terenów zielni urządzonej ha Liczba parków, załoŜeń zieleni sz. Powierzchnia lasów ha Lesistość % Ochrona powietrza atmosferycznego Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów przemysłowych Ton/rok Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów przemysłowych Udział energii odnawialnej % M3/na mieszZuŜycie gazu w gospodarstwach domowych kańca/na rok Liczba zmodernizowanych kotłowni, nowych kotłów szt. ekologicznych Ochrona przed hałasem Długość ekranów akustycznych km Infrastruktura drogowa Długość dróg na terenie miasta km Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym Ilość instalacji emitujących pola elektromagnetyczne szt. Ochrona przyrody i krajobrazu Powierzchnia prawnie chroniona ogółem ha Powołane formy ochrony przyrody szt. Długość szlaków turystycznych pieszych, narciarskich, km rowerowych Liczba ścieŜek dydaktyczno-przyrodniczych szt. Liczba zorganizowanych szkoleń i programów edukaszt. cyjnych Przykładowe wskaźniki oceny efektów działalności środowiskowej (tzw. wskaźniki ekorozwoju) przedstawione zostały w aktualizacji Programu ochrony środowiska dl miasta BielskaBiałej. Prawidłowo prowadzona ocena posłuŜy dobrej sprawozdawczości wykonanych zadań i celów a tym samym da obraz zmian (polepszenia, pogorszenia) lub ich braku w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska na terenie miasta. 66 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 5. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W ANALIZOWANYM DOKUMENCIE WRAZ UZASADNIENIEM ICH WYBORU Jednym z wariantów, który powinien być rozwaŜany jest tzw. wariant zerowy polegający na nie przyjęciu załoŜeń aktualizacji Programu ochrony środowiska i zachowanie istniejącego stanu. MoŜna przypuszczać, Ŝe w takim przypadku, stan środowiska będzie ulegał stopniowej degradacji. Stan środowiska mogący się ujawnić w wariancie zerowym odpowiada opisowi środowiska w Rozdziale 2.4 „Potencjalne zmiany w środowisku w przypadku braku realizacji ustaleń zawartych w aktualizacji POŚ miasta Bielska-Białej”. W odniesieniu do niektórych planowanych inwestycji (np. budowy nowych dróg) moŜna brać pod uwagę inny wariant lokalizacyjny. Wariant lokalizacyjny dla nowych połączeń drogowych zostanie wyznaczony na etapie decyzji środowiskowej (zgodnie z artykułem 72 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz. U. z 2008 roku nr 199, poz. 1227). Na etapie niniejszego dokumentu nie uwzględniano innych wariantów lokalizacyjnych. Zaproponowane zadania z zakresu ochrony środowiska miasta spełniają warunki kompleksowego rozwiązywania problemów środowiskowych. Uznaje się więc, Ŝe przyjęte w analizowanym Programie ochrony środowiska miasta BielskaBiałej, przewidywane rozwiązania są najbardziej optymalne dla lokalnego środowiska i jest to wariant najbardziej korzystny dla środowiska przyrodniczego miasta, gwarantujący bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańców. 67 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 6. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Celem niniejszego opracowania jest analiza i prognozowany wpływ realizacji ustaleń „Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”. Analizowany dokument zawiera charakterystykę stanu istniejącego na terenie miasta BielskaBiałej i propozycje zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów ochrony środowiska ze wskazaniem rozwiązań dla tych proponowanych działań. Program wspomaga dąŜenie do uzyskania w mieście stopniowej poprawy poszczególnych elementów środowiska, zmniejszenia zagroŜenia ekologicznego dla mieszkańców oraz ochronę istniejących siedlisk przyrodniczych. W prognozie dokonano analizy zakresu, zawartości, celów i zadań przedstawionych w projekcie analizowanego dokumentu i stwierdzono, Ŝe są one zgodne z krajowymi i międzynarodowymi dokumentami, związanymi z problematyką ochrony środowiska (między innymi z Polityką Ekologiczną Państwa) oraz obowiązującymi przepisami prawa. Struktura przyrodnicza miasta jest dość urozmaicona, miasto posiada bardzo duŜe walory przyrodnicze i krajobrazowe, co znalazło potwierdzenie w powołaniu na terenie miasta szeregu obszarów chronionych na mocy ustawy o ochronie przyrody. Ponadto miasto jest chętnie odwiedzane przez turystów. Jednocześnie jednak te walory przyrodnicze nie mają swojego bezpośredniego odzwierciedlenia w jakości wód powierzchniowych, podziemnych i powietrza – ich jakość jest niezadowalająca. Analizowany dokument (aktualizacja Programu ochrony środowiska) podejmuje szereg zadań słuŜących poprawie obecnego stanu środowiska przyrodniczego i zapewniających bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańcom. ZałoŜenia Programu mają na celu poprawę jakości wód i uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie miasta, poprawę jakości powietrza atmosferycznego przez ograniczenie niskiej emisji oraz zmniejszenie zanieczyszczeń komunikacyjnych i przemysłowych. Program zakłada ochronę powierzchni ziemi, rekultywację terenów zdegradowanych, racjonalną gospodarkę surowcami naturalnymi, ochronę wartości przyrodniczych między innymi przez kształtowanie zieleni miejskiej, zalesienia, tworzenie nowych siedlisk przyrodniczych, powołanie obszarów chronionych. UwaŜa się, Ŝe Ŝaden z zapisów analizowanego dokumentu nie wpłynie znacząco negatywnie na lokalne walory przyrodnicze i kulturowe miasta oraz jakość Ŝycia mieszkańców, a jedyne krótkotrwałe uciąŜliwości zaznaczyć się mogą wyłącznie w początkowej fazie realizacyjnej Programu – budowy dróg i obiektów kubaturowych, wykopów pod urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne oraz urządzenia ochrony przeciwpowodziowej. Ponadto Program zapewnia dalszy rozwój gospodarczy miasta z poszanowaniem walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz uwzględnianiem potrzeb mieszkańców miasta. Przyczynia się do poprawy wizerunku miasta, zmniejszają powierzchnie zdegradowane, tworząc nowe lub rewitalizując juŜ istniejące miejsca zieleni urządzonej, miejskiej, słuŜące wypoczynkowi, turystyce i rekreacji. 68 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” Skutki dla środowiska, które mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu Realizacja załoŜeń Programu w pozytywny sposób wpłyną na stan lokalnego środowiska. Program przyczyni się do poprawy jakości wody i ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Ureguluje gospodarkę wodno-ściekową, rozwój rozdzielczej sieci kanalizacyjnej (sanitarnej i deszczowej) ograniczy wpływ zanieczyszczeń przedostających się bezpośrednio do środowiska. Rozwiązania z zakresu ochrony powietrza wpłyną na zmniejszenie zanieczyszczeń przemysłowych, komunikacyjnych oraz pochodzących z indywidualnego systemu grzewczego. Realizacja Programu dąŜy do racjonalnej gospodarki gruntami, rekultywacji terenów zdegradowanych, oraz racjonalnej gospodarki leśnej, przyczynia się takŜe do zmniejszenia uciąŜliwości związanej z oddziaływaniem hałasu (zwłaszcza komunikacyjnego) i promieniowania niejonizującego. W związku z pierwszą fazą realizacji niektórych załoŜeń Programu (etap budowy poszczególnych inwestycji głównie drogowych), związanych głównie z pracą maszyn, samochodów, pojawić się mogą niewielkie, lokalne emisje do środowiska (ścieki, zanieczyszczenia powietrza, odpady, hałas), oraz przejściowe uciąŜliwości dla mieszkańców, podkreślić jednak naleŜy, Ŝe w chwili obecnej wszystkie zakładane emisje równieŜ mają miejsce. Emisje te nie powinny obciąŜyć lokalnego środowiska ponadnormatywnie. W przypadku nieoptymalnej lokalizacji nowych inwestycji drogowych czy nadmiernej ingerencji w naturalne koryta rzeczne (regulacja cieków związana z ochroną przeciwpowodziową) tworzyć się mogą bariery przyrodnicze, zmniejszy się równieŜ powierzchnia terenów przyrodniczych (przeznaczonych pod infrastrukturę drogową czy przeciwpowodziową). UwaŜa się, Ŝe realizacja poszczególnych zadań przewidzianych Programem przyczyni się zarówno do poprawy jakości poszczególnych elementów środowiska (jakość wód, powietrza, gleby), ochrony siedlisk przyrodniczych oraz zapewni bezpieczeństwo ekologiczne mieszkańcom miasta (między innymi przez rozwiązania dotyczące infrastruktury drogowej, zmniejszenia zanieczyszczeń przemysłowych i stosowania technologii bardziej sprzyjających środowisku, wzmocnienie ochrony przeciwpowodziowej). Ocena rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych Biorąc pod uwagę obecny stan środowiska oraz obecne zagospodarowanie i uŜytkowanie obszaru miasta, zaproponowane rozwiązania (cele i zadania do osiągnięcia do roku 2016 zapisane w aktualizacji POŚ) wydają się rozwiązaniami najbardziej optymalnymi, które z jednej strony dbają o lokalne środowisko dążąc do jego poprawy, z drugiej strony umoŜliwiają dalszy rozwój miasta z jednoczesną ochroną walorów przyrodniczych. Zaproponowane zmiany wpłyną na korzyść mieszkańców, umoŜliwiając dalszy rozwój miasta jak równieŜ rozwój turystyki i rekreacji wykorzystującej zasoby przyrodnicze miasta, bez ich degradacji. Wszystkie proponowane w projektowanym dokumencie działania mają charakter proekologiczny, czyli powinny oddziaływać pozytywnie na poszczególne elementy środowiska. Wydaje się, że zaplanowane do realizacji cele i zadania są rozwiązaniami najbardziej korzystnymi dla lokalnego środowiska i mieszkańców miasta. ZagroŜenia Szczegółowa analiza planowanych rozwiązań pozwala stwierdzić, Ŝe realizacja Programu ochrony środowiska nie stanowi zagroŜenia dla środowiska zarówno społecznego jak i przyrodniczego miasta Bielsko-Białej. Niewielkie przejściowe uciąŜliwości zarówno dla samych mieszkańców jak i lokalnego środowiska przyrodniczego zaznaczą się w początkowym etapie prac – zwłaszcza przy budowie nowych odcinków dróg, modernizacji istniejącej infrastruktury i budowy nowych sieci kanalizacyjnych, wodociągowych, budowy obwałowań 69 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” przeciwpowodziowych i regulacji rzek. Negatywne oddziaływanie zaznaczy się w stosunku do powierzchni ziemi (nasypy i wykopy, niszczenie wierzchniej warstwy gleby), siedlisk przyrodniczych (zmniejszenie powierzchni zielonej), krajobrazu miasta oraz uciąŜliwości dla okolicznych mieszkańców (hałas, zanieczyszczenia powietrza, odpady). Po zakończeniu tego najbardziej uciąŜliwego etapu realizacji ustaleń Programu, wszelkie wpływy zaznaczą się pozytywnie. ZagroŜeniem moŜe być równieŜ brak realizacji niniejszego Programu – pozostawienie lokalnego środowiska w obecnym stanie, spowodować moŜe w przyszłości dalsze pogorszenie poszczególnych komponentów środowiska: wody, powietrza, gleb, środowiska przyrodniczego, a takŜe dewastację terenów cennych przyrodniczo, zwłaszcza na skutek wzrastającej presji urbanizacyjnej i turystycznej. Wzrastający poziom hałasu oraz promieniowanie niejonizujące moŜe mieć negatywny wpływ na zdrowie ludzkie. Mimo, że w granicach miasta znajdują się obszary chronione powołane na mocy Ustawy o ochronie przyrody, w tym równieŜ obszary NATURA 2000, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania przedsięwzięć proponowanych w projektowanym dokumencie na te obszary. Nie przewiduje się równieŜ oddziaływania transgranicznego proponowanych w dokumencie działań. W związku z powyŜszym wnioskuje się, o przyjęcie analizowanego dokumentu („Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bielska-Białej na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”) bez uwag. 70 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 71 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 72 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 73 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 74 Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu ochrony środowiska miasta Bielska- Białej do roku 2012 z perspektywą do roku 2016” 75
