7.4. O własnych siłach - energia z zasobów odnawialnych

POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
0 własnych siłach - energia z zasobów odnawialnych alternatywą dla
gmin, powiatów, województw i całej Polski
Dotychczasowe tendencje
Dotychczasowe tendencje energetyczne Polski nie gwarantują konkurencyjności gospodarki krajowej w
odniesieniu do krajów Unii Europejskiej i innych.
Polska od początku swojej państwowości aŜ do czasu rozbiorów wykorzystywała zasoby energetyczne zawarte w
mięśniach ludzi i zwierząt oraz podmuchach wiatru i w płynących wodach. W owym czasie kraj nasz nie odstawał od
innych krajów europejskich pod względem energetycznym. Mieliśmy odpowiednią ilość pól i lasów, co gwarantowało
dostawę energii dla istot Ŝywych, a takŜe korzystanie z energii wiatru i energii płynących wód.
Po kolejnych rozbiorach Polski zaborcy, nie dbając o rozdrapany kraj, rozwijali na swoim terenie przemysł
wykorzystujący wynalezione maszyny parowe i silniki spalinowe. Mimo Ŝe w części Polski, zabranej przez monarchię
austro-węgierską, odkryto w polskich Karpatach bogate złoŜa ropy naftowej, korzyści z ich istnienia czerpał głównie
zaborca. Naród Polski odstawał wówczas od narodów krajów zachodnioeuropejskich pod względem rozwoju energetyki i
przemysłu. Jedynie w zaborze rosyjskim (Łódź, śyrardów i inne) w miarę rozwoju przemysłu włókienniczego budowane
były zakłady produkujące energię elektryczną oraz eksploatujące maszyny parowe i silniki spalinowe.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku kraj nasz, zdewastowany we wszystkich częściach, musiał jednoczyć
Naród i wyrównywać istniejące dysproporcje. W tym samym czasie kraje zachodnie szybko uprzemysławiały się,
wyprzedzając gospodarkę Polski. Jednak dzięki uporowi wielu światłych Polaków powstały ośrodki przemysłowe, takie
jak Gdynia, Stalowa Wola, w duŜym stopniu wykorzystujące bogactwa mineralne udokumentowane w rejonie
Częstochowy, a takŜe własne zasoby węgla kamiennego i ropy naftowej. Cały czas kraj nasz nie nadąŜał za rozwojem
przemysłu zachodnioeuropejskiego.
W czasie okupacji hitlerowskiej i sowieckiej dewastacji uległy zakłady przemysłowe, a po II wojnie światowej,
na skutek decyzji politycznych, Polsce zabrano najbardziej zasobny w ropę rejon Borysławia.
Włączenie naszego kraju w orbitę Związku Sowieckiego spowodowało, Ŝe nie mogliśmy swobodnie obierać
optymalnych kierunków rozwoju kraju. W tych trudnych warunkach politycznych zapał społeczeństwa do odbudowy kraju
i poszukiwania nowych kierunków rozwoju umoŜliwiły odkrycie i zagospodarowanie bogatych złóŜ: miedzi, ropy i gazu,
soli, węgla kamiennego i brunatnego, siarki i surowców skalnych. ZłoŜa te odkryto na terenach przyznanych Polsce i
penetrowanych wcześniej przez poprzednich właścicieli.
Udokumentowane zasoby nie były jednak właściwie wykorzystywane. Sprzedawano je w formie
nieprzetworzonej, co znacznie pomniejszało zyski naszego kraju. Polska energetyka bazowała wówczas, ze względów
politycznych, a nie ekonomicznych, w ponad 80 proc. na zasobach węgla kamiennego. Koszt wytwarzania energii
elektrycznej z węgla był wówczas znacznie większy niŜ z ropy lub gazu ziemnego, których ceny były niskie. Ponadto
energia uzyskiwana z gazu czy ropy jest bardziej przydatna w przemyśle niŜ energia z węgla.
Mimo przemian politycznych i strukturalnych sprzed 13 laty obowiązujące w PRL kierunki rozwoju energetyki
utrzymują się do chwili obecnej, gdyŜ zakodowane zostały w mentalności społecznej. Zmiana tej mentalności jest
trudniejsza niŜ zmiana róŜnych układów ekonomicznych.
Strategia kontynuacji
Zaprezentowana przez rząd strategia rozwoju energetyki bazująca na dotychczasowych tendencjach nie zapewnia
radykalnych zmian w gospodarce.
Ostatnio przedstawiona przez rząd i zaakceptowana przez Sejm „Informacja o bezpieczeństwie energetycznym
kraju" cechuje się tym samym sposobem myślenia, który obowiązywał od zakończenia II wojny światowej. Ciągle uwaŜa
się, Ŝe bezpieczeństwo energetyczne zapewniają tylko zasoby węgla, importowanego gazu i ropy.
Nie dokumentuje się i nie uwidacznia w bilansach ogromnych zasobów energii cieplnej zawartej w wodach
geotermalnych, czystych zasobów energii moŜliwej do pozyskania z wiatru, słońca, wody i biomasy. Od 1978 roku
zmniejsza się liczba prac dokumentujących własne złoŜa ropy i gazu, których, według ocen specjalistów polskich,
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
rosyjskich i brytyjskich, mamy do odkrycia od 227 do 353 mln ton ropy, 1216-1835 mld m3 gazu i odpowiednik około 24
mld ton ropy w postaci energii cieplnej zawartej w wodach geotermalnych.
0 istnieniu tych zasobów przekonują nas dobrze rozpoznane, pracami geofizycznymi i ponad 7 tysiącami
otworów, warunki geologiczne, jak teŜ odkrycie w ostatnich latach bogatego złoŜa ropy naftowej w rejonie Gorzowa
Wielkopolskiego, wykupienie licencji poszukiwawczych przez firmy zachodnioeuropejskie i amerykańskie, jak teŜ
egzystujące juŜ zakłady geotermalne o ogromnych wydajnościach wód (Bańska NiŜna)-niespotykanych w Europie
Zachodniej.
Dotychczasowe wyniki w zakresie ocen efektywności pozyskiwania energii z zasobów geotermalnych i z
zasobów wiatru dowodzą, Ŝe przy uruchomieniu przemysłu geoenergetycznego Polska mogłaby produkować czystą
energię po cenach zdecydowanie konkurencyjnych w stosunku do cen importowanego gazu ziemnego, ropy naftowej czy
energii elektrycznej.
Geoenergetyka – alternatywą rozwoju Polski
Po to, aby Polska miała alternatywę rozwoju gospodarnego w zaleŜności od podjętych decyzji o jej uczestnictwie lub jej
nieuczestnictwie w Unii Europejskiej, musi posiadać klarowną wizję rozwoju gospodarczego zapewniającego dogonienie
krajów rozwiniętych.
Jeśli Polska faktycznie nie chce pozostać na peryferiach Europy (niezaleŜnie czy wstąpi do Unii Europejskiej,
czy nie), to musi juŜ obecnie mieć wizję rozwoju kraju. Jak wiemy, w wyniku restrukturyzacji gospodarki upadł przemysł
cięŜki, przemysł wydobywczy, przemysł lekki; ponad 3 mln Polaków, a moŜe i więcej, pozostało bez pracy i środków do
Ŝycia. Obecne tendencje mówiące o tym, Ŝe mamy pełne bezpieczeństwo energetyczne i Ŝe będziemy szkolić specjalistów
po to, aby mogli znajdować miejsca pracy poza obszarem naszego kraju, nie gwarantują Polsce dołączenia do krajów
wysoko rozwiniętych. Jeśli owe dołączenie nastąpi, to tylko na takich warunkach, Ŝe jedni będą myśleć i dyrygować, a
Polacy będą wykonywać najcięŜsze prace, nisko płatne lub nie będą mieć pracy w ogóle.
Chcąc zmienić tę sytuację, naleŜy Narodowi pokazać wizję jego rozwoju i pomóc mu wyzwolić się z mniemania,
Ŝe Polak jest kimś gorszym od Anglika, Francuza, Niemca czy Amerykanina.
UwaŜamy, Ŝe Polacy to zdolny naród i bardzo ambitny, czego dowiedli w pierwszych latach po II wojnie
światowej. Mimo porzucenia Polski przez wszystkich sprzymierzeńców, za których przelewano krew, Polacy
zmobilizowali się w okrutnych warunkach dyktatu politycznego, zakasali rękawy i zabrali się do odbudowy własnego
kraju, chociaŜ w Ojczyźnie nie mieli wówczas wiele do powiedzenia.
Dziś, kiedy jesteśmy wolnym krajem, mamy wykształconych ludzi i bogate zasoby naturalne, nie wiadomo, z
jakiego powodu w oficjalnych prognozach ciągle rozwaŜamy import surowców mineralnych droŜszych niŜ krajowe. Nie
wykorzystujemy teŜ w dostatecznym stopniu własnych rozwiązań naukowych i technicznych. Bazujemy przewaŜnie na
rozwiązaniach innych państw, obcych polskiej mentalności.
Warunki rozwoju geoenergetyki
Polska mogłaby dogonić kraje rozwinięte gospodarczo, jeśli spełni następujące warunki:
a) stworzy własną energetykę produkującą energię taniej niŜ wynosi pozyskiwanie jej z importu lub własnych
zasobów węgla
Stworzenie takiej energetyki jest w pełni realne przy załoŜeniu, Ŝe wykorzysta się kadrę specjalistów i
kupiony za poŜyczone dolary sprzęt geofizyczny i wiertniczy, skieruje się ten sprzęt na dokumentowanie własnych
złóŜ ropy naftowej, gazu ziemnego i na udostępnianie gorących wód geotermalnych. Wód tych pod obszarem
Polski mamy ponad 6 tysięcy km sześć, co odpowiada objętości wody zawartej w dwóch Morzach Bałtyckich. W
wodach tych o temperaturach od 50 do 120 st. C zawarta jest energia cieplna równowaŜna około 24 mld ton ropy
naftowej. Wody te zgromadzone są w 9 wielkich zbiornikach (basenach) posiadających róŜne temperatury w
zaleŜności od głębokości. Baseny te są zbudowane ze skał porowatych i przepuszczalnych przykrytych skałami
nieprzepuszczalnymi. W związku z tym po przewierceniu skał nieprzepuszczalnych otworem wiertniczym woda
znajdująca się w skałach porowatych, będąca pod ciśnieniem, wypływa samoczynnie na powierzchnię ziemi lub w
jej pobliŜe.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Koszt pozyskania energii z wód geotermalnych, występujących na całym prawie obszarze Polski, jest na
pewno niŜszy niŜ koszt pozyskania tej samej ilości energii z węgla. W przypadku węgla bowiem trzeba najpierw
udokumentować złoŜe licznymi otworami, wykonać szyby eksploatacyjne i wentylacyjne, przekopać wiele
chodników podziemnych, wydobyć węgiel na powierzchnię przy pomocy ludzi, których ginie co roku kilkunastu.
Po wydobyciu surowiec ten trzeba rozwieźć do zakładów energetycznych, gdzie ulega spaleniu i tylko jego część
jest przetwarzana w energię, pozostała część to popioły i produkty spalania zanieczyszczające atmosferę (koszty
zanieczyszczenia środowiska).
b)
wykorzysta własny potencjał zasobowy i intelektualny do stworzenia nowych kierunków rozwoju energetyki i
gospodarki kraju.
W Polsce do wykorzystania są obecnie: zasoby węgla kamiennego (zasoby węgla brunatnego nie
powinny być spalane), zasoby energii geotermalnej, zasoby udokumentowanych i prognozowanych złóŜ ropy
naftowej i gazu, jak teŜ zasoby energii wiatru, słońca, płynących wód i biomasy (w tym ostatnim przypadku naleŜy
rozwaŜyć, kiedy opłaca się spalać biomasę, a kiedy przeznaczać ją na nawozy naturalne umoŜliwiające produkcję
zdrowej Ŝywności). Zasoby intelektualne są prawie niewykorzystywane albo sprzedawane za bezcen krajom
wysoko rozwiniętym.
c)
zmieni panujące obecnie tendencje planowania odgórnego na tendencje planowania oddolnego, co wyzwoli
inicjatywę społeczną.
Po to, aby planowanie rozwoju energetyki i zrównowaŜonego rozwoju gospodarczego mogło być
realizowane w naszym kraju, koniecznie naleŜy uwzględnić w bilansie corocznym stan zasobów energetycznych
istniejących pod kaŜdą gminą, kaŜdym powiatem, województwem i całą Polską. Niestety, mimo wystąpień wielu
stowarzyszeń naukowych i osób prywatnych od ponad 10 lat nie dokonano Ŝadnych korekt dotyczących bilansu
zasobów kopalin. Tak jak było w PRL, tak jest i obecnie, co roku minister środowiska wydaje bilans zasobów
kopalin takich, jak: piaski, gliny węgle, rudy Ŝelaza, ale w tym bilansie nigdzie nie znajdzie się zasobów energii
geotermalnej, zasobów energii wiatru, zasobów energii słonecznej i zasobów biomasy czy wody. Parlament
powinien zmusić rząd, aby stosownie do ustaw o samorządzie i do ustawy Prawo energetyczne odpowiednie
ministerstwa dokonywały ocen wszystkich zasobów, lub jeśli same nie mogą tego uczynić, by zleciły odpowiednim
stowarzyszeniom opracowanie metodyki i wykonanie obliczeń zasobów wszystkich nośników energii znajdujących
się pod kaŜdą gminą. Stowarzyszenia podejmowały taką inicjatywę, ale spotykały się z milczeniem lub
obojętnością czynników decyzyjnych.
d)
przygotuje wariantowe plany rozwoju gospodarczego oraz rozwoju kulturowego poszczególnych gmin, powiatów,
województw i całego kraju.
Obecnie niektóre gminy posiadają tego typu plany, ale sporządzone bez uwzględnienia zasobów kopalin
stałych i płynnych oraz zasobów odnawialnych nośników energii. Plany te są więc błędne i czasem bardziej
szkodliwe niŜ gdyby ich nie było.
e)
zrezygnuje w polityce energetycznej kraju z polityki globalnej, polegającej na zaopatrywaniu kraju w energię z
zasobów obcych.
Korzystanie z zasobów obcych, transportowanych na odległość kilkuset do kilkunastu tysięcy
kilometrów (np. gaz duński, norweski, rosyjski) stwarza ogromne zagroŜenia dla środowiska przyrodniczego i dla
bezpieczeństwa energetycznego, szczególnie w dobie globalnego terroryzmu, zapoczątkowanej 11 września 2001
roku. Mówienie o tym, Ŝe Polska ma zapewnione bezpieczeństwo energetyczne, przy globalnym sterowaniu
dostawami energii i róŜnych produktów potrzebnych dla rozwoju gospodarczego, jest niezgodne z prawdą. Nie
moŜna bezpieczeństwa energetycznego zapewnić, skoro kaŜdy terrorysta moŜe mieć dostęp do rurociągów
gazowych czy ropnych, do sieci energetycznych, czy teŜ do duŜych zakładów energetycznych. Pamiętamy
informacje prasowe na temat tego, Ŝe w naszym kraju ruch pociągów był zatrzymywany na skutek kradzieŜy przez
złodziei sieci trakcyjnej. Pamiętamy teŜ eksplozje gazu ziemnego, które pochłonęły wieleset istnień ludzkich.
Podobne szkody mogą powstać przy zniszczeniu sieci energetycznych czy paliwowych. W obecnej sytuacji
politycznej kraj nasz ma doskonałe warunki do stworzenia sieci energetycznej opartej na zakładach ciepłowniczych
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
i elektroenergetycznych budowanych w poszczególnych gminach, powiatach i województwach. W ten sposób
moŜna wzmocnić bezpieczeństwo, które obecnie istnieje tylko na szczeblu państwowym. Informacja rządowa mówi
o bezpieczeństwie energetycznym na trzech poziomach: lokalnym, regionalnym i krajowym. Trzeba uczynić
wszystko, co jest moŜliwe, aby bezpieczeństwo na szczeblu lokalnym i regionalnym zostało jak najszybciej
wdroŜone.
Wariantowe programy ekorozwoju gmin
W najbliŜszym czasie zespoły specjalistów przygotują wariantowe programy trwałego i zrównowaŜonego rozwoju gmin,
powiatów, województw i całej Polski, które gwarantują:
a) pełne wykorzystanie istniejących zasobów kopalnych i odnawialnych źródeł energii,
b) pełne wykorzystanie potencjału intelektualnego gmin, powiatów, województw i całej Polski,
c) stworzenie odpowiedniej ilości miejsc pracy w energetyce odnawialnej i przemysłach towarzyszących, w
rolnictwie i usługach,
d) doprowadzenie do powstania w kaŜdym województwie, a w późniejszym okresie w kaŜdym powiecie i kaŜdej
gminie zakładów geoenergetycznych i innych produkujących w sposób czysty tanią energię,
e) przygotowanie programów rozwoju balneologii i agroturystyki najpierw dla kaŜdego województwa, a później dla
kaŜdego powiatu i kaŜdej gminy.
Społeczna dyskusja i wybór gminnej ekostrategii
Opracowane wstępnie programy rozwoju energetyki odnawialnej oraz programy zrównowaŜonego rozwoju gmin,
powiatów, województw zostaną poddane ogólnospołecznej dyskusji i wyniki tej dyskusji będą uwzględnione przy
opracowywaniu wariantowych programów zrównowaŜonego rozwoju gmin, powiatów, województw i całej Polski, które
zostaną zaprezentowane społeczeństwu podczas najbliŜszej kampanii wyborczej.
Rola Parlamentu, partii i wyborców
Parlament Polski powinien w jak najszybszym czasie zająć się problematyką odnawialnych zasobów energii i uchwalić
odpowiednią ustawę „0 racjonalnym wykorzystaniu odnawialnych zasobów energii pod kaŜdą gminą, powiatem,
województwem i całym krajem".
Ustawa taka została opracowana i przyjęta przez parlament III kadencji, który nie zdąŜył jednak przeprowadzić
jej przez prace w komisjach i doprowadzić do jej uchwalenia. UwaŜamy. Ŝe problematyka bezpieczeństwa energetycznego
kraju nie moŜe być wiązana z określoną opcją polityczną będącą u władzy w danym okresie, lecz musi stwarzać
moŜliwość opracowania kierunków rozwoju energetyki i kierunków zrównowaŜonego rozwoju poszczególnych gmin,
powiatów, województw i całego kraju przynajmniej na okres 50 lat.
Ekostrategia geoenergetyczna – program Polski XXIw.
Od Parlamentu zaleŜy czy wspomniane regulacje prawne zostaną dokonane zgodnie z potrzebami społecznymi.
Dysponując odpowiednimi regulacjami prawnymi, moŜna szybko przystąpić do realizacji programu
uruchomienia polskiej geoenergetyki opartej o zasoby odnawialne. Uruchomienie tego rodzaju energetyki stwarza szanse
na jej konkurencyjność ekonomiczną i ekologiczną z energetyką krajów zachodnich. Rozwój czystej energetyki
stworzyłby równieŜ moŜliwość zatrudnienia ludzi obecnie pozostających bez pracy zarówno tych o statusie robotniczym,
jak teŜ tych o statusie inteligencji ze stopniami naukowymi.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Nauka przed polityką
To czy propozycje podane wyŜej będą merytorycznie rozwaŜone przez róŜne gremia i czy zostaną podjęte
odpowiednie decyzje, nie zaleŜy juŜ od nas, jako zajmujących się nauką, ale od osób, które zajmują szczytowe, decyzyjne
pozycje w układach politycznych.
Prof. Julian Sokołowski
Prof. Jacek Zimny
(maj 2002r.)
Przypis
Opracowanie niniejsze zostało opublikowane w „Naszym Dzienniku”, dnia 15 maja 2002r. p.t. „O
własnych siłach – Energia z zasobów odnawialnych alternatywą dla gmin, powiatów, województw i całej
Polski”.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720