docGazeta Krakowska - Kongres Kultury Regionów
download 
Reklamacja Transkrypt
Gazeta Krakowska - Kongres Kultury Regionów
KONGRES Kultury Regionów 22–24.09.2015 FOT. PIOTR DROŹDZIK Dodatekpromocyjny |19września2015r. Regionalny Zespół Taneczny POGÓRZANIE z Gorlic kongres kultury regionów Małopolska – różnorodn Antoni Malczak ałopolska jest krainą wyjątkową – obok bogactwa krajobrazu może poszczycić się niezwykłą różnorodnością i bogactwem kultury, tworzonej przez wieki przez kilkanaście zamieszkujących te tereny grup etnograficznych. To tu powstały najpiękniejsze drewniane cerkiewki, „styl zakopiański”, typ dworu „krakowskiego”. Tu można zobaczyć kilkadziesiąt odmian stroju ludowego, podziwiać bogactwo muzyki, tańca i obyczaju. Dla mieszkańców południowej Polski to, co „nasze”, zawsze było szczególnie piękne. Przywiązanie do miejsca, tradycji i dawnych obyczajów, kształtowało charaktery kolejnych pokoleń. To właśnie tu w sposób szczególny odbiera się zjawiska współczesności poprzez filtr zakodowanych od wieków wartości – to one wpływają na zdolność percepcji, a także w dużej mierze kształtują charakter zdolności twórczych. M W uproszczeniu zaś, ziemie północnej i zachodniej Małopolski, po Wadowice iMyślenicenapołudniu,toetnograficznie subregionKrakowiakówZachodnichasubregion tarnowski to Krakowiacy Wschodni. Czasy współczesne zacierają różnice w codziennym życiu mieszkańcówposzczególnychregionów.Aleludzie poszukują swojej tożsamości, swojego miejsca w przestrzeni kulturowej. Wyrazemtychposzukiwańsąliczniedziałające zespołyregionalne,muzykiludowe,grupy śpiewacze, zespoły o charakterze obrzędowym,kontynuatorzytradycyjnychrzemiosłludowych,rzeźbiarze,wskrzesiciele malarstwa na szkle czy tradycyjnej plastykiobrzędowej.Prężnierozwijasięwiele formamatorskiejtwórczościartystycznej mającychproweniencjęwtradycyjnejkulturze ludowej. Imponujące statystyki Wyjątkowe bogactwo i różnorodność formpodkreślająliczby:ponad1000twórców ludowych, 281 zespołów regionalnychwtym153dziecięcych,około170kapel,ponad350grupkolędniczych,ponad 200 grup śpiewaczych, 140 poetów ludowych, 240 gawędziarzy, 50 teatrów wiejskich,450kółgospodyńwiejskichprezentujących różne działania artystyczne. Ta imponująca statystyka przekłada się na równie wysoki poziom artystyczny imerytorycznywiększościgrupitwórców. Zespoły i soliści z Małopolski zdobywają czołowemiejscanawielukonkursachfolklorystycznych w Polsce i poza jej granicami. Twórczość regionalna od wielu lat wzbogaca turystykę regionalną atrakcyj- nymi ofertami kulturalnymi co gwarantujepopularnośćMałopolskinamapieturystycznej kraju. wierzchowne, promować zjawiska najcenniejsze. Uchronić od zapomnienia Tym przesłaniem od czterdziestu lat kieruje się – Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, jedyna regionalna instytucja kultury w Małopolsce, która prowadzi systematyczną i systemową działalność w dziedzinie ochrony niematerialnegodziedzictwakulturowego obejmującącałyregion.Przez23lata(1975- Tegoogromnegokapitałuniemożnautracić, można jedynie – TRZEBA – go chronić, dokumentować, archiwizować oraz tworzyć warunki aby mógł się rozwijać i pomnażać, inspirować do działania, pomagać w wyborze tego co wartościowe i odrzucaniu wszystkiego co płytkie i po- Promocja kultury Barwna mozaika kulturowa Grupy etnograficzne Małopolski oraz mniejszości etniczne – Rusini, Żydzi, Romowie, osadnicy niemieccy stworzyły na tym terenie niezwykle barwną mozaikękulturową,wktórejposzczególneelementy przyjmują zarówno czyste kolory najbardziejwyrazistychcechetnicznych, jakiprzeróżnewymieszaneodcieniewzajemnychwpływówsąsiadującychzesobą kultur – również słowackiej i węgierskiej. Krakowiacy, grupy góralskie, grupy lachowskie i podgórskie – czyli kilkanaście regionów etnograficznych różni się od siebie gwarą, strojem, muzyką, obrzędami i lokalnymi zwyczajami. Niektóre odcinkigranicpomiędzysąsiadującymize sobąregionamisąobecniebardzotrudne do wytyczenia. Dotyczy to np. okolic Rabki, gdzie daje się zauważyć bardzo silnewpływykulturyPodhala,Ochotnicy Górnej, gdzie mieszają się elementy kultury Górali Sądeckich i Podhalańskich i wielu innych tzw. ,,regionów przejściowych”. Znaleźć tożsamość Najbardziej zróżnicowanym kulturowo, oniezwykletrwałych,nigdynieprzerwanych tradycjach, jest region południowej Małopolski,czylisubregionysądeckioraz podhalański,którestanowiąmozaikękilkunastu grup i podgrup etnograficznych. Krakowiacy, grupy góralskie, grupy lachowskie i podgórskie – czyli kilkanaście regionów etnograficznych różni się od siebie gwarą, strojem, muzyką, obrzędami i lokalnymi zwyczajami. Niektóre odcinki granic pomiędzy sąsiadującymi ze sobą regionami są obecnie bardzo trudne do wytyczenia. Dotyczy to np. okolic Rabki, gdzie daje się zauważyć bardzo silne wpływy kultury Podhala, Ochotnicy Górnej, gdzie mieszają się elementy kultury Górali Sądeckich i Podhalańskich i wielu innych tzw. ,,regionów przejściowych”. 2 | 19 września 2015 | Polska Gazeta Krakowska | kongres kultury regionów ość i bogactwo kultury Marek Sowa marszałek województwa małopolskiego Każdy region ma swoją specyfikę, ale nigdzie tak silnie jak w Małopolsce nie łączą się i nie przenikają dziedzictwo i tradycja z nowoczesnością. Dlatego nie wyobrażam sobie lepszego miejsca na organizację pierwszej edycji Kongresu Kultury Regionów niż nasze województwo. Bogactwo kulturalne i turystyczne Małopolski doceniają turyści, w ubiegłym roku było ich już ponad 13 mln! A mamy czym się chwalić: nasz region to nie tylko tradycja, zwyczaje ludowe, niezliczona ilość zabytków i niezwykłych miejsc, ale również innowacje i rozwój – nie bez powodu przecież Komitet Regionów przyznał nam tytuł Europejskiego Regionu 1998) terenem działania instytucji był – najbardziej bogaty w tradycje i zróżnicowany kulturowo region południowej Małopolski, czyli Sądecczyzna z Podhalem, Spiszem i Orawą. To pozwoliło na wypracowanieformimetoddziałalnościnieznanychwinnychregionachorazzyskaniedoświadczeniajakiegonieposiadająinneinstytucje regionalne. Nastąpiła naturalna specjalizacja instytucji w dziedzinie ochronyipromocjiniematerialnegodziedzictwakultury. W Małopolsce działa ponad 1000 twórców ludowych 281 zespołów regionalnych (w tym 153 dziecięcych) około 170 kapel ponad 350 grup kolędniczych, ponad 200 grup śpiewaczych 140 poetów ludowych 240 gawędziarzy 50 teatrów wiejskich 450 kół gospodyń wiejskich Stała opieka MCK SOKÓŁ prowadzi stałą opiekę merytoryczną nad twórcami kultur lokalnych (zespołami regionalnymi, muzykami ludowymi, instrumentalistami, śpiewakami, grupami kolędniczymi, KGW, teatrami wiejskimi). Cyklicznie realizuje programy edukacyjne (kursy, seminaria, warsztaty) związane z różnymi dziedzinami kultury isztuki regionalnej, których celem jest świadome i zgodne ztradycjąregionuwykorzystanieelementów dziedzictwa kulturowego w tworzeniu współczesnych form przekazu artystycznego.Systematyczneudzielanieporad i konsultacji pozwala na głębsze poznanie wybranych zjawisk tradycyjnej kulturyludowej,atakżeuchwycenieieliminację elementów obcych kulturowo dla danego regionu. Całość owocuje obecnie wysokim poziomem artystycznym imerytorycznym zespołowych prezentacji. Instytucjaprzygotowujeirealizujeliczne przeglądyikonkursyfolklorystyczne,które stwarzająmożliwośćprezentacjiikonfrontowania umiejętności grup artystycznych i twórców indywidualnych na poziomie wojewódzkim,ogólnopolskimimiędzynarodowym.Sąonenajskuteczniejszymsposobemzachowaniairozwojukulturyopartej na dawnej tradycji. Zaspokajając naturalnąpotrzebęprezentacjiosiągnięćgrupy artystycznej,efektówjejwielomiesięcznej czywieloletniejpracy,stanowiąjednocześnie okazję do spotkania ludzi ogarniętych wspólną pasją, wymiany doświadczeń, wspólnejzabawy.Wielostopniowośćprzeglądówpozwalanauchwyceniewprocesie kontynuowaniadawnejobrzędowościzjawisknajciekawszych,promocjęnajbardziej wartościowych, zgodnych z tradycją regionuelementów. Przedsiębiorczości 2016.To wszystko nie byłoby możliwe bez Małopolan – ludzi pracowitych, ambitnych, idących z duchem czasu, ale też pamiętających o swoich korzeniach. Nasi mieszkańcy tworzą kulturę regionalną – niepodważalny atut promocyjny i gospodarczy naszego województwa. Leszek Zegzda członek zarządu województwa małopolskiego, inicjator Kongresu Kultury Regionów Bogata kultura lokalna, utożsamianie się z regionem i aktywność obywatelska – to cechy charakteryzujące Małopolskę i jej mieszkańców. Małopolanie chętnie angażują się w różne inicjatywy: w społecznościach wiejskich działa kilkaset kół gospodyń wiejskich, niemal 300 zespołów regionalnych, z czego ponad połowa to zespoły dziecięce. Dodajmy do tego twórców ludowych, kapele, grupy śpiewacze, teatry wiejskie, orkiestry dęte czy chóry, a otrzymamy prawdziwą mozaikę zwyczajów i obyczajów, które są wciąż skrzętnie pielęgnowane.To wszystko najlepiej świadczy o wyjątkowości regionu, w którym żyjemy. Dlatego Małopolska, a Sądecczyzna w szczególności, to idealne miejsca, by poprzez Kongres Kultury Regionów pokazać tę naszą, małopolską wyjątkowość i jednocześnie zbudować forum do wymiany idei i pomysłów oraz upowszechniania wiedzy o kulturze regionów.Zachęcam, by zatrzymać się na chwilę i zastanowić nad tym skąd się wywodzimy i co tak naprawdę nas ukształtowało. ANTONI MALCZAK, DYREKTOR MAŁOPOLSKIEGO CENTRUM KULTURY SOKÓŁ W NOWYM SĄCZU | Polska Gazeta Krakowska | 19 września 2015 | 3 kongres kultury regionów Idea Kongresu Ku K ażdy region ma swoją specyfikę – są to jakieś wyróżniające warunki, wydarzenia historyczne, pochodzenie etniczne zajmujących go grup itp. Ludzie zamieszkujący wspólny obszar wyróżniony przestrzennie lub historycznie tworzą własną kulturę, specyficzną względem kultur innych regionów. Kultura regionalna to szczególna specyfika Jest z jednej strony cechą wyróżniającą, a z drugiej podstawą dialogu. Jest fundamentem tożsamości oraz potencjałem, który można wzmacniać poprzez dokumentowanie, ochronę i edukację oraz wykorzystać jako atut promocyjny i gospodarczy regionu. Istnienie kultur regionów jest obiektywnym faktem. Warto jednak zadać sobie pytanie, na ile uświadamiamy sobie ich znaczenie – historyczne i współczesne. Czy kultura regionów jest wartością jedynie dla wąskiej grupy specjalistów zajmujących się nią jako przedmiotem ochrony? Czy mieszkańców każdego regionu cechuje świadoma godność przynależności do osobnego, wyjątkowego kręgu kulturowego? Czy autorytety lokalne wykorzystują własną, specyficzną kul- dr hab. Łukasz Gaweł Benedykt Kafel etnograf MCK SOKÓŁ 4 | 19 września 2015 | Polska Gazeta Krakowska | Dlaczego w Małopolsce? Małopolska to region wyjątkowy ze względu na bogactwo dziedzictwa kultury tradycyjnej. Poza obfitością dziedzictwa materialnego fenomenem regionu jest to, że nie została tutaj przerwana ciągłość pokoleniowego przekazu tradycji. Mamy więc do czynienia z różnorodnym i – co istotne – żywym dziedzictwem niematerialnym. Ukształtowany przez nie Małopolanin to człowiek aktywny, samodzielny i kreatywny. Z pewnością dlatego w tym regionie tak dynamicznie rozwija się Stanisława Trebunia-Staszel wieloletni dyrektor artystyczny Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem dyrektor Instytutu Kultury UJ Mówiąc o uczestnictwie w kulturze zwykle wymieniamy nazwy odwiedzanych teatrów, muzeów, czy filharmonii.Zapominamy, gdzie się wychowuje dla kultury.A nabywanie kompetencji kulturalnych odbywa się właśnie w regionie – w najbliższym otoczeniu. To dlatego Kongres Kultury Regionów jest dla Małopolan tak istotnym wydarzeniem.To na nim – dzięki spotkaniu teoretyków kultury z praktykami – zostaną wypracowane najlepsze formy działań. turę jako potencjał? Czy wysiłek i środki włożone w jej ochronę i upowszechnianie uważamy za ciążącą finansom dotację, czy może za dobrze rokującą inwestycję? Na ile potrafimy myśleć o kulturze regionów w innowacyjny sposób, widzieć jej fuzje z innymi dziedzinami życia społecznego? Aby odpowiadać na te i inne ważne pytania Województwo Małopolskie inicjuje Kongres Kultury Regionów – forum wymiany idei i pomysłów, służące również upowszechnianiu wiedzy o kulturze regionów i jej nobilitacji jako dziedziny, która kształtuje człowieka i przesądza o tym, jak radzi on sobie we współczesności. Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁjest w szczególny sposób predysponowane do tego,aby być gospodarzem Kongresu.Upoważnia nas do tego dorobek i tradycje instytucji,która zajmuje się animacją,ale również dokumentowaniem kultury.Nasze województwo jest ewenementem w skali kraju – działa tu ponad 270 grup regionalnych,szczególnie w rejonach górskich.Centrum już od lat 70.dokumentuje działalność artystyczną – samych zdjęć mamy ponad 40 tysięcy. Z radością przyjęłam zaproszenie na Kongres, gdyż podejmie on temat niezwykle ważny: dziedzictwa we współczesnej kulturze. Od kilkunastu lat obserwuję ponowne wielkie zainteresowanie folklorem. Ludzie potrzebują bycia ze sobą, a na przykład zakopiański festiwal folklorystyczny jest do tego świetnym miejscem.Warto poznawać przeszłość, a także się nią inspirować, gdyż na pewno wniesie do życia wiele dobrych emocji. kongres kultury regionów ultury Regionów także amatorski ruch artystyczny. Małopolska wydaje się zatem regionem predestynowanym do zainicjowania dyskursu na temat kultury regionalnej w wymiarze narodowym i europejskim. TOŻSAMOŚCIĄ (psychologiczne i socjologiczne 1człowieka, rozumienie znaczenia dziedzictwa dla rozwoju jego poczucia przynależności, godności, Dziedzictwo – Inspiracje OCHRONY (dokumentacja, od2 PRZEDMIOTEM twarzanie, edukacja i upowszechnianie) POTENCJAŁEM (aspekt promocyjny, fuzje z in3 nymi dziedzinami życia społecznego i gospodarczego) Podczas pierwszego Kongresu Kultury Regionów pragniemy nobilitować niematerialne dziedzictwo kulturowe jako „czynnik zbliżenia, wymiany i wzajemnego zrozumienia między ludźmi”. Naszą inspiracją do podjęcia tego tematu już na pierwszym kongresie jest ratyfikowana w 2011 przez Polskę Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. W konwencji tej podkreśla się „znaczenie niematerialnego dziedzictwa kulturowego jako źródła różnorodności kulturowej i gwarancji zrównoważonego rozwoju” i dostrzega się fakt, że „wspólnoty, ludy autochtoniczne […] i grupy odgrywające znaczącą rolę w tworzeniu, ochronie, utrzymywaniu oraz odtwarzaniu niematerialnego dziedzictwa kulturowego, przyczyniają się tym samym do wzbogacenia różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności”. Kongres Kultury Regionów zaprasza do debaty ludzi zajmujących się dziedzictwem jako: Antoni Bartosz dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie Kongresy bywają ryzykowne,gdy coś celebrują.Jednak jeśli stawiają odważne pytania,mogą przynieść dużo dobrego.Takim jest dla mnie pytanie: czy należy odtwarzać dawną kulturę,skupiać się na jej pielęgnowaniu. Uważam,że dziedzictwo jest ważne na tyle,na ile go potrzebujemy.Dlatego nie celebrujmy go,a szukajmy tego,co w nim pulsuje.Nie kopiujmy,a zgłębiajmy.Powtórzę zapoetą: szukajmy ognia,a nie grzebmy w popiele. O tym będę chciał rozmawiać. otwartości, tolerancji i kreatywności) PRZEDMIOTEM REINTERPRETACJI (twórcy 4 i stowarzyszenia twórcze, zespoły regionalne, rzemieślnicy itp.) Mamy nadzieję, że ze spotkania i wymiany myśli pomiędzy teoretykami i praktykami z różnych dziedzin wyniknie wzajemne „oswojenie”, uświadomienie rozmaitości funkcji, jakie można przypisać dziedzictwu kultury tradycyjnej we współczesnym świecie, a także szereg inspiracji, które będą przedmiotem kolejnych Kongresów Kultury Regionów. Prof. dr hab. Jan Święch Józef Broda dziekan Wydziału Historycznego UJ multiinstrumentalista, gospodarz Festiwalu Święto Dzieci Gór Małopolski folklor, dzięki faktowi, że mieszkamy w regionie turystycznym, stał się znakiem markowym. Gdy chodzi o ochronę niematerialnego dziedzictwa Małopolski dużo już zostało zrobione, ale problem w tym, aby nie poprzestawać na archiwizacji zbiorów, co jest chwalebną praktyką, ale również znaleźć sposoby ich wykorzystania w życiu potocznym. Podczas Kongresu będziemy chcieli określić, jak współcześnie folklor może funkcjonować. Papież Franciszek skierował do ludzi przesłanie, by nie bali się globalizmu, bo jest ciekawy. Podzielam tę opinię. Uważam, że człowiek musi znać swą tożsamość, swe korzenie, a wtedy inaczej – w sposób pełny – odbiera świat.Jeśli poznamy swój krąg kulturowy, nie wstydzimy się go, czujemy go, to wtedy jesteśmy otwarci na innych. Poświęciłem takim poszukiwaniom 20 lat.Widziałem, jak rodzą się przyjaźnie. Lecz najpierw Barania Góra, potem dopiero Tokio. | Polska Gazeta Krakowska | 19 września 2015 | 5 wydarzenia towarzyszące CZERWONE KORALE Stroje ludowe regionów Małopolski Z apraszamy Państwa na niecodzienne spotkanie z Małopolską, ukazujące urodę, bogactwo i różnorodność tradycyjnych świątecznych strojów chłopskich, noszonych niegdyś we wsiach od Krakowa po Zakopane, od Zawoi po Gorlice. Prezentują je ludzie z zespołów regionalnych z całej Małopolski,rozmiłowaniwfolklorzeswoichstron. Fotografiepowstaływpełnychurokukrajobrazach,częstozzabytkowąarchitekturą wtle.Mamynadzieję,żenaszawystawazachęci Państwa do bliższego poznania zarówno pięknych zakątków naszego województwa,jakijegobogatejkultury. 30 odśwętnych strojów Świąteczny, paradny strój pełnił niegdyś na wsi bardzo ważną rolę. Demonstrował przynależność do stanu chłopskiego i swojej grupy; po stroju rozpoznawano zamożność, pozycję społeczną i stan cywilny. Na terenie dzisiejszego województwa małopolskiego istniało dawniej bez mała 30 odmian wiejskiego stroju odświętnego, w obrębie kilkunastu grup etnograficznych tu zamieszkałych. Na północy byli to Krakowiacy z licznymi subregionami w części zachodniej i wschodniej; w centrum, na terenach podgórskich – Lachy i Pogórzanie o mieszanej, krakowsko–góralskiej kulturze; wreszcie – cały szereg grup Górali karpackich, żyjących u podnóży Beskidów i Tatr, po Beskid Niski na wschodzie, zasiedlony niegdyś przez rusińskich Łemków. Obecnie w Małopolsce stroje lokalne używane są niemal wyłącznie przez liczne zespoły folklorystyczne oraz okazjonalnie – podczas uroczystości kościelnych, gminnych, powiatowych itp. Wyjątkiem jest Podhale, gdzie stroje regionalne noszone są jako prywatne, świąteczne ubrania do dziś. Tu strój stale się zmienia i podlega kolejnym modom. Barwnie, i kolorowo Wśródstrojówmałopolskichnajstrojniejszeinajbarwniejszebyłyodświętneubiory krakowskie, które bujnie rozwijały się już w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815-1846). Wcześnie pojawiły się tu importowanetkaninyimateriałyzdobnicze. Granatowe kaftany i perkalowe, pasiaste spodnie pięknie kontrastowały z białymi sukmanamizachodnichKrakowiakówlub brązowymi kierezjami – wschodnich. Stroje z grup podgórskich i góralskich długobyłyskromniejsze,główniezpłótna i sukna własnej roboty (z wyjątkiem męskich strojów lachowskich). Z białych domowych płócien szyto koszule, letnie spodnie, wierzchnie płótnianki; z samodziałowego sukna – białe góralskie portki orazbiałelubbrązoweokryciawierzchnie: cuchy,gunie,hazuki,gurmany.Zbaranich futerbyłyserdaki,kożuchy,czapki.Wstrojach kobiecych długo dominowała biel lnianych płócien, z których szyto m.in. biało wyszywane spódnice zwane fartuchami, płachty naramienne (rańtuchy) orazchustyczepcowemężatek.Akcentem barwnymbyłygłówniegorsetylubkatanki i czerwone korale. Później rozpowszechniłysięspódnicezgranatowymtłem,ręczniedrukowane(tzw.farbanice,tłoczenice, błąkiciory).Dawnestrojemiałyproste,archaiczne kroje, naturalne kolory oraz skromne, choć wysmakowane zdobnictwo. Wyraźnie zaznaczały się wpływy grup sąsiednich, zwłaszcza z południa, zwęgierskiejstrony. Z czasem wprowadzano coraz więcej przemysłowych, barwnych, kwiecistych tkanin; fabryczne, wzorzyste chusty naramiennewyparłylnianerańtuchy.Mody wzdobnictwie(np.haftycekinoweikoralikowe)przejętegłównieodKrakowiaków zapośrednictwemLachów(gdziedekoracjastrojupodkoniecXIXwiekurozwinęła się nadzwyczajnie), przedostawały się na góralszczyznę. Tam z kolei, na przełomie XIX i XX wieku, zaczął się intensywnie wzbogacać strój podhalański, wspierany promocją kultury Podhala ze strony polskiejinteligencji.Strójpodhalański,podobnie jak wcześniej krakowski, urósł z czasem (zwłaszcza po upadku monarchii austriackiej) do rangi stroju narodowego i promieniował na całą góralszczyznękarpacką,będącwzoremdonaśladowania. Zachwycają wszystkie Wiele zespołów regionalnych z Małopolski prezentuje starodawne ubiory, autentycznebądźodtworzone,innemająstroje nieco późniejsze. Wszystkie zachwycają: archaiczną bielą albo bogactwem barw, pięknemkrojuidelikatnościąlubprzepychemzdobień. MARIA BRYLAK-ZAŁUSKA Wystawa „Przykłady DOBRYCH PRAKTYK” to opowieść o konfrontacjach i inspitacjach miłośników kultury ludowej W trakcie trzech dni trwania Kongresu Kultury Regionów zapraszamy Państwa do obejrzenia zdjęć z niezwykłych i urzekających spotkań z folklorem, jakie od wielu lat organizuje nasza instytucja na terenie całej Małopolski. Wystawa DOBRE PRAKTYKI prezentuje realizowane programy z zakresu upowszechniania, promowania i dokumentacji kultury ludowej. Od lat 70. przygotowujemy i realizujemy liczne przeglądy i konkursy folklorystyczne, które stwarzają możliwość prezentacji wielu form amatorskiej twórczości artystycznej, mających proweniencję w tradycyjnej kulturze ludowej. Są one najskuteczniejszym sposobem zachowania i rozwoju kultury opartej na dawnej tradycji. Takie wieloletnie doświadczenie pozwoliło na wypracowanie szeregu praktyk, które dowiodły już swej niezawodności w pielęgnowa- 6 | 19 września 2015 | Polska Gazeta Krakowska | niu i upowszechnianiu najcenniejszych wartości kultury naszych ojców. Nie sposób zatem inaczej nazwać te sprawdzone działania jak tylko przykładami dobrych praktyk. Fotografie umieszczone na kilkudziesięciu tablicach wystawy prezentują organizowane na terenie całej Małopolski przeglądy i konkursy dotyczące obrzędów, zwyczajów, tańca, muzyki, śpiewu czy gawęd ludowych. Kierowane są zarówno do dzieci, młodzieży jak i dorosłych; do zespołów regionalnych jak i artystów indywidualnych. Zaspokajają naturalną potrzebę prezentacji osiągnięć grupy artystycznej czy osoby indywidualnej, efektów jej wielomiesięcznej czy wieloletniej pracy, stanowiąc jednocześnie okazję do spotkania ludzi ogarniętych wspólna pasją. Kolejne tablice wystawy opowiadają o niemniej bogatej w działania edukacji. Szereg przedsięwzięć w tym zakresie, począwszy od warsztatów, kursów, seminariów po dwuletnie studium folklorystyczne, to wypracowane i realizowane nieprzerwanie od kilkudziesięciu lat formy kształcenia kadry instruktorskiej. Przekazywanie poprawnej, właściwej merytorycznie wiedzy animatorom ruchu regionalnego procentuje wysokim poziomem artystycznym i merytorycznym scenicznych prezentacji, które w następstwie pokazują publiczności obrazki tradycyjnej kultury wsi. Ochraniając przed zapomnieniem żywą jeszcze kulturę ludową w terenie po dziś dzień dokumentujemy jej przejawy i realizujemy badania terenowe. Serdecznie zapraszamy do obejrzenia ekspozycji! WYSTAWA CZYNNA OD: 22 WRZEŚNIA 2015 MIEJSCE: FOYER SALI IM. L. LIPIŃSKIEGO wydarzenia towarzyszące KARPACKA PIEŚŃ TROMBITY U roczystąinauguracjęIKongresu Kultury Regionów rozpoczniewyjątkowykoncert, muzyczny dialog kilkunastu trombit – najstarszych i niezwykle efektownych instrumentów pasterskich. Do niedawna na górskich halach czy szerokich równinachrozlegałysięprzeciągłedźwiękismukłych, drewnianych trąb, nazywanych w górach trembitami lub rogami pasterskimi. Długie, nierzadko kilkumetrowe, drewniane instrumenty zachwycają wyglądem i archaicznym brzmieniem. Dziś trombity zatraciły swoją pierwotną użytkową funkcję komunikacyjną. Usłyszeć je można na konkursach czy przeglądach muzyki ludowej bądź przy okazji ważnych uroczystości. Jednak już niebawem w Nowym Sączu po raz pierwszy wspólnie zagra aż kilkunastu trombiciarzy otwierając wten sposób trzydniowy Kongres Kultury Regionów. Takjakniegdyśzgórskichhaldobiegały wygrywanenatrombitachpasterskiesygnały, hejnały witające wschód słońca, tak jużniebawemzdziedzińcaMałopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ popłynie szerokimechemkarpackapieśńtrombit.Wykonają ją najzdolniejsi muzycy ludowi, prezentując tym samym swoje wyjątkowe umiejętności techniczne gry na tym starym acz niełatwym instrumencie. We wspólnym muzykowaniu wezmą udział trombiciarze z regionów: Lachów Sądeckich,LachówLimanowskich,GóraliPodhalańskich, Górali Nadpopradzkich, GóraliOrawskich,GóraliPienińskichiGórali Śląskich. Zapraszamy Państwa do wysłuchania niepowtarzalnego koncertu trombit! Edward Grucela z uczniami – region Górali Nadpopradzkich EdwardGrucela–wspaniałypedagog,animator, muzyk, rzeźbiarz, budowniczy instrumentówpasterskich.Zainteresowanie kulturą wyniósł z rodzinnego domu. Pierwsze instrumenty konstruował już jako młody chłopiec w warsztacie stolarskim ojca, co stało się jego życiową pasją. Pracował jako nauczyciel w Niemcowej k/Piwnicznej-Zdroju, łącząc talent pedagogiczny z zamiłowaniem do muzyki, rzeźbyifolkloruregionu.Jestzałożycielem Zespołu Regionalnego DOLINA POPRA- riały dotyczące folkloru muzycznego regionu Lachów Limanowskich i ocalił od zapomnienia muzykowanie na najstarszych instrumentach. Maciej Liszka – region Lachów Sądeckich Maciej Liszka – muzyk, miłośnik folkloru i muzyki ludowej. Pochodzi ze Stronia. Już od najmłodszych lat wykazywał wielki talent muzyczny. Uczył się gry na trąbce i ukończył pierwszy stopień Szkoły Muzycznej. Zainteresowanie folklorem oraz kulturą regionalną zaszczepił w nim Wojciech Bogucki – multiinstrumentalista ludowy i propagator muzyki Karpat. Jan Kubik – region Górali Pienińskich DU w Piwnicznej-Zdroju, gdzie pełnił funkcjeinstruktoratańca,akompaniatora, kierownika muzycznego i artystycznego. Zespółpodjegopiecząupowszechniałfolklor górali nadpopradzkich zdobywając liczne nagrody na wielu prestiżowych festiwalach. Nie mniejszymi sukcesami szczyci się założona przez Edwarda Grucelę Rodzinna Muzyka Grucelów. Liczne osiągnięcia tych grup spowodowały,żezarównozespółjakikapelasąlaureatamiNagrodyim.OskaraKolbera. Andrzej Haniaczyk z uczniami – region Górali Orawskich AndrzejHaniaczyk–wirtuozgrynatrombicie, popularyzator muzyki Podhala, OrawyiSpisza,wychowawcadzieciimłodzieży, instrumentalista, założyciel zespołu Małe Podhale, wykonawca rogów i trombit. Przez wiele lat zapisywał pieśni itańceorawskie.Napodstawiezebranych materiałów zrekonstruował muzyczny i taneczny folklor Orawy. Z pewnością można zaliczyć Andrzeja Haniaczyka do jednego z najbardziej kompetentnych znawców instrumentów pasterskich. Za swój wspaniały dorobek odznaczony został m.in. Nagrodą im. Oskara Kolberga. Józef Broda – region Górali Śląskich Józef Broda – genialny multiinstrumentalista, budowniczy instrumentów ludowych, charyzmatyczny pedagog, emerytowany nauczyciel. Muzyki tradycyjnej uczył się od największych mistrzów swojego regionu. Gra przede wszystkim na instrumentach dętych – trombicie, gajdach, okarynie, piszczałkach, fujarze sałaskiej, a także skrzypcach. Podziw wzbudza grą na liściu. Znakomicie śpiewa ,,białym głosem”. Sporo jego nagrań znajduje się w taśmotekach folkloru w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Wrocławiu, Budapeszcie, Kolonii. Jacek Smaga, Eugeniusz Szubryt – trombiciarze z Zespołu Regionalnego LIMANOWIANIE region Lachów Limanowskich W Zespole Regionalnym LIMANOWIANIE silnie kultywowana jest gra na instrumentach pasterskich. Jacek Smaga i Eugeniusz Szubryt na trombitach grają już kilkanaście lat. Swoje umiejętności kształcili pod okiem Ludwika Mordarskiego, który zebrał mate- Jan Kubik – jeden z najwybitniejszych multiinstrumentalistów Pienin i znawców folkloru tego regionu. Jest krościeńskim artystą, znawcą ludowej muzyki pienińskiej. Gra m.in. na skrzypcach, basach, trombicie, znanych tylko w Pieninach oktawkach. Jest laureatem szeregu konkursów zarówno w kategorii śpiewu solowego, tańca jak i wśród instrumentalistów. Posiada dziesiątki dyplomów, nagród i wyróżnień z wielu konkursów krajowych i zagranicznych. Założył Kapelę Jaśka Kubika, z którą również odnosi wiele sukcesów na ogólnopolskich festiwalach i przeglądach. JanKubiknależyponadtodoStowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie oraz do Stowarzyszenie Artystów Pienińskich. Bartłomiej Koszarek – region Górali Podhalańskich BartłomiejKoszarektoznanyw całejPolsce etnolog, regionalista, muzykant. Pochodzi z bukowiańskiej rodziny o silnychtradycjachw dziedzinachartystycznejtwórczościludowej.Jestinstruktorem śpiewu,tańcai grynatradycyjnychpodhalańskichinstrumentachpasterskich,takichjak:skrzypce,złóbcoki,dudypodhalańskie czy piszczałki. Jak znakomity trombiciarz swoja grą na tym instrumenciepodczasróżnychuroczystościprzypomina o fascynujących tradycjach ludowego muzykowania. Od 2009 roku pełni funkcję dyrektora Bukowiańskiego Centrum Kultury „Dom Ludowy”. MARTA SMÓLCZYŃSKA MY, MAŁOPOLANIE – widowisko W idowisko, które w formie kalejdoskopu ukaże bogactwo regionów etnograficznych Małopolski. Podczas koncertu widzowie będą mieli okazję zapoznać się z różnorodnością i wielobarwnością żywych jeszcze tradycji, zwyczajów, obrzędów, śpiewu, muzyki i tańca. Zaprezentują się zespoły regionalne, muzykanci, śpiewacy reprezentujący Lachów, Krakowiaków i Górali. CZAS: 23 WRZEŚNIA, GODZ. 19.00 MIEJSCE: SALA IM. L. LIPIŃSKIEGO | Polska Gazeta Krakowska | 19 września 2015 | 7 DZIEDZICTWO - INSPIRACJE NOWY SĄCZ 22-24/09/2015 Redaguje: Dział dodatków i poradników – „Dziennik Polski”, „Gazeta Krakowska”, kierownik – Teresa Brandys, e-mail: [email protected], tel. 12 6 888 301. Redaktor odpowiedzialny: Magdalena Domańska-Smoleń, e-mail: [email protected], tel. 12 6 888 475 Zdjęcia: Piotr Droździk, Piotr Gryźlak, Marek Harbaczewski, archiwum MCK SOKÓŁ i UMWM. Grafika na ostatniej stronie: Ewa Natkaniec Projekt graficzny: Tomasz Bocheński. Reklama: Polska Press sp. z o.o., Oddział Biura Reklamy Filia Kraków, al. Pokoju 3, 31–548 Kraków, tel. 12 6 888 440, ul. Starowiślna 2, tel. 12 4 222 012 • Nowy Sącz, ul. Kochanowskiego 14, tel. 18 449 66 41 • Tarnów, ul. Krakowska 1A, tel. 14 631 94 14 • Warszawa, ul. Domaniewska 45, tel. 22 201 14 63. Druk: Polska Press sp. z o.o. Oddział Poligrafia, Drukarnia Sosnowiec, ul. Baczyńskiego 25a. 8 | 19 września 2015 | Polska Gazeta Krakowska |
