Komórki dendrytyczne w tkance przeroslych migdalków gardlowych

348
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Komórki dendrytyczne w tkance przerosłych migdałków gardłowych
u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego
Dendritic cells in hypertrophied adenoid at children with otitis media with effusion
Beata Żelazowska-Rutkowska1, Karol Ratomski1, Jolanta Wysocka1, Edwina Kasprzycka1,
Elżbieta Hassmann-Poznańska 2, Małgorzata Mrugacz3
Otolaryngol Pol 2009;
63 (4): 348-352
SUMMARY
Introduction: The adenoids are organized as lymphoepithelial structures
that play an important role in protecting both the upper respiratory and
alimentary tract regions. This functions requires dendritic cells (DC) which
are one of the major populations of immune cells. Due to the presence of
specific receptors (DC) are able to respond to both inrta- and extracellular
antigens. Dendritic cells activating immunological response in tonsil contribute
formation immunologic competent cells on necessity of rolling infl ammatory
process in middle ear.
Aim of study: An investigation was executed in hypertrophied adenoids with
or without otitis media with effusion.
Methods: By flow cytometry percentage of CD11c+ myeloid DC and 123+
plasmacytoid DC in hypertrophied adenoid and hypertrophied adenoid and
otitis media with effusion was analyzed.
Results: The percentage of CD11c+ myeloid DC and 123+ plasmacytoid DC
was similar in hypertrophied adenoid and otitis media with effusion compored
to the control group.
Conclusions: Our data show that part of dendritic cells has not on course
of inflammatory process influence rolling in middle ear.
Hasła indeksowe: CD11c, CD123, przerost migdałka gardłowego (PMG), wysiękowe zapalenie ucha (WZU)
Key words: CD11c, CD123, hypertrophied adenoid (AH), otitis media with effusion (OME)
©by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów
– Chirurgów Głowy i Szyi
Otrzymano/Received:
16.05.2009
Zaakceptowano do druku/Accepted:
12.06.2009
1
Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki
Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego
w Białymstoku
Kierownik: prof. dr hab. J. Wysocka
2
Klinika Otolaryngologii Dziecięcej
Uniwersytetu Medycznej w Białymstoku
Kierownik: prof. dr hab. E. Hassmann-Poznańska
3
Klinika Okulistyki Dziecięcej
Uniwersytetu Medycznej w Białymstoku
Kierownik:
prof. dr hab. A. Bakunowicz-Łazarczyk
Wkład pracy autorów/Authors contribution:
Beata Żelazowska-Rutkowska – główny badacz oraz
przewodnicząca zespołu autorów, Karol Ratomski,
Jolanta Wysocka, Edwina Kasprzycka,
Elżbieta Hassmann-Poznańska – udział w kierowaniu
badaniem i interpretacji danych, Małgorzata
Mrugacz – odpowiedzialna za analizę statystyczną
i przygotowanie wyników badań do analizy
Konflikt interesu/Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów.
Adres do korespondencji/
Address for correspondence:
imię i nazwisko: Beata Żelazowska-Rutkowska
adres pocztowy:
Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
ul. Waszyngtona 17
15-269 Białystok
tel. 0-85 75 50 743
e-mail [email protected]
Wstęp
Komórki denrytyczne (DC – dendritic cells) pełnią istotną rolę w funkcjonowaniu systemu odpornościowego
oraz integrują aktywność efektorów odpowiedzi wrodzonej i nabytej organizmu [29]. Stanowią one heterogenną populację komórek, do których należą komórki
dendrytyczne mieloidalne z ekspresją antygenów CD13,
CD33 i antygenu CD11c oraz komórki dendrytyczne
limfoidalno/plazmocytoidalne z ekspresją markerów
CD4, CD10, CD123 [17, 32].
Komórki dendrytyczne są komórkami ruchliwymi
wykazującymi zdolność wiązania i pochłaniania antygenów oraz przemieszczania się z tkanek obwodowych do narządów limfoidalnych, gdzie kontaktują się
z niepobudzonymi limfocytami T [1]. Proces związany
z migracją DC oraz zdolność przenikania jest regulowany przez bodźce chemotaktyczne oraz powierzchniowe
cząsteczki adhezyjne. Wzrost ekspresji cząsteczek MHC
oraz cząsteczek kostymulujących (CD80, CD86, CD40,
HLA klasy I i HLA klasy II) na komórkach dendrytycz-
nych zapewnia stymulację dziewiczych limfocytów T
w tkance limfoidalnej [4, 6].
Większość narządów i tkanek nielimfatycznych
zawiera DC, włączając w to skórę, serce, wątrobę, płuca
[8]. Komórki te obecne są również w tkance migdałka
gardłowego, stanowiącego integralną część tkanki
limfatycznej związanej z błonami śluzowymi gardła
[25].
Dojrzewające komórki dendrytyczne w tkance migdałka uczulają dziewicze limfocyty T, które inicjują
odpowiedź immunologiczną w migdałku. Komórki
dendrytyczne CD11c+ wywodzące się z monocytów
aktywują komórki Th1 wytwarzające głównie IL-12
i za jej pośrednictwem aktywują odpowiedź komórkową
[9, 10]. Natomiast komórki dendrytyczne CD123+ indukują wydzielanie IFN oraz stymulują naiwne limfocyty
T do produkcji cytokin (IL-4, IL-10) [18, 28].
Komórki dendrytyczne, aktywując odpowiedź immunologiczną w migdałku gardłowym, przyczyniają się
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9
349
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
powstawania komórek immunologicznie kompetentnych
na potrzeby toczącego się procesu zapalnego w uchu
środkowym.
Celem badań było określenie odsetka komórek
dendrytycznych mieloidalnych (CD11c+) i plazmocytoidalnych (CD123+) w tkance przerosłych migdałków
gardłowych u dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha
środkowego.
Tabela I. Odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją CD11c+ i CD123+
w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci chorych na wysiekowe zapalenie ucha środkowego (WZU) i w grupie porównawczej bez stanu
zapalnego ucha środkowego (PMG)
Komórki dendrytyczne
(% ± SD)
Grupa porównawcza
PMG N = 20
Grupa badana WZU
N = 21
CD11c+ (%)
0,22 ± 0,19
0,18 ± 0,14
CD123+ (%)
0,22 ± 0,19
0,23 ± 0,15
Materiał i metody
Grupę badaną (WZU) stanowiło 21 dzieci obojga płci
w wieku od 2 do 15 roku życia poddanych adenoidektomii z powodu przerostu migdałka gardłowego
i towarzyszącego wysiękowego zapalenia ucha. Grupę
porównawczą (PMG) stanowiło 20 rówieśników z przerostem migdałka gardłowego, u których nie stwierdzono
stanu zapalnego uszu.
Kwalifikację chorych oraz adenoidektomię przeprowadzono w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Materiałem do badań były przerosłe migdałki gardłowe usunięte w ramach zabiegów laryngologicznych
wykonywanych ze wskazań lekarskich. Na przeprowadzenie badania otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
Usunięte migdałki gardłowe natychmiast umieszczano w podłożu RPMI 1640 z dodatkiem 10% surowicy cielęcej płodowej i w temp. 4°C transportowano
do pracowni. Następnie migdałki poddawano mechanicznemu rozdrobnieniu poprzez wyczesywanie
igłą, delikatny nacisk, potrząsanie w celu otrzymania
jednokomórkowej zawiesiny. Gęstość komórek była
oceniana za pomocą analizatora hematologicznego
Sysmex XT-2000i. W analizatorze tym każdy leukocyt
jest niezależnie mierzony przy użyciu trzech detektorów: objętości, konduktancji i światła laserowego.
Żywotność komórek ustalono za pomocą błękitu trypanu. Do badań użyto zawiesiny komórek, w której
ich żywotność wynosiła 98%.
W celu przeprowadzenia analizy cytometrycznej
limfocytów, zawiesiny komórkowe inkubowano z przeciwciałami monoklonalnymi sprzężonymi z fluorochromami, a następnie lizowano za pomocą EPICS
IMMUNOLOGY WORK STATION (automatycznej stacji
lizowania). Przeciwciała monoklonalne użyte w badaniach skierowane były przeciw powierzchniowym
antygenom: CD11c i CD123. W badaniach użyto kontroli
zgodnej izotypowo z klasą użytych przeciwciał. Analizę cytometryczną wykonano na cytometrze przepływowym firmy Beckman Coulter PC 500. Cytometria
przepływowa umożliwia analizę dużej liczby komórek
danej populacji oraz stwarza możliwość standaryzacji
wyników. Cytometr rejestruje światło rozproszone
na komórce oraz światło wysyłane przez wzbudzony
fluorochrom. Analizuje także komórki w przestrzeni
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9
NS
Tabela II. Odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją CD11c+ i CD123+
w tkance przerosłych migdałków gardłowych w grupie badanej (WZU)
i w grupie porównawczej bez stanu zapalnego ucha środkowego (PMG)
w zależności od wieku
Komórki
dendrytyczne
(% ± SD)
CD11c+(%)
+
CD123 (%)
Grupa porównawcza PMG
Grupa badana WZU
PMG mł.
N = 14
PMG st.
N=6
WZU mł.
N = 14
WZU st.
N=7
0,25 ± 0,23
0,14 ± 0,04
0,18 ± 0,15
0,20 ± 0,08
0,24 ± 0,22
0,16 ± 0,04
0,21 ± 0,13
0,28 ± 0,14
NS
dwuwymiarowej i różnicuje je ze względu na wielkość
i kształt oraz wewnętrzną ziarnistość.
Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono testem nieparametrycznym U Manna–
Whitney’a przy użyciu programu STATISTICA 5.0.
Wyniki podawano w średnich wartościach odsetkowych
± wartość odchylenia standartowego. Za istotną statystycznie przyjęto wartość przy p<0,05.
Wyniki
W przeprowadzonych badaniach nie wykazano różnic
znamiennych statystycznie odsetka komórek dendrytycznych z ekspresją antygenu CD11c+ i CD123+ pomiędzy grupą dzieci z przerostem migdałka gardłowego
i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego (WZU),
a grupą z przerostem migdałka gardłowego (PMG)
(tab. I). Średni odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją CD11c+ wyniósł w grupie (WZU) 0,18 ± 0,14%,
natomiast w grupie porównawczej stanowił 0,22 ±
0,19%. Ekspresję cząsteczki powierzchniowej CD123+
wykazało średnio 0,22 ± 0,19% komórek dendrytycznych przerosłych migdałków gardłowych. W grupie
badanej ze stanem zapalnym ucha środkowego średni
odsetek komórek z immunofenotypem CD123+ wyniósł
0,23 ± 0,15%. (tab. I)
W kolejnym etapie analizowano odsetek komórek dendrytycznych w podgrupach wiekowych dzieci
młodszych do 5. roku życia i dzieci starszych powyżej
350
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
5. roku życia wśród obu analizowanych grup (WZU
i PMG).W przeprowadzonych badaniach nie wykazano
różnicy znamiennej statystycznie odsetka komórek
dendrytycznych ekspresji receptorów CD11c+ i CD123+
w podgrupach wiekowych zarówno w grupie badanej
jak i grupie odniesienia. Najwyższy odsetek komórek
dendrytycznych CD11c+ obserwowano w podgrupie
dzieci młodszych grupy porównawczej (PMG mł. – 0,25
± 0,23%), podczas, gdy w podgrupie dzieci starszych
średni odsetek tych komórek był na poziomie 0,14
±0,04%. W grupie dzieci ze stanem zapalnym ucha
środkowego odsetek komórek z ekspresją CD11c+
wyniósł w podgrupie młodszej 0,18 ± 0,15% (WZU
mł.), a w podgrupie starszej 0,20 ± 0,08% (WZU st.)
(tab. II). Nie odnotowano różnicy odsetkowej komórek
z immunofenotypem CD123+ w podgrupie dzieci młodszych (0,21 ± 0,13%) i w podgrupie dzieci starszych (0,28
± 0,14) grupy badanej. W tkance przerosłych migdałów
gardłowych dzieci do 5 roku życia nie wykazano różnic
istotnie statystycznych odsetka komórek dendrytycznych z receptorem CD123+ (0,24 ± 0,22%) w stosunku
do podgrupy dzieci starszej (0,16 ± 0,04%) (tab. II).
Omówienie
Migdałek gardłowy ze względu na swoje umiejscowienie
w obrębie nosogardła wraz z migdałkami podniebiennymi stanowi pierwszą linię obrony przed docierającymi
antygenami [22]. Bierze on udział nie tylko w odporności miejscowej, ale także wchodzi w skład całego układu
immunologicznego błon śluzowych [31].
Przerosły migdałek gardłowy jest czynnikiem
sprzyjającym rozwojowi wysiękowego zapalenia ucha
u dzieci, ponieważ nie spełnia swojej roli odpornościowej i może stanowić źródło bakterii potencjalnie
patogennych.
Częstość występowania wysiękowego zapalenia
ucha u dzieci zależy od ilości limfocytów T i B, makrofagów, komórek dendrytycznych, komórek NK, ich
współdziałania w procesach odpornościowych oraz od
procesu proliferacji i migracji tych komórek do miejsc
efektorowych [12].
W inicjacji odpowiedzi immunologicznej kluczową
rolę odgrywa limfonabłonek, ponieważ oprócz komórek nabłonka zawiera również limfocyty, makrofagi
i komórki dendrytyczne [20]. Ponieważ limfocyty nie
są w stanie rozpoznać wolnego antygenu, zostaje on
przetworzony przez komórki prezentujące antygen
APC (antygen presenting cells). Za najważniejsze APC
uważa się komórki dendrytyczne [22]. Immunohistochemiczne badania tkanki migdałków wykazują
obecność odmiennych subpopulacji komórek dendrytycznych-niedojrzałych zlokalizowanych w limfonabłonku i dojrzałych rozmieszczonych w przestrzeni
międzygrudkowej zależnej od limfocytów T. Część
komórek dendrytycznych znajduje się w centrach
rozmnażania drugorzędowych grudek limfatycznych
migdałków [25].
Niedojrzałe DC obecne w limfonabłonku dojrzewają po kontakcie z lipopolisacharydami bakteryjnymi
(LPS), antygenami lub cytokinami IL-1 i TNF-α, TGF-β,
a następnie wędrują do przestrzeni międzygrudkowej, tworząc subpopulację komórek splatających [26].
Charakteryzują się one wysoką ekspresją cząsteczek
MHC i cząstek kostymulujących, takich jak CD40,
CD80, CD86, CD70, ICAM-1, LFA-3 i białka S-100,
niezbędnych do optymalnej aktywacji limfocytów T
[19, 21]. Wykazują także ekspresję CD54, CD58 i CD83.
Część z nich umiejscawia się w ośrodkach rozmnażania i tworzy populację grudkowych komórek dendrytycznych [21]. Do aktywacji limfocytów niezbędne są
dwa sygnały. Pierwszy sygnał wiązanie receptora TCR
rozpoznającego antygen z cząsteczką MHC komórek
dendrytycznych [16]. Do wydajnej stymulacji niezbędna jest interakcja cząsteczek kostymulujacych CD80
i CD86 z receptorem CD28 limfocytów T [2]. Oddziaływanie pomiędzy CD28 a CD80 promuje odpowiedź
typu Th1, a reakcja z CD86 odpowiedź typu Th2 [14].
Kostymulacja drogą CD28 nasila ekspresję genu Bclx,
który chroni limfocyty T przed apoptozą i wpływa na
ich przeżycie uzależnione od obecności IL-2 [3].
W migdałku gardłowym obecne są DC z ekspresją
antygenu CD11c, CD13, CD123 i HLA-DR. Ta różnorodna subpopulacja komórek dendrytycznych odgrywa
kluczową rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej
[25]. Komórki dendrytyczne pochodzenia plazmocytoidalnego wykazują ekspresję antygenu CD62L i receptora chemokin CXCR3. Dzięki receptorom TLR7 i TLR9
są w stanie rozpoznać patogeny i autoprzeciwciała [33].
Kontakt plazmocytoidalnych komórek dendrytycznych
z patogenami stymuluje wytwarzanie IFN-α, a tym
samym stymuluje odpowiedź limfocytów T (Th2) do
produkcji cytokin IL-4, IL-10 [13]. Mieloidalne komórki dendrytyczne wykazują ekspresję receptora TLR2
i TLR4 oraz produkują prozapalne cytokiny jak TNFα,
IL-6, IL-12 [15]. Po kontakcie z czynnikiem zapalnym
niedojrzałe mieloidalne DC obecne w krwi obwodowej
wykazują wzrost ekspresji receptora chemokin CCR7
oraz mogą przemieszczać się do tkanek obwodowych,
a stamtąd wędrować do narządów limfoidalnych [11].
Odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją antygenu CD11c+ i CD123+ był podobny w grupie dzieci
z przerostem migdałka gardłowego i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego (WZU) i w grupie dzieci
z przerostem migdałka gardłowego (PMG). Nie wykazano
różnic znamiennie statystycznych odsetka komórek
dendrytycznych mieloidalnych i plazmocytoidalnych
w podgrupach wiekowych obu ocenianych grup.
Podobne wyniki prezentowali Polak i wsp. z których
wynika, że odsetek komórek dendrytycznych mieloidalnych CD11c+ w migdałku gardłowym jest podobny do
odsetka komórek dendrytycznych plazmocytoidalnych
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
CD123+ [23]. Może to sugerować, że względny brak
odpowiedzi nie jest bezpośrednim wynikiem zmiany
immunosupresyjnej tych komórek, ale umiejscowieniem
się ich w peryferialnych częściach migdałka [23].
Badania przeprowadzone metodą cytometrii przepływowej w krwi pełnej w grupie dzieci w wieku od 8
miesięcy do 18 lat wykazały, że odsetek mieloidalnych
komórek dendrytycznych (CD11c+) nie zmienia się wraz
z wiekiem, natomiast odsetek komórek CD123+ jest
znacznie obniżony u dzieci starszych [19]. U dzieci
odpowiedź limfocytów T (Th2) na antygeny rozwija się
szybko i pozostaje długotrwała. Odpowiedź immunologiczna, która zależy od wieku może korelować ze
zmianą ilości plazmocytoidalnych komórek dendrytycznych [19].
Prawidłowa funkcja immunologiczna migdałków
gardłowych, które są źródłem komórek immunologicznie kompetentnych dla błon śluzowych górnych
dróg oddechowych, w tym ucha środkowego, zależy od
ilości oraz współdziałania komórek, biorących udział
w odpowiedzi immunologicznej [24].
Wcześniejsze badania wykazały, że podatność limfocytów na proces apoptozy w przerosłych migdałkach
gardłowych może wpływać na zmianę stosunków ilościowych limfocytów [34]. Zmiany te mogą powodować
zmniejszenie lokalnej odpowiedzi immunologicznej
migdałków, a tym samym wpływać na przebieg wysiękowego zapalenia ucha u dzieci [30].
7.
Fonteneau J.F, Larsson M, Beignon A.S, McKenna K, Dasilva I, Amara A, Liu Y.J, Lifson J.D, Littman D.R, Bhardwaj N. Human immunodeficiency virus type 1 activates
plasmacytoid dendritic cells and concomitantly induces
the bystander maturation of myeloid dendritic cells. J Virol, 2004; 78: 5223-5232
8.
Galkowska H. Dendritic cells as regulators of immune reactivity: implications for skin transplantation. Ann Transplant. 2004; 9: 5-10.
9.
Grabbe S, Kämpgen E, Schuler G. Dendritic cells: multi-lineal and multi-functional. Immunol Today. 2000; 21:
431-433.
10. Heufler C, Koch F, Stanzl U, Topar G, Wysocka M, Trinchieri G, Enk A, Steinman R.M, Romani N, Schuler G.
Interleukin-12 is produced by dendritic cells and mediates T helper 1 development as well as interferon-gamma
production by T helper 1 cells. Eur J Immunol. 1996; 26:
659-668.
11. Holt P.G, Stumbles P.A. Regulation of immunologic homeostasis in peripheral tissues by dendritic cells: the
respiratory tract as a paradigm. J Allergy Clin Immunol.
2000; 105: 421-429.
12. Jecker P, Pabst R, Westermann J. The mucosa of the middle ear and Eustachian tube in the young rat: number of
granulocytes, macrophages, dendritic cells, NK cells and
T and B lymphocytes in healthy animals and during otitis
media. Acta Otolaryngol. 1996; 116: 443-450. .
13. Kadowaki N, Antonenko S, Lau J.Y, Liu Y.J. Natural interferon alpha/beta-producing cells link innate and adaptive
Wnioski
Na podstawie przeprowadzonej analizy cytometrycznej
komórek dendrytycznych o fenotypie CD 123+, CD 11c+
można przypuszczać, że zaburzenie funkcji immunologicznej migdałów gardłowych nie zależy od komórek
dendrytycznych.
immunity. J Exp Med, 2000; 192: 219-226.
14. Kuchroo V.K, Das M.P, Brown J.A. B7-1 and B7-2 costimulatory molecules activate differentially the Th1/Th2 developmental pathways: application to autoimmune disease
therapy. Cell, 2000; 80: 707-718.
15. Lien E, Sellati T.J, Yoshimura A, Flo T.H, Rawadi G, Finberg R.W, Carroll J.D, Espevik T. Ingalls R.R. Radolf J.D.,
Golenbock D.T. Toll-like receptor 2 functions as a pattern
PIŚMIENNICTWO:
1.
Alvarez D, Vollmann EH, von Andrian UH. Mechanisms
and consequences of dendritic cell migration. Immunity.
2008; 29: 325-342. 20.
2.
B7-2: similar costimulatory ligands with different bioche-
lymphoid dendritic cells. Immunol Lett. 2000; 72: 101-
Boise L.H, Noel P.J, Thompson C.B.: CD28 and apoptosis.
Dominici M, Castoldi G.L. CD123 (interleukin 3 receptor
alpha chain). J Biol Regul Homeost Agents. 200; 1, 15: 98-
Cella M, Engering A, Pinet V, Pieters J, Lanzavecchia A.
II complexes on dendritic cells. Nature. 1997; 388: 782787.
Diebold S S. Determination of T-cell fate by dendritic cells.
Immunol Cell Biol. 2008; 86:389-97
6.
105.
18. Moretti S, Lanza F, Dabusti M. Tieghi A, Campioni D,
Curr Opin Immunol. 1995; 7: 620-625.
Inflammatory stimuli induce accumulation of MHC class
5.
Immunol. 2004; 22: 765-787.
17. McLellan A.D, Kämpgen E. Functions of myeloid and
2006; 104: 70-75.
4.
Chem, 1999; 274: 3419-3325.
16. Marrack P, Kappler J. Control of T cell viability. Annu Rev
Bhatia S, Edidin M, Almo S.C, Nathenson S.G. B7-1 and
mical, oligomeric and signaling properties. Immunol Lett.,
3.
recognition receptor for diverse bacterial products. J Biol
100
19. Mulé J.J. Dendritic cells: at the clinical crossroads. J Clin
Invest. 2000; 105: R9-R14.
20. Nave H, Gebert A, Pabst R. Morphology and immunology
of the human palatine tonsil. Anat Embryol. 2001; 2011;
4: 367-373.
Ebert LM, Schaerli P, Moser B. Chemokine-mediated con-
21. Özbilgin M.K, Polat S, Mete U. Ö, Tap Ö, Kaya M. Antigen-
trol of T cell traffic in lymphoid and peripheral tissues. Mol
presenting cells in the hypertrophic pharyngeal tonsils:
Immunol. 2005; 42: 799-809
a histochemical, immunuhistochemical and ultrastructu-
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9
351
352
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
ral study. J Invest Allergol Clin Immunol. 2004; 14; 320328
układu immunologicznego oraz możliwości wykorzystania
ich w terapii. Post Biol Mol. 2007; 34: 669-682.
22. Plzák J, Holíková Z, Smetana K, Riedel F, Betka J. The role
30. Wysocka J, Hassmann-Poznańska E, Kasprzycka E, Mu-
of dendritic cells in the pharynx. Eur Arch Otorhinolaryn-
siatowicz M. Ocena subpopulacji limfocytów w przerosłych
gol. 2003; 260: 266-272.
migdałkach gardłowych metodą cytometrii przepływowej.
23. Polak M.E, Borthwick N.J, Gabriel F.G, Jager M.J, Cree
I.A. Activation of tonsil dendritic cells with immuno-adjuvants. BMC Immunol. 2008; 9: 10-21
24. Rynnel-Dagőő B, Ăgren K. The nasopharynx and the middle ear. Inflammatory reactions in middle ear disease.
Vaccine. 2001; 19: S26-S31.
25. Summers K L, Hock B, McKenzie JL, Hart DNJ. Phenotypic characterization of dendritic cell subset in human
tonsils. Am J Pathol. 2001; 159: 285-295.
Wiad Lek. 2001; 54: 418-422.
31. Van Kempen M.J.P, Rijkers G.T, Van Cauwenberge P. B.
The immune response in adenoids and tonsils. Int Arch
Allergy Immunol. 2000; 122: 8-19.
32. Vieira P L, de Jong EC, Wierenga EA, Kapsenberg ML, Kaliński P. Development of Th1-inducing capacity in myeloid
dendritic dells requires environmental instruction. J. Immunol. 2000; 164: 4507-4512.
33. Vuckovic S, Kim M, Khalil D, Turtle C.J, Crosbie G.V, Wil-
26. Takahashi K, Nishikawa Y, Sato H, Oka T, Yoshino T, Miy-
liams N, Brown L, Williams K, Kelly C, Stravos P, Rod-
atani K. Dendritic cells interacting mainly with B cells in
well R, Hill G.R, Wright S, Taylor K, Gill D, Marlton P,
the lymphoepithelial symbiosis of the human palatine ton-
Bradstock K, Hart D.N. Granulocyte-colony stimulating
sil. Virchows Arch. 2006; 448: 623-629.
factor increases CD123hi blood dendritic cells with alte-
27. Teig N, Moses D, Gieseler S, Schauer U. Age-related changes in human blood dendritic cell subpopulations. Scand
J Immunol. 2002; 55: 453-457.
28. Tovey M.G, Lallemand C, Thyphronitis G. Adjuvant activity of type I interferons. Biol Chem. 2008; 389: 541-545
29. Wardowska A, Szaryńska M, Dzierzbicka K, Myśliwski
T. Rola komórek dendrytycznych w regulacji aktywności
red CD62L and CCR7 expression. Blood. 2003; 101: 23142317.
34. Żelazowska-Rutkowska B, Wysocka J, Ratomski K, Skotnicka B., Żak J., Mrugacz M. Ekspresja antygenu Fas
i FasL na limfocytach T i B w przerosłych migdałkach gardłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha.
Otolaryngol Pol. 2008; 1: 59-63.
Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9