arbitrażu walutowym

Polityka monetarna Unii Europejskiej
dr Joanna Wolszczak-Derlacz
Wykład 6 i 7
Korzyści unii walutowej
http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/
email: [email protected]
Korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty
1.Korzyści mikroekonomiczne:
1A. Eliminacja kosztów transakcyjnych
1B. Eliminacja ryzyka kursowego i niepewności
1C. Przejrzystość rynku, przejrzystość cen, możliwość porównania
cen, konsumenci kupują tam gdzie taniej, wzrost
konkurencyjność pomiędzy przedsiębiorstwami, spadek cen
1D. Umożliwienie eliminacji zjawiska tzw. konkurencyjnej
deprecjacji walut,
1E. Możliwość posługiwania się stabilnym pieniądzem.
2. Korzyści makroekonomiczne:
2A. Oddziaływanie na inwestycje, wymianę handlową i
wzrost gospodarczy
2B. Integracja rynków finansowych
2C. Euro jako waluta międzynarodowa
1. Korzyści mikroekonomiczne
1A. Bezpośrednie korzyści z wyeliminowania kosztów
transakcyjnych
eliminacja kosztów wymiany walut najbardziej widoczną i wymierną korzyścią
UW
zyski z tego tytułu 13-20 mld ecu rocznie, 0,25-0,5% PKB UE
5% przychodów banków stanowiły prowizje od wymiany walut
koszty transakcyjne jako deadweight loss (jałowa strata)
problem znalezienia innych dochodów przez banki
zyski z eliminacji kosztów transakcyjnych dopiero po wprowdzeniu
gotówkowego euro
transfery między krajami UE muszą się stać nie bardziej kosztowne niż
wewnętrzne
1B. Korzyści z mniejszej niepewności kursu walutowego
niepewność kursowa to niepewne przyszłe przychody firmy + niepewne ceny
dla konsumentów
eliminacja ryzyka związanego z kursem walutowym redukuje źródło
niepewności, więc powinna zwiększyć dobrobyt, ale…analiza na kolejnych
dwóch slajdach
Poniższa analiza to analiza statyczna – nie bierze pod uwagę awrersji do
ryzyka
wiele zależy od poziomu skłonności czy awersji firm i konsumentów do ryzyka
gdy zmiany kursów są bardzo duże, to potencjalne zyski są niższe niż
potencjalne straty, powodują znaczne koszty dostosowawcze – i były jedną z
przesłanek utworzenia unii walutowej
Zyski firmy w sytuacji pewności i niepewności cen
 Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej
Pewność co do ceny
P
P
MC
F
Niepewność co do ceny
MC
E
P3
P1
G
B
P1
P2
q
C
q
Sytuacja konsumenta w sytuacji pewności i niepewności
cen
P
P
Pewność co do ceny
niepewność co do ceny
P3
P1
P1
P2
q
q
Zmienność kursów  „bubbles and crashes”
Euro-dollar rate 1995-2004
DEM-USD 1980-87
1,3
3.3
1,2
1,1
2.8
1
2.3
0,9
0,8
1.8
0,7
1.3
1987
1986
1985
1984
1983
1982
1981
1980
0,6
6/03/95
6/03/96
6/03/97
6/03/98
6/03/99
6/03/00
6/03/01
6/03/02
6/03/03
6/03/04
1C. Przejrzystość cen
(więcej Załącznik 1)
Wpływ wspólnej waluty na wyrównywanie się cen
Wspólna
waluta
- redukcja kosztów
transakcyjnych
- eliminacja ryzyka
kursowego
- przejrzystość cen
Wzrost
handlu
Wzrost
konkurencji
Wzrost
efektywności
Konwergencja
cen
Porównawczy poziom cen, 2013, EU28=100
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
źródło: opracowanie własne, dane Eurostat
Dyspersja cen (współczynnik zmienności) 1995-2013
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
źródło: opracowanie własne, dane Eurostat
EU27
EU15
2. Korzyści makroekonomiczne:
2A. Oddziaływanie na inwestycje, wymianę handlową i
wzrost gospodarczy
2B. Integracja rynków finansowych
2C. Euro jako waluta międzynarodowa
2. Korzyści makroekonomiczne:
2A. Oddziaływanie na inwestycje, wymianę handlową i wzrost
gospodarczy
Teorie: neoklasyczna teoria wzrostu versus endogeniczna teoria wzrostu
Neoklasyczna teoria wzrostu - Solowa
Y (t )  F K (t ), L(t ), A(t )
Y (t )
produkcja w okresie t
K (t )
kapitał w okresie t
L(t )
siła robocza w okresie t
A(t )
technologia w czasie t.
Diagram Solowa
Y”
Y*
Y
D=δK
Y’
S=sY
K’
K*
K  0  sY  K
sY  K  K  0
Kapitał rośnie
sY  K  K  0
Kapitał maleje
K”
K
Efekt zmiany stopy oszczędności/inwestycji
y’
y
y*
(n+δ)k
s’y
sy
k*
k’
k
Korzyści
mikroekonomiczne z
wprowadzenia UW
przyczyniają się do
spadku stopy
procentowej, to
prowadzi do wyższej
stopy inwestycji,
wzrost poziomu PKB
per capita i
przejściowy wzrost
stopy wzrostu. W
modelu Solowa,
jedynie zmiany stopy
postępu technicznego
wywołują efekty
wzrostowe
Endogeniczne teorie wzrostu:
Kapitał ludzki i społeczny
Endogeniczne tempo postępu technicznego, ekonomia
skali
Efekty zewnętrzne, learning by doing, wpływ instytucji
y
C
B
y’
y
A
k
Obniżenie stopy
procentowej prowadzi do
wiekszej akumulacji
kapitału. Produkcyjność
kapitału
rośnie, gdy wzrasta
zasób kapitału, bo
pojawiają się efekty
uczenia się i jest
akumulowana
dodatkowa wiedza
zwiększająca wydajność
pracownika w
następnym okresie,
permanentna wyższa
scieżka wzrostu.
Unia walutowa a wzrost ekonomiczny - teoria a praktyka
Średnia stopa wzrostu gospodarczego
Źródło: Bruegel, (2008), Coming of Age, Report on the Euro Area
Wpływ euro na wzrost gospodarczy – badania empiryczne
Kraje UE27, lata 1995-2007
gdzie:
g– stopa wzrostu gospodarczego
y – PKB pet capita
In – inwestycje
Ot – otwartość gospodarki
Wyniki estymacji
Współczy
nniki
Błąd
standard
owy
P>|z|
PKBit-1
-0.000
0.0096
0.000
Otit
0.0173
0.0000
0.000
Init
0.19
0.0006
0.000
Euro .it
-1.05
0.0066
0.005
Źródło: opracowanie własne
Wpływ euro na inwestycje
Wpływ euro na inwestycje – badania empiryczne
Wyniki estymacji
Parametr
Błąd
standardowy
P>|t|
git
0.640
0.100
0.000
Otit
0.007
0.005
0.125
Euro
got.it
3.666
0.66
0.000
Źródło: opracowanie własne
Dlaczego euro nie przyczyniło się do wzrostu
gospodarczego?
Redukcja niepewności kursu walutowego nie przełożyła się w wielu krajach
strefy euro na spadek realnej stopy procentowej
Redukcja niepewności kursu walutowego niekoniecznie musi zmniejszać
ryzyko systematyczne - bo mniejsza niepewność kursu może być
kompensowana większą niepewnością produkcji i zatrudnienia, w
konsekwencji firmy w strefie euro mogą wciąż funkcjonować w sytuacji
wysokiej niepewności gospodarczej
Wpływ euro na handel
•podstawy badań empirycznych : tzw. model grawitacyjny handlu
•Pionierskie badania Andrew Rose’a (2000) : w wyniku wprowadzenia
euro handel między krajami UGW może zwiększyć się nawet o 235%, w
porównaniu z wymianą handlową z krajami trzecimi
•W praktyce: niższy niż oczekiwano wzrost handlu pomiędzy krajami
strefy euro w pierwszych latach funkcjonowania Unii Gospodarczej i
Walutowej
•Krytyka wyników Rose’a – np. Oficjalnie Komisja Europejska przyjmuje
obecnie wyniki badań Baldwina (2006), który szacuje, że wprowadzenie
euro przyczyniło się do wzrostu handlu krajów UGW o 10-20%
Średnia otwartość gospodarek wyrażona w cenach bieżących
Źrodło: PWT
2B. Integracja rynków finansowych
SYSTEM FINANSOWY
Instytucje finansowe
- banki
- niebankowe instytucje
finansowe
- instytucje wspólnego
inwestowania
- SKOK
- zakłady ubezpieczeń
- biura i domy maklerskie
Źródło: Raport NBP 2009
Infrastruktura
- instytucje regulujące i
nadzorujące
- instytucje pośredniczące między
inst. fin.
- systemy płatnicze
- systemy rozrachunku papierów
wartościowych
- akty prawne
- regulacje wewnętrzne
- zwyczaje
Inne instytucje i systemy
Rynki finansowe
- pieniężny
- międzybankowy
- bonów skarbowych
- bonów pieniężnych NBP
- kapitałowy
- akcji
- obligacji skarbowych
- obligacji korporacyjnych
- walutowy
- ubezpieczeniowy
- instrumentów pochodnych
- futures
- opcji
- swapów
Unia walutowa i stabilność finansowa (1)
 Czy unia monetarna zabezpiecza przed kryzysami
finansowymi?
Kryzys finansowy - sytuację, w której znaczna grupa instytucji
finansowych posiada aktywa o wartości rynkowej niższej od ich
zobowiązań. Prowadzi to do przesunięć w ich portfelach, upadku
niektórych instytucji finansowych oraz interwencji rządu
Wg statystyki MFW w latach 1975-1997 miały miejsce 54 kryzysy,
Przyczyny kryzysów finansowych:
• deregulacja sektora bankowego
• Innowacje finansowe, instrumenty pochodne
• Zbytnie ryzyko podejmowane przez banki
• Tzw. bańki na rynkach aktywów
Unia walutowa i stabilność finansowa (2)
•Gdy bańki na rynkach aktywów pękają, banki mogą mieć problemy z
płynnością i wypłacalnością,
•bank centralny musi działać jako tzw. pożyczkodawca ostatniej
instancji(lender of last resort)– udziela bankom awaryjnego wsparcia
płynnościowego
•Kryzys finansowy 2008--? Zarówno kraje strefy euro (np.Irlandia), jak i
spoza niej (Islandia) ucierpiały
•Banki w małych krajach spoza strefy euro mają dużą część zobowiązań
w walucie obcej, gdy zostają one wycofane - bank centralny nie może
zapewnić płynności
•Banki w krajach strefie euro mają większą część zobowiązań w euro
Unia walutowa i stabilność finansowa (2)
 EBC może zapewnić płynność
 W ten sposób unia walutowa sprawia, że zarządzanie kryzysem
finansowym jest łatwiejsze, ale…
 kryzys finansowy i bankowy prowadzi do recesji
 aby ratować sektor bankowy, kraje zadłużają się jeszcze bardziej (
Grecja, Hiszpania)
 wyjście z recesji w UW może być trudniejsze (brak możliwości
deprecjacji własnej waluty)– patrz teoria obszarów walutowych
(Więcej na temat kryzysu finansowego ZAŁĄCZNIK 2)
2C. Euro jako waluta międzynarodowa
•Euro daje szansę UE na zmniejszenie swej zależności od fluktuacji
kursów walut międzynarodowych, głównie USD
•zyski z senioratu (=renta emisyjna) - dochód z tytułu emisji pieniądza
przez bank centralny
•Jeśli euro stanie się walutą międzynarodową, to zyski z senioratu
będzie miała strefa euro, a nie USA
•ale szacowane zyski dość małe (w przypadku USA: <0.5%PKB rocznie)
Pytania
Wymień korzyści makroekonomiczne i
mikroekonomiczne wejścia do unii walutowej
Jaka jest wpływ unii walutowej na wzrost gospodarczy
na gruncie teorii i badań empirycznych?
Źródła literaturowe
Baldwin R. (2006) The euro’s trade effects, Working papers No.
594, ECB
De Grauwe P. (2003) Unia Walutowa, PWE
Materiały do książki De Grauwe P. (2009) Economics of
Monetary Union, Oxford University Press:
http://www.oup.com:80/uk/orc/bin/9780199563234/
Rose A., One money, one market: Estimating the effect of
common currencies on trade, Economic Policy No 30/2000.
Załącznik 1
Konwergencja cen w UE
1.Problemy badawcze:
-Jakie jest tempo konwergencji cen w krajach UE?
-Czy zmiany w dyspersji cen w ramach jednolitego
rynku wskazują pewnego rodzaju prawidłowości
zarówno w stosunku do grup krajów jak i sektorów?
- Jakie są podstawowe determinanty przestrzennego
różnicowania cen?
-Czy wprowadzenie wspólnej waluty przyspieszyło
konwergencję cen?
2. Podłoże teoretyczne i dotychczasowe badania
Prawo Jednej Ceny
„ W warunkach wolnej konkurencji i przy braku
przeszkód w wymianie produkt musi być
sprzedawany w każdym miejscu na świecie po tej
samej cenie”*
*Krugman, Obstfeld (1994)
Wpływ
integracji
konwergencję
Wpływ
integracji
na na
konwergencje
cenproduktów
produktów
homogenicznych
poziomo
pionowo
zróżnicowanych
STRUKTURA RYNKU
Produkt pionowo
Produkt
homogeiczny
Produkt poziomo
zróżnicowany
zróżnicowany
Monoprodukt
Multiprodukt
Niska
(M ETS)
Czynniki
Wysoka (METS)
Czynniki
strukturalne
Asymetria
strategiczna
regulacyjne
Bez asymetrii
strategicznej
Silna konkurencja
Słaba konkurencja
Rynki dualne
Rynki jednolite
Koncentracja
krajowa
WPLYW JRW
Wrost
konkurencji
Wzrost
konkurencji
Konwergencja
do ceny niżzej
Konwergencja do
ceny niższej
Brak wpływu
Wzrost
konkurencji
brak
konwergencji
Konwergencja do
ceny niższej
Koncentracja
unijna
Wzrost
Wzrost konkurencji
konkurencji
na obu rynkach
Wzrost
konkurencji
Dywergencja
cen/brak wpływu
Rynki
dualne
Rynki
podzielone
konwergencja
do ceny niższej
Brak
Konwergencja do
wpływu
ceny niższej
Dywergencja
cen
Brak
wpływu
Brak wpływu
Rynek
jednolity
Marki
europejskie
Brak wpływu
Konwergencja do
ceny niższej
Konwergencja do
ceny średniej
Wpływ wspólnej waluty na wyrównywanie się cen
Wspólna
waluta
- redukcja kosztów
transakcyjnych
- eliminacja ryzyka
kursowego
- przejrzystość cen
Wzrost
handlu
Wzrost
konkurencji
Wzrost
efektywności
Konwergencja
cen
Wpływ wprowadzenia wspólnej waluty euro na dyspersję cen
Bezpośredni efekt
Skutki
Dyspersja cen
Eliminacja kosztów
transakcyjnych
Większy dostęp do rynku
↓
Redukcja kosztów
poszukiwań przez
konsumentów
Segmentacja rynków
ograniczona
↓
Mniejsza niepewność
konsumentów co do
ceny
Segmentacja rynków
ograniczona
↓
Redukcja ryzyka
Wzrost arbitrażu
↓
Wzrost przejrzystości cen
Wzrost arbitrażu
Konsumenci lepiej
poinformowani
Producenci lepiej
poinformowani
↓
↓
↑
Korzyści z konwergencji cen
Korzyści z tytułu spadku cen
Korzyści z tytułu wzrostu cen
cena
A
A
podaż
popyt
E
P0
P1
B
P1
C
P0
podaż
popyt
C
D
E
D
ilość
korzyści netto w wyniku spadku cen z P0 do P1
B
korzyści netto w wyniku spadku cen z P0 do P1
Potencjalne korzyści uzyskiwane przez poszczególne państwa
w wyniku konwergencji cen jako %PKB wg kursu wymiany i PPP
Kraj/grupa
krajów
Korzyści
wywołan
e
spadkiem
cen
Korzyści
wywołane
wzrostem
cen
Całkowita
suma
korzyści
Wg
kurs
u
Wg
PPP
Wg
kurs
u
Kraje o
Wysokim
dochodzie
0,49
0,31
0,12
0,13
0,61
0,44
23076, 22369,1
1
Niemcy
0,78
0,45
0,21
0,52
0,99
0,97
2361,8 2128,8
Hiszpania
0,22
0,54
0,91
0,39
1,14
0,93
553,2
665,6
Portugalia
0,03
0,55
0,80
0,16
0,83
0,71
99,4
146,6
Włochy
0,10
0,18
0,69
0,45
0,79
0,63
1171,9
1288,4
Holandia
0,23
0,21
0,26
0,28
0,48
0,49
378,4
371,9
Francja
0,41
0,30
0,10
0,17
0,51
0,47
1451,8 1365,8
Grecja
0,17
0,31
0,16
0,08
0,33
0,39
120,7
Wg
PPP
Wg
kurs
u
Korzyści w
miliardach
USD
Wg Wg
P kursu
P
P
Wg
PPP
135,2
Kraje o
średnim
dochodzie
0,16
1,79
3,68
0,19
3,84
1,98
3663,3
7635,8
Czechy
Meksyk
Polska
Rosja
Turcja
0,01
0,11
0,02
0,70
0,06
0,89
1,55
0,61
1,11
0,73
3,25
1,24
2,66
3,71
4,05
0,12
0,06
0,18
0,00
0,53
3,26
1,35
2,68
4,41
4,11
1,01
1,61
0,79
1,11
1,27
55,0
415,0
128,0
276,7
110,2
112,5
806,3
229,8
90,8
183,1
Kraje o
niskim
dochodzie
1,79
24,54
17,62
1,56
19,41
26,1
1665,2
8212,8
Indie
Pakistan
Chiny
0,22
0,18
2,88
4,89
3,2
35,5
63,45
36,64
0,73
7,83
0,19
0,00
63,67
36,82
3,61
12,72
3,39
35,5
379,0
61,3
918,9
1633,8
228,9
5044,5
Świat
0,52
5,81
1,57
0,45
2,08
6,26
28404,5 38217,6
Źródło; opracowanie własne na podstawie: Hufbauer G.C., Wada E., Warren T.,
The Benefits of Price Convergence; Speculative Calculations, Policy Analyses
in International Economics 65, January 2002, s. 6-9.
Dotychczasowe badania na temat międzynarodowego
przestrzennego zróżnicowania cen
•Absolutne prawo jednej ceny nie zostaje potwierdzone w danym
momencie czasu
•Czas „połowiczny” konwergencji od 2.8 miesięcy (Cheung i in. (2001) do
282 miesięcy (Gajewski i Kowalski 2004)
•Produkty handlowe/niehandlowe (Rogers (2007), (Crucini i Shintani
(2006))
•Odchylenie od PJC najczęściej tłumaczone przez charakterystykę
produktów i specyfikę rynków (Parsley i Wei 2008, Crucini i Shintani 2006)
•Euro – ma ( Allington i in. 2004), nie ma (Parsley i Wei 2008) wpływu na
spadek dyspersji cen
3. Analiza empiryczna z wykorzystaniem
detalicznych cen produktów
6
22
4 4
pik , j ,t  ln pi , j ,t  ln pk , j ,t
00
gęstość
gęstość
6
8
8
10
dane na temat cen 148 produktów z 15 stolic państw
członkowskich, 1990 -2005 (Economist Intelligence
Unit)
.2
.2
.3
.4
.6
.4
.5
1990
1995
wymienialne
2000
2005
niewymienialne
.6
.8
.7
Konwergencja sigma
Rysunek 1. Zróżnicowanie cen* między 1990 i 2005 r. – wszystkie produkty
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1
9
17 25 33
41 49 57 65
73 81 89 97 105 113 121 129 137 145
-0,1
-0,2
-0,3
* Różnica między odchyleniem standardowym z 1990 a 2005 r.
Rysunek 2. Dyspersja cen w krajach UE (1990-2005)
0,45
0,4
0,35
0,3
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
0,25
wszystkie produkty (148)
produkty niewymienialne (41)
produkty wymienialne (107)
Model panelowy beta konwergencji
pij ,t    ( 1   ) pij ,t 1  ij  t   i , j ,t
TEMPO KONWERGENCJI
„POŁOWICZNY” CZAS
KONWERGENCJI
   ln(1   )
t*  
ln 0,5

Tabela 1. Wyniki estymacji modelu konwergencji beta
MNK
FE
RE
pooled
within UMNK
0,8512
0,7017 0,8512
(0,0125) (0,0183) (0,0090)
0,1488
0,2982 0,1488
0,1610
0,3542 0,1611
4,3029
1,9568 4,3030
1575 1575
1575
0,8596
0,7702
(0,0454) (0,0232)
0,1404
0,2298
0,1513
0,2612
4,5813
2,6541
1475
1475
SYS
UMM
0,7484
(0.0384)
0,2516
0,2898
2,3921
1575
565,96
[0,000]
131,18
[0,000]
1941,85
[0,000]
2129,35
[0,000]
[0,382]
[0,899]
AR(1)
[0,000]
[0,000]
AR(2)
[0,324]
[0,321]
(1 - β)


t*
l.obs
Test F/
Test
Walda
Test
Hansena
226,75
[0,000]
Źródło: obliczenia własne
8830,2
[0,000]
2LS
UMM
4. Model wyjaśniający zróżnicowania cen
pij ,t   1 ln( odleg ij )   2 ln( PKBij ,t )   3 ln( wij ,t )   4 s( kursij ,t ) 
  5Tij ,t   6VATij  7 euroij ,t   8 granicaij   9 jezyk ij   ij ,t
Tabela 2. Oszacowanie modelu wyjaśniającego zróżnicowanie cen
Zmienna
1
2
3
4
5
6
7
8
ln( odleg ij ) 0.043 0,046
granica ij
0,005*
-0,07
-0,07
-0,02
-0,05
jezyk ij
-0,06
- 0,007*
-0,25
Tij
ln( PKBij ) 0,013 0,01
9
0,03
0,03
-0,25
-0,14
0,046
0,044 0,067 0,067
0,06
VATij
0,005 0,005 0,004 0,005
0,004
0,004 0,005 0,006
0,006
s( kursij ,t )
0,95
1,34
0,89
0,79
euroij
0,91
-0,02
-0,01
-0,19
-0,005*
-0,005*
Obs.
1575
1575
1575
1575
1575
1575
1365
1365
1365
R²
0,36
0,35
0,33
0,32
0,26
0,23
0,41
0,39
0,42
Źródło: obliczenia własne
5. Wnioski
-Znaczne zróżnicowanie cen
-Tempo konwergencji 2,4 roku
-Podstawowe determinanty zróżnicowania cen na
zintegrowanych rynkach to:
- różnice w poziomach dochodów lub płac
- zmienność kursów walutowych
- różnice w obciążeniach podatkowych
- Konsekwencje dla Polski
Załącznik 2
Kryzys finansowy 2007 - 2009
Przyczyny kryzysu 2007-2009
długo utrzymywany niski poziom stóp procentowych w krajach rozwiniętych,
stwarzający bodźce do zwiększenia wykorzystania dźwigni finansowej przez
instytucje finansowe
silny wzrost znaczenia sektora finansowego, mechanizmy sekurytyzacji +
brak nadzoru w największych gospodarkach świata oraz powstawanie bąbli
na rynku aktywów
Rozwój kredytów o podwyższonym ryzyku: kredyty dla gospodarstw
domowych o niskiej zdolności i wiarygodności kredytowej (subprime) oraz
np. kredyty NINJA (No Income, No Job, No Assets) udzielane były osobom
bez pracy lub innego stałego źródła dochodów oraz nieposiadającym
aktywów.
Masowa spekulacja i zachowania grupowe
Przyczyny kryzysu 2007-2009 c.d
bezpośrednia przyczyna: załamanie na rynku kredytów hipotecznych subprime
w Stanach Zjednoczonych
Masowa wyprzedaż papierów wartościowych – odnośnie rynku suprime, spadek
ich ceny
Pęknięcie bańki  Spadek cen na rynku nieruchomości  zmniejszenie się
wartości zabezpieczeń hipotecznych
Straty instytucji finansowych
Brak pełnych informacji o rzeczywistej skali zaangażowania poszczególnych
instytucji finansowych (w szczególności banków) na rynku kredytów subprime
stanowił jedną z przyczyn istotnego spadku zaufania między nimi, banki nie chcą
sobie nawzajem pożyczać  Awersja do ryzyka
nie jest prawdziwe stwierdzenie, że istnieją instytucje zbyt duże lub zbyt ważne,
by upaść (too big to fail, too important to fail).
Kryzys na rynku nieruchomości  kryzys bankowy  kryzys gospodarczy
Rozprzestrzenienie się na inne kraje – Europa - Polska
Źródło: Konopczak M., Rafał Sieradzki R., Wiernicki M. (2010) Kryzys na światowych rynkach
finansowych – wpływ na rynek finansowy w Polsce oraz implikacje dla sektora realnego, Bank i
Kredyt 41 (6), 45–70
Źródło: Konopczak M., Rafał Sieradzki R., Wiernicki M. (2010) Kryzys na światowych rynkach
finansowych – wpływ na rynek finansowy w Polsce oraz implikacje dla sektora realnego, Bank i
Kredyt 41 (6), 45–70