Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku

WPHI Ambasady RP
w Mińsku
Mińsk, dnia 21.07.2016 r.
Istotne informacje gospodarcze z białoruskiego rynku
1.
ANALITYKA:
NB RB przyśpiesza obniżkę stóp procentowych, w czerwcu wznowiono dewaluację BYR
do RUB
Przegląd rynku finansowego i systemu bankowego Białorusi
W sektorze walutowo-kredytowym gospodarki Białorusi ogólnie obserwuje się kontynuację
dosyć stabilnej sytuacji. Rezerwy złotowo-walutowe, pomimo znacznych spłat zadłużenia
zagranicznego, pozostają na zaplanowanym wcześniej poziomie, zmniejsza się walutowy
element masy pieniężnej (MP), stopniowo zwiększają się wpływy walut obcych, czwarty miesiąc
z rzędu na rynku walutowym podaż walut obcych przewyższ popyt na nie.
Jednocześnie obserwowane są pewne niepokojące trendy. Niepewna pozostaje sytuacja na rynku
depozytowym, nadal rośnie udział problemowych aktywów banków (choć już w wolniejszym
tempie). Ponadto, gorliwość, z którą Narodowy Bank Białorusi (NB RB) przyśpiesza obniżkę
stóp procentowych na depozyty rublowe, przy zachowującym się na praktycznie niezmienionym
poziomie wskaźniku inflacji, pozwala sugerować, że w/w procesy są podyktowane nie
warunkami makroekonomicznymi, lecz administracyjną koniecznością.
Tabela. Podstawowe wskaźniki działalności sektora finansowego Białorusi w roku 2016
Fakt na dzień 1
Oficjalna prognoza na
czerwca 2016 r.
stycznia 2017 r.
Średni kurs dolara USD wobec rubla białoruskiego 20316,4 (średni kurs za 22719 (średnioroczny)
BYR, rubli za dolara
styczeń-maj 2016 r.)
Stopa redyskontowa, w % rocznie
20*
21-24
Inflacja, w % od początku roku
7
12
Międzynarodowe aktywa rezerwowe na
4,272
4,176-4,476
Białorusi w definicji SSRD MFW, mld USD
Przyrost masy pieniężnej od początku roku, %
Przyrost oczekiwań bankowych od gospodarki od
początku roku, %
* od 1 lipca 2016 r.
0,9
4.1
1
16-20
14 – 18
OBNIŻKA STÓP W PRZYŚPIESZONYM TEMPIE
Po krótkiej pauzie, w czerwcu NB RB ponownie poinformował o kolejnej obniżce stopy
redyskontowej, a także innych stóp na depozyty rublowe na rynku Białorusi. Zgodnie
z decyzjami Zarządu i Komitetu ds. Polityki Pieniężnej NB RB z dnia 10 czerwca 2016 r., od 1
lipca redukuje się: stopa redyskontowa (z 22 do 20% rocznie); oprocentowanie stale dostępnych
operacji w celu zachowania bieżącej płynności banków (z 27 do 25% rocznie); oprocentowanie
stale dostępnych operacji wycofania płynności banków (z 15 do 13% rocznie).
1
To już trzecia w br. obniżka stopy redyskontowej. Przypomnijmy, że od 1 kwietnia została ona
obniżona o 1 punkt procentowy, a następnie od 1 maja o kolejne 2 punkty procentowe. W sumie
na dzień 1 lipca jej redukcja wynosi 5 punktów procentowych.
Zdecydowane działania NB RB mają wpływ na ogólny poziom stóp procentowych. W maju
średnia stawka jednodniowych kredytów na rynku międzybankowym wyniosła 17,8% w skali
roku wobec 23,6% miesiąc wcześniej i 29,4% rocznie w styczniu 2016 r. Przy tym spadek
stawek na rynku międzybankowym był kontynuowany i w czerwcu, jednak już w wolniejszym
tempie. W połowie miesiąca stawka jednodniowych kredytów spada do 15,5% w skali roku,
jednak już w końcu miesiąca osiągnęła średnią z poprzedniego miesiąca, co może świadczyć
o tym, że banki dotknęły dna możliwej wartości pieniądza w obecnych warunkach
makroekonomicznych.
Równie szybko na działania regulatora reagują stopy procentowe na nowe depozyty w walucie
krajowej. Według NB RB, w maju 2016 r. średnia stopa dla nowych terminowych depozytów
bankowych w rublach białoruskich wyniosła 15,6% rocznie wobec 17,6% miesiąc wcześniej
i 26,4% w styczniu 2016 r. Koszty kredytów bankowych również znacznie spadają: średnie
oprocentowanie nowych kredytów bankowych (bez MBK) w maju br. wyniosło 25,9% wobec
28,3% w kwietniu i 32,2% rocznie w styczniu 2016 r.
Jednak nawet szybkie obniżanie stóp przez NB RB na razie nie satysfakcjonuje lobby
przemysłowego, w imieniu którego w kuluarach V Ogólnobiałoruskiego Zgromadzenia
wypowiedział się były prezes zarządu NB RB Piotr Prokopowicz. Jego zdaniem, przy obecnym
poziomie inflacji średni koszt zasobów kredytowych musi wynosić 15-16% rocznie, „tylko
wtedy to będzie zrozumiale dla realnego sektora gospodarki i nie będzie żadnych roszczeń
wobec NB RB".
Tymczasem, już od 1 lipca poziom stopy redyskontowej okazał się poniżej prognozy na bieżący
rok, co mówi o zmianie przez NB RB pierwotnych planów na rzecz lobby przemysłowego.
MASA PIENIĘŻNA: UDZIAŁ WALUT OBCYCH MALEJE
Po nagłym wzroście udziału walutowego w MP w styczniu br. na tle spadku kursu BYR
i wzrostu nieufności do waluty krajowej, w kolejnych miesiącach obserwuje się jego stopniowy
spadek. Według NB RB, udział walut w MP, po jednorazowym wzroście w styczniu od razu
o 4,7 punktu procentowego do 77%, w lutym-maju spadł o 3,9 punktu procentowego do 73,1%
wg stanu na dzień 1 czerwca 2016 r. (w tym w maju o 0,9 punktu procentowego).
Tymczasem zachowanie społeczeństwa, w rękach którego na początku czerwca znajdowało się
prawie 58% MP w postaci depozytów rublowych i walutowych, świadczy o dalszym braku
zaufania do BYR. Według NB RB, ilość terminowych depozytów rublowych osób fizycznych na
dzień 1 czerwca 2016 r. wyniosła 25,3 bln BYR, co oznacza wzrost w maju zaledwie o 1,2%,
czyli z uwzględnieniem średniego poziomu stóp procentowych, to świadczy o trwającym
odpływie depozytów. Od początku br. terminowe depozyty rublowe ludności zmniejszyły się
o 3,4%.
Pozostałości środków na depozytach rublowych na żądanie osób fizycznych, główny udział
w których znajduje się na rachunkach z wynagrodzeniami, na dzień 1 czerwca wyniosły 12,4 bln
BYR, co oznacza spadek za maj o 8,2%, a od początku roku – o 11,9%. Zmniejszenie tego
wskaźnika jest pośrednim dowodem wzrostu wydatków ludności na utrzymanie
dotychczasowego poziomu życia na tle spadku poziomu dochodów realnych.
Osoby prawne, po zapłaceniu kwartalnych podatków w kwietniu (co doprowadziło do znacznego
zmniejszenia ogólnej wiwlkości ich oszczędności rublowych na rachunkach i kontach
depozytowych), w maju znacznie poprawiły swoją sytuację finansową. Całkowita wartość
2
depozytów rublowych na kontach osób prawnych na dzień 1 czerwca wyniosła 35,1 bln BYR, co
oznacza wzrost w ciągu miesiąca od razu o 16,5%. Przy tym w porównaniu z początkiem roku
wskaźnik ten praktycznie się nie zmienił – w porównaniu z 1 stycznia 2016 r. wzrost wyniósł
zaledwie 1,3%.
Ujemna dynamika utrzymuje się w części depozytów walutowych ludności i przedsiębiorstw.
Według NB RB, całkowita ilość depozytów walutowych osób fizycznych w maju zmniejszyła
się o 1,3% do 7,7 mld USD na dzień 1 czerwca. Od początku roku spadek tego wskaźnika
wyniósł 5,8%. Walutowe depozyty osób prawnych za maj spadły o 3,3% do 3,3 mld USD
(minus 6,7% od początku roku).
Wraz z ogólnym brakiem zaufania do narodowej waluty i prowadzonej przez władze polityki
gospodarczej, wśród przyczyn zmniejszania ilości lokat można nazwać spadającą rentowność
depozytów rublowych, a także trwający w kraju kryzys gospodarczy, którego podstawową cechą
stał się spadek realnego poziomu dochodów ludności, podobnie jak przedsiębiorstwa, jest
zmuszona do rezygnacji z oszczędności i wydatków je na utrzymanie dotychczasowego poziomu
życia.
NB RB WZNOWIŁ DEWALUACJĘ BIAŁORUSKIEGO RUBLA WOBEC
ROSYJSKIEGO
Po względnej stabilności kursu białoruskiego rubla w stosunku do rosyjskiego w kwietniu i maju
(spadek kursu waluty krajowej wyniósł zaledwie 0,6% i 0,3% odpowiednio i był spowodowany
głównie dążeniem NB RB do wsparcia stabilności koszyka walutowego na tle wahań kursów
walut na rynkach światowych), w czerwcu wznowiono płynną dewaluację rubla białoruskiego.
Od 1 do 29 czerwca NB RB pozwolił na umocnienie rosyjskiego rubla w stosunku do
białoruskiego o 3,1% do 309,08 BYR za 1 RUR. Fakt ten może świadczyć o tym, że władze
uznały kurs 300 BYR za 1 RUR za niewystarczający do stymulowania handlu zagranicznego
i teraz próbują znaleźć nowy poziom kursu, który by stymulował białoruskich eksporterów.
Należy również pamiętać, że oficjalny kurs białoruskiego rubla w czerwcu 2016 r. spadł
w stosunku do USD o 1,3% do 20 041 BYR za 1 USD po spadku o 2,3% w maju i wzmocnienia
o 4,6% w kwietniu 2016 r. Spadek w stosunku do EUR wyniósł w czerwcu 0,7% do 22 172 BYR
za 1 EUR po spadku o 0,4% w maju i wzmocnieniu o 4% w kwietniu.
Nie jest wykluczone, że w czerwcu pewną presję na kurs BYR wywarły przygotowania do
denominacji. Obywatele Białorusi już od dawna są przyzwyczajeni w każdej niejasnej sytuacji
do wymiany wszystkich dostępnych środków na walutę obcą, w związku z czym w czerwcu
mógł być zwiększony popyt na walutę obcą "na wszelki wypadek". Ponadto, popyt na walutę
i presję na kurs rubla białoruskiego mógł spowodować rozpoczęty sezon urlopowy.
W MAJU LUDNOŚĆ PONOWNIE ZWIĘKSZYŁA SPRZEDAŻ WALUT
Dane NB RB za maj wskazują, że sytuacja na rynku walutowym kraju składa się korzystnie na
rzecz państwa i jego stabilności makroekonomicznej.
Według NB RB, w maju na Białorusi podaż netto walut obcych we wszystkich segmentach
rynku wewnętrznego wyniosła 224,5 mln USD wobec 330,7 mln USD miesiąc wcześniej. W
sumie w okresie styczeń-maj 2016 r. ludność, a także firmy rezydenci i nierezydenci sprzedali
o 685,6 mln USD netto więcej, niż kupiły, okazując tym samym znaczne wsparcie rezerwom
złotowo-walutowym kraju.
Największą sprzedaż netto walut obcych w kwietniu zapewniły osoby fizyczne. Według
regulatora, sprzedały one walutę obcą netto w formie gotówkowej i bezgotówkowej na kwotę
216,6 mln USD wobec 198,7 mln USD miesiąc wcześniej.
3
W maju zakup waluty obcej przez osoby prawne (rezydentów) wyniósł zaledwie 29,1 mln USD
netto, co biorąc pod uwagę sprzedaż netto przez nich waluty obcej w kwietniu na 115,9 mln
USD i na 20,9 mln USD w marcu pozwala mówić o równowadze tego segmentu rynku
walutowego. Zakup waluty obcej przez osoby prawne w maju wyniósł 1,368 mld USD (+8% do
poprzedniego miesiąca), sprzedaż – 1,339 mld USD (minus 3,1%).
W najbliższym czasie można spodziewać się nieznacznego wzrostu popytu na walutę w związku
z sezonem urlopowym. Przy tym, mimo starań NB RB w działaniach dedolaryzacji gospodarki,
popyt może rosnąć zarówno ze strony osób fizycznych, które wolą jechać na wakacje z gotówką
(szczególnie z uwzględnieniem obiecanych przez banki problemów z kartami na początku
przeprowadzenia denominacji), jak i ze strony osób prawnych.
REZERWY ZŁOTOWO-WALUTOWE NA NISKIM POZIOMIE, ALE W ZAKRESIE
PROGNOZOWANYM
Powolny wzrost poziomu rezerw złotowo-walutowych Białorusi trwa czwarty miesiąc z rzędu.
Według NB RB, na dzień 1 czerwca rezerwy złotowo-walutowe Białorusi w definicji SSRD
MFW wyniosły 4,272 mld USD, co stanowi wzrost w maju o 43,1 mln USD, lub o 1%. Od
początku roku wzrost wyniósł 95,8 mln USD, czyli o 2,3%.
Jak zauważa regulator w komunikacie prasowym na temat zmian poziomu rezerw walutowych,
są one spowodowane "przepływem środków od sprzedaży przez NB RB i Ministerstwo
Finansów Białorusi obligacji nominowanych w walutach obcych, zakupem przez NB RB waluty
obcej na aukcji OAO "Białoruska Giełda Papierów Wartościowych", a także wpływami z poboru
ceł eksportowych na ropę i produkty ropopochodne".
Wraz z tym, w maju w strukturze rezerw istotna zmiana wystąpiła tylko w punkcie "inne
aktywa" (+45,7 mln USD). NB RB nie podaje struktury tego punktu, można jednak
przypuszczać, że jego treść jest związana z różnymi krótkoterminowymi operacjami NB RB
mających na celu regulację poziomu rezerw. Innymi słowy, regulator nadal sztucznie stwarza
pozory wzrostu rezerw złotowo-walutowych.
W MAJU SPADŁ WZROST AKTYWÓW PROBLEMOWYCH BANKÓW
Spowodowany pogorszeniem się stanu przedsiębiorstw realnego sektora gospodarki, wzrost
aktywów problemowych banków w aktywach, narażonych na ryzyko kredytowe, w maju
zachował się, jednak odbywał się już w wolniejszym tempie.
Według NB RB, udział aktywów problemowych banków w aktywach, narażonych na ryzyko
kredytowe, na dzień 1 czerwca 2016 r. wyniósł 12,44% wobec 12,34% na dzień 1 maja i 6,83%
na dzień 1 stycznia 2016 r. Przy tym w ujęciu nominalnym aktywa problemowe banków od
początku 2016 r. wzrosły prawie 1,9 razy do 51,5 bln BYR na dzień 1 czerwca, podczas gdy
łączna wartość aktywów białoruskich banków, narażonych na ryzyko kredytowe, wzrosła tylko
o 2,3% do 414,2 bln BYR (w tym za maj problemowe aktywa wzrosły o 0,7%, wartość aktywów
białoruskich banków, narażonych na kredyt ryzyko, zmniejszyła się o 0,03%).
Tak więc, mimo pozytywnej dynamiki podstawowych wskaźników sektora walutowokredytowego, ogólna sytuacja gospodarcza RB nie jest stabilna, a na pewno mało
przewidywalna. Przy tym zamiast konkretnego programu reform gospodarki Białorusi na
Ogólnobiałoruskim Zgromadzeniu faktycznie zostały ogłoszone kolejne abstrakcyjne liczby
i cele, bez podania sposobów ich osiągnięcia.
Jeszcze jednym czynnikiem, który może negatywnie odbić się na makroekonomicznej
stabilności Białorusi w dłuższej perspektywie, jest łagodzenie polityki pieniężnej przez NB RB,
4
co wyraża się w przyspieszonym obniżeniu stóp procentowych. W przypadku dalszego
zwlekania z reformą realnego sektora gospodarki – istnieje ryzyko powtórzenia się tradycyjnego
białoruskiego scenariusza w postaci kolejnej rundy inflacyjno-dewaluacyjnej spirali.
2.
Spadek PKB Białorusi w styczniu-czerwcu o 2,5%
Produkt krajowy brutto Białorusi zmniejszył się w pierwszym półroczu 2016 r. o 2,5%
w porównaniu z okresem styczeń-czerwiec 2015 r. do 44,2 mld BYN (22,3 mld USD wg kursu
NB RB).
Wolumen produkcji przemysłowej spadł w styczniu-czerwcu 2016 r. o 1,6% w porównaniu
zokresem od stycznia do czerwca 2015 r. i wyniósł 38,7 mld BYN (19,5 mld USD, 1 USD –
1,9828 BYN).
Wolumen produkcji rolnej gospodarstw wszystkich kategorii wzrósł w styczniu-czerwcu 2016 r.
o 3,3% w porównaniu ze styczniem-czerwcem 2015 r. do 4,5 mld BYN (2,3 mld USD).
Wg prognoz władz Białorusi, do końca 2016 r. PKB wzrośnie o 0,3%. MFW prognozuje jednak
skurczenie sie gospodarki białoruskiej w br. do 3,0%.
W 2015 roku PKB Białorusi zmniejszył się o 3,9% do 87 mld BYN (39,7 mld USD), przy tym
prognoza władz białoruskich na rok 2015 obiecywała wzrost PKB nie mniej niż o 0,2%.
3.
Białoruś zmniejszyła inwestycje w kapitał zakładowy w styczniu-czerwcu o 19,4%
Białoruś zmniejszyła wartość inwestycji w kapitał zakładowy w okresie styczeń-czerwiec 2016
r. o 19,4% w porównaniu z okresem od stycznia do czerwca 2015 r. do 8 mld BYN (4 mld USD
wg kursu NB RB).
Wydatki na zakup maszyn, urządzeń, środków transportu spadły w styczniu-czerwcu 2016 r. do
22,6% w porównaniu z okresem od stycznia do czerwca 2015 r. i wyniosły 2,7 mld BYN (1,4
mld USD, 1 USD – 1,9828 BYN).
Wolumen inwestycji w prace budowlano-montażowe zmniejszył się w styczniu-czerwcu 2016 r.
o 18% w porównaniu z okresem od stycznia do czerwca 2015 r. do 4,2 mld BYN (2,1 mld USD).
Oddanie do użytku mieszkań (kosztem wszystkich źródeł finansowania) zmniejszyło się
w styczniu-czerwcu 2016 r. o 24,5% w porównaniu z okresem od stycznia do czerwca 2015 r. do
2075,4 tys.m.kw.
4.
Białoruś wprowadza pełną kontrolę nad (łącznością IP) rozmowami przez internet
Białoruś od 18 września br. wprowadza pełną kontrolę nad łącznością telefoniczną IP
(rozmowami przez komunikatory internetowe). Operatorzy i dostawcy internetu będą
zobowiązani do wykrywania transferu danych i blokowania go w przypadku wykrycia naruszeń
zasad. Wszystkie urządzenia techniczne (środki łączności, oprogramowanie) łączności IP będą
podlegały obowiązkowej rejestracji.
Właściwe normy określają „Przepisy o systemie przeciwdziałania naruszeniu przepływu
informacji w sieciach telekomunikacyjnych", opublikowane w portalu prawnym Białorusi:
http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=T61603505&p1=1&p5=0
5
Dokument określa, że niedopuszczalnym jest m.in.:
- zastosowanie oprogramowania i środków technicznych przy konwersji protokołu wymiany
danych, na który będą przekazywane połączenia głosowe i inne wiadomości telekomunikacyjne
od rozmówcy przy użyciu numerów abonenckich nienależących do rozmówcy rozpoczynającego
połączenie;
- wysyłanie wiadomości telekomunikacyjnych ze ukrytego/sfałszowanego numeru abonenta
telekomunikacyjnego;
- wysyłanie wiadomości pomiędzy operatorami telekomunikacyjnymi (współpraca
międzysieciowa i połączenie z zagranicznymi operatorami telekomunikacyjnymi) z naruszeniem
wymogów określonych przepisami prawa;
- korzystanie z usług podmiotów zagranicznych w celu wykonywania połączeń telefonicznych
na numery abonenckie z zasobów numeracji, wyznaczonych przez operatorów
telekomunikacyjnych;
- przesyłanie transferu IP z wykorzystaniem środków programowo-technicznych, nie
zarejestrowanych wg wymogów prawnych.
Innymi słowy - nowe przepisy zakazują powszechnie stosowanych praktyk przy użyciu tak
zwanych wyjść GSM, przekształcających zwykłe połączenia telefoniczne w połączenia
internetowe i odwrotnie.
5.
Białoruś i Chiny planują utworzenie wspólnego funduszu inwestycyjnego
Białoruś i Chiny planują utworzenie funduszu inwestycyjnego z kapitałem 50 mln USD. Taka
decyzja została zapisana w memorandum pomiędzy Ministerstwem Finansów Białorusi i firmą
Citic Construction Co., Ltd po spotkaniu premiera Białorusi Andrzeja Kobiakowa z prezesem
firmy Citic Group Wang Jiong - pinformowała służba prasowa rządu Białorusi.
Zakłada się, że do 1 sierpnia 2016 r. zostanie powołana grupa robocza, która przed 1 września
przygotuje umowę ramową, w której będą szczegółowo określone mechanizm tworzenia, zasady
funkcjonowania i zarządzania funduszem. A.Kobiakow poinformował, że głównym kierunkiem
działalności funduszu w początkowej fazie będzie dofinansowanie realizowanych na Białorusi
białorusko-chińskich projektów inwestycyjnych przy wsparciu chińskich banków poprzez
udzielanie pożyczek i nabywanie akcji białoruskich przedsiębiorstw.
"Zakłada się, że docelowo fundusz skupi na poszukiwaniu samodzielnych projektów oraz ich
pełnym finansowaniu" - powiedział A.Kobiakow.
Obecnie w RB z pomocą funduszy chińskich realizowane są 2 znaczące projekty - budowa
fabryki samochodów osobowych "Geely" i modernizacja Orszańskiej Fabryki Lnu. Łączna
kwota projektów - około 350 mln USD.
Jednocześnie 20-go lipca w Mińsku odbyło się uroczyste rozpoczęcie budowy centum
biznesowo-hotelowego. Zleceniodawcą projektu jest firma "Interservis", która specjalizuje się w
handlu produktami ropopochodnymi, a wykonawcą chiński Citic Group, który przeznaczył na
realizację projektu kredyt w wysokości 120 mln USD, wydany na 8 lat przy oprocentowaniu
4,5% rocznie.
Opracowanie WPHI w Mińsku
II dekada lipca 2016 r.
6