Bożena Boryczka Web 2.0 w ręku nauczyciela historii Z czym

Bożena Boryczka Web 2.0 w ręku nauczyciela historii Z czym

1
Bożena Boryczka
Web 2.0 w ręku nauczyciela historii
Z czym uczniowie kojarzą lekcje historii w szkole? Z koniecznością zapamiętania dat,
postaci, dużej liczby wiadomości, często po prostu z nudą. Warto więc zastanowić się, jak w
sposób ciekawy, atrakcyjny dla uczniów popularyzować historię, która nie należy do łatwych
przedmiotów, jak pomóc im w przyswajaniu i utrwalaniu wiedzy historycznej. Z pewnością
warto wspierać nauczanie historii tym, co interesuje dzieci i młodzież, co przemawia do ich
wyobraźni, z czym czują się zaprzyjaźnieni. Oczywiście mowa o różnorodnych metodach
wizualizacji treści, filmach, podcastach itp., o zasobach Internetu, pracy „w chmurze”, grach
online, quizach, testach interaktywnych itp. Być może nauka wspomagana nowymi
technologiami (także nauka przez zabawę) wpłynie pozytywnie na zapamiętywanie różnych
treści bez szablonowego „wkuwania” na pamięć, ułatwi rozumienie faktów, kojarzenie
procesów historycznych, może nawet pozwoli na rozwinięcie pasji.
Warto przyjrzeć się bliżej zasobom Internetu i narzędziom, jakie oferuje. Nie będę się
skupiać na prezentowaniu popularnych serwisów historycznych i stron dedykowanych
nauczycielom historii. W pierwszej kolejności dokonam krótkiego przeglądu wybranych
zasobów Internetu, ze szczególnym uwzględnieniem tych miejsc, które oprócz tekstu oferują
także zasoby multimedialne do wykorzystania przez nauczycieli w celu wzbogacenia,
uatrakcyjnienia i urozmaicenia lekcji oraz przekazania wiedzy historycznej w ciekawszej dla
ucznia formie. W drugiej części artykułu pozwolę sobie zaproponować Czytelnikom kilka
przykładowych narzędzi Web 2.0, które w ręku innowacyjnego nauczyciela historii mogą być
ogromnie przydatne.
Korzystający z zasobów Internetu nauczyciele historii z pewnością mają swoje
ulubione serwisy tematyczne oraz strony związane z historią i nauczaniem przedmiotu. Wiele
z nich oferuje encyklopedyczne informacje wzbogacone materiałem graficznym. Można do
nich odesłać uczniów, kiedy poszukują materiałów np. do napisania referatu, przygotowania
prezentacji czy też poszerzenia wiedzy na dany temat. Na pewno będzie w tym przydatny
dział historyczny serwisu Kulturalna Polska (http://historia-polski.klp.pl), w którym uczeń
może skorzystać z bardzo dobrze przygotowanych opracowań, bogatego słownika pojęć
historycznych, słownika postaci oraz kalendarium. Nauczycieli historii warto skierować do
wortalu specjalnie dla nich przygotowanego – Belfer (http://www.belfer.muzhp.pl).
Zamieszczono tam pomysły na lekcje, interaktywne mapy historyczne i quizy interaktywne z
możliwością wyboru zakresu czasowego oraz poziomu trudności. W bazie wortalu
zgromadzono 382 pytania, które nauczyciele mogą wykorzystać do stworzenia własnego
quizu. Cała praca polega na wybraniu poszczególnych pytań w specjalnie przygotowanym do
tego celu formularzu. Po zebraniu pytań istnieje możliwość ich wydruku. System jednak nie
udostępnia poprawnej odpowiedzi – należy ją znać samemu.
1
2
Tworzenie własnego quizu na bazie zgromadzonych w wortalu pytań
Wiele stron dotyczących historii Polski można wyszukać, korzystając z ręcznie
rozbudowywanego katalogu Historia w sieci (http://historiawsieci.pl). Jest to narzędzie
bardzo wartościowe, bowiem nie tylko pozwala na wyszukanie zasobu, ale także podaje, na
jakiej licencji został on udostępniony. Jeśli jest to zasób chroniony prawem autorskim,
informacja o tym jest podana wraz ze wskazówką, w jaki sposób nauczyciel może z tego
zasobu korzystać.
Nie można przeoczyć platformy publikującej projekty edukacyjne realizowane w
szkołach oraz w edukacji pozaszkolnej z młodzieżą, poświęcone historii Polski i jej sąsiadów
w XX wieku, a także prawom człowieka – Uczyć się z historii (http://uczyc-sie-z-historii.pl).
Strona prowadzona od 2005 roku przez warszawski Ośrodek KARTA jest adresowana do
nauczycieli oraz innych osób i instytucji pracujących z młodzieżą, ale także do samej
młodzieży. W dziale „Projekty” zamieszczono tu interaktywną mapę projektów oraz ponad
140 opisów różnych inicjatyw edukacyjnych podejmowanych m.in. w szkołach, jak np.
„Pamięć ocala narody” – lekcja historii i tolerancji uczniów gimnazjum w Uszwi, „Przygoda
z historią” – projekt edukacyjny dla klas I-III, „Szeptany Lublin. 1989” i wiele innych. Te
zrealizowane wcześniej projekty mogą być inspiracją dla nauczycieli historii. Dodatkowo w
dziale „Artykuły” zamieszczane są ciekawe opracowania o tematyce historycznej,
edukacyjnej i dydaktycznej, zaś w sekcji „Materiały” znaleźć można m.in. źródła historyczne
oraz publikacje edukacyjne i dydaktyczne. Na platformie powstały także tematyczne
podstrony. Jedna z nich to „Polacy–Rosjanie – spotkania w XX i XXI wieku”, gdzie –
poprzez informowanie o inicjatywach współpracy polsko-rosyjskiej na polu edukacji
historycznej – propagowane są dobre praktyki edukacyjne dotyczące polsko-rosyjskiej
historii. Kolejną podstroną jest „Historia a prawa człowieka”, mająca na celu inspirowanie
praktyków i teoretyków edukacji nie tylko historycznej do podejmowania działań na rzecz
praw człowieka. Udostępniono tu do pobrania w formacie PDF podręcznik zatytułowany
„Historia a prawa człowieka” (http://karta.org.pl/pdf/orginal/13739673816317.pdf) o
2
3
objętości ponad 200 stron, stanowiący kompendium wiedzy, materiałów pomocniczych i
tekstów źródłowych do realizacji zajęć na rzecz praw człowieka i edukacji historycznej.
Warto także zwrócić uwagę na inne inicjatywy prowadzone lub współprowadzone
przez Ośrodek KARTA. Pierwsza z nich to serwis fotograficzny FotoKarta
(http://foto.karta.org.pl), gdzie prezentowane są unikatowe zdjęcia z drugiej połowy XIX i z
XX wieku dotyczące najważniejszych wydarzeń w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej.
Serwis zawiera obecnie ponad 50 tys. fotografii.
Przykładowe zdjęcia udostępnione w serwisie FotoKarta
Inna inicjatywa to Biblioteka Cyfrowa Ośrodka KARTA (http://dlibra.karta.org.pl),
zawierająca aktualnie 26701 najbardziej wartościowych zbiorów archiwalnych Ośrodka w
formie zdigitalizowanej. Nie sposób pominąć też Archiwum Historii Mówionej
(http://www.audiohistoria.pl), czyli największego w Polsce zbioru relacji biograficznych
(około 4 tys. nagrań audio i 100 wideo) oraz innych archiwalnych świadectw obejmujących
niemal cały XX wiek. Zasoby portalu dają możliwość kontaktu z historią opowiedzianą z
bardzo różnych perspektyw przez ponad 4 tysiące Polaków. Relacja każdej z prezentowanych
osób jest uzupełniona (w miarę możliwości) o zdjęcia oraz notę biograficzną.
Trzeba także wiedzieć, że w ostatnich latach nastąpił znaczny rozwój bibliotek
cyfrowych w Polsce, a w ich zbiorach można znaleźć materiały źródłowe z różnych epok. W
poszukiwaniu takich zasobów bardzo pomocny będzie serwis Federacja Bibliotek
Cyfrowych (FBC) (http://fbc.pionier.net.pl), który umożliwia przeszukiwanie zasobów ponad
90 bibliotek cyfrowych działających dzięki oprogramowaniu dLibra.
Warto odwiedzić także multimedialny portal historyczny dzieje.pl (http://dzieje.pl),
tworzony przez Muzeum Historii Polski i Polską Agencję Prasową, a realizowany pod
patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest on skierowany do
wszystkich miłośników historii, w tym także do nauczycieli, którzy chcą przybliżać swoim
uczniom tematykę związaną z wydarzeniami poprzedzającymi odzyskanie przez Polskę
3
4
niepodległości. Znajdziemy tu teksty dotyczące najnowszej historii Polski, ponad 2 tys.
archiwalnych fotografii i dokumentów, filmy, archiwalne nagrania dźwiękowe, obszerny
katalog postaci, interaktywne mapy, sondy, quizy i konkursy, a także codzienny serwis
historyczny. Portal może być doskonałym narzędziem edukacyjnym dotyczącym historii
Polski w XX wieku.
Bardzo ważnym i wartościowym miejscem jest portal edukacyjny Instytutu Pamięci
Narodowej pamięć.pl (http://pamiec.pl). Tutaj w dziale „Edukacja” koniecznie trzeba zajrzeć
do pozycji „Gry i materiały edukacyjne”, gdzie znajduje się wiele wartościowych pomocy:
- Teki przygotowywane przez Biuro Edukacji Publicznej IPN, mogą stanowić pomoc
dydaktyczną dla nauczycieli historii i innych przedmiotów humanistycznych na wszystkich
poziomach nauczania. W tej chwili można pobrać w formacie PDF m.in.: „Czerwiec ’76 –
krok ku wolności”, „Stan wojenny”, „Auschwitz – pamięć dla przyszłości” i inne. Teki mają
pełnić funkcję pomocy w nauczaniu historii oraz w prowadzeniu lekcji wiedzy o
społeczeństwie i lekcji języka polskiego. Większość składa się z trzech części: materiałów dla
nauczyciela, materiałów dla ucznia i dokumentów.
- Materiały edukacyjne mają stanowić wsparcie w nauczaniu najnowszej historii Polski.
Obszerne publikacje składają się ze wstępu historycznego, scenariuszy lekcji, materiałów
pomocniczych w postaci tekstów, ćwiczeń, kart pracy, krzyżówek itp. Do pobrania w
formacie PDF są dostępne pakiety edukacyjne: „To nie na darmo. Grudzień 1970 w Gdańsku
i Gdyni”, „Kto tego nie widział, nigdy w to nie uwierzy...”, „Zbrodnia Wołyńska – historia i
pamięć”. Ostatnią propozycją w dziale „Gry i materiały edukacyjne” jest film animowany
„Polak mały”, w którym najmłodsi uczniowie mogą znaleźć odpowiedzi m.in. na pytania: Jak
wygląda godło Polski? Co symbolizują czerwień i biel? Dlaczego Mazurek Dąbrowskiego jest
wyjątkową pieśnią?
Fragment filmu „Polak mały”
- Gry – opisywane gry planszowe można kupić w punktach sprzedaży IPN oraz w wybranych
sklepach z grami, ale są także gry dostępne w wersji online: „303” – szybka wojenna gra dla
dwóch osób, „Pamięć ’39” – oparta na zasadach popularnej gry Memory, wprowadzająca
4
5
uczniów w tematykę kampanii wrześniowej 1939 r. oraz „Awans – zostań marszałkiem
Polski”, która przybliża młodzieży polskie stopnie wojskowe z 1939 r.
Przykład gry online zamieszczonej w serwisie pamięć.pl
Bardzo przydatne mogą okazać się także materiały zgromadzone w 17 serwisach
tematycznych zebranych w dziale „Portale tematyczne”. Warto zobaczyć zasoby witryny
„Niemieckie obozy zagłady i obozy koncentracyjne w okupowanej Polsce”, gdzie
przedstawiono podstawowe informacje o obozach zagłady i obozach koncentracyjnych
utworzonych przez III Rzeszę Niemiecką na terenach okupowanej Polski podczas II wojny
światowej. Kolejny serwis – „Kampania Polska 1939” z dostępnymi artykułami, audycjami
radiowymi, 20-minutowym filmem edukacyjnym „Kiedy przyjdą podpalić dom…”, w
zwięzły sposób pokazuje zmagania Polski i Polaków w walce o odzyskanie niepodległości.
Inna propozycja to serwis „13grudnia81.pl”, w którym w przystępnej formie przedstawione
zostały podstawowe fakty, chronologia wydarzeń, relacje świadków. Można skorzystać także
z filmoteki z 16 filmami dokumentalnymi, a nawet rozwiązać wspólnie z uczniami quiz
sprawdzający wiedzę o stanie wojennym.
W archiwum dźwiękowym Sekcji Polskiej Serwisu Światowego BBC
(http://www.bbc.co.uk/polish/audioarchive) znajdziemy wybór wywiadów i nagrań z historii i
polityki, jak choćby rozmowę z generałem Wojciechem Jaruzelskim, który po 10 latach
wspomina moment wprowadzenia stanu wojennego w Polsce i ocenia ostatni rok swojej
prezydentury, czy też wspomnienia generała Władysława Andersa o decyzji przyjęcia rozkazu
dotyczącego udziału polskich jednostek w walkach o Monte Cassino.
Gorąco polecam także serwis Historia – dzieje Polski, historia Polski i Europy
(http://historia.polskieradio.pl) prowadzony przez Polskie Radio. Znajdziemy tu m.in. bogaty
materiał zdjęciowy, liczne nagrania i audycje radiowe, które są cennym źródłem wiedzy o
5
6
wydarzeniach znaczących dla polskiej historii. W dziale „Polecamy” (w prawym menu)
zamieszczono przekierowania do tematycznych działów serwisu, np. „Praga 1968”,
„Powstanie w Getcie”, „Powstanie Styczniowe”, „II wojna światowa”.
Serwis
Repozytorium
Cyfrowe
Filmoteki
Narodowej
(http://www.repozytorium.fn.org.pl) został uruchomiony w marcu 2012 roku i umożliwia
wolny dostęp nie tylko do filmów, ale także do bogatych opisów opartych na oryginalnych
dokumentach archiwalnych z czasu powstania materiału filmowego, wycinkach prasowych i
komentarzach ekspertów z różnych dziedzin. Zasoby repozytorium mogą być wspaniałym
materiałem uzupełniającym lekcje historii. Obecnie znajduje się tam 2187 różnych
materiałów w postaci filmów fabularnych i dokumentalnych
Przykładowy film z Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej
Ciekawym źródłem multimedialnego wsparcia nauczycieli historii może być też
popularny serwis YouTube. Można tam znaleźć wiele interesujących filmów
dokumentalnych do polecenia uczniom lub wykorzystania jako pomoc na lekcji czy w
realizacji projektów edukacyjnych.
Warto zapoznać się z zawartością kanału Dokumenty Historyczne – Historia XX
wieku (http://www.youtube.com/user/DokumentyHistoryczne) udostępniającym filmy
przedstawiające dokumenty z czasów starożytnych, I i II wojny światowej, a także czasów
współczesnych.
Również
profil
Muzeum
Historii
Polski
TV
(http://www.youtube.com/user/MuzHPtv) przedstawia najważniejsze wątki polskiej historii w
postaci filmowej. Znajdziemy tu m.in. takie dokumenty, jak: „Powstanie Warszawskie” –
rozmowę z historykiem Andrzejem Krzysztofem Kunertem, „Powstanie w getcie
warszawskim” – w którym Krystyna Budnicka opowiada o swoim dzieciństwie w getcie oraz
6
7
o powstaniu, historyk Marcin Urynowicz prezentuje najważniejsze walki w getcie, a prof.
Andrzej Żbikowski – historię powstania w getcie, „18. bitwa w dziejach świata” – opowieść o
bitwie warszawskiej widzianej oczami zagranicznych korespondentów oraz dyplomatów,
którzy latem 1920 roku znajdowali się w Warszawie w odległości kilkudziesięciu kilometrów
od linii frontu, czy też „Powstanie Styczniowe” – film o najważniejszych i najciekawszych
aspektach powstania styczniowego, m.in. o fenomenie tajnego państwa i jego roli w polskiej
kulturze w XX w.
Ciekawym źródłem mogą być także materiały udostępnione na kanale
FilmydokumentalneTV
(http://www.youtube.com/user/FilmydokumentalneTV),
np.
„Tajemnice zakonu templariuszy” oraz w dziale „Historia” na stronie Filmydokumentalne.pl (http://www.filmy-dokumentalne.pl/kategorie/historyczne), która gromadzi
linki do dokumentalnych filmów historycznych w sieci.
Z kolei w serwisie VoD.pl (http://vod.pl) w kategorii „Dokumenty” możemy
wyszukać darmowe filmy dokumentalne z zakresu historii, m.in. „Zapomniane zbrodnie na
Wołyniu”, „Poznańskie powstanie 1956”, „Marzec ’68 – milicyjny zapis” czy „Jego imię
Polska. Tadeusz Kościuszko”.
Inną propozycją wzbogacenia warsztatu nauczyciela historii za pomocą zasobów
zgromadzonych w Internecie są wirtualne muzea. Warto skierować uczniów do
Wirtualnego Muzeum Powstania Warszawskiego (http://1944.wp.pl/index2.php), gdzie
mogą zwiedzić sale muzeum, „przejść” podziemnym kanałem, wysłuchać relacji
powstańców, obejrzeć filmy i eksponaty. Polecam też odwiedzenie wirtualnego Muzeum
Narodowego w Krakowie (http://www.imnk.pl), w którym można poznać ekspozycje stałe i
niektóre archiwalne wystawy czasowe Oprócz panoramicznych ujęć galerii zamieszczono tu
także rozbudowane informacje o dziele i autorze, z nagraną narracją, a wybrane obiekty
można obrócić i oglądać w powiększeniu. W podobny sposób można zwiedzić też m.in.:
- Muzeum Zamkowe w Pszczynie (http://zamek-pszczyna.pl/wz/index.html),
- Muzeum-Zamek w Łańcucie (http://www.zamek-lancut.pl/pl/ZamekDzisiaj/Ekspozycje),
- Zamek Książ w Wałbrzychu (http://www.ksiaz.walbrzych.pl/wirtualny-spacer-pozamku.html),
- tereny byłego obozu Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau (http://pl.auschwitz.org/z).
Powyższe przykłady dotyczą oczywiście polskich obiektów, ale w Internecie znajdziemy
także zagraniczne odpowiedniki, np. Muzeum w Luwrze (http://www.louvre.fr/en/visites-enligne) czy British Museum (http://www.britishmuseum.org/explore/online_tours.aspx).
W tym miejscu koniecznie trzeba wspomnieć o platformie Cultural Institute Google
(http://www.google.com/culturalinstitute), która jest bardzo dobrym przykładem, w jaki
sposób można wykorzystywać potencjał nowych technologii. Jest to próba udostępnienia
wszystkich ważnych dóbr kultury oraz zachowania ich w formie cyfrowej w celu kształcenia i
inspirowania przyszłych pokoleń. Można tutaj znaleźć obrazy, rysunki, rzeźby, przedmioty
kultu religijnego, charakterystyczne miejsca, historyczne zdjęcia i ważne manuskrypty
znajdujące się w kolekcjach muzealnych na całym świecie. Są one uzupełnione o komentarze
7
8
ekspertów, przewodniki audio, mapy, notatki i inne szczegółowe informacje. Cultural
Institute Google udostępnia aktualnie trzy projekty: Art Project, Historic Moments i World
Wonders.
Strona projektu World Wonders
Inne projekty realizowane przez Cultural Institute Google, na które warto zwrócić uwagę, to:
- Jad Waszem – pamięć o Holokauście
(http://www.google.com/culturalinstitute/about/yadvashem),
- Zwoje znad Morza Martwego – biblijne rękopisy w postaci cyfrowej
(http://www.google.com/culturalinstitute/about/deadseascroll),
- Centrum pamięci Nelsona Mandeli – dziedzictwo Nelsona Mandeli w Internecie
(http://www.google.com/culturalinstitute/about/nelson),
- Wersal 3D – Wersal na przestrzeni wieków w trzech wymiarach
(http://www.google.com/culturalinstitute/about/versailles),
- La France en relief – XVII-wieczna Francja w Google Earth
(http://www.google.com/culturalinstitute/about/francerelief).
Ciekawym miejscem, chociaż z ograniczonym dostępem do zasobów, jest Akademia
PWN (http://pe.wszpwn.com.pl), która udostępnia materiały pod hasłem „Uczyć łatwiej,
wiedzieć więcej”. Interaktywny katalog zasobów edukacyjnych zawiera m.in.: scenariusze
lekcji, interaktywne prace domowe, filmy i kolekcje zdjęć. Aby otrzymać dostęp do
wszystkich zasobów ze swojego przedmiotu w Akademii PWN, trzeba złożyć deklarację
wyboru podręczników Wydawnictwa Szkolnego PWN poświadczoną przez dyrektora szkoły.
Po założenia konta w serwisie można skorzystać z pewnej liczby zasobów, głównie
scenariuszy, lekcji multimedialnych i interaktywnych prac domowych.
8
9
Jak widać na obrazie powyżej, zasoby posiadają oznakowanie – jeśli nie złożymy deklaracji,
zasoby z kłódką są dla nas niedostępne. Pozostałe oznakowania umożliwiają podgląd,
otwarcie lub pobranie zasobu.
Warto także skorzystać z zasobów i możliwości Internetu, wprowadzając uczniów w
podstawy genealogii. Pomocą służą tu zasoby Serwisu Polskiego Towarzystwa
Genealogicznego (http://genealodzy.pl) przeznaczonego dla miłośników genealogii i
poszukiwaczy rodzinnych korzeni. Znajdziemy tam m.in. wskazówki od czego zacząć
genealogiczne poszukiwania. W zbieraniu danych mogą być pomocne gotowe formularze
arkuszy rodzinnych, które można pobrać w dziale „Poradnik GenPol” na stronie Genealogia
Polska (http://www.genpol.com). W poradniku zamieszczone są także artykuły zawierające
wskazówki dla osób stawiających pierwsze kroki w tworzeniu historii własnej rodziny.
Ciekawym
miejscem
jest
też
blog
Genealogia
dla
każdego
(http://www.genealogia.gmedia.pl) będący swoistym poradnikiem, jak opracować własne
drzewo genealogiczne.
Szukając swoich przodków, uczniowie mogą być również zainteresowani
pochodzeniem ich nazwiska. Odpowiedź na to pytanie mogą znaleźć w genealogicznym
serwisie społecznościowym serwis Krewniaki.pl (http://www.krewniaki.pl). W dziale „Wiki”
dostępny jest „Poradnik początkującego genealoga” ze wskazówkami, od czego zacząć
poszukiwania. Oprócz tego w serwisie można założyć bezpłatne konto i utworzyć online
drzewo genealogiczne swojej rodziny. Ciekawostką jest, że w serwisie można obejrzeć np.
drzewo genealogiczne Adolfa Hiltera i jego żony Evy Anny Braun. Interesujące pomoce do
zgłębiania genealogii znajdziemy w Poradniku genealogicznym (http://genealog.mrog.org).
Znajdziemy w nim nazwy relacji rodzinnych przygotowane w postaci plików pdf, które
można wydrukować i rozdać uczniom, a także specjalne formularze do zmiany danych o
rodzinie na drzewie genealogicznym (pdf, doc, odt), które także można wykorzystać.
9
10
Pozostaje pytanie, w jaki sposób utworzyć drzewo genealogiczne? Można oczywiście
wykorzystać do tego np. wspomniany serwis Krewniaki,pl, który posiada taką funkcję. Warto
także zajrzeć do serwisu społecznościowego MyHeritage (http://www.myheritage.pl), gdzie
można pobrać za darmo oprogramowanie Family Tree Builder umożliwiające tworzenie
drzew genealogicznych. Posiada ono łatwe w obsłudze funkcje, dzięki którym możliwe jest
utworzenie oraz wydrukowanie drzewa genealogicznego. Do tworzenia prostego drzewa
genealogicznego można wykorzystać również popularne programy Word, PowerPoint i Excel,
wcześniej pobierając gotowy szablon z witryny http://office.microsoft.com/pl-pl.
Szablon drzewa genealogicznego w programie Excel
Dzięki tym narzędziom uczniowie mogą tworzyć nie tylko drzewa genealogiczne własnych
rodzin, ale także rodów czy dynastii poznanych podczas lekcji historii. Praca nad takim
drzewem wymagać będzie od nich wyszukania odpowiednich informacji, obrazów, ustalenia
powiązań i zależności. W naturalny sposób będą więc zapamiętywać nazwiska, daty, uczyć
się historii. Z przygotowanych drzew genealogicznych można zrobić wystawę w klasie czy
szkolnej bibliotece, zamieścić na stronie szkoły czy osadzić na blogu nauczyciela.
Chciałabym także zachęcić nauczycieli historii do „zaprzyjaźnienia się” z wybranymi
narzędziami Web 2.0, które można z powodzeniem wykorzystać w pracy z uczniami. Bardzo
przydatna może okazać się platforma LearningApps.org (http://learningapps.org) do
tworzenia online różnych ćwiczeń, prostych gier dydaktycznych i innych pomocy. Na
platformie mamy dostęp do tematycznie pogrupowanych aplikacji przygotowanych przez
innych użytkowników. Można z nich skorzystać, ale też edytować je i przystosowywać do
swoich potrzeb. W katalogu gotowych aplikacji znajduje się także dział „Historia”.
10
11
Przykładowa aplikacja z historii dostępna na platformie LearningApps
Przykładowa aplikacja z historii dostępna na platformie LearningApps
Na platformie tej nauczyciel może tworzyć własne aplikacje, ma również możliwość
założenia klasy i kont dla swoich uczniów. Może udostępniać przygotowane im ćwiczenia,
widzi też wykonane przez nich aplikacje. Uczniowie mogą sami wykonywać własne
11
12
aplikacje, udostępniać je innym użytkownikom platformy i publikować na stronach WWW.
Za pomocą narzędzi platformy można przygotować choćby takie zadania, jak: testy
jednokrotnego i wielokrotnego wyboru, dopasowywanie podpisów do obrazka,
przyporządkowanie tekstów, obrazów, nagrań i filmów do znaczników na mapie,
zamieszczanie tekstów czy obrazów na osi, umieszczanie w odpowiedniej kolejności tekstów,
obrazów, nagrań i filmów. Platforma udostępnia także szablony umożliwiające
przeprowadzenie debat, wymianę myśli i poglądów czy tworzenie mapy myśli. Idealnie
nadają się one do pracy na lekcjach z wykorzystaniem tablicy interaktywnej.
Warto również poświęcić uwagę serwisowi Padlet (http://padlet.com). Jest to
darmowe narzędzie przypominające korkową tablicę, które ułatwia dzielenie się
informacjami, opiniami, materiałami, umożliwia zamieszczanie tekstu, obrazów, linków,
plików. Gotową tablicę można np. opublikować, udostępnić uczniom (dostęp na hasło),
wyeksportować do PDF czy wydrukować. Uczniowie mogą publikować na tablicy własne
prace i komentować zamieszczane przez innych materiały. Padlet świetnie nadaje się też jako
narzędzie wspomagające prowadzenie odwróconej lekcji.
Przykład tablicy wykonanej przez nauczyciela w serwisie Padlet
Kolejny serwis, który może zaciekawić uczniów, to Pinterest (http://pinterest.com).
Jego nazwa powstała z połączenia dwóch angielskich słów: pin – przypinać oraz interest –
hobby, zainteresowanie. Na swoim koncie użytkownik może utworzyć wiele tablic, do
których przypina „piny”, czyli pojedyncze obrazy. W ten sposób ma możliwość tworzenia
tematycznych galerii fotografii, obrazków lub filmów wideo. Galerie mogą być publiczne lub
ukryte, o tym decyduje użytkownik tworzący tablice. Możliwości wykorzystania serwisu
Pinterest jest wiele, trzeba jednak pamiętać, że zamieszczane są na w nim obrazy, co może
wiązać się z ograniczeniami wynikającymi z prawa autorskiego. Warto więc uważnie
zapoznać się z warunkami korzystania z witryny i jej „etykietą przypinania”, a zwłaszcza
wymogiem poprawnego podawania źródeł udostępnianych na tablicach materiałów.
12
13
Nauczyciele historii mogą w serwisie Pinterest tworzyć tematyczne tablice z linkami do
zasobów z domeny publicznej, odsyłać do ciekawych wykładów, relacji, filmów, map itp.
Przykład tablicy ze strojami z okresu średniowiecza
Chciałabym również zachęcić nauczycieli historii do skorzystania z serwisu
zakładkowego Pearltrees (http://www.pearltrees.com) – alternatywy do zapisywania
zakładek w folderze „Ulubione” w przeglądarkach. To bezpłatne narzędzie online służy do
tworzenia mapy ciekawych miejsc w sieci – pokazuje linki do wyszukanych stron oraz zasoby
w postaci obrazów, notatek czy własnych plików. Serwis wymaga założenia konta. Po
zalogowaniu się w serwisie użytkownicy mogą zacząć tworzyć tematyczne drzewa.
Najmniejszą składową jest perła (ang. pearl), którą można porównać do zakładki dodawanej
w przeglądarce. Użytkownicy dodają kolejno gałęzie (które można przyrównać do folderów),
a do gałęzi dodają perły, które mogą być linkiem do strony internetowej, zdjęciem lub
notatką. Stąd też nazwa serwisu – Pearltrees, czyli drzewo pereł.
13
14
Przykład drzewa utworzonego w serwisie Pearltrees na temat Sejmu i Senatu RP
Do naszego zbioru drzew możemy dostać się z dowolnego komputera podłączonego do
Internetu, logując się na swoje konto. Zbiór drzew z serwisu Pearltrees można wyeksportować
do pliku HTML i zapisać na dysku lokalnym. Ale – co najważniejsze – można takie zbiory
tematyczne udostępniać, wysyłając do nich link na adresy e-mail uczniów, a także osadzić na
stronie internetowej lub blogu. Ten serwis także można wykorzystać podczas odwróconej
lekcji i realizacji projektów edukacyjnych.
W pracy z uczniami nauczyciel historii może wykorzystać jeszcze inne narzędzia Web
2.0, których nie sposób wymienić w jednym artykule. Mamy aplikacje internetowe do
tworzenia map myśli, diagramów i schematów, np. FreeMind, Cacoo, MindMeister,
Mindomo, Bubbl.us, Gliffy czy XMind. Można skorzystać z aplikacji umożliwiających
tworzenie linii czasu, np. Dipiti, Timetoast, Timeglider. Z kolei dzięki myHistro można
płynnie połączyć mapy i osie w jedną prezentację, osadzić ją na blogu czy stronie
internetowej. W serwisie Historypin dostępna jest mapa połączona z linią czasu. Można ją
uzupełniać zdjęciami, tekstami, filmami dotyczącymi historii. Dołączyć do tego zestawu
można programy do tworzenia prezentacji online (np. popularna ostatnio aplikacja Prezi).
Przydać się może także Glogster dający możliwość tworzenia interaktywnych plakatów
zwanych glogami. Można na nich umieszczać nie tylko grafikę i teksty, lecz również linki do
innych stron w sieci Internet, muzykę, nagraną narrację, filmy. Glogster może być ciekawym
narzędziem nie tylko dla nauczycieli poszukujących atrakcyjnych form przekazywania treści,
ale również dla uczniów. Można go wykorzystać w każdym momencie zajęć edukacyjnych,
doskonale sprawdzi się podczas podsumowania projektu czy lekcji, jako e-portfolio lub
schemat lekcji. Wykonanie wirtualnego plakatu może być też ciekawym zadaniem domowym
zaproponowanym uczniom, które rozbudzi ich kreatywność. Dodatkową zaletą Glogstera jest
możliwość zamieszczenia gotowego plakatu na blogu, udostępnienie linku do niego pocztą
elektroniczną i wydrukowanie plakatu. Dodatkowo w wydrukowanej wersji automatycznie
dodawany jest kod QR, który po zeskanowaniu otwiera interaktywną wersję plakatu na
14
15
dowolnym urządzeniu mobilnym. I na zakończenie serwis ToonDoo do prezentowania historii
za pomocą komiksu, czy też StoryJumper – generator e-książeczek, który umożliwia nie tylko
snucie historii za pomocą tekstu i obrazu, ale także założenie wirtualnej klasy.
Przytoczone przykłady zarówno serwisów internetowych, jak i narzędzi Web 2.0
pokazują, że wiele treści historycznych można zwizualizować i przekazać w ciekawy i
atrakcyjny dla uczniów sposób. Nauka historii wspierana nowymi technologiami może
przynieść zaskakujące efekty.
Bożena Boryczka - Od 1985 r. pracuje jako nauczyciel bibliotekarz w
Publicznym Gimnazjum nr 2 w Kozienicach, od 2001 r. jest nauczycielem konsultantem w
Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie, gdzie pełni
funkcję kierownika Pracowni Edukacji Medialnej, Informacji i Wydawnictw. Tworzy
programy i prowadzi kursy komputerowe stacjonarne i online dla nauczycieli różnych
przedmiotów. Organizuje konkursy, konferencje i zagraniczne wyjazdy edukacyjne dla
dyrektorów szkół, nauczycieli i bibliotekarzy. Prowadzi serwisy i strony internetowe:
Biuletyn Nauczycieli Bibliotekarzy, serwis Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna SBP,
strona Rady Głównej Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich, Serwis
Informacyjnego dla Nauczycieli Bibliotekarzy OEIiZK. Jest zastępcą redaktora naczelnego
kwartalnika Biblioteka Centrum Informacji redaktorem kwartalnika „Meritum”, autorką
książki „Praktyczny przewodnik po Internecie dla bibliotekarzy” (2003) oraz licznych
publikacji w czasopismach bibliotekarskich i edukacyjnych.
15